Jan Emmens

Profiel

Achternaam: Emmens
Roepnaam: Jan
Voornamen: Jan Ameling
Geboren: 17-08-1924
Te: Rotterdam
Overleden: 12-12-1971
Te: Utrecht
Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft J.A. Emmens niet onder pseudoniem gepubliceerd.

Voor tweedehands boeken	Ook van Jan Emmens
Raban Internet Antiquariaat	Klik hier !

Naar Boven

Werk

Poëzie

Chacone (illegale uitgave, 150 ex.) (1945)
Eigen tijd (1950, onuitgegeven)
Kunst- en vliegwerk (1957)
Autobigrafisch woordenboek (1963)
Een hond van Pavlov (1969)
Verzamelde gedichten (1974)
Soms een gevoel (1979)
Gedichten en aforismen (verzameld werk, deel 1) (1980)
Overkomst dringend gewenst (gekozen door Wim Brands) (2012)

Gedichten

Proza

Autobigrafisch woordenboek (1963)
De onvrede van Utrecht (nagelaten werk)
Gedichten en aforismen (verzameld werk, deel 1) (1980)

Brieven

Chr. J. van Geel, Een schrijvende partikulier: brief aan J.A. Emmens, waarin opgenomen een brief aan Aad Nuis (bibliofiel, 300 ex.) (1982)

Overige non-fictie

J. G. van Gelder, 'De Schilderkunst van Jan Vermeer' (with a commentary by J.A. Emmens) (1958)
Rembrandt en de regels van de kunst (proefschrift) (1964)
Het bier en zijn brouwers. De geschiedenis van onze volksdrank (met A. Hallema) (1968)
Rembrandt en de regels van de kunst (Verzameld werk, deel 2) (1980)
Kunsthistorische opstellen (Verzameld werk, deel 3) (1981)
Kunsthistorische opstellen (Verzameld werk, deel 4) (1981)

Vertalingen/bewerkingen

W.H, Auden, Musée des Beaux-Arts
Walter Paatz, De kunst der renaissance in Italië (1957)
1 vertaald gedicht: W.H. Auden, 'Musée des beaux arts' in 'Poëziekalender 2014', samengesteld door Ester Naomi Perquin en Menno Hartman (2013)

Vertaald

1 in het Engels vertaald gedicht: 'Clarity' in 'Post-war Dutch & Flemish Poetry, Poetry Australia', number fifty-two', selected and introduced by R.P. Meijer (1974)
Rembrandt e la sua concezione dell'arte (Italiaanse vertaling van 'Rembrandt en de regels van de kunst' door Fernanda Bramanti Nieuwenkamp) (1978)
Werk van J. Emmens in 'Helan xiandai shixuan' (Chinese vertaling van moderne Nederlandse poëzie van diverse dichters) (1988)

Jan Emmens schreef een inleiding voor

H.A. Korthals, Korte geschiedenis der Heineken's Bierbrouwerij Maatschappij N.V., 1873-1948 (1948)
Annelies Becker-Jordens, Frans Kipp e.a., Drift 25: onderzoek naar de bouwgeschiedenis van het Kunsthistorisch Instituut van de Rijksuniversiteit te Utrecht: samengest. t.g.v. de heropening van het gebouw op 7 okt. 1970 na de verbouwingsperiode 1965-1970 (1970)
Edgar Wind, Kunst en anarchie: de Reith lectures van 1960, herzien en uitgebreid (1973)

Bloemlezingen

'Gebloemleesd'

Poëzie:

