• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Links
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Links
• Bronnen

Willem Elsschot

Profiel

Achternaam: Elsschot
Roepnaam: Willem
Geboren: 07-05-1882
Te: Antwerpen
Overleden: 31-05-1960
Te: Antwerpen
Pseudoniem(en): Willem Elsschot was het pseudoniem van Alfons Jozef de Ridder. Hij gebruikte ook de pseudoniemen Chevalier en Nicodemus.

De naam Elsschot is niet toevallig een pseudoniem. Hij is verdampt in zijn werk. Dat is geweldig.
(Martin Bril, Bzzlletin 154, blz. 73

Werk

Poëzie

• Verzen van vroeger (1934)
• Verzen (1947)
• In 1949 publiceert hij het gedicht 'Borms'. Hierin neemt hij het op voor de Vlaamse collaborateur August Borms die in 1946 gefusilleerd werd. Zoals in veel van zijn werk koos hij de zijde van een slachtoffer. Het werd hem in de pers niet in dank afgenomen.
• Gedichten (bibliofiel, 110 ex.) (1954)
• Verzen van vroeger (serie Kort en Goed) (1973)
• Verzameld werk (1976)
• Het huwelijk (bibliofiel, 100 ex.) (1977)
• Het huwelijk (bibliofiel) (1992)
• Geen drank noch lekker eten (bibliofiel, 500 ex.) (2001)
• Volledig werk deel 10: Verzen (2004)

Proza

• Villa des roses (1913)
• Een ontgoocheling (1921)
• De verlossing (1921)
• Lijmen (1924)
• Kaas (1933)
• Tsjip (1934)
• Pensioen (1937)
• Het been (1938)
• De leeuwentemmer (1940)
• Het tankschip (1942)
• Lijmen/Het been (1943)
• Het dwaallicht (1946)
• Verzameld werk (1957)
• Vierspan (1962)
• De wijze gaat het liefst onopgemerkt voorbij. Citaten en ongebundelde teksten (bezorgd door Gerd de Ley) (1975)
• Zwijgen kan niet verbeterd worden (ongebundeld werk, door A. Kets-Vree en G. de Ley) (1979)
• Ontmoetingen met W. Elsschot (brieven en een nagelaten manuscript, door Simon Carmiggelt) (1985)
• Geen drank noch lekker eten (bibliofiel, 500 ex.) (2001)

Brieven

• Een onweer bij zomerdag (brief aan Louis Paul Boon, bibliofiel, 30 ex.) (1983)
• Ontmoetingen met W. Elsschot (brieven en een nagelaten manuscript, door Simon Carmiggelt) (1985)
• Als een onweder bij zomerdag; de briefwisseling tussen L.P. Boon en W. Elsschot (door J. Muyres en V. van de Reijt (1989)
• Brieven (door Vic. van de Reijt) (1990)
• 1 brief van Louis Paul Boon aan Willem Elsschot (januari 1945) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
• 1 brief van Willem Elsschot aan Louis Paul Boon (28-01-1945) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
• Brief aan Hugo Claus (bibliofiel, 12 ex.) (1996)
• 1 brief aan Willem Elsschot in 'Gerard Walschap Brieven 1921-1950' (1998)
• Elsschot leest voor (briefwisseling met Jan C. Villerius) (met CD waarop hij o.a. uit 'Kaas' voorleest, opgenomen in de Bijenkorf te Rotterdam, 24-04-1957) (1999)

Een tijdje geleden las ik, in een recensie van een uitgave met brieven van Elsschot, een passage uit een brief aan een of andere kennis van hem. Maar dat stuk ken ik uit een brief aan Carmiggelt! dacht ik verbaasd. Blijkbaar gebruikte Elsschot bepaalde passages, die hem bevielen, voor verschillende mensen.
Zo doe ik dat natuurlijk ook met (mondelinge) verhalen vertellen (vandaar dat ik nooit weet wie ik wat verteld heb).
(Nicolien Mizee, Een licht bewoond eiland, 05-04-2000, blz. 136/137)

Hoorspelen

• Lijmen / Het been (3 delen) (TROS, 1988)
• Kaas (VPRO, 1989)

Overige non-fictie

• Ik dank u allen zeer. Toespraken (2007)

Vertalingen/bewerkingen

• Gerard Walschap, Cure d'aspirine (1943)

Vertaald

Vertaling van werk van Willem Elsschot verschenen in het Deens, Duits, Engels, Frans, Grieks, Hongaars, Italiaans, Maleis, Roemeens, Russisch, Spaans, Tsjechisch en Zuid-Afrikaans.

