• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen Over
• Citaat
• Bronnen

Carry van Bruggen

Profiel

Achternaam: van Bruggen
Roepnaam: Carry
Voornamen: Caroline Lea
Geboren: 01-01-1881
Te: Smilde
Overleden: 16-11-1932
Te: Laren (NH)

Pseudoniem(en): Carry van Bruggen schreef onder het pseudoniem Justine Abbing o.a. de roman 'Uit het leven van een denkende vrouw' (1920). Ze schreef ook onder het pseudoniem May (in de 'Deli-Courant'). Haar eerste boeken publiceerde ze onder de naam Carry v. Bruggen-de Haan, na 1915 onder Carry van Bruggen. Ook na haar scheiding van Kees van Bruggen en haar huwelijk met A. Pit bleef ze schrijven onder de naam Carry van Bruggen.

Werk

Proza

• In de schaduw (van kinderleven) (verhalen) (1907)
• 'n Badreisje in de tropen (verhalen) (1909)
• Goenong-Djatti (1909)
• Breischooltje (verhalen) (1909)
• De verlatene: een roman uit het Joodsche leven (1910)
• Heleen: "een vroege winter" (1913)
• Het joodje (1914)
• Een coquette vrouw (1915)
• Van een kind (verhalen) (1918)
• Om de kinderen (1918)
• Enkele bladen uit Helene's dagboek (1919)
• Uit het leven van een denkende vrouw (1920)
• Een kunstenaar (1921)
• Het huisje aan de sloot (1921)
• Een Indisch huwelijk (1921)
• Het verspeelde leven (1922)
• Avontuurtjes (verhalen) (1922)
• Maneschijn met koek en Al om een suikerballetje (1923)
• De vergelding (1923)
• Vier jaargetijden (1924)
• Tirol (1926)
• De klas van 12 (1926)
• Eva (1927)
• Seideravond (monoloog) (1934)
• Heleen/Enkele bladen uit Helene's dagboek (1934)
• Vijf romans (De verlatene/Heleen/Een coquette vrouw/Het huisje aan de sloot/Eva) (1979)
• Tegen de dwang: een keuze uit de verhalen (1981)
• Aan een draadje (bibliofiel, 89 ex.) (1984)
• Plattelandjes: Larense coulmns (door Jan Fontijn en Diny Schouten) (1988)
• Van het Platteland. "Deux Ecoles" (uitg. t.g.v. heropening Larense Boekhandel) (1991)
• Argeloosheid des mans (bibliofiel, 20 ex.) (1992)
• Verhalend proza (De verlatene/Het huisje aan de sloot/Eva) (2007)

Voor kinderen:

• De klas van twaalf (1926)

Brieven

• Vijf brieven aan Frans Coenen (1970)

Hoorspelen

• Verterend verlangen (NCRV, 1965)
• Eva (KRO, 1993)

Overige non-fictie

• Vaderlandsliefde, menschenliefde en opvoeding (1916)
• Prometheus: een bijdrage tot het begrip der ontwikkeling van het individualisme in de litteratuur (1919)
• De zelfvermomming der absoluten (1920)
• Uitgevers-praktijken (met A. Reyding) (1923)
• De grondgedachte van 'Prometheus': een redevoering (1924)
• Hedendaags fetischisme (1925)
• Een leerstoel voor 'zuivere rede'? (1925)

Vertalingen/bewerkingen

• Richard Brinsley Sheridan, De rivalen (toneelspel in 5 bedrijven) (1910)
• Franc de Pressensé, De verschrikkingen der Russische gevangenissen (1913)
• A. de Musset, Men moet nergens op zweren: "proverbe" (blijspel in één bedrijf) (1917)
• John Galsworthy, De Freelands (1920)
• Hugh Walpole, Drie oude vrouwen (1926)
• Alexandre Dumas, De drie musketiers (1931)

• Eva (Spaanse vertaling van 'Eva' door Julio Grande) (2015)
• In het Spaans vertaald werk van Carry van Bruggen in de Colombiaanse uitgave ' Voces de las tierras bajas: cuentos' (2016)
• Eva (Franse vertaling van 'Eva' door Sandrine Maufroy) (2016)
• Eva (Slowaakse vertaling van 'Eva' door Adam Bzoch) (2018)

