• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Links
• Raban

• Profiel
• Werk
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Links
• Bronnen

Jacob Israël de Haan

Profiel

Achternaam: de Haan
Roepnaam: Joop
Voornaam: Jacob Israël
Geboren: 31-12-1881
Te: Smilde
Overleden: 30-06-1924
Te: Jeruzalem
Pseudoniem(en): Jacob Israël de Haan publiceerde in 1901 in 'De Gids' poëzie onder het pseudoniem Robert Roberts. Hij gebruikte ook de pseudoniemen René de Wit, Jangakauf en Jitsgok. Verder kan vermeld worden dat hij zijn eerste werken publiceerde als Jacob de Haan, dus zonder zijn tweede voornaam Israël.

Wat ik geschreven heb, dat blijft geschreven
Wat ik misdreven heb, dat is gedaan.
Ik sterf getroost. Maar zij, die later leven,
Zullen mijn lied, mijn leed en mijn hartstochten verstaan.
(Jacob Israël de Haan, Aan de lateren)

Werk

Poëzie

• Libertijnsche Liederen (1914)
• Het Joodsche Lied (1915)
• Liederen (1917)
• Een nieuw Carthago (bibliofiel, 220 ex.) (1919)
• Het Joodsche Lied. Tweede boek (1921)
• Kwatrijnen (1924)
• Palestina (1925)
• Verzamelde gedichten (2 delen) (1952)
• Kwatrijn (nieuwjaarswens) (1959)
• Kanalje en Opstandige Liedjes (heruitgave van 'Kanalje') (1977)
• Vriendschap lokt, de Vroomheid maant (bloemlezing door M.M. Lommen) (1981)
• 1881-Jacob Israël de Haan-1981 (nieuwjaarswens, 50 ex.) (1981)
• Onrust (bibliofiel, 50 ex.) (1981)
• Ik ben een jongen te Zaandam geweest (bloemlezing door Gerrit Komrij) (1982)
• Verzen van Jezus (bibliofiel, 180 ex.) (1985)
• Zes kwatrijnen (op zes prentbriefkaarten) (1988)
• Ondergangen van de zon (vouwblad, bibliofiel, 80 ex.) (1994)
• Vriendschap (bibliofiel) (z..j)
• Dood en leven (jaarwisselingsgeschenk) (1997)
• Gedicht op een leeuwerik (bibliofiel, 110 ex.) (1997)
• Het beeldje (bibliofiel, 90 ex.) (1998)
• In den bloeienden boomgaard (bibliofiel) (1998)
• Bloemkweeken (bibliofiel, 90 ex.) (1998)
• Over mijne oogen (bibliofiel) (1998)
• Een dag van regen (bibliofiel, 110 ex.) (1998)
• Ondergangen van de zon (bibliofiel, 90 ex.) (1998)
• Mijn belijdend lied, 31 gedichten (bibliofiel, 250 ex.) (1999)
• Herfst (vouwblad, bibliofiel) (2002)
• Acht kwatrijnen over de wijn (bibliofiel) (2003)
• Drie kwatrijnen (bibliofiel) (2014)
• Heimwee: kwatrijnen over verlangen, onrust, twijfel en heimwee (bibliofiel, 250 ex.) (2015)