• 1 verhaal: 'The little boy' in 'Harvest of the Lowlands', vertaald door Jo Mayo, verzameld door J. Greshoff (1945)
• Olivera Petrovic Stankovic vertaalde werk van Elsschot in het Servo-Kroatisch.
• 'Villa des roses' is vertaald in het Engels (1969), Russisch (1972), Indonesisch (1977)
• 'Lijmen' is vertaald in het Engels (1965), Russisch (1965), Pools (1973), Bulgaars en Estisch.
• 'Kaas' is vertaald in het Tsjechisch (1937), Indonesisch (1948), Duits (door Agnes Kalmann-Matter, 1952), Hongaars (1987), Italiaans (1992), Servo-Kroatisch (1995), Esperanto (1997)
• 'Tsjip' is vertaald in het Duits (1936), Tsjechisch (1936), Deens ('Adèle' door Clara Hammerich, 1937)
• Will-o'-the-Wisp (Engelse vertaling van 'Het dwaallicht' door A. Brotherton) (1962)
• 'Het been' is vertaald in het Engels (1965), Russisch (1965), Pools (1973), Bulgaars en Estisch.
• 'Het dwaallicht' is vertaald in het Engels (1962), Pools (1973), Italiaans (1975), Frans (1992) en Hongaars
• Four Poems ('Bij het doodsbed van een kind', 'Tot den arme', 'Het huwelijk' en 'De bult spreekt', vertaald door Paul Vincent) (bijlage bij 'De Tweede Ronde, 1982)
• In het Servo-Kroatisch vertaald werk van Willem Elsschot in 'Malo svedocanstvo ver: poezija = Kleine akte van geloof' (1994)
• Cheese (Engelse vertaling van 'Kaas' door Paul Vincent) (2002)
• Fromage (Franse vertaling van 'Kaas' door Xavier Hanotte) (2003)
• Villa des Roses (Franse vertaling door Marnix Vincent) (2004)
• Käse (Duitse vertaling van 'Kaas' door Agnes Kalmann-Matter en Gerd Busse) (2004)
• Le feu follet (Franse vertaling van 'Het dwaallicht' door Marnix Vincent) (2005)
• Leimen (Duitse vertaling van 'Lijmen' door Gert Busse) (2005)
• L'embrouille (Franse vertaling van 'Lijmen/Het been' door Marnix Vincent) (2006)
• Tsiis (Friese vertaling van 'Kaas' door Frank Dijkstra) (2007)
• In het Hongaars vertaalde verhalen van Willem Elsschot verschenen in het Hongaarse tijdschrift 'Nagyvilág'.
• Le bateau-citerne (vertaald door Marnix Vincent) (2009)

Willem Elsschot schreef een voorwoord voor

• Louis Paul Boon, Mijn kleine oorlog (1946)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• In 1900 richt hij met een aantal vrienden van school het tijdschrift 'Alvoorder' op. Hij publiceerde hierin gedichten. Het blad kende één jaargang.
• Samen met Jules Valenprint en René Leclercq had hij van 1912 tot 1914 het blad 'Revue Continentale Illustrée'.
• In 'Groot Nederland' verschenen de verhalen 'Een ontgoocheling' (1914) en 'De verlossing' (1916).
• Willem Elsschot was na de Eerste Wereldoorlog correspondent voor de 'Nieuwe Rotterdamsche Courant'.
• Willem Elsschot heeft zelf bladen uitgegeven als het 'Wereldtijdschrift' in zijn boeken. Ze verschenen onder namen als 'La Revue Générale Illustréé', La Revue Continentale Illustrée' en 'La Revue Continelntale'.
• De redactie van 'Forum' ontdekte de vroege verzen van Elsschot en publiceerde ze in 1932 in het blad. Vervolgens werden ze in 1934 in boekvorm uitgegeven. Het is zeer de vraag of dit zonder 'Forum' ook gebeurd was. "Forum' beschouwde Elsschot als hun voorloper. Jan Greshoff en Menno Ter Braak drongen er bij Elsschot op aan om weer met schrijven te beginnen. Hij schreef in korte tijd 'Kaas' en droeg het op aan Jan Greshoff.

Over Willem Elsschot

• Een interview met W. Elsschot in 'Sprekende schrijvers' van G.H. 's-Gravesande (1935)
• 'Groot Nederland' bracht in juli 1937 een themanummer over Willem Elsschot uit.
• S. Vestdijk, 1 hoofdstuk over Willem Ellschot: 'Apotheose der zakelijkheid' in 'Muiterij tegen het etmaal. Deel 1. Proza' (1941)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot. Verzen van vroeger' in 'Gewikt en gewogen' van D.A.M. Binnendijk (1942)
• Fr. Smits, 'Willem Elsschot' (1942)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot: Lijmen (1924)' in 'Moderne boeken en schrijvers' van H. de Waard (1956)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot - Lijmen' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
• J. Goudsblom, 'De drie-eenheid Elsschot' in 'Tirade 5' (mei 1957)
• Bernard-Frans van Vlierden, 'Willem Elsschot' (1958)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot' in 'Onderzoek en vertoog 1' van Victor E. van Vriesland (1958)
• Garmt Stuiveling, 'Willem Elsschot' (1960)
• Simon Vinkenoog, 'Uit de doeken: (signalementen) 1957-1960' (1960)
• Wilfred Smit, 'Requiem bij de uitvaart van Willem Elsschot' in 'Literair akkoord 5' (1961)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot' in 'Gegist bestek deel 2: Benaderingen en ontmoetingen' van C.J.E. Dinaux (1961)
• Simon Carmiggelt schreef diverse 'Kronkels' over Willem Elsschot, o.a. op 11-09-1962, 12-09-1962, 14-09-1962 en 20-10-1962.
• Dr. C.G.L. Apeldoorn e.a., 'Willem Elsschot - Lijmen/Het been' (Nederlandse keur 53)
• T.J.M. Versteeg, 'De thema's van Elsschots poëzie' in 'De nieuwe taalgids' (1964)
• Een interview met Walter de Ridder: 'Ik heb mijn vader nooit uitbundig horen lachen ' in 'Bibeb & VIP's' (1965)
• Kees Fens, 'Het verhaal van de publieke man' (over 'Het dwaallicht') in 'Merlyn' (januari 1965)
  