Carry van Bruggen schreef een ineiding voor

• Jacob Israël de Haan, Palestina (1925)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• In Nederlands-Indië was haar man redacteur van de 'Deli Courant'. Carry schreef bijdragen voor deze krant met als titel 'Brieven van May'.
  Ze publiceerde ook in 'Weekblad voor Indië', 'De Amsterdammer' en 'Het Daghet'.
• Carry van Bruggen schreef lange tijd voor 'Het Algemeen Handelsblad'. In eerste instantie schreef ze de rubriek 'Van het Platteland'. In de volksmond heette deze bijdragen 'Plattelandjes' en waren zeer geliefd. Later was de titel 'Gesprekken'.
• Carry van Bruggen publiceerde o.a. in 'De Amsterdamse Dameskroniek' (waar ze hoofdredactrice van werd) en 'De Groene Amsterdammer'.
• Na 1907 publiceerde ze o.a. in 'Groot Nederland', 'Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift', 'De Nederlandsche Spectator', 'Levensrecht', 'Nederland', 'De Samenleving', 'De oprechte Haarlemsche Courant', 'De Gids'.

Over Carry van Bruggen

• 1 hoofdstuk: 'Carry van Bruggen - I Breischooltje - II. In de schaduw' in 'Letterkundig leven 1' van Is. Querido (1916)
• 1 hoofdstuk: 'Eva door Carry van Bruggen' in 'De kritische reis' van P.H. Ritter (1928)
• Een bijdrage: 'Carry van Bruggen' in 'Geschenk 1933', door Gerard van Eckeren.
• 1 recensie: De bewuste vrouw en haar roman - Carry van Bruggen: Eva' in 'Verzameld werk. Deel 1' van Menno ter Braak (1950)
• Een biografie van Carry van Bruggen in 'Vierentwintig biografieën' door E. Breton de Nijs e.a. (1954)
• 1 hoofdstuk: 'Carry van Bruggen - Het huisje aan de sloot' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
• Annie Salomons schrijft in 'Herinneringen uit den ouden tijd (aan schrijvers die ik persoonlijk heb gekend)' (1957) een hoofdstuk over Carry van Bruggen.
• Mies de Haan, 'Carry van Bruggen, mijn zuster' (1959)
• M.A. Jacobs, 'Carry van Bruggen; Haar leven en literair werk' (1962)
• 1 hoofdstuk over Carolina Lea van Bruggen in 'Waar wij ballingen zijn: essays over joodse letterkundigen in Nederland' van Jaap Meijer (1968)
• Een hoofdstuk over Carry van Bruggen in de 'Oost-Indische Spiegel' van Rob Nieuwenhuys (1972)
• J.M.J. Sicking, 'Prometheus, een poging tot bewustwording' in 'De Revisor' (mei 1975)
• 'Over Carry van Bruggen' in 'In den verleden tijd' (1975) en in 'Proza 1' (1983) van A. Roland Holst.
• H.J. Smeding, 'Herinneringen aan Carry van Bruggen' in 'Bzzlletin' (juni 1976)
• 2 bladzijden over Carry van Bruggen in 'Lezersmemorie. Vierentachtig auteurs met hun boeken bij Querido - gekiekt, belicht en in lijstjes gezet' (1977)
  
