• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Adriaan van Dis

Profiel

Achternaam: van Dis
Voornaam: Adriaan
Geboren: 16-12-1946
Te: Bergen aan Zee (NH)
Pseudoniem(en): Adriaan van Dis publiceerde onder het pseudoniem Nathan Sid (de titel van zijn debuutnovelle) het gedicht 'Drie disticha' in NRC Handelsblad van 14 april 1978.

Wim Hazeu meldt in 'Het literair pseudoniemenboek' (1989) dat Adriaan van Dis het pseudoniem is van Adje Mulder. Dit is een fout in dit boek. Adriaan heet van Dis, ook al heet zijn vader Mulder. Hij heet Van Dis naar zijn moeder, want zijn ouders waren niet getrouwd. Overigens werd Adriaan van Dis in zijn jeugd wel Adje Mulder genoemd.

Werk

Poëzie

• Drie disticha (NRC Handelsblad, 14-04-1978)
• In 'Nathan Sid' staan ook gedichtjes (1984)
• Groene smart (1992)
• Bergen (proza en poëzie) (1993)
• Totok (bibliofiel, 299 ex.) (1997)
• Totok 2 (met cd) (2008)
• Zonnebloemlied (bibliofiel, 60 ex.) (2008)
• Ode aan het rijm (bibliofiel, 100 ex.) (2012)

Proza

• Nathan Sid (jaarwisselingsgeschenk) (1983)
• De rat van Arras (1986)
• De vraatzuchtige spreekt (bibliofiel, 35 ex.) (1986)
• Casablanca (schetsen en verhalen) (1986)
• Een barbaar in China. Een reis door Centraal-Azië (1987)
• Zoen (1987)
• Zilver of Het verlies van de onschuld (1988)
• Het beloofde land. Een reis door de Karoo (1990)
• In Afrika (reisverslag) (1991)
• Waar twee olifanten vechten. Mozambique in oorlog (1992)
• Bergen (bibliofiel, 125 ex.) (1993)
• Classics (1993)
• Noord Zuid een modern sprookje (uitgave van de Postbank) (1994)
• Indische duinen (1994)
• Palmwijn (boekenweekgeschenk 1996)
• Het beloofde land/In Afrika (1996)
• Een waarze sat (nieuwjaarsgeschenk) (1997)
• Dubbelliefde. Geschiedenis van een jongeman (1999)
• Op oorlogspad in Japan (2000)
• De schrijver. Een literaire estafette (met Harry Mulisch, Gerrit Komrij, Maarten 't Hart, Remco Campert, Marga Minco, Hugo Claus, Joost Zwagerman)(2000)
• Familieziek: een roman in taferelen (2002)
• De indische boeken (Nathan Sid/Indische duinen/Op oorlogspad in Japan) (2002)
• De reisromans (Een barbaar in China/Het beloofde land/In Afrika/Palmwijn) (2003)
• De karakterromans (Zilver/Een waarze sat/Dubbelliefde) (2004)
• Koraal en geraniums (2006)
• Onzichtbare stranden (bibliofiel, 50 ex.) (2006)
• De wandelaar (2007)
• Op de televsie (2007)
• Leeftocht: veertig jaar onderweg (2007)
• Indië (2007)
• Het beloofde land & In Afrika (2007)
• Balade (tekst bij foto's van Ruud Sies) (bibliofiel, 250 ex.) (2009)
• Tikkop (2010)
• Kleurlijn (bibliofiel, 175 ex.) (2010)
• Het mussenjong en andere Parijse verhalen (2011)
• Stadsliefde: scènes in Parijs (2011)
• Doois (2012)
• De Indië boeken (Indische duinen / Op oorlogspad in Japan / Familieziek / Indië) (2012)
• Het laatste boeket (2013?)
• Jammer (bibliofiel, 150 ex.) (2014)
• Ik kom terug (2014)
• De Zuid-Afrika boeken (In Afrika / Het beloofde land / Tikkop) (2017)
• In het buitengebied: roman in verhalen (2017)
• De Parijsboeken (De wandelaar/Stadsliefde. sc1enes in Parijs et encore) (2021)
• Klifi: woede in de republiek Nederland (2021)
• Vijf vrolijke verhalen (2021)
• Naar zachtheid en een warm omhelzen (2023)

Voor kinderen:

• Adje doet heel druk (2019)

Toneel

• Jij en ik (met G. Rijnders en L. Heyting) (1980)
• Tropenjaren (in boekvorm met stukken van Mensje van Keulen en Thomas Verbogt) (1986)
• Komedie om geld (1988)
• Een uur in de wind. Een komedie om geld en Tropenjaren (1989)
• Alles in de wind (televisiespel) (1992)
• Het water van Nederland gedronken: een stemmenspel van landzoekers en volksverhuizers (met Wim Willems) (1997)

Hoorspelen

• Vrendschap (VPRO, 1991)
• De waarheid is walgelijk (HUMAN, 1997)

