• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Links
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Links
• Bronnen

Jan de Hartog

Profiel

Achternaam: de Hartog
Voornaam: Johannes
Roepnaam: Jan
Geboren: 22-04-1914
Te: Haarlem
Overleden: 15-09-2002
Te: Houston
Pseudoniem(en): Jan de Hartog schreef in het begin van zijn carrière een aantal detectiveromans onder het pseudoniem F.R. Eckmar (Verrek maar). Deze boeken zijn later onder zijn eigen naam herdrukt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikte hij als schuilnaam Maurice de Mellard, naar De Mellard, een van de oudste huizen van het Over-Betuwse dorp Valburg, waar hij vaak bij zijn grootouders logeerde.

Werk

Proza

Sinds 1943 schrijft Jan de Hartog meestal in het Engels en vertaalt dan zijn werk zelf naar het Nederlands. Enkele van zijn boeken zijn door anderen in het Nederlands vertaald, bijv. door Parma van Loon, Dolf Koning en Theun de Vries.

• Het huis met de handen (verhalen) (1934)
• Een linkerbeen gezocht (detective) (1935)
• Spoken te koop (detective) (1936)
• Ave Caesar (1936)
• Ratten op de trap (detective) (1937)
• Drie doode dwergen (detective) (1937)
• De maagd en de moordenaar (detective) (1938)
• Hollands glorie. roman van de zeesleepvaart (1940) / Captain Jan: a story of ocean tugboats (vertaald door Carlos Peacock) (1952)
• Gods geuzen (trilogie) (1947-1949) - The spiral road (1957)
• The lost sea (1951) - Herinneringen van een bramzijgertje (boekenweekgeschenk 1967)
• Stella (Ned., 1950) - Stella (1951)
• Mary (1951) - Mary (1950)
• Thalassa (1951) - Thalassa (1950)
• The distant shore (1952) - Stella. Thalassa (1980)
• The artist (1959) - De kunstenaar (1959)
• The inspector (1960) - De inspecteur (1961)
• Jan de Hartog omnibus (Stella/De kleine Ark/Scheepspraat/De Kunstenaar/Schipper naast God) (1961)
• The Hospital (1963) - Het ziekenhuis: een verhaal uit Texas, dat nog altijd het wilde westen van Amerika is (vertaald door Alfred Pleiter) (1965)
• The Call of the Sea (The Lost Sea/The Distant Shore/A Sailor's Life) (1966)
• The captain (1966) - De kapitein (vertaald door Alfred Pleiter) (1967)
• De kinderen (1968) - The Children (1969)
• De verre kust (deel 1: Oorlog, deel 2: Vrede) (1969)
• Stella/Mary/Thalassa (1970)
• The peaceable kingdom - Het koninkrijk van de vrede (4delen):
• deel 1: The Children of the Light (1971) - De kinderen van het licht (vertaald Dolf Koning en Theun de Vries) (1972)
• deel 2: The Holy Experiment (1971) - Het heilig experiment (vertaald door Dolf Koning en Theun de Vries) (1973)
• deel 3: The Peculiar People (1972) - Het uitverkoren volk (1974)
• deel 4: The Lamb's War (1975) - De oorlog van het lam (1975)
• F.R. Eckmar omnibus (Een linkerbeen gezocht/ Ratten op de trap/Drie dode dwergen) (1979)
• Stella/Thalassa (1980)
• Nieuwe F.R. Eckmar omnibus (De maagd en de moordenaar/Spoken te koop) (1981)
• Het Koninkrijk van de Vrede (De Kinderen van het Licht/Het Heilig Experiment) (1981)
• Het Koninkrijk van de Vrede (Het Uitverkoren Volk/De Oorlog van het Lam) (1981)
• Schipper naast God (vertaald door Parma van Loon) (1983) - Star of peace: a novel of the sea (1984)
• The trail of the serpent (1983) - De vlucht van de Henny (1984)
• De scheepsarts (heruitgave van 'Schipper naast God') (1985)
• The commodore (1986) - De commodore (1987)
• De Verre kust (Stella/Thalassa) (1987)
• Gods Geuzen (drie delen in één band) (1988)
• The Centurio (1989) - De centurio (1989)
• De buitenboei (1994) - The outer buoy: a story of the ultimate voyage 1995)
• De Vlucht (met Marjorie de Hartog) (1999)
• A view of the ocean (2007) - Herinneringen aan mijn moeder (vertaald door Irene Ketman) (2008)
• Hollands Glorie / Schipper naast God (2008)