Proza

• Pijpelijntjes (1904)
• Kanalje (1904)
• Ondergangen (1907)
• Pathologieën. De ondergang van Johan van Vere de With (1908)
• Arbeidersvreugd (1911)
• Jerusalem (1921)
• Palestina (reisschetsen) (1925)
• Brieven uit Jerusalem (1941)
• Besliste volzinnen (tussen 1907 en 1910 verschenen aforismen) (1954)
• Brieven aan een jongen. Een kleine correspondentie (door Arnold Saalborn) (1957)
• Een kopje met de thee daarin (bibliofiel, 40 ex.) (1980)
• Over een prachtvollen idioot (bibliofiel, 40 ex.) (1981)
• Nerveuze vertellingen (bibliofiel, 100 ex.) (1981)
• Jacob Israël de Haan: correspondent in Palestina, 1919-1924 (door Ludy Giebels) (1981)
• De bloemen en de brief (bibliofiel, 50 ex.) (1982)
• Eene vrouw te Parijs (bibliofiel, 40 ex.) (1983)
• Een rondje voor Marijke (bibliofiel, 41 ex.) (1985)
• Een Haarlemsch hofje (bibliofiel, 11 ex.) (1986)
• De drie populieren (bibliofiel, vouwblad) (1992)
• Ondergangen van de zon (jaarwisselingsgeschenk, 80 ex.) (1994)
• In proza: fragmenten (1994)
• Twee fijne fragmenten (bibliofiel) (1995)
• De zee: een uitgave in de vorm van een letterproef van de Trajanus (bibliofiel, 116 ex.) (1997)
• Het portret van Paul Verlaine (bibliofiel, 100 ex.) (1997)
• Bezoek tot Rémy de Gourmont (bibliofiel, 96 ex.) (1997)
• Geuren (bibliofiel, 110 ex.) (1997)
• Dronkenschappen (bibliofiel, 90 ex.) (1997)
• Van ver en van dichtbij (bibliofiel) (1997)
• Een vrouwtje (bibliofiel) (1998)
• Scherpe ontmoeting (bibliofiel, 90 ex.) (1998)
• Zaandam (bibliofiel, 90 ex.) (1998)
• Het vinkenvogeltje (bibliofiel) (1998)
• Puike bloemen (bibliofiel, 110 ex.) (1998)
• Zonnewenders (bibliofiel, 110 ex.) (1998)
• De drie populieren (bibliofiel, 100 ex.) (1998)
• De zon (bibliofiel, 100 ex.) (1998)
• Een kopje met de thee daarin (bibliofiel, 103 ex.) (1998)
• Platen uit Italïe (bibliofiel, 100 ex.) (1998)
• Engelsch aardewerk (bibliofiel) (1998)
• Ander aardewerk (bibliofiel, 100 ex.) (1998)
• Portretten: eene vrouw in het licht (bibliofiel) (1998)
• Portretten: een blinde man (bibliofiel) (1998)
• De rivier (bibliofiel, 90 ex.) (1998)
• Een oud huis (bibliofiel) (1998)
• Een Haarlems hofje (bibliofiel, 110 ex.) (1998)
• Eene vrouw te Parijs (bibliofiel, 100 ex.) (1998)
• Een houten klok (bibliofiel, 110 ex.) (1998)
• Op de zee in den nacht (bibliofiel, 110 ex.) (1998)
• Over eenen prachtvollen idioot (bibliofiel, 110 ex.) (1998)
• Een jongen met één oog (bibliofiel, 110 ex.) (1998)
• Een jeugdige vriend (bibliofiel, 105 ex.) (1998)
• De zee en de dwaze vrouw (bibliofiel, 90 ex.) (1998)
• Een molen & een huis (bibliofiel, 90 ex.) (1998)
• Stadsgezichten Zaandam (bibliofiel) (1998)
• Stadsgezichten: Nijmegen (bibliofiel, 90 ex.) (1998)
• Stadsgezichten: Cuilemburg (bibliofiel) (1998)
• Stadsgezichten tusschen de steden (bibliofiel) (1998)
• Kétef-Merierie (bibliofiel) (1998)
• Een bad (bibliofiel, 100 ex.) (1998)
• Een steen beeldje (bibliofiel) (1998)
• Haarlem: beschrijving van een stad (bibliofiel) (1998)
• Over de lage landen (bibliofiel) (1998)
• De witte sneeuw (bibliofiel) (1998)
• De witte straat (bibliofiel) (1998)
• Van ver en van dichtbij (bibliofiel) (1998)
• Letters van Dick Dooijes: Zaandam & En een jeugdige vriend ël de Haan als letterproeven (1998)
• De zee en de dwaze vrouw (bibliofiel, 110 ex.) (1998)
• Tusschen de steden (bibliofiel, 90 ex.) (2001)

Brieven

• Brieven aan een jongen: een kleine correspondentie van Jacob Israël de Haan (door Arnold Saalborn) (1957)
• Open brief aan P.L. Tak: de geschiedenis van de Pijpelijntjes-affaire (door Rob Delvigne en Leo Ross) (1982)
• 1 brief van Jacob Israël de Haan aan Herman Robbers in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
• Brieven van en aan Jacob Israël de Haan 1899-1908 (proefschrift van Robertus Henricus Delvigne en Leo Ross) (1994)

Hoorspel

• Pijpelijntjes (3 delen) (NOS, 1990)