Televisie

• Hier is ... Adriaan van Dis (1983-1992)
• Zomergasten (1999-2002)
• Van Dis in Afrika (2008)
• Adriaan van Dis schreef het Groot Dictee der Nederlandse Taal 2012 (dat werd uitgezonden op 23-12-2012)
• Van Dis in Indonesië (2012)

Overige non-fictie

• Brieven zonder grieven (toespraak) (1987)
• Alles is te koop (1992)
• Een deken van herinnering (rede) (1998)
• Een hoofdstuk: 'Bergen is begeren' over Neeltje Maria Min in 'Hier scheen 't geluk bereikbaar. Schrijvers over Bergen. Van Gorter tot Van Dis' (2001)
• Onder het Zink. Un abécédaire de Paris (boekenweekessay 2004)
• Volop zomer: schilderijen van Job Graadt van Roggen (1867-1959) (met Jan Louter en Eddy vander Maarel) (2007)
• De ikkenverzamelaar (rede) (150 ex.) (2016)
• De verliefde dichter: A.C.W.Staring 1767-2017 (met Peter van Zonneveld) (bibliofiel, 350 ex.) (2017)
• Een dier in elke trek (met Pieter Bijwaard) (bibliofiel, 250 ex.) (2020)
• De kolonie mept terug (29023)

Vertalingen/bewerkingen

• Breyten Breytenbach, Skryt. Om 'n sinkende skip blou te verf (1972)
• Breyten Breytenbach, De boom achter de maan (met Jan Louter) (1974)
• Mineke Schipper (samenstelling en redactie), Zwart op wit : een ander Zuid-Afrika (1976)
• B.B. Lazaris (= Breyten Breytenbach), Een seizoen in het paradijs (met Hans Ester) (1980)
• Breyten Breytenbach, De ware bekentenissen van een witte terrorist, gevolgd door kanttekeningen, tien gedichten en het Okhela-manifest (1984)
• 2 gedichten van Breyten Breytenbach in de 'Spiegel Internationaal, Moderne poëzie uit 21 talen' (1988)
• 1 gedicht 'Epitaaf' van Breyten Breytenbach in '25e Poetry International / 6e Poetry on the road, Enschede 1994' (1994)
• Breyten Breytenbach, Landschappen van onze tijd, vermaakt aan een beminde (1995)
• Breyten Breytenbach, De windvanger (met Krijn Peter Hesselink en Laurens Vancrevel) (2007)

Vertaald:

• Nathan Sid (Duitse vertaling van 'Nathan Sid' door Siegfried Mrotzek) (1988)
• En barbar i Kina (Zweedse vertaling van 'Een barbaar in China' door Per Holmer) (1989)
• Sur la route de la soie (Franse vertaling van ' Een barbaar in China' door Marie Hooghe) (1990)
• 'The Shell. An African tale' (vert. Stacey Knecht) (1992)
• La terre promise (Franse vertaling van ' Het beloofde land' door Georges-Marie Lory) (1993)
• En Afrique (Franse vertaling van ' In Afrika' door Nadine Stabile) (1993)
• Ein Barbar in China: eine Reise durch Zentralasien (Duitse vertaling van 'Een barbaar in China' door Frank Runge) (1993)
• Pacov iz arasa (Servische vertaling van 'De rat van Arras' door Ivana Scepanovic) (1994)
• Indiske sanddyner (Noorse vertaling van 'Indische duinen' door Geir Farner) (1995)
• My father's war (Engelse vertaling van ' Indische duinen' door Claire Nicolas White) (1996)
• Nathan Sid (Duitse vertaling van ' Nathan Sid' door Siegfried Mrotzek) (1996)
• Le dune delle Indie (Italiaanse vertaling van ' Indische duinen' door Laura Pignatti) (1996)
• Huset i klitterne (Deense vertaling van ' Indische duinen' door Tim Kane) (1996)
• Indiska sanddyner (Zweedse vertaling van ´Indische duinen´ door Per Holmer) (1997)
• Indische Dünen (Duitse vertaling van 'Indische duinen' door Mirjam Pressler) (1997)
• U Africi: putopisni roman (Servische vertaling van 'In Afrika' door Ivana Scepanovic) (1997)
• In het Zweeds vertaald werk van Adriaan van Dis in 'Brev från kolonin: det andra Holland' (1997)
• Verrassend Stellingwarfs: Johan Veenstra vertaelt verhaelen van Marga Minco, R.J. Peskens, Marjan Berk, Maarten 't Hart, Margriet de Moor, Cees Nooteboom, Lieve Joris, S. Carmiggelt, Vonne van der Meer, Rudi van Dantzig, Rascha Peper, Adriaan van Dis (1998)
• Palmino vino (Servische vertaling van 'Palmwijn' door Jelica Novakovic-Lopusina) (1998)
• Em África: romance de viagem (Portugese vertaling van 'In Afrika' door Ana Maria Carvalho) (1998)
• Les dunes coloniales (Franse vertaling van 'Indische duinen' door Marie-Claire Cécilia) (1999)
• Las dunas de Indonesia (Spaanse vertaling van 'Indische duinen' door Julio Grande) (1999)
• Années tropicales (Franse vertaling van 'Tropenjaren' door Mike Sens) (2000)
• Palmwein oder Die Liebe zu Afrika (Duitse vertaling van 'Palmwijn' door Marlene Müller-Haas) (2000)
• Vin de palme (Franse vertaling van 'Palmwijn' door Anne-Marie de Both-Diez) (2000)
• Indijske dine (Servische vertaling van 'Indische duinen' door Ivana Scepanovic) (2000)
• Een keuze uit het werk van Adriaan van Dis verscheen in 1999 in Engeland als 'Stolen languages'.
• Palmwyn (Afrikaanse vertaling van 'Palmijn' door Abraham H. de Vries) (2001)
• Amor ambiguo (Spaanse vertaling van 'Dubbelliefde' door Julio Grande Morales) (2002)
• A terra prometida: romance de viagem (Portugese vertaling van 'Het beloofde land' door Arie Pos) (2003)
• Fichue famille: roman en 60 tableaux (Franse vertaling van 'Familieziek' door Daniel Cunin) (2003)
• My father's war (Engelse vertaling van 'Indische duinen' door Ina Rilke) (2004)
• Doppelliebe: Geschichte eines jungen Mannes (Duitse vertaling van 'Dubbelliefde' door Marlene Müller-Haas) (2004)
• 'Familieziek' werd in het Frans vertaald als 'Fichue famille' (2003). Het boek werd ook vertaald in het Duits, Engels, Sloveens en het Zuid-Afrikaans.
• Werk van Adriaan van Dis in 'Zeleni volk in bakreni dan: antologija sodobne nizozemske kratke proze' (Slovenië) (2004)
• Le promeneur (Franse vertaling van 'De wandelaar' door Daniel Cunin) (2008)
• 'De wandelaar' werdin het Hebreeuws vertaald (2010)
• Betrayal (Engelse vertaling van 'Tikkop' door Ina Rilke) (2013)
• Tête à crack (Franse vertaling van 'Tikkop' door Daniel Cunin) (2014)
• Domnul si câinele (Roemeense vertaling van 'De wandelaar' door Alexa Stoicescu) (2016)
• Das verborgene Leben meiner Mutter (Duitse vertaling van 'Ik kom terug' door Marlene Müller-Haas) (2016)
• Quand je n'aurai plus d'ombre (Franse vertaling van 'Ik kom terug' door Daniel Cunin) (2020)

Adriaan van Dis schreef een voorwoord voor

• Merel Laseur, Over schoonheid (1984)
• Francis van der Knaap, Harry's cocktailboek (1985)
• André Brink en J.M. Coetzee, Ons geduld heeft zijn grenzen : literatuur uit Zuid-Afrika (1987)
• Antjie Krog, De kleur van je hart (2000)
• 1 verhaal: 'Het mussenjong' in 'Met oog voor de toekomst' (1999) Enge dingen: het aangetaste lichaam (2011)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Van 1978 tot 1982 was Adriaan van Dis chef van de zaterdagbijlage bij 'NRC Handelsblad'. 'Nathan Sid' verscheen eerst in afleveringen in 'NRC Handelsblad'. Hij schreef voor 'NRC' van 1974 tot 1985, o.a. de eetrubriek 'Vork en mes'.
• 'Een barbaar in China' verscheen eerst als reisverhaal in 'Elseviers Magazine'.
• In 'Avenue' publiceerde Ardiaan van Dis de reeks 'Zilver'.
• Van 1987 tot 1992 was Adriaan van Dis redacteur van 'De Gids'.
• Adriaan van Dis publiceerde in 'Propria Cures', 'Mens en gevoelens', 'En France', 'Maatstaf', 'Ons Erfdeel', 'Leeftocht'.
• Adriaan van Dis publiceerde poëzie in 'Het Liegend Konijn.

Grote letterboeken

• Een barbaar in China (1988)
• Het beloofde land: een tocht door de Karoo (1993)
• In Afrika (1995)
• Zilver, of Het verlies van de onschuld (1995)
• Nathan Sid (1996)
• Palmwijn (1997)
• Dubbelliefde (2000)
• Op oorlogspad in Japan (2001)
• Familieziek (2003)
• De wandelaar (2007)
• Tikkop (2011)
• Ik kom terug (2015)
• Indische duinen (2015)
• In het buitengebied (2018)
• Vijf vrolijke verhalen (2022)

