• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen Over
• Citaat
• Bronnen

C.S. Adama van Scheltema

Profiel

Achternaam: Adama van Scheltema
Initialen: C.S.
Voornamen: Carel Steven
Geboren: 26-02-1877

 

Verloren dromer

Ik dwaalde eens de wereld binnen -
De wereld zag mij nijdig aan,
Ik wilde 't leven goed beginnen -
Maar 't was zo moeilijk te verstaan!
(C.S. Adama van Scheltema)

Te: Amsterdam
Overleden: 06-05-1924
Te: Bergen
Pseudoniem(en): Toen hij op het gymnasium zat, gebruikte hij het pseudoniem Melas.

Toen zonk het leven heen van elken stillen boom,
Toen rezen neevlen uit de leeggeworpen hoven
Om 't laatste licht van den zomer uit te dooven,
En werd het oude dorp een vage dunne droom.
(C.S. Adama van Scheltema, Herfstavond (fragm.), Eenzame liedjes, blz. 50)

Werk

Poëzie

• Een weg van verzen (1900)
• Uit den dool (1901)
• Van zon en zomer (1902)
• Londen: een dramatisch gedicht (1903)
• Dusseldorp, of De ontmoeting van Petrus Cordatus: een satirisch dramatisch gedicht (1903)
• Zwervers verzen (1904)
• Amsterdam: een wijsgeerig leerdicht (1904)
• Eenzame liedjes (1906)
• Uit stilte en strijd (1909)
• Gelukwensch bij Troelstra's vijftigsten geboortedag: een politiek gedicht (1910)
• Eerste oogst: bloemlezing uit 'Een weg van verzen' en 'Uit den dool' (1912)
• Zingende stemmen (1916)
• De wilgen (1916)
• De keerende kudde (1920)
• De tors: in zeven zangen (1924)
• Verzamelde gedichten (1924)
• Gevleugelde spreuken (1925)
• Poëzie en proza uit het werk van C.S. Adama van Scheltema (gekozen door Arn. Saalborn) (1930)
• Verzamelde gedichten (1934)
• Een weg van verzen en Uit den dool; verzamelde gedichten (1962)
• Er ging iets moois voorbij (bloemlezing door H. Roest) (1974)
• Mijn hospita (bibliofiel, 99 ex.) (1983)
• De daad (1985)
• Meisje (bibliofiel) (2004)

Proza

• Poëzie en proza uit het werk van C.S. Adama van Scheltema (gekozen door Arn. Saalborn) (1930)

Brieven

• Droeve snaar, vriend van mij: brieven, Carel Steven Adama van Scheltema & Luitzen Egbertus Jan Brouwer (bezorgd door D. van Dalen) (1984)
• 1 brief van C.S. Adama van Scheltema aan L.E.J. Brouwer (07-02-1904) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)

Toneel:

• Mei-droom: een feestelijk verbeeldingsspel in acht tooneelen (1912)
• Naakt model: toneelspel in drie bedrijven (1917)

Overige non-fictie:

• Grondslagen eener nieuwe poëzie, proeve ener maatschappelijke kunstleer tegenover het naturalisme en anarchisme, de Tachtigers en hun decadenten (1907)
• Italië: indrukken en gedachten: een causerie (1914)
• Over idealisme: een narede tot De grondslagen eener nieuwe poëzie (1916)
• Kunstenaar en samenleving: de plaats van den kunstenaar in zijn volk en zijn tijd van 500 voor Christus tot op onze dagen (1922)

Vertalingen/bewerkingen

• Harriet Beecher Stowe, OOm Tom's levensgeschiedenis: van 1789 tot 1877 (z.j.)
• A.E. Weston, Wat één glas hem kostte: een ware geschiedenis (z.j.)
• Goethe, Faust (met Nico van Suchtelen) (1911)
• Goethem Faust II (1929)
• Ibsen, Peer Gynt (1922)

C.S. Adama van Scheltema schreef een voorwoord voor

• Margot Vos, 'Gulden blauw' (1917)
• Margot Vos, 'De nieuwe lent' (1923)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• C.S.Adama van Scheltema was redacteur van 'Propria Cures' van 19-02-1898 tot 18-03-1899.
• C.S. Adama van Scheltema schreef voor 'De Socialistische Gids'.
• C.S. Adama van Scheltema richtte samen met Laurens van der Waals 'Orpheus' op.