Voor kinderen:

• The little ark (1953) - De kleine ark (1953)
• (The great Fire) (1981) - De grote brand (vertaald door Parma van Loon) (1981)

Brieven

• Brieven van De Hartog in 'Hier schijnt de zon, schrijvers over Schoorl, Groet en Camperduin - Van Bernlef tot Reve' (2003)

Toneel

• De ondergang van de 'Vrijheid': spel van de zeesleepers in vier bedrijven (1939)
• Mist (1939)
• De duivel en juffer Honesta (1941, niet in druk verschenen)
• Schipper naast God: spel van de zee in drie bedrijven (1942, in druk verschenen in 1956) - Skipper next to God (1945) (voor het eerst gespeeld in het Theatre Royal in Windsor, met Jan de Hartog zelf in de hoofdrol).
• De dood van een rat (bewerking van 'Mist') (1949, in druk verschenen in 1956)
• The Fourposter (1951) - Het hemelbed: in drie bedrijven (1953)

Hoorspelen

• Het spook in de Betuwe (VARA, 1938)
• Schipper naast God (AVRO, 1951)
• Linkerbeen gezocht (6 delen) (AVRO, 1976)
• Hollands Glorie (12 delen) (AVRO, 1977)
• Drie dode dwergen (6 delen) (AVRO, 1978)
• De kinderen van het licht (10 delen) (NCRV, 1988)
• Ratten op de trap (AVRO, 1981)

Overige non-fictie

• A sailor's life (1955) - Scheepspraat (1958)
• Waters of the New World (1961) - De wateren van de nieuwe wereld (1966)
• The sailing ship (1964) - Het zeilschip (vertaling van H. Th. van Maurik) (1965)
• Herineringen aan Amsterdam (autobiografisch) (1981)

Vertalingen/bewerkingen

• Oompje Owadi: verhalen uit het oude Rusland
• Marco Page, Misdaad in folio (vertaald door F.R. Eckmar) (1939)
• Marco Page, Het geheim van de marmeren buste (heruitgave van 'Misdaad in folio') (1952)