CD's/DVD's

• Casablanca werd uitgegeven als Cassetteboek.
• Familieziek, voorgelezen door Adriaan van Dis (6 cd's, 2002)
• In een pakket van 8 Luister-cd's van de Lijster-serie, waarop schrijvers uit eigen werk voorlezen, zat de CD 'Casablanca' van Adriaan van Dis.
• Nathan Sid; Een waarze sat, voorgelezen door] Adriaan van Dis (3 cd's, 2004)
• De wandelaar voorgelezen door Adriaan van Dis (6 cd's, 2007)
• Hier is ... Adriaan van Dis: honderd gesprekken (10 dvd's) (2008)
• Adriaan van Dis leest Een barbaar in China (3 cd's, 2008)
• Adriaan van Dis leest Tikkop (5 cd's, 2010)
• 1 verhaal: 'Charlottes baby' op '25 literaire traktaties. Hollands Diep jubileum-cd' (2011)
• Werk van Adriaan van Dis op: Oost, West, luister best: verhalen uit alle windstreken', voorgelezen door Michel Romeyn e.a. (2 cd's) (2012)
• Rode wijn, witte wijn of water?: het beste uit Hier is... Adriaan van Dis (2 dvd's) (2014)
• Adriaan van Dis leest Nathan Sid (2 cd's) (2014)
• Adriaan van Dis leest Ik kom terug (5 cd's) (2014)
• F. Bordewijk, 'Karakter', voorgelezen en toegelicht door Adriaan van Dis (1 mp3-cd) (2015)
• Adriaan van Dis leest In het buitengebied (3 cd's) (2017)