• Jan Fontijn en Diny Schouten, 'Carry van Bruggen' (themanummer De Engelbewaarder) (1978)
• M. van Amerongen, 'Carry van Bruggen' in 'Vrouwen rond de eeuwwisseling', onder redactie van Aukje Holtrop (1979)
• Ruth Wolf, 'Van alles het middelpunt: over leven en werk van Carry van Bruggen' (1980)
• Een hoofdstuk over Carry van Bruggen in 'De vrouw als auteur' (1980)
• 2 hoofdstukken: 'Ik herlas Carry van Bruggen: Prometheus' en 'Voorwoord bij Carry van Bruggens Hedendaags fetischisme'' in 'Vrouwenwijsheid' van Annie Romein-Verschoor (1980)
• Een biografie van Carry van Bruggen in 'Geleerde vrouwen' van Willem Otterspeer (1984)
• Anneke Reitsma, ''Wat ik zoek is nergens en overal', Enkele aantekeningen bij het werk van Carry van Bruggen 1881-1932' in 'Bzzlletin' (december 1984)
• Jan Fontijn en Diny Schouten, 'Carry van Bruggen, een documentatie' (1985)
• 1 bijdrage: 'Eva in de literatuur van de twintigste eeuw: Carry van Bruggen' in 'Leven in letters 2: theorie en geschiedenis van de literatuur' van Puck Rolff (1987)
• 1 necrologie in 'Mevrouw, ik groet u: necrologieën van vrouwen', samengesteld door Emma Brunt (1987)
• Gerry van der List, 'Carry van Bruggen, Eva' (1988)
• Een hoofdstuk over Carry van Bruggen in 'Intellect kent geen sekse: grote vrouwen van de 20e eeuw' van Hannelore Schröder (1988)
• Rob Wolfs, 'De slingerslag in Eva: dichten en denken van Carry van Bruggen' (1989)
• 1 hoofdstuk: 'Carry van Bruggen - Eva' door J.M.J. Sicking in 'Lexicon van Literaire Werken' (augustus 1990)
• 1 uittreksel: 'Carry van Bruggen - Heleen' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945', door Johan van Ommen en Lizet Penson (1992)
• 1 hoofdstuk: 'Carry van Bruggen - Het huisje aan de sloot' door J.M.J. Sicking in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 1992)
• J.M.J. Sicking, 'Overgave en verzet: de levens- en wereldbeschouwing van Carry van Bruggen' (proefschrift) (1993)
• J.M.J. Sicking, 1 hoofdstuk: 'Januari 1928: Menno ter Braak bespreekt Eva van Carry van Bruggen. Ideeënromans' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• Een bijdrage over Carry van Bruggen in 'Het denken van de ander: proeve van een vrouwelijke ideeëngeschiedenis', onder redactie van Joke J. Hermsen (1997)
• Een bijdrage over Carry van Bruggen in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door J.M.J. Sicking (mei 1998)
• 1 hoofdstuk: 'Weerzien met Carry van Bruggen - Prometheus' in 'Heel ons fundament kraakt' van J.L. Heldring (2003)
• 1 hoofdstuk: 'Carry van Bruggen en het gezonde verstand' in 'De canon' van Menno ter Braak (2004)
• Madelon de Keizer, 'De dochter van een gazan - Carry van Bruggen en de Nederlandse samenleving 1900-1930' (2006)
• Marscha van Noesel, 'Carry van Bruggen (1882-1932) en Smilde' in 'Zeuvendaagse. Wandelen met schrijvers door Drenthe', red. Ton Peters en Jan Veenstra (2008)
• Een hoofdstuk over Carry van Bruggen door Willem Otterspeer in '1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis' (2013)
• Petra Teunissen, 'Dierbaar wormpje. Brieven van Carry van Bruggen aan Marie Anne Tellegen' in 'De Parelduiker' (2019/1)
• 1 hoofdstuk: 'Carry van Bruggen - Een coquette vrouw' door Erica van Boven in 'Lexicon van Literaire Werken' (september 2019)
• 'Een fundamentele vervreemdheid. Saskia Pieterse over 'Een coquette vrouw' van Carry van Bruggen' in 'De nieuwe feministische leeslijst', samengesteld door Marja Pruis (2019)
• Barber van de Pol, 'Er is geen ander zijn dan anders zijn: denken met Carry van Bruggen' (2020)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Heleen' verscheen in 1983 als Bulkboek 132
• In december 1979 zond de NOS de documentaire 'Kom mij niet te na' over Carry van Bruggen uit.
• Ina de Kruyff uit 'Een coquette vrouw' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'De verlatene' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1910.
• 'Uit het leven van een denkende vrouw' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1920.
• 'Eva' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1927.
• Renate Rubinstein noemde haar verhalenbundel in 1979 'Hedendaags feminisme' als hommage aan Carry van Bruggen.
• 'Het huisje aan de sloot' verscheen in 1986 als Grote letterboek.
• 'Van een kind' verscheen in 1990 als Grote letterboek.
• 1 kaart met portret en bi(bli)ografietje van Carry van Bruggen in 'Het Nederlands literatuur kwartet' (1997)
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw.
  Hij nam hierin van Carry van Bruggen op:
  Op nr. 9 'Hedendaags fetisjisme' (In 1925 geschreven, maar zeldzaam modern. Een mooi voorbeeld van hoe iemand zijn tijd vooruit kan zijn).
  Op nr. 33 zette hij 'Prometheus' (Wederom verbluffend modern, zonder ook maar ergens modieus te zijn).
  Op nr. 91 zette hij 'Het Joodje' (Voor wie wil weten waar antisemitisme vandaan komt).
• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook Carry van Bruggen was in dit 'Pantheon' opgenomen. Vanaf eind 2008 besteedt het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers.
• Een portret (olieverf op paneel) van Carry van Bruggen door J.D. Hendriks (ca. 1920), in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
• 'Hedendaags fetisjisme' stond op nr. 6 in de lijst van 'De 45 beste boeken uit de Nederlandse literatuur (1900-2012)' volgens Max Pam.