1 gedicht: 'Een kind in de tuin' in '1 pk. Honderd gedichten van honderd dichters', verzameld door Hans van Straten (1958)
In 'De muze kent geen Babel, Poëzie uit alle werelddelen in vertaling'(1959) staat het door hem vertaalde gedicht 'De slaap' van Juan Ramón Jiménez.
1 gedicht: 'Een kind in de tuin' in 'Het kind' (serie: Beeldende poëzie), bijeengebracht door Adriaan Morriën (1959)
1 gedicht: 'Vogel' in 'Voor wie dit leest. Proza en poëzie vana 1920 tot heden', samengesteld door Adriaan Morriën (1962)
1 gedicht: 'Een kind in de tuin' in 'Facetten der Nederlandse poëzie (van Hensen tot Nooteboom)' samengesteld door Pierre H. Dubois, K. Jonckheere en L. v.d. Waals (z.j.)
1 gedicht: 'Oedipus' in 'Gedichten 68: een keuze uit de tijdschriften', verzameld door Jos de Haes en Hubert van Herreweghen (1969)
3 gedichten in 'Dichters van deze tijd', verzorgd door Paul Rodenko (21e druk, 1969)
1 gedicht: 'Een rapport over de liefde' in 'Literair akkoord 14' samengesteld door Christine D'Haen, Wim Hazeu, Hubert van Herreweghen, Willem G. van Maanen (1971)
2 gedichten in 'Gezanten uit Alexandrië. Poëtische vignetten van macht en gezag', samengesteld door Co de Koning (1972)
1 gedicht: 'Een zieke' in 'Mijn dokter is een goede dokter... Poëzie rond het thema ziek-zijn', samengesteld door G.J. Bremer en W. Hazeu (1972)
1 gedicht: 'Rei van Brabantse vrouwen' in 'Een moederhart, een gouden hart. Dichters over hun moeder', verzameld door Gerrit Komrij (1973)
1 gedicht: 'Medeling' in: 'Het grote Nederlandse verhalenboek. Een bundel van de opmerkelijkste verhalen, gedichten en prenten uit de laatste 50 jaar' (red. Hella S. Haasse, Ad Petersen, Koos Postema en Willem van Toorn) (VARA, 1977)
4 gedicht:en in 'Lees nog eens een gedicht, gekozen door T. van Deel (1977)
5 gedichten in 'De spiegel van de Nederlandse poëzie', samengesteld door Hans Warren (1979)
8 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten, samengesteld door Gerrit Komrij (1980)
5 gedichten in 'Is dit genoeg: een stuk of wat gedichten (2 delen), samengesteld door C. Buddingh' en Eddy van Vliet (1982)
1 gedicht: 'Rei van Brabantse vrouwen' in 'Het land der letteren', samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
1 gedicht: 'Hofstad', in 'Het land der letteren. 's-Gravehage', samengesteld door Tilly Hermans, Harry Scholten en Lodewijk van Zonneveld (1984)
2 gedichten in 'Meulenhoffs dagkalender Nederlandse poëzie 1985', samengesteld door Hans Warren (1984)
1 gedicht: 'Formule voor haar' in 'Liefde is het enige; de honderd mooiste liefdesgedichten na 1945', bijeengebracht door Kees Winkler (1985)
1 gedicht: 'Standpunt' in Grote poëziebloemlezing 'Mij liet je leven', samenstelling Aldert Walrecht (1987)
1 gedicht: 'In de trein' in 'Bestijg de trein nooit zonder uw valies met dromen, gedichten, verhalen, columns vanaf 1829', samengesteld door W. Hansen (1989)
3 gedichten in 'Hier ligt Poot Hij is dood', samengesteld door Robert-Henk Zuidinga (1990)
1 gedicht: 'Meesterwerk' in 'Mijn oog komt niet tot rust. Dertig gedichten, twaalf musea', samengesteld door Anton Korteweg (1990)
1 gedicht: 'Ierse elegie' in 'Meulenhoffs dagkalender 1993. Nederlandse poëzie. Dichters op reis', samengesteld door Hans Warren (1992)
1 gedicht: 'Spreken over Paris' in 'Ik heb de liefde lief. De mooiste liefdesgedichten uit de Nederlandse en Vlaamse poëzie', samengesteld door Willem Wilmink (1993)