Overige non-fictie

• In Russische Gevangenissen (1913)
• Wezen en taak der rechtskundige significa (1916)
• Rechstkundige significa en hare toepassing op de begrippen: aansprakelijk, verantwoordelijk, toerekeningsvatbaar (proefschrift) (1916)
• Rechtskundige significa (1919) 40 ex.) (1981)
• Kijken II. Over eenen prachtvollen idioot (bibliofiel,
• De taal zegt meer dan zij verantwoorden kan. Een keuze uit de verspreide rechtskundig-signifische geschriften van Mr. Jacob Israel de Haan (door Govaert C.J.J. van den Bergh) (1994)
• Het Volk: zondagsblad: 17 januari 1904-17 juni 2001 (overdruk uit 'Het Volk' van 17-01-1904) (bibliofiel, 110 ex.) (2001)

Vertalingen/bewerkingen

Vertaald:

• 1 verhaal: 'Hamame Marres' in 'Harvest of the Lowlands', vertaald door Jo Mayo, verzameld door J. Greshoff (1945)
• Bloemlezing uit zijn kwatrijnen met hebreeuwse vertaling van Saul van Messel (1977/1978)
• Richard Huijing vertaalde 'Over de ervaringen van Hélénus Marie Golesco' en nam het als 'Concerning the experiences of Hélénus Marie Golesco' op in de bundel 'The dedalus book of Dutch fantasy' (1993)
• Demons (met 'Viagra blues' van William Levy) (bibliofiel, t.g.v. 75e sterfdag J.I. de Haan) (1999)
• Pijpelinky (Tsjechische vertaling van 'Pijpelijntjes' door Veronika Havlíková) (2006)
• De notre envoyé special à Jérusalem: au cœur de la Palestine des années vingt: chroniques parues dans l'Algemeen Handelsblad d'Amsterdam (de 1919 à 1924) (geselecteerd en vertaald in het Frans door Nathan Weinstock) (2013)
• In het Spaans vertaald werk van Jacob Israël de Haan in de Colombiaanse uitgave '
  Voces de las tierras bajas: cuentos' (2016)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Jacob Israël de Haan was medewerker van het SDAP-blad 'Het Volk', maar werd in 1904 ontslagen na het verschijnen van de roman 'Pijpelijntjes', vanwege erotische passages.
• Jacob Israël de Haan debuteerde met poëzie in 1909 in 'De Beweging'.
• Jacob Israël de Haan publiceerde in 'De Gids' en onder het pseudoniem René de Wit in 'Den Gulden Winckel'.
• Jacob Israël de Haan was correspondent in Palestina van de 'Daily Chronicle' en van het 'Algemeen Handelsblad'.
• Voor het 'Algemeen Handelsblad' schreef hij 393 feuilletons.