• Een beschouwing n.a.v. 'Tsjip de leeuwentemmer' in 'Te waar om mooi te zijn' van J. de Graaf (1965)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot, of van Miskenning tot onaantastbare Waarde' in 'De ring van Möbius' van Hubert Lampo (1966)
• R.A. Cornets de Groot, 'Idealist door gedrag' in 'Maatstaf' (mei 1966)
• 'Openbare veiling van de verzameling Willem Elsschot. Moderne schilderijen, verzameling oude Perzische tapijten, antieke meubelen, kunstvoorwerpen. Op dinsdag 25 oktober 1966 te 14.30 uur in de Zaal Van Herck, Leopoldstraat 57, Antwerpen' (1966)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot, dichter en prozaïst' in 'Willens en wetens' van Garmt Stuiveling (1967)
• R.A. Cornets de Groot, 'Labirinteek: opstellen ove: Guido Gezelle, A.C.W. Staring, Jan G. Elburg, Lucebert, Willem Elsschot, Anthonie Donker, Herman Gorter, M. Nijhoff, Remco Campert, Cornelis Crul, Gerrit Achterberg' (1968)
• 'Kijk, Willem Elsschot: de schrijver in beeld ' (1970)
• 1 hoofdstuk over Willem Elsschot + 2 fragmenten in 'ga jij de klas maar uit' van J. Bernlef (1970)
• Een interview met Lieven Walschap en Adèle Kellner-de Ridder in 'Veertien vrouwen' van Bibeb (1974)
• 1 hoofdstuk: 'De echte Laarmans en Boorman' door Eelke de Jong en Jacob Groot in 'Schrijversportretten uit de Haagse Post' (1974)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot' (over 'kaas', 'Pensioen' en Het dwaallicht') door J.W. Veerman in 'Uitgelezen 2. Reakties op boeken' (1975)
• Simon Carmiggelt, 'Notities over Willem Elsschot' (1976)
• Bzzlletin bracht in april 1977 een Elsschot-special uit.
• 1 bladzijde over Willem Elsschot in 'Lezersmemorie. Vierentachtig auteurs met hun boeken bij Querido - gekiekt, belicht en in lijstjes gezet' (1977)
• Geertrui Marks-van Lakerveld, 'Over Lijmen/Het been van Willem Elsschot' (1977)
• Frans Buyens, 'Willem Elsschot: een burgerlijk geweten' (1978)
• R. de Ruiter en H. Bekkering, 'Laarmans en de religie' in 'De nieuwe taalgids' (mei 1979)
• Annemarie Kets-Vree (red.), 'Over Willem Elsschot. Beschouwingen en interviews' (1982)
• 'Willem Elsschot 1882-1982' (programmaboekje) (1982)
• M. Somers, 'Willem Elsschot en het wereldtijdschrift' (1983)
• Boris Rousseeuw, 'Van hier tot Peking: over Willem Elsschot' (1983)
• Jos Radstake, ''Den beker huilend omhoog geheven' Over 'Een ontgoocheling' van Willem Elsschot' in 'Bzzlletin 120' (november 1984)
• Boris Rousseeuw, 'Twee heren. Over E. du Perron en Willem Elsschot' (1986)
• 1 in memoriam: 'Uitvaart van Willem Elsschot' door Herman Teirlinck in 'Hij is reeds aan de overzijde. Necrologieën van schrijvers', samengesteld door Jeroen Brouwers (1986)
• 1 uittreksel: 'het dwaallicht' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur 1945-1980', samengesteld door Jet Matla, Rob van Riet, Johan van Ommen en Lizet Penson (1987)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot' in 'Memoires van Boontje' van Louis Paul Boon (1988)
• Een bladzijde over (het graf van) Willem Elsschot in 'Herinneringen in steen' van Adelaïde van Reeth en Guido Peeters (1988)
• 2 anekdoten over Willem Elsschot in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot, Lijmen en Het been' door Guido Goedemé in 'Lexicon van Literaire Werken' (januari 1989)
• Willem Elsschot, Schrijversmap, bibliotheekwinkel (1989)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot, Het dwaallicht' door Raymond Vervliet in 'Lexicon van Literaire Werken' (april 1989)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot, Villa des Roses' door Guido Goedemé in 'Lexicon van Literaire Werken' (juni 1989)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot, Kaas' door Guido Goedemé in 'Lexicon van Literaire Werken' (februari 1991)
• Guido Lauwaert, 'Villa Elsschot: omtrent Kaas en andere onthullingen rond Willem Elsschot en zijn werk' (1991)
• Johan Anthierens, 'Het ridderspoor' (1992)