Over Adriaan van Dis

• 1 vraaggesprek: 'Er is in het algemeen veel ongewassenheid in de wereld. Drs. Adriaan van Dis en het fatsoen' in 'De mens centraal' van Ir. H.A. Schuringa (1984)
• Judy van Emmerik, 'Er moet nodig eens gelucht worden: veertien stukken over onder meer: Rudy Kousbroek, Gerrit Komrij, Maarten 't Hart, Boudewijn Büch, Adriaan van Dis, A.J. Dunning, de vrouw in de literatuur en de bestsellerhysterie' (1985)
• Theodor Holman, 'Vadermoord op Piet Grijs, Jan Blokker, Gerrit Komrij, Boudewijn Büch, Wim de Bie, Herman Zeevoerder (alias Gerard Reve), Nico Scheepmaker, Tamar, Journaille, Adriaan van Dis, Kees van Kooten, Karel van het Reve en anderen' (1986)
• Een recensie van 'Zilver' door Jaap Goedegebuure in 'Een jaar boek. Overzicht van de Nederlandse en Vlaamse literatuur 1989', samengesteld door Aad Nuis (1989)
• Adriaan van Dis, Schrijversmap, bibliotheekwinkel (1989)
• Ruud A.J. Kraayeveld, 'Adriaan van Dis. Nathan Sid en Zilver' (1991)
• 1 hoofdstuk: 'Telraamschuivers en sipkijkers (Adriaan van Dis - Een barbaar in China, 1987') in 'Denkwijze 298. Hoogte- en dieptepunten in de Nederlandse literatuur uit de jaren tachtig' van Gerrit Jan Zwier (1991)
• 1 uittreksel: 'Adriaan van Dis - Het beloofde land' in 'Prisma uittrekselboek 3: Nederlandse literatuur 1987-1991', samengesteld door Herman Blom en Ritske van der Veen (1992)
• De Reve-collectie van Adriaan van Dis (catalogus) (1993)
• Een hoofdstuk: 'Die Stellenbosse kerls kom weer' over Adriaan van Dis in 'Opmars der plagiatoren' van Hans van Straten (1993)
• Jaap Goedegebuure, 1 hoofdstuk: '16 maart 1983: Eerste uitzending van het televisieprogramma 'Hier is Adriaan van Dis'. De invloed van de media op het literaire bedrijf' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• 5 privéfoto's met begeleidende tekst (waarvan één van A.F.Th. van der Heijden) in 'De gevoelige plaat', redactie Lisa Kuitert en Mirjam Rotenstreich (1995)
• Paul Sars, 'Adriaan van Dis: de zandkastelen van je jeugd' (1996)
• Een uittreksel van 'Indische duinen' in 'Boek in - Boek uit 1994/1995. 22 uittreksels voor (voortgezet) onderwijs en leeskringen' van Jacoline van Weelden (1996)
• 1 uittreksel: 'Adriaan van Dis - Het beloofde land' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur 1980-1990', samengesteld door Herman Blom, Jet Matla, Johan van Ommen, Lizet Penson en Ritske van der Veen (1996)
• Een hoofdstuk: 'Adriaan van Dis - Indische duinen' (fragment + opdrachten) in 'Literatuur lezen in de tweede fase' van Ruud Kraaijeveld (1996)
• Danny Jansen, 'Adriaan van Dis, Indische duinen' (1997)
• 2 uittreksels: 'Adriaan van Dis - Indische duinen' en 'Adriaan van Dis - Palmwijn' in 'Prisma uittrekselboek 5: Nederlandse literatuur 1994-1996', samengesteld door Ritske van der Veen en Cor Gerritsma (1997)
• Een bijdrage over Adriaan van Dis in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Ton Anbeek (mei 1997)
• CLV, 'Adriaan van Dis in Veenendaal: een project van het CLV en de stichting Lettergreep: boekenweek maart 1997' (1997)
• 1 hoofdstuk: 'Adriaan van Dis, Indische duinen' door Ton Anbeek in 'Lexicon van Literaire Werken' (februari 1998)
• Een interview met Adriaan van Dis in 'De interviewer' van Ischa Meijer (1999)
• 1 hoofdstuk: 'Adriaan van Dis - Indische duinen' in 'Boekenlijst Nederlands. Vragen en antwoorden bij de 50 meest gelezen Nederlandse boeken' van Frans Lennaerts (2000)
• J.C. Minkman, 'Dossier Adriaan van Dis' (2001)
• 1 hoofdstuk: 'Nathan Sid' in 'Gouden fictie. Het fenomeen everseller' van Marja Pruis (2001)
• Een hoofdstuk: 'Van vraag tot zelfportret' door Mauk Dolleman in 'Hier scheen 't geluk bereikbaar. Schrijvers over Bergen. Van Gorter tot Van Dis' (2001)
• Een hoofdstuk over/interview met Adriaan van Dis in 'De tien geboden' van Arjan Visser (2001)
• Een interview met Adriaan van Dis: 'Vandaag ben je de held, morgen ben je de lul' in 'Op de klapstoel' (2002)
• Een interview met Adriaan van Dis in 'De interviewer en de schrijvers' van Ischa Meijer (2003)
• Een interview: 'Adriaan van Dis' Wie wil er nou een naakte moeder'' in 'In de ogen: vijftig meesterlijke gesprekken' van Hugo Camps (2003)
• Een interview met Adriaan van Dis in 'Ik wil schrijver worden: 13 schrijvers over hun debuut' van Emmy van Dantzig (2005)
• 1 wandeling: 'Herinneringen aan Bergen aan Zee. Adriaan van Dis' in '52 wandelingen met schrijvers naar hun jeugd' van Ellie Brik (2009)
• 2 ZKV's over Adriaan van Dis in 'Vijf bijlen' van A.L. Snijders (2009)
• Maarten Dessing (redactie), 'Gouden ganzenveer Adriaan van Dis 2009' (2009)
• 1 hoofdstuk over 'Familieziek' in 'Grote verwachtingen: opgroeien in de letteren in 25 schema's' van Pieter Steinz (2010)
• Een interview: 'Ik ben jaloers op de man die zich niet schaamt' door Steffie Kouters in 'Het moet pijnlijk blijven. De mooiste schrijversinterviews' samengesteld door Frénk van der Linden en Freddy van Thijn (2011)
• 1 hoofdstuk: 'Hier serveert men de werkelijkheid. Adriaan van Dis: Tikkop' door Pieter Steinz in 'Lees! Lees! Lees! Dé 25 Nederlandstalige romans van de laatste vijf jaar volgens NRC' (2013)
• 1 hoofdstuk: 'Van Dis op oorlogspad' in 'Kom vanavond met verhalen hoe de oorlog is verdwenen. Verhalen van verzetsdeelnemers en oorlogsgetroffenen' van Ellen Lock (2014)
• 1 lemma: 'Dis, Adriaan van' in 'Steinz Gids voor de wereldliteratuur' van Jet & Pieter Steinz (2015)
• 1 hoofdstuk: 'Meelezen (1)' in 'Niemand bleef. Dagboek van Meneer B. 2005-2011' van Alfred Birney (2019)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Bulkboek 183 was aan Adriaan van Dis gewijd, met als titel: 'Nathan Sid en andere verhalen' (Een barbaar in China, God en de gekkenrechter, Casablanca, Een bord met spaghetti).
• 'Waar twee olifanten vechten', een fotoboek van Adriaan van Dis.
• 1 verhaal: 'Prikkie' van Michel Tournier in 'Door het oog van de schrijver. Nederlandse en Vlaamse schrijvers kiezen hun favoriete verhaal', gekozen door Adriaan van Dis (1986)
• 1 tekening van Adriaan van Dis in 'Tekeningen: politici, schrijvers, vogels' van Siegfried Woldhek (1987)
• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987. Adriaan van Dis' top-10:
  

  1	20 brieven 10 brieven 50 brieven	Desiderius Erasmus P.C. Hooft Koningin Sophie
  2	De Adriaantjes	Lodewijk van Deyssel
  3	Villa des Roses	Willem Elsschot
  4	Karakter	F. Bordewijk
  5	Het stenen bruidsbed slachthuis vijf of de kinderkruistocht	Harry Mulisch Kurt Vonnegut
  6	De ondergang van de familie Boslowits	Gerard Kornelis van het Reve
  7	Drenkeling	G.L. Durlacher
  8	Verzamelde gedichten Leven met J.C. Bloerm	J.C. Bloem Clara Eggink
  9	De wonderbaarlijke lotgevallen van Jubal Jubelslee Mijnheer Donselaar zoekt een vrouw	Rudolphe Töpfer/Gerrit Komrij Charlotte Mutsaers
  10	Een avond in Isfahan	Cees Nooteboom