Over Jacob Israël de Haan

• A.B. Davids, 'Over significa' (1919)
• Arnold Zweig, 'De Vriendt kehrt heim' (1929) (roman gebaseerd op het leven van J.I. de Haan)
• A.J. van Dijk, 'Mr. Jacob Israël de Haan' in 'Christelijk letterkundige studiën', deel III, Dichters na 1880 (1927)
• 1 hoofdstuk: 'Jacob Israel de Haan' in 'De zilveren spiegel' van Bernard Verhoeven (1931)
• Een bijdrage: 'Jacob Israël de Haan ter herdenking', met een portret in 'Geschenk 1933', door J.C. Bloem.
• P.N. van Eyck, 'In memoriam Jacob Israël de Haan' (bibliofiel, 150 ex.) (1953)
• Mies de Haan, 'Mijn broer Jacob Israël de Haan' (1954)
• 1 hoofdstuk: 'Jacob Israël de Haan - Het Joodsche lied' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
• 1 hoofdstuk: 'Over het joodse lied' over 'Het Joodsche Lied' in 'Onderzoek en vertoog 1' van Victor E. van Vriesland (1958)
• Wim J. Simons, 'Een 'onzedelijk' boek: de geschiedenis van de Pijpelijntjesaffaire' (1959)
• Eddy Lex Israël, 'Jacob Israël de Haan. De dichter van het Joodsche lied' (1963)
• Mies de Haan, 'De kinderen van de Gazzan: Jacob Israël de Haan (mijn broer), Carry van Bruggen (mijn zuster)' (1966)
• Jaap Meijer, 'De zoon van een gazzen. Het leven van Jacob Israël de Haan, 1881-1924' (1967)
• 'De Engelbeaarder' gaf in 1977 (nr. 6) én in 1982 (nr. 23) een Jacob Israël de Haan-nummer uit.
• Willem Frederik Hermans schreef een artikel over 'Pijpelijntjes' in 'Hollands Diep' van 06-12-1975. Dit werd later gebundeld in 'Houten leeuwen en leeuwen van goud' (1979), blz. 315-322.
• Rob Delvigne & Leo Ross, 'Mythologieën rond Jacob Israël de Haan' in 'De Revisor' (april 1977)
• Rob Delvigne & Leo Ross, 'Het conflict tussen Jacob Israël de Haan en P.L. Tak 1904-1905' in 'De Revisor' (februari 1980)
• Jaap Meijer, 'Onze taal als een bare schat. Jacob Israël de Haan en het Hebreeuws' (1981)
• Rob Delvigne & Leo Ross, 'Bij 'Ondergangen' van Jacob Israël de Haan' in 'De Revisor' (augustus 1981)
• Open brief aan P.L. Tak. De geschiedenis van de pijpelijntjes-affaire (door Rob Delvigne en Leo Ross) (1982)
• L.A.M. Giebels, 'Mythevorming in het De Haan-onderzoek' in 'De Revisor' (oktober 1982)
• Ron Mooser, 'Er zijn geen onzedelijke kunstenaars, maar er is een onzedelijk publiek. Jacob Israël de Haan en de homoseksualiteit' in 'Bzzllletin' (december 1982)
• Rob Delvigne & Leo Ross, 'Een zeldzame bondgenoot De brieven van De Haan aan De Koo' in 'Bzzlletin 120' (november 1984)
• Een hoofdstuk: 'Vergeeft het leven de kunst?' over Jacob Israël de Haan in 'De komma bij Krol' van T. van Deel (1986)
• Rob Delvigne & Leo Ross, 'Jacob Israël de Haan als onderwijzer' in 'Literatuur' (mei/juni 1986)
• 1 hoofdstuk: 'Waarom bij de klaagmuur?' in 'Een volmaakt overwoekerde tuin' van Kees Verheul (1987)
• 1 hoofdstuk: 'Jacob Israël de Haan - Pijpelijntjes' in 'Verboden boeken: verboden door pausen en dictators puriteinen en boekenhaters', samengesteld door C.J. Aarts en Mizzi van der Pluijm (1989)
• Pim Wiersinga en Maarten Vonder, 'De waarheden van Jacob Israël de Haan' (AO 2311) (06-04-1990)