• 2 uittreksels: 'Willem Elsschot - Lijmen/Het been' en 'Willem Elsschot - Villa des Roses' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945', door Johan van Ommen en Lizet Penson (1992)
• Michel Dupuis, 1 hoofdstuk: '21 januari 1933: Jan Greshoff en Menno ter Braak op bezoek bij Willem Elsschot. De relaties tussen Noord- en Zuidnederlandse literatuur tijdens het interbellum' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• 1 bespreking: 'W. Elsschot - Kaas' in 'Panorama van de Nederlandse letterkunde. Beknopte besprekingen van 75 Nederlandse literaire werken' van C. Gerritsma (1993)
• Jean Surmont, 'Willem Elsschot. Tussen droom en daad' (1994)
• Ida de Ridder, 'Willem Elsschot, mijn vader' (1994)
• 3 hoofdstukken over Willem Elsschot in 'Vlaamse leeuwen' van Jeroen Brouwers (1994)
• Wifried Pas en Henri-Floris Jespers, 'Mo(nu)menten: Willem Elsschot en Paul van Ostaijen (1996)
• 1 hoofdstuk: ''Geen drek, geen tranen': Willem Elsschot' in 'Over de grens van de tijd' van Pierre H. Dubois (1997)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot, Een ontgoocheling' door G.F.H. Raat in 'Lexicon van Literaire Werken' (februari 1998)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot, De leuwentemmer' door Guido Goedemé in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 1999)
• Joop Roomer, 'Willem Elsschots Kedju' in 'Hollands Maandblad' (mei 2000)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot - Kaas' in 'Boekenlijst Nederlands. Vragen en antwoorden bij de 50 meest gelezen Nederlandse boeken' van Frans Lennaerts (2000)
• Een bijdrage over Willem Elsschot in 'Kritisch lexicon van de Nederlandstalige literatuur na 1945' door Lut Missinne (mei 2002)
• Fernand Auwera, 'Willem Elsschot' (1999)
• Wieneke 't Hoen (samenstelling), 'Van De Ridder tot Elsschot. Een biografie in foto's' (2000)
• Ida de Ridder, 'Willem Elsschot en de piano' (2000)
• 'De Parelduiker' themanummer Willem Elsschot (nr. 4/5, 2001)
• 1 hoofdstuk: 'Lijmen / Het been' in 'Gouden fictie. Het fenomeen everseller' van Marja Pruis (2001)
• Marco Daane & Wieneke 't Hoen, 'U schijnt de stad niet goed te kennen? - Een literaire wandeling door het Antwerpen van Willem Elsschot' (2002)
• Bert Vanheste, 1 hoofdstuk: 'Leeswandeling Antwerpen: Willem Elsschot' in De stad is woord geworden. Leeswandelingen door Antwerpen en Brugge' (2002)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot, Tsjip / De leeuwentemmer' door Wam de Moor in 'Lexicon van Literaire Werken' (augustus 2002)
• Martine Cuyt, 'Willem Elsschot. Man van woorden' (2004)
• Jan van Hattem, 'Willem Elsschot. Mythes bij het leven. Een biografie' (2004)
• 'Revolver' bracht in 2004 een Elsschot-nummer uit.
• 'Lijmen bij Dwaallicht. Lezingen Willem Elsschot-Benefietdiners', thermanummer 'Uitgelezen boeken' (2006)
• 1 hoofdstuk: 'Willem Elsschot, Pensioen' door Koen Rymenants in 'Lexicon van Literaire Werken' (september 2006)
• 'Vooys' bracht in 2006 een themanummer over Willem Elsschot uit: 'Eindelijk alles over Elsschot'.
• Matthijs de Ridder, 'Aan Borms - Willem Elsschot, een politiek schrijver' (2007)
• A.G.M.F. Brok, 'Wetenswaardigheden over Willem Elsschot' in 'Boekenpost 87' (januari/februari 2007)
• Ida de Ridder, 'Fine. Levenslang met Elsschot' (2007)
• Roger Binnemans, 'Ik heb hier meneer Elsschot in de winkel' (bibliofiel, 125 ex.) (2007)
• 2 hoofdstukken over Willem Elsschot in 'De broek van Brahms' van Lo van Driel (2007)
• Pieter Steinz bespreekt 'Kaas' in 'Het web van de wereldliteratuur. Welke 100 boeken hebben de literaire X-factor?' (2007)
• Guido Lauwaert, 'Neem een doek: Willem Elsschot en de vrouwen' (2008)
• Koen Rymenants, ''Een hoopje vuil in de feestzaal. Facetten van het proza van Willem Elsschot', deel 1 (2009)
• Guido Lauwaert, 'Willem Elsschot en de vrouwen' (heruitgave van 'Neem een doek: Willem Elsschot en de vrouwen') (2009)
• Een column over Willem Elsschot in 'Er kan een enkele harde tussen zitten. Columns over taal & letteren' van Bob Frommé' (2009)
• Peter de Bruijn, 'Alfons de Ridder in Rotterdam of De geboorte van Willem Elsschot' (2009)