1 gedicht: 'Zeilende' in 'Dichten over dichten. Bloemlezing uit de Nederlandse poëzie van de 19de & 20ste eeuw, samengesteld door Atte Jongstra en Arjan Peters (1994)
1 gedicht: 'In de trein' in 'Geen dag zonder liefde. Honderd jaar Nederlandse liefdespoëzie uit noord en zuid', samengesteld door Eddy van Vliet (1994)
1 gedicht van Jan Emmens op een doosje in 'Gedichten in de aanbieding' van Judith van den Bos (bibliofiel, 250 ex.) (1994)
2 gedichten in: 'En al mijn levensdagen stonden in uw boek. Gedichten naar de Bijbel uit de twintigste eeuw', samengesteld door Huub Oosterhuis (1995)
Guus Middag kreeg de Gouden Griffel 1996 voor 'Ik maak nooit iets mee' (1995). Korte verhaaltjes, afgesloten met een gedicht. Twee daarvan zijn van Jan Emmens.
1 gedicht: 'Meisje' in 'Groot verzenboek. Vijfhonderd gedichten over leven, liefde en dood. Een thematische bloemlezing uit de Nederlandstalige poëzie van de twintigste eeuw', samengesteld door Jozef Deleu (1999)
1 gedicht: 'De vrije wil' in: 'Familie duurt een mensenleven lang. De honderd mooiste Nederlandse gedichten over vaders, moeders, dochters en zonen', samengesteld door Menno Wigman (1999)
1 gedicht: 'Meesterwerk' in 'De selectie van de eeuw. De 200 beste gedichten van Nederland en Vlaanderen', gekozen door Hugo Brems, Rob Schouten en Rogi Wieg (1999)
1 gedicht: 'Spreken over Paris' in Het leven is de speelbal van de tijd. Portretten van opmerkelijke vijftigers' van Rose-Mary de Boer (gekozen door Martin van Amerongen) (1999)
1 gedicht: 'In de trein' in 'Het liefste gedicht. De favoriete liefdesgedichten van Nederland en Vlaanderen', met een inleiding van Gerrit Komrij (2001)
1 gedicht: 'Spaans tourisme' in 'Naar 't Zuiderland. Moderne Nederlandstalige dichters langs de Middellandse Zee', samengesteld door Stefan van den Bossche en Koen Vergeer (2002)
1 gedicht: 'Een kind in de tuin' in 'Een tuinman is een dichter. De 100 mooiste tuingedichten', samengesteld door Paul Geerts (2002)
1 gedicht: 'Een kind in de tuin' in 'Zonder verbeelding geen tuin', samengesteld door Paul Geerts (2003)
8 gedichten in 'Komrij's Nederlandse poëzie van de 19de t/m de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten', verzameld door Gerrit Komrij (2004)
1 gedicht: 'De gruwelen zijn voor het einde bewaard:' in 'M'n opa ... in heel Europa is er niemand zoals hij. 100 jonge gedichten over ouder worden', samengesteld door Mario Molegraaf (2008)
3 gedichten in 'Meulenhoffs dagkalender van de poëzie 2010', samengesteld door Tjitske Jansen en Victor Schiferli (2009)
1 gedicht: 'Larbaud/Rue Soufflot' in 'Meulenhoffs dagkalender van de poëzie 2011', samengesteld door Tjitske Jansen en Victor Schiferli (2010)
2 gedichten in 'Dagkalender van de poëzie 2012', samengesteld door Tjitske Jansen en Victor Schiferli (2011)
7 gedichten in 'Van Oorschot Poëziekalender 2013', samengesteld door Ester Naomi Perquin en Menno Wigman (2012)
3 gedichten in 'Poëziekalender 2014', samengesteld door Ester Naomi Perquin en Menno Hartman (2013)
1 gedicht: 'Groen in het eikenhakhout' in 'Van heer Halewijn tot Hugo Claus. 222 klassiekers van de middeleeuwen tot de Vijftigers' samengesteld door Koen Stassijns en Ivo van Strijtem (2013)
1 gedicht: 'Spreken over Paris' in 'Van Oorschot 2016 Poëziekalender', samengesteld door Janita Monna en Menno Hartman (2015)
2 gedichten in 'De Nederlandse poëzie van de twintigste en de eenentwintigste eeuw in 1000 en enige gedichten', samengesteld door Ilja Leonard Pfeijffer (2016)