• 'Literaire agenda 1988. Geld en letteren', redactie Boudewijn Büch, Martin van Amerongen en Adriaan van Dis.
• Nathan Sid uit 'Nathan Sid' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'Van voeten en schoenen' (in schoenendoos) (met Kees Stip, Paul Lemmens, Robert Long en Drs. P) (1989)
• Voor 'De Bijenkorf' maakten Jan Croes, Jos Paardekooper, Jan Geerlings en Gerard Heijnen in 1990 'De Ideale Bibliotheek. 100 boeken die iedereen gelezen moet hebben'. Van Adriaan van dis namen zij op: 'Een barbaar in China' (op nr. 72) en 'Nathan Sid' (op nr. 100).
• Op de CD 'Natuurlijk Nederlands' (1992) zingt Hans de Booij het gedicht 'Groene Smart' van Adriaan van Dis.
• Adriaan van Dis verzorgde gastcolleges literatuur aan de Leidsche Universiteit.
• Adriaan van Dis en Connie Palmen haden in 1996 een gezamenlijk theaterprogramma.
• Zilver´ verscheen in 1997 als Bulkboek.
• In de 'top-100' van boeken die scholieren in 1997 op hun lijst zetten staat 'Indische duinen' op nummer 50. Op 3% van de lijsten komt het boek voor.
• 'Indische duinen' verscheen in 2001 in de 'Grote Lijster-reeks'.
• Adriaan van Dis noemt in 'Het beslissende boek' (2002) van Margot Dijkgraaf en Martijn Meijer 'Nuwe Verse' van N.P. van Wyk Louw als het voor hem beslissende boek.
• Fragmenten van een interview met Adriaan van Dis in 'Ischa - Verhalen van verwanten, vrienden en vrouwen' door Gijs Groenteman (2005)
• 1 portret van Adriaan van Dis in '222 schrijvers. Literaire portretten' van Eddy en Tessa Posthuma de Boer (2005), met het citaat 'Ik schrijf alleen maar over wat ik ken, over die verzameling gekken die familie heet.'
• 'Familieziek' verscheen in 2007 als ' Grote lijster'.
• Een portret (gemengde techniek op papier) van Adriaan van Dis door Dorinde van Oort, gemaakt in 1992 én een portret (olieverf op paneel) van Adriaan van Dis door Jopie Roosenburg-Goudriaan, gemaakt in 1995 in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
• Theatergroep Eglentier speelde 'Zilver' van Adriaan van Dis in een bewerking van Netty Droog en Paul Groot (bekend van o.a. Koefnoen).
  
• In 'De boekenapotheek - Lees & genees' van Ella Berthoud & Susan Elderkin uit 2013 wordt 'De wandelaar' van Adriaan van Dis genoemd bij 'De tien beste romans om xenofoben te genezen'. (De Nederlandse boeken zijn aan de vertaling toegevoegd door Maarten Dessing).
• Adriaan van Dis ging met een theaterbewerking van 'Ik kom terug' samen met Olga Zuiderhoek het theater in (27-12-2015 - half mei 2016).
• 'De wandelaar' verscheen in 2021 in de Grote lijster-serie.

Literaire prijzen

• Gouden Ezelsoor 1985 voor 'Nathan Sid'
• Zilveren Nipkowschijf 1986 voor 'Hier is...Adriaan van Dis'
• 'Een barbaar in China' was in de verkoopoverzichten van 'HP/De Tijd' het best verkochte boek van 1987
• De Nieuwe Clercke-Pico Bello-prijs 1994 voor zijn verdiensten voor de Nederlandse literatuur
• Gouden Uil 1995 voor 'Indische duinen'
• 'Indische duinen' werd genomineerd voor de AKO-literatuurprijs
• 'Indische duinen' werd genomineerd voor de Libris-literatuurprijs
• Trouw Publieksprijs 1995 voor het Nederlandse boek voor 'Indische duinen'
• E. du Perron-prijs 2008 voor 'Leeftocht'
• Zilveren Nipkowschijf voor de tv-reeks 'Van Dis in Afrika'
• Gouden Ganzenveer 2009
• 'Tikkop' werd genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs 2011
• Libris Literatuur Prijs 2015 voor 'Ik kom terug'
• Constantijn Huygens-prijs 2015 voor zijn gehele oeuvre
• Eredoctoraat Radbout Universiteit (2021)

Max Pam telde voor HP/De Tijd de juryleden van 14 Vlaamse en 163 Nederlandse prijzen tussen januari 1986 tot oktober 2001. Hij maakte een top 60 van juryleden. Adriaan van Dis stond op nummer 26. Hij zat in die periode 11 keer in een jury.