• 1 ZKV: 'Voetreiziger' in 'Vijf bijlen' van A.L. Snijders (2009)
• Wieneke 't Hoen, 'Dicht bij Elsschot' (2010)
• Cyrille Offermans, 'Een verpakkingsspecialist: over Willem Elsschot' (1000 ex.) (2010)
• Eric Rinckhout: 'Grote Antwerpse Willem Elsschot Atlas - Literaire Gids' (2010)
• Martien J.G. de Jong bespreekt het gedicht 'Het huwelijk' in 'Brand van Mars en vuur van Venus: Geloven in gedichten' (2010)
• Vic van de Reijt, 'Elsschot. Leven en werk van Alfons de Ridder' (2011)
• Piet Calis, 'Literaire vriendschappen en andere misverstanden: Willem Elsschot, Hella S. Haasse, W.F. Hermans, Jan Wolkers, Harry Mulisch, Hugo Claus en vele anderen over het eindeloze avontuur van het schrijven' (2012)
• 1 zkv: 'Vriend van vergeten stenen' in 'Brandnetels & verkeersborden' van A.L. Snijders (2012)
• In 'De boekenapotheek - Lees & genees' van Ella Berthoud & Susan Elderkin uit 2013 wordt 'Kaas' van Willem Elsschot besproken als boek bij 'ambitie, te veel' (De Nederlandse boeken zijn aan de vertaling toegevoegd door Maarten Dessing).
• 1 lemma: 'Elsschot, Willem' + een boekweb in 'Steinz Gids voor de wereldliteratuur' van Jet & Pieter Steinz (2015)
• 1 hoofdstuk: 'Kaas' in 1001 boeken die je gelezen moet hebben', onder redactie van Peter Boxall en Ed van Eeden (2017)
• Een Vlaamse kosmopoliet: Jan Greshoff over Willem Elsschot (bezorgd door Marsha Keja) (2017)
• Koen Rymenants en Carl de Strycker (redactie), 'Willem Elsschot, dichter: alle verzen verzameld en toegelicht' (2017)
• 1 hoofdstuk: 'Meelezen (2)' in 'Niemand bleef. Dagboek van Meneer B. 2005-2011' van Alfred Birney (2019)
• 2 zkv's: 'Kaas en krenten' en 'Als daar zijn' in 'Doelloos kijken' van A.L. Snijders (2019)
• Koen Rymenants, 'Westerlinck en Elsschot: kroniek van een verwantschap' (bibliofiel) (2022)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Lijmen' en 'Het been' werden door Manuel van Loggem voor toneel bewerkt en gespeeld in 1961. Manuel van Loggem bewerkte 'Lijmen' ook voor televisie. Dit werd uitgezonden in 1962 en in 1970.
• 'Villa des Roses' werd door Walter van der Kamp voor televisie bewerkt en uitgezonden in 1968. Later bewerkte Van der Kamp o.a. ook 'De verlossing' voor televisie.
• 'Kaas' werd voor televisie bewerkt door Gerard Rekers en uitgezonden in 1968.
• 'Het dwaallicht' werd in 1972 verfilmd door Frans Buyens.
• 'Een ontgoocheling/Het dwaallicht' verscheen als Bulkboek 196.
• Vrij Nederland hield in 1978 een onderzoek naar de boekenlijsten op middelbare scholen. Willem Elsschot stond bij de meestgenoemde schrijvers op nummer 4.
• 'Tsjip/De leeuwentemmer' verscheen als Bulkboek 229.
• Frans Laarmans uit 'Lijmen/Het been' en Louise Gréteur uit 'Villa des Roses' werden door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'Villa des Roses' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1913.
• 'Lijmen' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1924.
• 'Kaas' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1933.
• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987.
  - 'De verlossing' stond op het lijstje van Ed Leeflang op nr. 1.
  - 'Lijmen/Het been' stond op het lijstje van Charlotte Mutsaers op nr. 2 en op het lijstje van Ivo de Wijs op nr. 6.
  - 'Verzameld werk' stond op het lijstje van Vic van de Reijt op nr. 1.
  - 'Villa des Roses' stond op het lijstje van Marga Minco én op het lijstje van Adriaan van Dis op nr. 3 en op het lijstje van Trude Gerritsma op nr. 6.
• Voor 'De Bijenkorf' maakten Jan Croes, Jos Paardekooper, Jan Geerlings en Gerard Heijnen in 1990 'De Ideale Bibliotheek. 100 boeken die iedereen gelezen moet hebben'. Van Willem Elsschot namen zij op: 'Kaas' (op nr. 29), 'Het dwaallicht' (op nr. 50) en 'Villa des Roses' (op nr. 85).
• 4 parodieën op werk van Willem Elsschot in 'Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek' (samenstelling Rody Chamuleau en J.A. Dautzenberg) (1994)
• 'Kaas' verscheen in 1995 in de 'Grote Lijster'-serie van Wolters Noordhoff.