Proza:

1 bijdrage in 'Commentaar op Achterberg: opstellen van jonge schrijvers over de poëzie van Gerrit Achterberg', verzameld door Fokke Sierksma (1948)
1 bijdrage: 'Autobiografisch woordenboek - een supplement' in 'Literair akkoord 14' samengesteld door Christine D'Haen, Wim Hazeu, Hubert van Herreweghen, Willem G. van Maanen (1971)
10 citaten in 'Standaard modern Citatenboek' samengesteld door Gerd de Ley (1973)
1 bijdrage: 'Christiaan Johannes van Geel' in 'Chr.J. van Geel. Een bundel over zijn poëzie', red. Elly de Waard (1979)
4 citaten in 'Groot Literair Citatenboek van Nederlandse en Vlaamse auteurs uit de 19e en 20e eeuw', samengesteld door Gerd de Ley (z.j.)
1 citaat in 'Bier met een trechter, thee met een zeefje Bekende Belgen en Hollanders over elkaar en over zichelf', samengesteld door Gerd de Ley (1982)
3 citaten in 'Kosmos groot citatenboek' (1986)
3 citaten in 'Het Trouwboekje', samengesteld door Gerd de Ley (1987)
2 citaten in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
1 verhaal: 'Hommage à la société internationale des wagons-lits' in 'Bestijg de trein nooit zonder uw valies met dromen, gedichten, verhalen, columns vanaf 1829', samengesteld door W. Hansen (1989)
1 citaat in 'Het groot Citatenboek over God, Geloof & Kerk', samengesteld door Rien van den Berg, Gert Marchal & Koos van Noppen (2001)
1 tekst: 'Charles B. Timmer en de ketters' in 'Het scherp van de snede. De Nederlandse literatuur in 100 en enige polemieken', samengesteld door Pierre Vinken & Hans van den Bergh (2010)

Tonen

Tijdschriften

J.A. Emmens debuteerde als essayist in 1947 in 'Criterium' en als dichter in 'Libertinage'
J.A. Emmens was in 1953 redacteur van het studentenblad 'Parasol'.
J.A. Emmens was mede-oprichter en redacteur van 'Tirade'.
J.A. Emmens werkte mee aan 'Podium'.

Over Jan Emmens

Tirade Emmens

Jacq. Boersma en Jan Roelands: 'Interview met J.A. Emmens' in 'Tirade 143' (januari 1963)
'Ben Bommers in gesprek met Jan Emmens' in 'Maatstaf' (oktober 1970)
'Tirade' gaf in oktober 1972 een Jan Emmens-nummer uit.
Een bijdrage over J.A. Emmens in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door R.L.K. Fokkema (juni 1981)
Jeroen Brouwers, 'Jan Emmens (1924-1971)' in 'Tirade 296' (mei-juni 1983)
1 hoofdstuk: 'Jan Emmens, 1924-1971' in 'De laatste deur' van Jeroen Brouwers (1983)
1 hoofdstuk over Jan Emmens: 'Een dichter en zijn besprekers' in 'Grondwerk' van Kees Helsloot' (1984)
Frank Esper, Het doorbroken ritueel: over de poëzie van Jan Emmens (1985)
1 citaat in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
Anton Korteweg, 'Jan Emmens, 1924-1971' in 'Hollands maandblad' (maart 1992)
1 hoofdstuk: 'Emnens: te weinig bekend' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza 2' van Adriaan Morriën (1999)
Een hoofdstuk over Jan Emmens in 'Vrolijk als een vergelijking' (2002) van Guus Middag.
Een hoofdstuk: 'Emmens' in 'Ruim water' van A.L. Snijders (2012)
Een hoofdstuk: 'Jan Emmens (1924-1971)' in 'De laatste deur' van Jeroen Brouwers (2017)
Eddy de Jongh, 'Een getekende verrassing uit de jaren vijftig Jan Emmen's debuut Kunst- en vliegwerk door Peter Vos geïllustreerd' in 'De Parelduiker' (2019/3)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