• Rob Delvigne, 'Gefnuikte bewondering: De Haan en Kloos; Kloos en De Haan' in 'Literatuur' (november/december 1990)
• 1 hoofdstuk: 'Jacob Israël de Haan, Pijpelijntjes' door Rob Delvigne & Leo Ross in 'Lexicon van Literaire Werken' (februari 1991)
• 1 uittreksel: 'Jacob Israël de Haan - Pijpelijntjes' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945', door Johan van Ommen en Lizet Penson (1992)
• Jaap Goedegebuure, 1 hoofdstuk: '9 juni 1904: Jacob Israël de Haan wordt ontslagen als medewerker van Het volk. Homoseksualiteit en literatuur' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• Ludy Giebels, 'Inventaris van het archief van Jacob Israël de Haan (Smilde 31 december 1881-Jeruzalem 30 juni 1924) in de Bibliotheca Rosenthaliana, Universiteitsbibliotheek van Amsterdam' (1994)
• 1 hoofdstuk: 'Jacob Israël de Haan, Pathologieën. De ondergangen van Johan van Vere de With' door Rob Delvigne & Leo Rossin 'Lexicon van Literaire Werken' (augustus 1996)
• Een bijdrage over Jacob Israël de Haan in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Elisabeth Leijnse (mei 1998)
• 'Mijn lied, mijn leed, mijn hartstocht: het leven van Jacob Israël de Haan (1881-1924)' (1999)
• Rob Delvigne en Leo Ross, 'Een uitmuntend letterkundig kunstenaar; opstellen over Jacob Israel de Haan' (2002)
• Jan Fontijn, 'Tederheid en storm: de persoonlijkheid van Jacob Israël de Haan' (2012)
• Ron Blom, ' 'Kanalje verenigt u, maar blijft u zelf': Jacob Israel de Haan en de socialistische beweging over homoseksualiteit en jodendom' (2013)
• Ludy Giebels, 'Een Nederlandse Lawrence of Arabia? Jacob Israël de Haan en zijn Arabische vrienden' in 'De Parelduiker' (2013/2)
• Jan Fontijn, 'Onrust: het leven van Jacob Israël de Haan, 1881-1924' (2015)
• 1 hoofdstuk: 'Een waas van geheimzinnigheid. Bij de dood van Jef Sprankenis (1943-2003)' in 'Boekenjacht. Verhalen uit de boekenwereld' van Cornelis Jan Aarts (2020)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Lucebert maakte in 1983 in het Letterkundig Museum een grote wandschildering, waarin hij 36 literaire citaten verwerkte. Van J.I. de Haan is hier terug te vinden 'Want dat ik, zat van zinnen, zat van leven,/Altijd weer nieuwe zatheid zoek./Dat ik door lust en waanzin voortgedreven/God te Jerualem vervloek'.
• Joop Driesse uit 'Pijpelijntjes' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'Pijpelijntjes' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1904.
• 'Pathologieën' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1908.
• Jos Mastro, 'Onvervulde vriendschap: kwatrijnen' (Variaties op kwatrijnen van Jacob Israël de Haan) (bibliofiel, 115 ex.) (1990)
• In het kader van het margedrukkersproject 'De Grote Nederlandse Letterproef' verschenen er in 1998 zeer veel bibliofiele uitgaven van werk van Jacob Israël de Haan.
• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook Jacob Israël de Haan was in dit 'Pantheon' opgenomen. Vanaf 2008 besteedt het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers.
• 1 gedicht van Jacob Israël de Haan: 'Bazar' + de hedendaagse versie daarvan: 'Bazaar' door Nachoem M. Wijnberg in 'Nu u!' (2009)