• 'Tsjip / De leeuwentemmer' verscheen in 1995 als Bulkboek (nr. 229).
• In de 'top-100' van boeken die scholieren in 1997 op hun lijst zetten staat 'Kaas' op nummer 16. Op 10% van de lijsten komt het boek voor!
  - 'Het dwaallicht' staat op nummer 67 en komt op 2% van de lijsten voor.
  - 'Lijmen/Het been' staat op nummer 84 en komt ook op 2% van de lijsten voor.
• 'Lijmen/Het been' werd in 1999 verfilmd met Sylvia Kristel in één van de rollen. Fernand Auwera schreef het scenario.
• In juli 1999 werd in Antwerpen het Willem Elsschot Genootschap opgericht. Het genootschap stelt zich tot doel het werk van Elsschot te promoten, en de Elsschot-studie te bevorderen. Verder probeert het genootschap te voorkomen dat stukken uit de nalatenschap van Elsschot onder de veilinghamer belanden. Meer informatie over het lidmaatschap van het Willem Elsschot Genootschap kan men krijgen op het voorlopig secretariaat : C. Van Tilborgh, Lijsterbeslaan 6, B- 2920 Kalmthout. Tel. 03 666 78 70.
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw.
  Hij nam hierin van Willem Elsschot op:
  Op nr. 7 'Kaas' (Een boek dat bewijst dat je over alles een meesterwerk kunt schrijven áls je kunt schrijven).
  Op nr. 23 'Lijmen' (Wie gegrepen wordt door de belevenissen van Boormans en Laarmans, denkt voor altijd oplichterij te kunnen herkennen).
  Op nr. 56 'Villa des Roses' (Familieverhaal over een pension, vol melancholie en tragiek).
• In de herfst van 1999 verscheen een CD met de opname van de voorleestournee die Elsschot in 1957 langs enkele
  Nederlandse steden ondernam.
• In 2000 brengt Querido een editie van Elsschots verzamelde romans uit.
• 'Het Parool' nam 'Lijmen' en 'Villa des Roses' op in een (internationale) lijst van De honderd mooiste boeken van de eeuw.
• Uitgeverij Rivendell brengt een T-shirt op de markt, bedrukt met het fragment 'Tussen droom en daad' van Willem Elsschot.
• Herman Verbeeck brengt vanaf september 2001 een toneelversie van 'Kaas'
• 'Villa des roses' werd verfilmd door Frank van Passel.
• 'Kaas' werd in 2002 uitgegeven in de 'Kroonlijster-serie'.
• Het Tom Kwakernaat Ensemble zette poëzie van Elsschot op muziek (2002)
• 1 portret van Willem Elsschot in '222 schrijvers. Literaire portretten' van Eddy en Tessa Posthuma de Boer (2005), met het citaat 'Of iemand kan leren schrijven? Ik geloof het niet. En wie het in zich heeft hoeft het niet te leren.'
• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook Willem Elsschot was in dit 'Pantheon' opgenomen. Eind 2008 zal het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers besteden.
• De documentaire 'Erfgenaam van Elsschot' (2007) werd op televisie uitgezonden én op DVD uitgegeven.
• 'Kaas. en beeldroman van Dick Matena' (integrale tekst in stripvorm) (2008). In hetzelfde jaar verstripte Matena ook 'Het dwaallicht'.
• 'Lijmen/Het been' verscheen als Grote Lijster 2008.
• De Vlaamse regering en de stad Antwerpen hebben in september 2009 samen het archief van Willem Elsschot gekocht. Ze hebben daarvoor elk 250 duizend euro betaald. Antwerpen kocht het persoonlijke en zakelijk archief van de schrijver, de Vlaamse gemeenschap het literair archief.
• 1 gedicht van Willem Elsschot: 'Het huwelijk' + een hedendaagse versie daarvan: 'Het Huwelijk Ook Een Straat (Duifje)' door Astrid Lampe in 'Nu u!' (2009)
• 'Zot van Elsschot - Een radioserie van Pat Donnez (8 cd's, 2010)
• In 'De boekenapotheek - Lees & genees' van Ella Berthoud & Susan Elderkin uit 2013 wordt 'Lijmen/Het been' van Willem Elsschot genoemd bij 'De tien beste romans om je aan het lachen te maken'. (De Nederlandse boeken zijn aan de vertaling toegevoegd door Maarten Dessing).
• In 'De boekenapotheek - Lees & genees' van Ella Berthoud & Susan Elderkin uit 2013 wordt 'Villa des Roses' van Willem Elsschot (gelezen door Erik van Muiswinkel) genoemd bij 'De tien beste luisterboeken'. (De Nederlandse boeken zijn aan de vertaling toegevoegd door Maarten Dessing).