Literaire prijzen

• Haagsche Post-prijs 1922 voor 'Het huisje aan de sloot'

Opmerkingen

• De meisjesnaam van Carry van Bruggen was Caroline (Lientje) Lea de Haan. Ze was een (oudere) zus van de schrijver Jacob Israël de Haan. Ze werd geboren in Smilde, op Tramweg 30.
  
  jeugdfoto Lientje de Haan
  (in: Onze mei')
• Haar vader, Izak de Haan was o.a. van 1882 tot 1885 joods godsdienstleraar (gazzan) in het Friese Gorredijk en daarvoor (van 1878-1882) in Smilde. In 1885 verhuisde het gezin naar Zaandam.
• In Zaandam volgde ze de MULO en de Normaalschool (opleiding voor onderwijzeres).
• Ze groeide op in een joods milieu. Haar vader was zat eerst in de handel en werd later godsdienstleraar. Dit milieu beschrijft ze in enkele van haar boeken.
• Ze ging naarde normaalschool in Zaandam en werd in 1900 onderwijzeres in Amsterdam.
• Ze brak met de joodse traditie en trouwde in 1904 met de journalist en schrijver Kees van Bruggen, die ze in 1901 had leren kennen.
• Na haar huwelijk woonde ze in Nederlands-Indië en Delhi. In Nederlands-Indië was haar man redacteur van de 'Deli Courant'. Carry schreef bijdragen voor deze krant, o.a. als 'May'.
• In 1907 kwam ze terug naar Nederland. Ze woonden aan de Valeriusstraat in Amsterdam.
• Carry van Bruggen debuteerde in 1907 met de novellenbundel 'In de schaduw'.
• In 1914 ging ze in Laren wonen. In 1916 scheidde ze van Kees van Bruggen.
• In 1920 trouwde ze met dr. A. Pit, een kunsthistoricus. Ze bleef schrijven onder de naam 'Carry van Bruggen'.
• Haar bekendste werk is 'Het huisje aan de sloot' (1929). 'Eva'(1927) wordt gezien als haar beste werk.
• Haar vroegste werk is realistisch-psychologisch. Haar later werk (vanaf 1910) is meer autobiografisch en geeft vaak een treffend beeld van haar jeugd en het joodse milieu.
• In de filosofische studie 'Prometheus' (1919) veegde ze de vloer aan met alle vormen van conservatisme en verstarring.
• Met 'Hedendaagsch fetischisme' (1925) schreef ze een analyse van moderne vormen van bijgeloof.
• Carry van Bruggen leed aan depressiviteit. Vanaf 1928 werd ze regelmatig in diverse verpleeghuizen verpleegd.
• Ze overleed in 1932 nadat ze een overdosis slaapmiddelen had genomen. Ze raakte in coma en kreeg tijdens haar coma een longontsteking, waar ze aan stierf. Meestal wordt dit als zelfmoord betiteld. M.A. Jacobs twijfelt hier in 'Carry van Bruggen; Haar leven en literair werk' (1962) aan. Door het vele gebruik was ze wel aan een groot aantal slaappillen gewend.
• Carry van Bruggen ligt begraven op de Algemene Begraafplaats, Hilversumsewerg in Laren (graf 9 E). Op haar grafsteen staat haar schrijversnaam.

• In de Wilhelmina Druckerstraat in de Spoorbuurt in Zaandam staat sinds 1998 'Monument voor Carry van Bruggen' van Helen Frik. Carry van Bruggen heeft in deze buurt gewoond. Een boekenkastje, erbovenop een vaas, een asbak en wat attributen. Het huis dat er omheen stond is blijkbaar gesloopt. De boeken verwijzen naar het schrijfwerk van Carry van Bruggen. De 'gewone' dingen op de kast verwijzen naar de 'gewone' dingen waarover ze schreef.

• Het werk van Carry van Bruggen was, behalve misschien 'Het huisje aan de sloot' bijna vergeten. De laatste twintig jaar komt er echter weer aandacht voor haar werk, ook omdat er meer aandacht is gekomen voor vrouwelijke auteurs in het algemeen.