1 bijdrage in 'Gelder, J.G. van, Album discipulorum. Aangeboden aan Prof. Dr. J.G.van Gelder ter gelegenheid van zijn zestigste verjaardag, 27 februari 1963'.
Chr. J. van Geel droeg zijn bundel 'Enkele gedichten' (1973) op aan (zijn vriend) Jan Emmens.
Een pastiche op het gedicht 'Soms een gevoel' van Jan Emmens in 'Gekkenwerk' van Kees Helsloot (1988)
Uitgeverij Novelle gaf in 1993 een setje bierviltjes met gedichten uit. Op één viltje stond het gedicht 'Vogel' van J.A. Emmens.
De Stichting Literaire Activiteiten Utrecht presenteerde in maart 2008 de Utrechtse Literaire Canon. Jan Emmens stond op plaats 29.
Een gedicht van Jan Emmens in de Gedichtenroute Valkenburg aan de Geul (vanaf 29-06-2008).

Naar Boven

Literaire prijzen

Dr. Wijnaendts Francken-prijs 1967 voor 'Rembrandt en de regels van de kunst'
Feniks-prijs 1971 voor zijn gehele oeuvre

Jan Emmens was lid van de jury voor volgende prijzen:

P.C. Hooft-prijs 1969
Essayprijs van de gemeente Amsterdam 1969
Dr. Wijnaendts Francken-prijs 1971

Naar Boven

Opmerkingen

J.A. Emmens studeerde vanaf 1949 kunstgeschiedenis in Utrecht, hij promoveerde in 1964.
In Utrecht woonde hij o.a. op Oudegracht 5 en Achter Sint Pieter 5.
Ad den Besten weigerde in 1950 zijn bundel 'Eigen tijd' voor de serie 'De Windroos'. Hij vond de bundel 'te cerebraal'.
Samen met o.a. Theo Sontrop en William Kuik wordt hij wel tot de 'Utrechtse school' gerekend.
Emmens was in Utrecht (als niet-graficus) lid van het grafisch gezelschap 'De luis'.
Van 1958 tot 1961 was Emmens directeur van het Nederlands Kunsthistorisch Instituut in Florence.
J.A. Emmens was vanaf 1967 hoogleraar algemene kunstwetenschap en ikonologie aan de Rijksuniversiteit in Utrecht.
J.A. Emmens relativeerde in zijn werk veel vaststaande waarden. Terugkerende thema's zijn angst en agressie.
J.A. Emmens leed aan depressies.
J.A. Emmens maakte zelf een einde aan zijn leven, door zich op te hangen aan de leuning in het trappenhuis van zijn woning.
J.A. Emmens werd op 16-12-1971 gecremeerd in crematorium Daelwijck. Op 29-12-1971 werd zijn as daar verstrooid.