Literaire prijzen

• Driejaarlijkse Staatsprijs 1948 voor verhalend proza
• Constantijn Huygens-prijs 1951 (als eerste Vlaming) voor zijn gehele oeuvre
• Staatsprijs ter bekroning van een schrijversloopbaan (postuum) in 1960
• T.g.v. de eerste Landelijke Gedichtendag op 27 januari 2000 was er een verkiezing van het 'meest favoriete gedicht. 'Het huwelijk' van Willem Elsschot eindigde op de vierde plaats

Willem Elsschot was lid van de jury voor volgende prijzen:

• Leo J. Kryn-prijs 1942, 1958
  
  

In de Vinkenburgstraat in Utrecht zijn - midden in de straat - koperen plaquettes aangebracht, een soort walk of fame van bekende Nederlandse filmsterren die in een bepaald jaar tot beste acteur of actrice zijn uitgeroepen. De onthulling van de bronzen tegels gebeurt tijdens het jaarlijkse Nederlands Film Festival dat gehouden wordt in Utrecht. Het ene jaar wordt een acteur of actrice winnaar van een gouden kalf, het andere jaar onthullen ze zelf de tegel met hun handafdruk en handtekening:

Werk van Willem Elsschot geciteerd in overlijdensberichten

Opmerkingen

• De vader van Willem Elsschot was bakker. Hij was de op één na jongste van negen kinderen. Vier ervan stierven jong.
• Willem Elsschot volgde het Koninklijk Atheneum, hij kreeg hier o.a. les van Pol de Mont. Hij werd van het Koninklijk Atheneum gestuurd als hij 16 is.
• Hij ging aan het werk als loopjongen bij diverse bedrijven. In 1901 begon hij met een opleiding aan het Hoger Handelsgesticht in Antwerpen.
• In 1901 werd hij vader. Omdat hij geen baan had, kon hij toen niet trouwen met Jeanette Joséphine Scheurwegen (1882-1960).
• Willem Elsschot haalde in 1904 het diploma aan het Hoger Handelsgesticht (licentiaat handels- en consulaire wetenschappen).
• Hij ging in Schiedam werken als chef-correspondent bij de Werf Gusto (waar hij in 1934 werd ontslagen) en in Delfshaven. Ook werkte hij een poos in Parijs (bij een uiterst dubieuze Argentijnse zakenman).
• In 1908 trouwde hij met Joséphine. Zij kwam toen met hun zoon in Rotterdam bij hem wonen. In de jaren daarna werden nog twee zoons en drie dochters geboren.
• Willem Elsschot debuteerde met de roman 'Villa des Roses' in 1913.
• In de Eerste Wereldoorlog (hij woonde toen met zijn vrouw en kinderen in Antwerpen bij zijn ouders) was hij secretaris van het Provinciaal oogstbureel.
• Na deze oorlog richtte hij zelf een reclamebureau in Antwerpen en Brussel op. Hij ging aan de Lemméstraat 21 wonen.
• 'De verlossing' was in Vlaanderen een verboden boek, omdat het antipapistisch zou zijn.
• 'Kaas' had bij de eerste druk 23 hoofdstukken. Bij de derde druk in 1942 voegde Elsschot een hoofdstuk toe.
• Laarmans en Boorman zijn terugkerende personages in zijn boeken. Beide figuren zijn alter-ego's van Elsschot zelf.
• Na 'Het dwaallicht' in 1947 zei Elsschot dat hij uitgeschreven was. Hij had er geen zin meer in.
• De stijl van Elsschot wordt gekenschetst als: laconiek, cynisch en geconcentreerd.
• Een terugkerend thema in zijn werk is het conflict tussen het menselijk gevoel en de eisen van de (harde) zakenwereld.
• In 1957 werd bij Elsschot een vorm van huidkanker vastgesteld, waarschijnlijk een gevolg van de huidziekte mycosis fungodes, waaraan hij al langer leed.
• Willem Elsschot overleed op 31 mei 1960 na een valpartij aan een hartaderbreuk. De volgende dag stierf zijn vrouw, ze wilde niet naar haar overleden echtgenoot gaan kijken. Aangespoord door haar familie deed ze dit toch. Ze ging rusten, sliep in en werd niet meer wakker.
• Zijn as is op 04-06-1960 bijgezet op Begraafplaats Schoonselhof in Antwerpen, in het graf van zijn vrouw (perk N, graf 45).
• Aan de gevel van zijn sterfhuis (Lemméstraat 21) is een gedenkplaat aangebracht.
• In Antwerpen staat aan de Lange Gasthuisstraat een standbeeld van Elsschot, gemaakt door Wilfried Pas.
• In 2004 werd via de biografie 'Willem Elsschot. Man van Woorden' door Martine Cuyt bekend dat Willem Elsschot van 1946 tot 1951 een verhouding met de dichteres Liane Bruylants heeft gehad.