Werk van Jacob Israël de Haan geciteerd in overlijdensberichten

Ludy Giebels: Een Nederlandse Lawrence of Arabia? Jacob Israël de Haan en zijn Arabische vrienden

Volkskrant, 19-03-1992

Volkskrant, 12-09-1994

Volkskrant, 07-09-1995

Opmerkingen

• Jacob Israël de Haan was de zoon van een joodse godsdienstleraar en de jongere broer van de schrijfster Carry van Bruggen. Hij werd geboren in Smilde, op Tramweg 30.
• Zijn vader, Izak de Haan was o.a. van 1882 tot 1885 rabbijn in het Friese Gorredijk en daarvoor (1878-1882) in Smilde. In 1885 verhuisde het gezin naar Zaandam.
• Jacob Israël de Haan ging naar diverse lagere scholen in Zaandam. Van 1896 tot 1900 ging hij naar de Rijkskweekschool in Haarlem. Hij deed diverse deelexamens en begon in 1903 aan een rechtenstudie.
• Hij wilde al jong weinig meer te maken hebben met het joodse geloof en werd overtuigd socialist.
• Jacob Israël de Haan was onderwijzer in Amsterdam en medewerker van het SDAP-blad 'Het Volk'. Beide banen raakte hij kwijt na het uitkomen in 1904 van zijn boek 'Pijpelijntjes' vanwege de daarin voorkomende erotische (homosexuele en sadistische) passages.
• Hij woonde in Amsterdam in de Willibrordusstraat 29.
• Hoofdredacteur P.L. Tak opende de daaropvolgende kinderrubriek van 'Het Volk' met de mededeling: 'Lieve kinderen. De heer Jacob de Haan, die zolang uw krantje maakte en dit zo uitstekend kende, zal dit in 't vervolg niet meer doen.' Dit mag op z'n minst hypocriet genoemd worden.
• Jacob Israël de Haan droeg 'Pijpelijntjes' op aan de arts/schrijver A. Aletrino (en hoofdpersoon Sam lijkt ook sprekend op hem). Aletrino had toestemming gegeven om een 'jongensboek' naar hem te vernoemen, maar had dit anders uitgelegd. Aletrino was hier niet gelukkig mee en kocht de hele oplage - op dertig stuks na - op en liet die vernietigen. Dit kostte Aletrino het (toen formidabele) bedrag van ƒ 800,00.
• Jacob Israël de Haan kan gerekend worden tot de Tachtigers, zeker wat betreft de 'woordkunst'.
• Hij is vooral bekend geworden door zijn dichtbundels.
• Jacob Israël de Haan sloot in 1907 een (schijn?)huwelijk met Johanna van Maarseveen. Zij was gemeente-arts in Amsterdam.
• Hij werd privaat-docent in de significa aan de Amsterdamse Universiteit.
• in juli en augustus reisde hij naar Rusland en bezocht daar zeven gevangennissen en vier kolonies voor jeugdige delinquenten. Hij schreef hierover artikelen voor 'De Beweging', later gebundeld in 'In Russische gevangenissen' (1913).
• Jacob Israël de Haan promoveerde in 1916. Albert Verwey weigerde als paranymf op te treden.
• Jacob Israël de Haan was bevriend met Abel Herzberg.
• Hij kwam weer terug tot het joodse geloof en vestigde zich als journalist in Palestina. In 1919 werd hij daar lector.
• Hij gold als de eerste Nederlandse pionier naar Palestina.
• Hij nam een afwijkend standpunt in m.b.t. de Arabieren (fanatiek rechts-radicaal). Hij nam actief deel aan het politieke leven in Jeruzalem en kwam hierdoor in moeilijkheden. Hij werd zelfs fervent anti-zionist.
• Hij kreeg dreigbrieven en zijn leerlingen staakten, omdat ze geen les meer van hem wilden hebben.
• Op 30-06-1924 werd hij (waarschijnlijk door extreme zionisten) vermoord. Hij werd door drie kogels getroffen bij de poort van het Shaare-Zedek (De Poorten der Gerechtigheid)-ziekenhuis. Dit was de eerste nationaal-joods politieke moord in Palestina.
• Pas in 1985 kwam aan het licht wie de opdrachtgever tot deze moord was: de schutter was Awraham Tehomi, de zionistische strijdbeweging was de opdrachtgever. De opdracht was goedgekeurd door Jitzak Ben Zvi, de latere president van Israel, opvolger van president Weizmann. Men vond hem een 'lastpak'.
• Hij werd op 02-07-1924 begraven in Jeruzalem. Zijn begrafenis werd een antie-zionisme demonstratie van minstens 5000 mensen.
• Zijn dood was internationaal nieuws. Er is een briefwisseling bekend tussen Sigmund Freud en Arnold Zweig, waarin de dood van De Haan ter sprake komt. Arnold Zweig baseerde zijn roman 'De Vriendt kehrt heim' op het leven van De Haan.
• In de J.I. de Haanstraat in Amsterdam werd in augustus 1992 een kunstwerk onthuld ter nagedachtenis aan Jacob Israël de Haan. Anneke van breest Smallenburg ontwierp twee hekken, beschilderd en voorzien van ornamenten in de vorm van pennen of lansen.
• Op het Homo-monument in Amsterdam staat een regel van Jacob Israël de Haan: 'Naar vriendschap zulk een mateloos verlangen' uit het gedicht 'Aan een jonge visser'.

Toen in Smilde het geboortehuis van Jacob Israëld de Haan (Tramweg 30) werd afgebroken, werd er een bad in de grond gevonden met Hebreeuwse tekst. De bewoners van het op die plek nieuw gebouwde huis hebben hiervan een stuk bewaard. Later kwam de burgemeester langs om te vragen of dit stuk steen bij het monument voor de Joodse oorlogsslachtoffers uit Smilde geplaatst mocht worden. Dat is gebeurd. Het monument staat er sinds 1983 en is in 2010 gerestaureerd. De foto's zijn van Sarien Visser.