Adriaan van Dis was lid van de jury voor volgende prijzen:

• Herman Gorter-prijs 1982
• Lucy B. en C.W. van der Hoogt-prijs 1984, 1985, 1986, 1987, 1988
• PC-Onthooftprijs 1988, 1989
• De Nieuwe Clercke-Pico Bello-prijs 1996, 1997, 1999
• ECI-prijs voor Schrijvers van Nu 1995, 1996, 1997, 1998, 1999
• Gouden Ganzenveer 2002, 2003, 2004, 2010
• C. Louis Leipoldt-prijs 2002

Opmerkingen

• De vader van Adriaan van Dis - Victor Justin Mulder - was een oud-militair van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger. Zijn moeder stamde uit een West-Brabants boerengeslacht. Zij had drie dochters (halfzussen van Adriaan van Dis dus) uit een eerder huwelijk met een Indische militair, die in 1944 geëxecuteerd is.
• Na de oorlog kwam zijn moeder (zwanger van Adriaan) naar Nederland en ging in Bergen (NH) wonen. Na drie maanden verhuisden ze naar Bergen aan Zee.
• Zijn vader was getrouwd met een Nederlands-Indische vrouw. Deze vrouw had zich voor de islamitische wet van hem laten scheiden. In Nederland werd die scheiding niet erkend, waardoor zijn vader niet met zijn moeder kon trouwen. Ze woonden ongetrouwd samen. Adriaan heeft daarom officieel de achternaam van zijn moeder. In zijn jeugd werd hij Adje Mulder genoemd.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft zijn vader moeten werken aan de beruchte Sumatra-spoorweg. In Nederland was zijn vader, mede door zijn oorlogservaringen, arbeidsongeschikt.
• Adriaan groeide, geboren in Nederland, op in een gezin vol herinneringen aan Nederlands Indië, waardoor hij een buitenbeentje werd.
• De West-Brabantse familie steunt door de jaren heen het gezin financieel.
• Hij kreeg een harde opvoeding, waarbij de 'pedagogische tik' aan mishandeling grensde.
• Adriaan ging naar de lagere Bosschool in Bergen (1953-1956). Na een erfenis verhuisde het gezin in 1957 naar Hilversum waar hij naar de Godelindeschool ging.
• Tijdens een polio-epidemie in 1956 raakte Adriaan van Dis gedeeltelijk verlamd. Hij lag enkele weken in het ziekenhuis.
• Zijn vader overleed toen Adriaan elf was.
• Adriaan van Dis volgde de Mulo, Rijkskweekschool en gemeente-HBS in Hilversum en na zijn examen (1967) een MO-opleiding Nederlands in Amsterdam.
• Adriaan van Dis stond als fotomodel in een advertentie voor de shag 'Javaanse jongens' (1968).
• In 1969 haaldehij de MO-akte. Daarna reisde hij naar India. De reis bracht hem tot Afghanistan. Na een half jaar kwam hij weer thuis.
• Hij ging toen Zuid-Afrikaans studeren. Adriaan van Dis geldt als kenner van het Zuidafrikaans. Hij studeerde af op een scriptie over Breyten Breytenbachs 'Om te vlieg'.
• Adriaan van Dis debuteerde in 1983 met Nathan Sid (geïllustreerd door Charlotte Mutsaers). Het was eerst al in afleveringen in 'NRC Handelsblad' verschenen én als nieuwjaarsgeschenk van Meulenhoff.
• Adriaan van Dis heeft enkele jaren (16-03-1983 tot1992) een uiterst succesvol literair televisieprogramma gepresenteerd: 'Hier is... Adriaan van Dis'. In 1986 krijgt hij hiervoor de Nipkowschijf.
• Adriaan van Dis werd in 1992 beschuldigd van plagiaat. In 'Het beloofde land' heeft hij - zonder bronvermelding - gebruik gemaakt van het boek 'Waiting, The Whites of South Africa' van Vincent Crapanzano. Van Dis gaf onzorgvuldigheid toe, maar verklaarde het uit een samenspel van genres in zijn werk en niet als doelbewust plagiaat. In de tweede druk wordt de bron vermeld.
• Adriaan van Dis woonde o.a. in Blaricum en in Amsterdam (Groenburgwal).
• Eind 1996 was Adriaan van Dis gastschrijver aan de Universiteit van Leiden.
• Adriaan van Dis was (tot 1999) vice-voorzitter van het Prins Claus Fonds. Ook was hij voorzitter van de Nederlandse afdeling van het Rushdiecomité.
• Adriaan van Dis is enkele jaren bestuurslid geweest van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.
• Adriaan van Dis werd in 2001 in een proefschrift beschuldigd van plagiaat m.b.t. 'Een barbaar in China'.
• Van Dis woont en werkt sinds mei 2003 in Parijs.