Toen in Smilde de woning van de familie van Carry van Bruggen (Tramweg 30) werd afgebroken, werd er een bad in de grond gevonden met Hebreeuwse tekst. De bewoners van het op die plek nieuw gebouwde huis hebben hiervan een stuk bewaard. Later kwam de burgemeester langs om te vragen of dit stuk steen bij het monument voor de Joodse oorlogsslachtoffers uit Smilde geplaatst mocht worden. Dat is gebeurd. Het monument staat er sinds 1983 en is in 2010 gerestaureerd. De foto's zijn van Sarien Visser.

Anderen over Carry van Bruggen

• Een zeer opvallende persoonlijkheid. Een Nederlandse Bloomsbury-bunny deze rabbijnendochter, voor wie George Sand het grote voorbeeld was, die, kortgerokt en "cigaretten rookend" de Amsterdamse onderwijzeressen rond de eeuwwisseling choqueerde door haar trotseren van de gangbare moraal. (Paul Marijnis, NRC, 15-12-1978)
• Het is een buitengewoon mooi boek, deze 'roman uit het joods leven', zeker een der besten die in de laatste jaren in ons land geschreven zijn. ... Het is een boek van groot begrijpen, een stuk waarachtig leven, gegeven met pretentielooze liefde en een stil-smartelike weemoed. Het is een zeer joods, toch een zuiver Hollands kunstwerk. (A.M. de Jong (1920) over 'De verlatene', geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar')
• Ik heb zelden iemand ontmoet, die zo veelzijdig, zo ongelijk, zo onberekenbaar en ondoorgrondelijk was. Ze kon getuigen als een profeet en vlak erna speels en dwaas zijn als een kleine jongen. Ze kon in een zachtgroene japon met een flatteuze luifelhoed er uitzien als een bekoorlijk jong meisje en bot daarop, als iets haar verontwaardiging had opgewekt, fulmineren met een diepe, hese keelstem, als een gekwetste reus. (Annie Salomons, Herinneringen uit den ouden tijd, blz. 35)
• Ze had een jiddisch meidje in de klas, dat de welriekende naam Roosje droeg, maar weinig in overeenstemming was met deze naam. In overleg met het schoolhoofd schreef Carry een tactvol briefje: 'Of de moeder het kind eens wilde wassen.' Ze kreeg een strookje papier terug waarop geschreven was: 'Juffrouw, Roosje is om aan te leren en niet om aan te ruiken.' (Mies de Haan, in: Jeroen Brouwers, Zachtjes knetteren de letteren, blz. 30)
• Haar dood zou als zelfmoord geïnterpreteerd kunnen worden (het is mijn interpretatie niet), - maar als het zelfmoord is geweest, dan kan het een zelfmoord 'per ongeluk' zijn geweest en heeft Carry van Bruggen tot datgene wat haar dood zou veroorzaken haar toevlucht genomen, net als Hetty Kolff: 'niet omdat ze dood wou zijn, maar omdat ze leven wou en niet kon leven.' (Jeroen Brouwers, De laatste deur, blz. 83)
• Carry van Bruggen heeft in haar verhalen en romans veel gebeurtenissen uit haar eigen leven verwerkt. Maar omdat zij die bijna altijd heeft aangepast en vermengd met fictieve elementen, is een simplistische benadering hier vrijwel nooit op haar plaats. Het dichtst bij de autobiografische werkelijkheid komen bundels als Het huisje aan de sloot (1921) en Avontuurtjes (1922), die direct gebaseerd zijn op haar eigen jeugdherinneringen, door de schrijfster zelf aangeduid als de 'onuitputtelijke bron van mijn ontroeringen'. (J.M.J. Sicking, Kritisch literatuur lexicon, mei 1998)
• Carry van Bruggen maakte van haar leven een emotioneel en intellectueel laboratorium. Ze kon het niet helpen, en haar werk was een weerspiegeling van dat onderzoek. Ze was haar tijd ver vooruit. (Herman Stevens, Het sterke geslacht: over vrouwen in onze literatuur, blz. 20)

Mijn favoriete citaat

Wijsheid is de vijand van de levensdrift.
(Carry van Bruggen, Prisma van de citaten, blz. 69)

Bronnen o.a.

• C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur (1954)
• P.H. Dubois, Hedendaagse Nederlandse kunst: Letterkunde (1956)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Lezersmemorie (1977)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Jan Fontijn & Diny Schouten, Carry van Bruggen (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Hun laatste rustplaats (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Vrouwenlexicon (1989)
• Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945 (1992)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Spectrum encyclopedie (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Kritisch literatuur lexicon (mei 1998)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Hans Heesen e.a., Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (december 2022)