Handtekening Jacob Israel de Haan

Anderen over Jacob Israël de Haan

• Mijnheer de Haan, Gister heb ik het door u uitgegeven boek 'Pijpelijntjes' gelezen. Het zal u duidelijk zijn, dat na het verschijnen van dit boek, dat voor mij en zeker vele anderen een zeer ongewenste verrassing was, uwe medewerking aan het Zondagsblad van Het Volk moet eindigen. Wij wachten dus geen copy meer van u. Met beleefde groet P.L. Tak. (De hoofdredacteur van 'Het Volk' in een brief aan De Haan, geciteerd door W.F. Hermans in Houten leeuwen en leeuwen van goud, blz. 315)
• Ik kan me heel goed begrijpen dat de heer Tak, na kennismaking met dit misselijke product, z'n auteur, Jacob de Haan, onmiddellijk de redactie van de kinderkrant ontnam. ... Er slaat den lezer een vunze lucht tegemoet uit dat boek; schier iedere bladzijde boezemt walging en afkeer in en men vraagt zich af: wàt kan toch den auteur bewogen hebben zoo'n boek te schrijven - tenzij dan de lust om eens iets buitengewoons te doen. (P.M. Wink (1904) geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar')
• Gisteren bij Jacob de Haan, dien ik benijdde om zijn tocht naar Rusland. Ik was blij voor hem. Hij kon nu al zijn speciale talenten gebruiken. Zijn insolentie en roekeloze oprechtheid zelfs ook. (Frederik van Eeden, Dagboek, 17-09-1912)
• Jacob Israël de Haan was één ding overduidelijk niet: een burger. Daarvoor had hij oneindig te veel geest, oneindig te veel hart. Hij was een van die menschen, die met een intellect als weinigen en een werkkracht, die aan het onbegrijpelijke grenst, geen carrière maken, omdat zij elk oogenblik bereid zijn, de verkregenheden als stof van hun schoenen te schudden; een zonderling, van wien men alles kon velen, als men zijn gevoel voor humor deelde; bovenal: een hart van goud dat - weinig eigenschappen lijken mij zóó hoog in een mensch aan te slaan - geen oogenblik dupe van de menschen was en ze toch altijd met zijn gedesabuseerde goedheid tegemoettrad. (J.C. Bloem, Geschenk 1933, blz. 161)
• De Haan was een intelligente, veelzijdige, temperamentvolle persoonlijkheid met geniale trekken en vol tegenstrijdigheden. Hij was vriendelijk en hooghartig, vitaal en berustend, kinderlijk en geslepen, open en gelsoten. Wat vooral in hem treft is zijn radicaliteit; hij was wars van elk compronis. (Jan Fontijn, NRC, 26-03-1982)
• Een protestantse Nederlandse theoloog, die De Haans gedichten erg bewonderde, liep met hem door de straten van Jerusalem en zag alle joodse jongeren, kinderen en jongens, die De Haan tegenkwamen, op de grond spuwen. Het geneerde de theoloog nogal en hij zei: 'Dat doen ze ook niet uit achting voor u.' Waarop De Haan antwoordde: Nee, uit achting voor u. Als u er niet bij was zouden ze me in het gezicht spuwen.' (Victor E. van Vriesland, in: Jeroen Brouwers, Zachtjes knetteren de letteren, blz. 27)
• Wanneer hij naar de Arabieren was overgelopen - en het zat er dik in dat dat vroeg of laat zou gebeuren - zouden ze hem op een gegeven moment beslist óók hebben vermoord. Begrijp je, hij was z'controversieel dat hij eigenlijk in geen enkele politieke groepering te plaatsen viel. (Abel Herzberg, geciteerd in De Tijd, 29-01-1982)
• Hij worstelt zijn hele leven met zijn homoseksuele geaardheid en het orthodoxe jodendom, dat hem beurtelings afstoot en aantrekt. (Daphne Meijer, Levi in de lage landen. 350 jaar joodse schrijvers in de Nederlandse literatuur', blz. 582/583)

Mijn favoriete citaat

Als men zijn verleden kon vergeten
En zijn toekomst kon vermijden
Dan zou het heden
Nog wel eenige waarde hebben.
(Jacob Israël de Haan, Besliste Volzinnen)

Links

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Jacob Israël de Haan
• M. Mol - Over Jacob Israël de Haan
• The Rosenthaliana's Jacob Israel de Haan Archive
• Gedicht - Israël
• Project L.J. Coster - Selectie uit de Kwatrijnen (1924)
• Expositie over het turbulente leven van Jacob Israel de Haan
• DBNL - Jacob Israël de Haan
• DBNL - Foto's Jacob Israël de Haan

Bronnen o.a.

• P. van Renssen, Nieuwe Nederlandsche lyriek (1927)
• F. Baur e.a., De Nederlandse letterkunde in honderd schrijvers (1952)
• P.H. Dubois, Hedendaagse Nederlandse kunst: Letterkunde (1956)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• W.F. Hermans, Houten leeuwen en leeuwen van goud (1979)
• Querido's letterkundige reisgids (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945 (1992)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (december 2018)