Anderen over Adriaan van Dis

• Kort na ons kwam ook Adriaan van Dis (halverwege de dertig, schat ik), fors, met grijzend krulhaar, een wat verwijfd gezicht, putje in de kin, hoge stem. Vermoedelijk homo, ik ben er niet zeker van. (Hans Warren, Geheim dagboek 1982-1983, 12-09-1982, blz. 41)
• Hij is een man van tegenstellingen. Was hij bi, dan wilde hij hetero, woonde hij samen, dan wilde hij alleen, was hij in een dorp, dan wilde hij naar de stad, was hij journalist, dan wilde hij auteur zijn. (Theodoor Holman, HP/De Tijd, 15-05-1992)
• Exact om vijf uur gistermiddag arriveerden Tilly en Adriaan van Dis in zijn enorme Volvo. Om twaalf uur namen we afscheid bij La Castelière in Hoogerheide. Al die uren hebben we druk gepraat, de vriendschap is zeer versterkt. Eigenlijk hadden we tot nu toe alleen vluchtige contacten gehad. Adriaan is een buitengewoon aardige kerel. Hij is net zo lang als ik, maar veel forser. Hij is nu helemaal grijs, begint te kalen, in december wordt hij vijftig. In Indonesië, waar hij wel werd gemaakt, maar verder nooit is geweest. Hij is een onderhoudend verteller en kan uitmuntend imiteren. Zoals hij zijn vader nadoet, de kleine KNIL-militair met stentorstem en petjoe-accent. Of twee kwebbelende Spakenburger vrouwen op een bank. Of het zeurderig dialect van Walcheren. Of prins Claus, die hij overigens een warm hart toedraagt. Of een tirade van een joodse demagoog nabootst zonder een woord Hebreeuws te kennen, zomaar geluidsmatig, gekke bekken trekkend, geweldig. En hij is helemaal niet verwaand of zelfingenomen. (Hans Warren, Geheim dagboek 1996-1998, blz., 113,/114, 31-10-1996)
• Van Dis' aarzelen tussen afstand en betrokkenheid kan herleid worden tot zijn jeugdervaringen. Zijn Indische achtergrond verklaart de fascinatie met het anders-zijn, in concreto: andere culturen. Tegelijkertijd maakte zijn bijzondere positie binnen het gezin hem al jong tot een buitenstaander die een zekere distantie tot de eigen leefwereld behoudt. (Ton Anbeek, Kritisch literatuur lexicon, mei 1997)
• Ik las Dubbelliefde van Adriaan van Dis. Een schrijver die zich nu eens niet laat vertederen door zijn jeugdherinneringen. Hij blikt terug met afkeer, schaamte, regelrechte haat. Nederland kent hem als de beschaafdheid in persoon, keurig verzorgd, onberispelijk sprekend. In dit boek verstoort hij de indruk die menigee van hem heeft. De toneelschool moest hij al snel verlaten, maar hij speelt in het leven de opzienbarendste rollen. Hij bestaat uit een heleboel gestaltes: de overtuigde homo én de aanbidder van vrouwen. Hij streeft naar het hoogste en het laagste, naar het zuivere en het gore, het ruige en het tedere. Hij kan zwelgen in decadentie en oprecht actie voeren tegen de militaire dictatuur in Griekenland. Hij speelt voor hoerenjongen en kan als gigolo optreden. Hij duikt op tussen de leernichten en verdiept zich in Plato. Hij baadt in weelde en heeft geen cent. Nieuwsgierig flaneert hij langs de dreigende afgrond van de zelfkant. Tot hij kiest voor een ander leven, voor de literatuur. Wie is Adriaan van Dis? Het antwoord dat hij uiteindelijk in Dubbelliefde geeft, luidt: een schrijver. Een ander woord voor een speler met een masker voor. (Hans Warren, Geheim Dagboek 1998-2000, blz. 213, 11-09-1999)
• Hij heeft last van een ondefinieerbaar ongemak. Iets blokkeert hem. Hij had tot veel grotere hoogten kunnen stijgen, ook als schrijver. (Rudie Kagie, HP/De Tijd, 19-01-2007)
• Pas in 1983 lanceerde de VPRO met het tv-programma Hier is ... Adriaan van Dis een ongekend succesvolle andere wijze van boekpromotie. Niet alleen zorgde Adriaan voor grote verkoopcijfers van besproken boeken, tenminste, als de geïnterviewde 'VanDisbaar' bleek te zijn zoals dat in het boekenvak heette, ook zorgde hij er in z'n eentje voor dat het boek, en dus het boekenvak, een beetje sexy werd gevonden. (Ad ten Bosch, De IJssel stroomt feller dan de Amstel. Herinneringen van een boekverkoper, uitgever en schrijver, blz. 112)

Mijn favoriete citaat

Vijf keer per dag: 'Al-lâhou akbarou'... en overal
- op de pleinen, op de pier, op het strand -
keerden de gelovigen hun kont naar het westen.
(Adriaan van Dis, Palmwijn, blz. 11)

 

Handtekening Adriaan van Dis

Bronnen o.a.

• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• HP/De Tijd (15-05-1992)
• Uittreksel top-100
• Zilver (bulkboek, 1997)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Kritisch literatuur lexicon (mei 1997)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (februari 2023)