Anderen over Willem Elsschot

• Er is veel verwantschap tussen de Nederlander Nescio en de Vlaming Elsschot, al zijn hun stijlmiddelen geheel verschillend; wat hen beiden verbindt, en wat het tot een voorrecht maakt over hen te schrijven, is hun reëel gevoel voor het eiland der innerlijke stemmen. (Menno ter Braak, Het Vaderland, 03-12-1933)
• Willem Elsschot, een curiosum als dichter, wiens gedicht Het huwelijk niemand ooit vergeten kan. (Raymond Herreman, Boekuiltjes, blz. 50)
• Doch zoals Elsschot het zo mooi heeft gezegd: Tussen droom en daad staan wetten in de weg die niemand kan verklaren. (Louis Paul Boon, Boontjes 1966, blz. 173)
• Gevraagd naar zijn 'lievelingsboek' noemt Drs. P in Vrij Nederland van 01-10-1988 'Kees de Jongen' van Theo Thijssen. Hij geeft daarbij aan eigenlijk niet te kunnen kiezen tussen dit boek en 'Villa des Roses' van Willem Elsschot.
• Op het einde van zijn leven werd Elsschot zwaar ziek in het ziekenhuis opgenomen. Daar ontving hij nog de pastoor, die bij zijn bedje kwam staan en zalvend zegde: 'En hoe gaat het u, mijn vriend?' Elsschot antwoordde: 'Het gaat me zeer slecht, meneer de paster. Maar als ge me nog eens een bezoek brengt moet ge zeggen <meneer De Ridder>, want uw vriend ben ik niet.' (Louis Paul Boon in: Jeroen Brouwers, Zachtjes knetteren de letteren, blz. 85)
• Ja, en Elsschot. Die twintig verzen, bijtend als zoutzuur en mild als regen. (Gerrit Achterberg in: H.U. Jesserun d'Oliveira, Scheppen riep hij gaat van Au!, blz. 36)
• Hoewel hij toch doorgaat voor een bij uitstek nuchter schrijver, heeft hij gedichten geschreven die je alleen met een door tranen verstikte stem kunt voorlezen. Dat zijn gedichten... als de toon ook maar iets anders zou zijn geweest, zeg je: sentimenteel oud wijf dat je bent. Hij is niet een groot schrijver omdat hij gevleugeld kon zijn, hij is een groot schrijver omdat hij stevig op zijn benen stond. Vleugels zijn meegenomen. (Gerrit Komrij, De buitenkant, blz. 36)
• Toen ik op het gymnasium zat werd er door de leraren wel uit Elsschot voorgelezen. Maar als ik me goed herinner, niet door de leraar Nederlands. ... En zelfs nu, in 1977, als je in beschaafd gezelschap opeens 'un stout, un!' roept, dan herkennen maar een of twee mensen die kreet, en in een gezelschap neerlandici niemand. (Karel van het Reve (1977), geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar').
• Zijstraat in stadskwartier
  Sober pensionbedrijf
  Plaats voor kleinburgerlijk leven
  Ach ja...
  
  Kamerbewoner in
  Communicatienood
  Haarscherp getekend
  Wie doet hem dat na?
  (Drs. P, over 'Villa des Roses', Zeslettergrepigheid, blz. 129)
• Het minste dat je van Willem Elsschot kunt zeggen is dat sommige van zijn zinnen kleine ontploffingen in je hoofd veroorzaken. De eerste pagina's van Villa des Roses hebben een hoge dichtheid aan zulke zinnen. Die pagina's knetteren en vonken, alsof de lezer niet genoeg zou hebben aan een goede, nuchtere introductie van het kleine Parijse pension van het echtpaar Brulot, waar Elsschot de mensheid in heeft samengedreven. (Bob Frommé, Er kan een enkele harde tussen zitten, blz. 100)

Mijn favoriete citaat

Maar doodslaan deed hij niet, want tussen droom en daad
staan wetten in de weg en praktische bezwaren,
en ook weemoedigheid, die niemand kan verklaren,
en die des avonds komt, wanneer men slapen gaat.
(Willem Elsschot, Het huwelijk (fragm.), Domweg gelukkig in de Dapperstraat, blz. 156)

Naar een overzicht van citaten van Willem Elsschot

Links

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Willem Elsschot
• Michiel Meeuwissen - Willem Elsschot
• Schrijversnet - Willem Elsschot
• Uittreksel - Kaas
• Lieven Vandelanotte - Voor 't eten van uw drek. Conceptie en receptie van Elsschots Bormsgedicht
• G.H. 's-Gravesande - Ary Delen over Willem Elsschot en zichzelf (uit Sprekende schrijvers)

Bronnen o.a.

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• B.F. van Vlierden, Willem Elsschot (1984)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur1945-1980 (1987)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Kaas, De grote lijsters (1995)
• Oosthoek lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Uittreksel top-100
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)