Naar Boven

Anderen over Jan Emmens

Zaterdag heeft mijn dierbare vriend Jan Emmens zich het leven benomen. Hij leefde zonder huid, en wie zonder of met bijna-geen-huid door het leven moet - dit verschrikkelijk bestaan - kan geen eelt verwerven. (Geert van Oorschot in een brief aan Jeroen Brouwers, 15-12-1971, Brieven van een uitgever, blz. 26)
Weer is er een heengegaan, waaraan we behoefte hadden.
Weer heeft het Nederlands iets aan precisie ingeboet.
Nog ellenlanger zullen de stukken over folk-zusjes worden.
Nog zeldener zal de naam Catullus worden genoemd.
(C. Buddingh', In memoriam Jan Emmens, in: En in een mum is het avond, blz. 96, 31-10-1972)
De dichter Jan Emmens was in de eerste plaats een betrouwbaar vakman. Alleen al daardoor onderscheidt hij zich van negenennegentig procent van zijn Nederlandse collega's uit de jaren vijftig en zestig. Hij wist precies wat hij kon bereiken met een rijm, een beeldspraak, een zinswending, en hij gebruikte zijn middelen bij voorkeur ambachtelijk - d.w.z. om zo helder en zo beknopt mogelijk te zijn. (Kees Verheul, NRC, 07-03-1975)
Emmens bezat het zeldzame talent om over zijn ervaringen te schrijven als gold het de belevenissen vanzijn lezers. Uit zijn gedichten spreekt een getemperd pessimisme, zonder zelfbeklag. Getemperd omdat hij zijn zwaarmoedigheid meestal verstopt in een verrassend beeld. (K. Schippers, NRC, 26-09-1980)
Het moet de ongebruikelijke afstandelijkheid zijn geweest, waardoor veel van deze poëzie toen als cerebraal werd ervaren. Lezers van nu, die inmiddels zowel Barbarber als de 'nieuwe ironie' achter de kiezen hebben en die wat relativering betreft het één en ander gewend zijn, zullen er bepaald anders over denken en eerder dan kilheid beklemming en verscheurdheid lezen in dit werk. (Arjaan van Nimwegen, UN, 11-11-1980)
Emmens was een heel groot dichter, en bijna niemand heeft het op tijd geweten... Wie kennis wil nemen van een pijn in poëzie, die haar weerga niet heeft in de Nederlandse letterkunde - zelfs Achterberg beleed niet zo'n lijden - moet proberen door te dringen tot Emmens. Maar makkelijk zal het niet zijn. (Willem J. Pieters, AD, 21-11-1980)
Zijn gedichten zijn kleine, stekelige, sceptische notities, Ze zijn verstandelijk en gevoelig tegelijk en getuigen van grote eruditie én van ongekunsteldheid. (Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde, blz. 132)
Jan Emmens' poëzie is een vorm van buitengewoon lucide, niet zelden pijnlijke, zelfanalyse, gekenmerkt door een persoonlijke, vaak wat korzelige, gesprekstoon. Zijn gedichten zijn navrante pogingen om zichzelf overeind te houden. Je krijgt de indruk dat hij zichzelf altijd bewust was, dat hij dat juist niet wilde, dat hij het daar dan moeilijk mee had. La conscience est une maladie - vanuit dat besef lijkt zijn poëzie geschreven. Hij is een beetje een negatieve, balorige Vasalis en zou haar, en Judith Herzbergs, populariteit verdienen. (Anton Korteweg, VN, 08-09-1990)
Utrechts dichter en hoogleraar Kunstgeschiedenis. Zeer actief in het Utrechtse literaire leven van zijn tijd. Begenadigd essayist en aforist. Groot Rembrandtkenner. Lid van grafisch gezelschap De Luis. Vormt samen met Sontrop (nr. 22) en Kuik (nr. 8) de zogenaamde `Utrechtse school` in de poëzie. Mede-oprichter van Tirade. Als dichter - ondanks een prachtig postuum verzameld werk, uitgegeven door zijn vriend Geert van Oorschot - nog steeds miskend. `Hij is een beetje een negatieve, balorige Vasalis en zou haar, en Judith Herzbergs, populariteit verdienen` (Anton Korteweg). (Omschrijving Emmens in Utrechts Literaire Canon)

Naar Boven

Mijn favoriete citaat

Standpunt

Een wiel, dat draait. Ik niet,
ik stuntel op twee benen
en noem dat Lopen, Gaan.
Sta ik toevalig stil, dan heet dat
het standpunt dat ik inneem.
(J.A. Emmens, Autobiografisch woordenboek, blz. 12)

Naar een overzicht van citaten van Jan Emmens

Naar Boven