Over C.S. Adama van Scheltema

• 1 hoofdstuk: 'C.S. Adama van Scheltema' in 'Nieuwere Literatuur-geschiedenis, deel 4' van Willem Kloos (1906)
• 1 hoofdstuk: 'Adama van Scheltema' in '"De jongere generatie" (vervolg op "De mannen van '80")' van E. d'Oliveira (1914)
• 1 hoofdstuk: 'C.S. Adama van Scheltema - De grondslagen eener nieuwe poezie' in 'Letterkundig leven 1' van Is. Querido (1916)
• Arnold van Lottum, 'C.S. Adama van Scheltema' (1924)
• Margot Vos e.a., 'In memoriam Carel Steven Adama van Scheltema (1925)
• 'Adama van Scheltema, socialistisch dichter' in 'Christelijke letterkundige studiën II' van M.J. Leendertse (1926)
• Hendrik Bolkestein e.a., 'Ter herdenking van C.S. Adama van Scheltema' (1929)
• Een bijdrage: 'Herinneringen aan den dichter C.S. Adama van Scheltema' met een portret en een overdruk van een handschrift in 'Geschenk 1933', door Margot Vos.
• 1 hoofdstuk: 'C.S. Adama van Scheltema 1878-1924' in 'Literaire overdenkingen' van A. Wapenaar (1936)
• Anton van Duinkerken, 'Het tweede plan: Jacob Cats, Jan Vos, Adriaan Loosjes, Nicolaas Beets, C. S. Adama van Scheltema' (1945)
• Een hoofdstuk: 'Adama van Scheltema en zijn tekort' in 'Steekproeven' van G. Stuiveling (1950)
• F. Drost, 'Carel Steven Adama van Scheltema' (proefschrift) (1952)
• Een beschouwing over de gedichten 'De sterren' en 'Moed' in 'Dichterland. Inleiding tot het genieten van poëzie' van W.M.L.E. van Leeuwen (9e druk, 1956)
• 1 hoofdstuk: 'Scheltema's ambivalentie' over 'Poëzie en Proza uit het Werk van C.S. Adama van Scheltema' in 'Onderzoek en vertoog 1' van Victor E. van Vriesland (1958)
• Een hoofdstuk over C.S. Adama van Scheltema in 'Nog meer herinneringen uit de oude tijd' van Annie Salomons (1962)
• 2 hoofdstukken over C.S. Adama van Scheltema' in 'Menno ter Braak, De Propria Curesartikelen 1923-1925' (1978)
• 1 foto van C.S. Adama van Scheltema (gemaakt omstreeks 1912) in 'Lezen & schrijvers: foto's van lezende schrijvers' (1992)
• Een hoofdstuk: 'De stilte die bezielt' door Theo Olthuis in 'Hier scheen 't geluk bereikbaar. Schrijvers over Bergen. Van Gorter tot Van Dis' (2001)
• Een bladzijde over (het graf van) C.S. Adama van Scheltema in 'Westerveld: een monumentale ontdekkingstocht. Begraafplaats & Crematorium Westerveld' van Dorothée van Hooff (2012)
• 1 hoofdstuk: 'C.S. Adama van Scheltema - Verzamelde gedichten' in 'De canon der kanonnen. 130 jaar Propria Cures in 100 boeken' van Lex Bijlsma, Lucas Ligtenberg en Bob Polak (2020)
  

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Angela Groothuizen zingt op haar CD 'Melk en honing' (2008) het nummer 'Voorbij' van Adama van Scheltema.
• Een portret (olieverf op doek) van C.S. Adama van Scheltma door A.M. Broeckman in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)

Literaire prijzen

• D.A. Thieme-prijs 1911 voor zijn dichtwerken

Werk van C.S. Adama van Scheltema geciteerd in overlijdensberichten:

NRC Handelsblad, 06-01-1990

Volkskrant, 12-10-1989

NRC Handelsblad 09-12-1994

Biografische opmerkingen

• Zijn vader - Frederik Adama van Scheltema - was een kunsthandelaar. Zijn grootvader was een bekende predikant-dichter.
• C.S. Adama van Scheltema studeerde - na het Amsterdams gymnasium - vanaf 1896 enige tijd medicijnen.
• Hij stopte na drie jaar met zijn studie en werd toneelspeler (o.a. bij Heijermans). Later ging hij in de kunsthandel.
• Hij sloot zich in 1899 aan bij de Ned. toneelvereniging en debuteerde die zomer op de Alkmaarse kermis.
• Toen zijn vader in 1899 stierf en hij een aardige som geld erfde, stopte C.S. Adama van Scheltema ook met het toneel en wijdde zich geheel aan de literatuur.
• In 1902/1903 woonde hij in Heelsum.
• Rond 1900 werd hij lid van de SDAP en ging socialistische verzen schrijven.
• C.S. Adama van Scheltema trouwde in 1907 met Anna Catharina (Annie) Kleefstra.
• Van 1907 tot 1913 reisde hij veel. Hij woonde o.a. enige tijd in Parijs, Florence, Rome en München.
• Hierna ging hij in Bergen (N.H.) wonen, in het huis 'De windroos', dat hij in 1913 zelf liet bouwen.
• C.S. Adama van Scheltema kwam uit de 'hogere stand', maar raakte als medisch student geïnspireerd door het socialisme.
• C.S. Adama van Scheltema was enkele tientallen jaren een zeer populaire volksdichter.
• Hij probeerde strijdbare, maar vreugdevolle en begrijpelijke gedichten te schrijven, waarin het socialisme en de natuur de belangrijkste thema's waren.
• In zijn 'Proeve ener nieuwe poëzie' keerde hij zich tegen 'De Tachtigers'.
• Door de Eerste Wereldoorlog en de revoluties daarna, raakte hij geschokt en teleurgesteld in zijn wereldbeeld.
• Door de fininciële crisis van begin jaren twintig raakte hij een deel van zijn geld kwijt.
• C.S. Adama van Scheltema overleed plotseling in zijn huis 'De windroos', wellicht aan de gevolgen van een val van de trap, twee weken daarvoor.
• Hij werd op 09-05-1924 begraven op begraafplaats Westerveld (graf I/68) in Driehuis. Op zijn graf staat een beeld van een treurende vrouw en een bloembak, gedragen door vier vrouwenfiguurtjes, in 1926 gemaakt door beeldhouwer Tjipke Visser.
• De straat waaraan zijn huis 'De windroos' in Bergen staat, werd later omgedoopt tot Adama van Scheltemaweg. Ook Neeltje Maria Min heeft nog in dit huis gewoond. Het huis is door de struiken ervoor vanaf de weg nauwelijks te zien.
  

Anderen over C.S. Adama van Scheltema

• Meer dan vier jaar lang mocht ik bij kortere of langere tusschenpoozen zijn raadgevingen, vermaningen en aanmoedigingen ontvangen. Bij het doorlezen van den stapel word ik telkens opnieuw getroffen door zijn goedheid en onbaatzuchtige hulpvaardigheid. Wat schreef hij een prettige frissche stijl, zonder bombast of mooidoenerij, zonder vertoon van geleerdheid of de aanstellerige gewichtigheid van een meerdere in de kunst! Eenvoudig en hartelijk, met hier en daar een geestige opmerking of een ondeugend woord, zoo waren zijn brieven, die mij, beginnelinge, zoo groote steun waren op den weg der eigen ontwikkeling. (Margot Vos, Geschenk 1933, blz. 139)
• Deze uitgave stelt ons in staat een overzicht te krijgen van de gehele figuur Adama van Scheltema: van zijn beminnelijke en nooit afstotende zwakheden, maar ook van zijn typische oorspronkelijkheid als spontaan lyricus van ongecompliceerde, algemeen navoelbare sentimenten. (Menno ter Braak over 'Verzamelde gedichten', Het Vaderland, 15-04-1934)
• Hij was zeer productief, doch het gehalte van zijn werk was hieraan niet evenredig, meer dan om zijn sociaal-getinte lyriek zal hij waarschijnlijk voortleven om een aantal van zijn frisse en bekoorlijke natuurgedichten. (C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur, blz. 11)
• Dat zijn eenvoudig te vatten gedichtjes ook in 't cabaret terechtkwamen is niet te verbazen. Ze waren fris en direct aansprekend. (Jaap van de Merwe, Nederlandse Chansons, blz. 15)
• Aan het begin van deze eeuw te populair socialistisch dichter. (Gerrit Komrij, Een moederhart, een gouden hart, blz. 161)

Mijn favoriete citaat

'k Ruik weer mijn eigen jeugd,
Het geurt uit een verleden
Naar iets - dat me half nog heugt,
En half is weggegleden.
( Buxusgeur (fragm.), Verzamelde gedichten, blz. 280)

Bronnen o.a.

• P. van Renssen, Nieuwe Nederlandsche lyriek (1927)
• W.L.M.E. van Leeuwen, Dichterland (z.j.)
• C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur (1954)
• Jan van Geelen, Auteurs van de 20e eeuw (1966)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids (1983)
• De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden (1985)
• Hun laatste rustplaats (1985)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Spectrum Encyclopedie (1998)
• Hier scheen 't geluk bereikbaar. Schrijvers over Bergen. Van Gorter tot Van Dis (2001)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (maart 2022)