Vertaald

• Hollands ære (Noorse vertaling van 'Holands glorie' door Bjørn Braaten) (1942)
• Hollands ära (Zweedse vertaling van 'Holands glorie' door Hans Reutercrona) (1944)
• 'De dood van een rat' werd vertaald in het Engels (1945)
• 'Hollands glorie'' verscheen in 1947 in het Duits.
• 'Hollands glorie'' verscheen in 1949 in het Frans, vertaald door Marie Gevers.
• Maître après Dieu: pièce en trois parties (Franse vertaling van 'Schipper naast God' door Jean Mercure) (1949)
• Stella (Duitse vertaling van 'Stella' door Nico Greitemann) (1951)
• 'Stella' werd vertaald in het Frans (1951)
• 'Mary' werd vertaald in het Frans (1951)
• Mary: Leidenschaft und Abenteuer auf hoher See (Duitse vertaling van 'Mary' door Nico Greitemann) (1952)
• Stella (Noorse vertaling van 'Stella' door Helge Simonsen) (1952)
• 'Stella' werd vertaald in het Deens (1952)
• 'Thalassa' werd vertaald in het Frans (1952)
• 'Mary' werd vertaald in het Deens (1952)
• Gottes Trabanten (Duitse vertaling van 'Gods geuzen' door Lotte von Schaukal en Nico Greitemann) (1952)
• 'Thalassa' werd vertaald in het Duits (1953)
• 'Stella' werd vertaald in het Spaans (1953)
• 'Het hemelbed' verscheen in 1953 in het Duits.
• Le ciel de lit: pièce en 3 actes (Franse vertaling van 'The fourposter' door Colette) (1953)
• 'Thalassa' werd vertaald in het Deens (1953)
• Lecho nupcial (Argentijnse uitgave van 'The fourposter' vertaald door Antonio Ponce) (1954)
• 'De kleine Ark' werd vertaald in het Frans (1954)
• 'De kleine Ark' werd vertaald in het Deens (1954)
• Stella (Duitse vertaling van 'Stella' door N. Greitemann) (1955)
• Gods Geuzen' werd vertaald in het Engels (1957)
• 'Hollands glorie'' verscheen in 1958 in het Spaans.
• 'The Lost Sea' werd vertaald in het Duits (1958)
• 'Gods Geuzen' werd vertaald in het Zweeds (1958)
• 'Stella' werd vertaald in het Italiaans (1958)
• Trope legen (Noorse vertaling door Waldemar Brøgger) (1958)
• Jan Wandelaar (Duitse vertaling van 'Hollands glorie' door J. Silzer) (1959)
• 'Hollands glorie'' verscheen in 1959 in het IJslands.
• 'Hollands glorie'' verscheen in 1959 in het Deens.
• 'Gods Geuzen' werd vertaald in het Deens (1960)
• 'Hollands glorie'' verscheen in 1961 in het Zuidafrikaans.
• 'De dood van een rat' werd vertaald in het Duits (1961)
• 'The Inspector' werd vertaald in het Frans (1962)
• 'The Inspector' werd vertaald in het Hebreeuws (1962)
• 'Hollands glorie'' verscheen in 1962 in het Pools.
• 'Mary' werd vertaald in het Pools (1963)
• 'Een linkerbeen gezocht' werd vertaald in het Tsjechisch (1966)
• 'Stella' werd vertaald in het Hongaars (1966)
• 'Stella' werd vertaald in het Zuidafrikaans (1966)
• Le capitaine (Franse vertaling van 'De kapitein' door Marcellita de Moltke-Huitfeld en Ghislaine Lavagne) (1967)
• 'Ratten op de trap' werd vertaald in het Tsjechisch (1968)
• 'Drie dode dwergen' werd vertaald in het Tsjechisch (1968)
• 'De maagd en de moordenaar' werd vertaald in het Duits (1959), Tsjechisch (1968)
• Kapitän Harinx (Duitse vertaling van 'De kapitein' door Paul Baudisch) (1968)
• Der Künstler (Duitse vertaling van 'De kunstenaar' door Karin Reese) (1969)
• A gyilkos és a lány (Hongaarse vertaling van 'De maagd en de moordenaar' door Imre Katalin) (1970)
• Stella (Noorse vertaling van 'Stella' door Per Wollebaek) (1970)
• Morja siroka cesta: Trilogija (Sloveense vertaling van 'Thalassa') (1971)
• 'Stella' werd vertaald in het Sloveens (1971)
• 'Mary' werd vertaald in het Sloveens (1971)
• Kapitán Harinx (Tsjechische vertaling van'The captain' door Jaroslav Chuchvalec) (1971)
• 'Hollands glorie'' verscheen in 1972 in het Tsjechisch.
• 'Stella' werd vertaald in het Zweeds (1973)
• 'Hollands glorie'' verscheen in 1976 in het Bulgaars.
• Slavata na Cholandija (Sloveense vertaling van 'Hollands glorie' door Svetoslav Kolev) (1976)
• Stella (Finse vertaling van 'Stella' door Liisa-Maria Piila) (1983)
• Thalassa: dobrodruzný napínavý príbeh (Tsjechische vertaling van 'Thalassa' door Olga Krijtová) (1983)
• 'The trail of the serpent' werd vertaald in het Frans (1984)
• Stella di pace (Italiaanse vertaling van 'Star of peace' door Marisa Castino) (1987)
• Trikrát Gregory a Yvonna (Tsjechische vertaling van 'Ratten op de trap', 'De maagd en de moordenaar', 'Drie doode dwergen' door Olga Krijtová) (1988)
• Isten után az elsö: regény (Hongaarse vertaling van 'Star of peace' door Éva Forinyák) (1989)
• 'The Peaceable Kingdom' (1972)

Jan de Hartog schreef een voorwoord voor:

• A. Viruly, Kunst en vliegwerk (1970)

Bloemlezingen

Tonen

Televisie/Radio/Film:

• Ergens in Nederland (film over de marine, regisseur Ludwig Berger, Jan de Hartog als acteur) (1939)
• Tober and the Tulpa (scenario) (1939)
• Een linkerbeen gezocht (hoorspel)
• Ratten op de trap (hoorspel)
• Schipper naast God (hoorspel)
• Hollands Glorie (hoorpsel, 12 delen)
• The Geisha and the Milkman (scenario) (1948)
• William and Mary (scenario) (1949)
• Maître après Dieu (Schipper naast God) (film) (1950)
• The Fourposter (Het hemelbed) (film) (1953)
• The Key (Stella) (film, met o.a. Sophia Loren) (1958)
• Das Riesenrad (Het hemelbed) (film) (1961)
• The Spiral Road (Gods Geuzen) (film) (1962)
• The Inspector (Lisa) (film) (1962)
• The Little Ark (De kleine Ark) (film) (1972)
• Schipper naast God (tv-serie door Walter van der Kamp) (1977)
• Hollands Glorie (tv-serie door Walter van der Kamp) (1977)
• Herinneringen aan Amsterdam (tv-serie) (1980)
• The Quakers (tv-serie) (1982)

Tijdschriften

• Elseviers Maandschrift plaatste in 1931 de eerste publicatie van Jan de Hartog: 'Het zwijgen van Boeda'.
• Tijdens de nachtwachten op het IJ begon hij met schrijven: 'De geheimen van het IJ' als feuilleton geplaatst door het Algemeen Handelsblad.

Over Jan de Hartog

• 1 hoofdstuk: 'Over kritiek' in 'Tegen het vegetarisme' van D. Hillenius (1961)
• Hilde Dons, 'Projectie van het Quaker-geloof in de romans van Jan de Hartog' (1973)
• 'Schipper naast God: spel van de zee in drie bedrijven', Jan de Hartog, met aantekeningen en leidraad door Antoon van Hoogenbemt (1974)
• Godelieve Geeraerts, 'Speurders op het spoor. De vijf detectiveverhalen van Jan de Hartog' (1978)
• 'Gerard Reve, Max Dendermonde, Jan Teulings, Michel van der Plas, Hans Keuls, A. Viruly, Jef Geeraerts en anderen over Jan de Hartog' (1981)
• Frans van Campenhout, 'Leven en werk van Jan de Hartog' (1985)
• Mischa Cohen, Murk Salverda, Ge´ Vaartjes en Gonneke Verschoor, 'Hollands glorie: het water als thema in de Nederlandse literatuur tussen 1900 en 1960' (1988)
• Een interview in 'Jong in de jaren dertig' (1999) van Paul Arnoldussen en Hans Renders.
• Een bijdrage over Jan de Hartog in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Siem Bakker (november 2000)
• Een interview met Jan de Hartog in 'De interviewer en de schrijvers' van Ischa Meijer (2003)
• Hella Sammartino, 'Van lichtmatroos tot schrijver: Jan de Hartog, een biografie' (2012)
• 1 hoofdstuk: 'Hollands Glorie' in 1001 boeken die je gelezen moet hebben', onder redactie van Peter Boxall en Ed van Eeden (2017)
• A.G.M.F. Brok, 'Een onvergetelijke hoofdfiguur: Kapitein Sjemenow van Hollands Glorie' in 'Boekenpost 155' (mei/juni 2018)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Fragmenten uit 'Stella' verscheen in 1974 als Bulkboek 24.
• 'Thalassa' verscheen in 1975 als Grote letterboek.
• 'Stella' verscheen in 1975 als Grote letterboek.
• 'Mary' verscheen in 1975 als Grote letterboek.
• 'Herinneringen van een bramzijgertje' verscheen als nr. 11 in de Bulkboek Brugreeks.
• 'Het hemelbed' werd verfilmd in 1952 met als titel 'The Fourposter' en als musical opgevoerd met als titel 'I do, Ido'.
• 'Hollands glorie' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1940.
• In 1990 werd 'Herinneringen van een bramzijgertje' uitgegeven ter gelegenheid van 25 jaar watersportboeken bij Uitgeverij Hollandia.
• 'De maagd en de moordenaar' verscheen in 1990 als Grote letterboek.
• 'De vlucht van Henny' verscheen in 1992 als Grote letterboek.
• 'De buitenboei' verscheen in 1996 als Grote letterboek.
• 'De commodore' verscheen in 1998 als Grote letterboek.
• De hoorspelversie van 'Ratten op de trap' is door het Nederlands Audiovisueel Archief op CD uitgebracht.
• 'Hollands glorie' verscheen in 2005 als Grote letterboek (in twee delen).
• 'De kapitein' verscheen in 2005 als Grote letterboek (in twee delen).
• 1 portret van Jan de Hartog in '222 schrijvers. Literaire portretten' van Eddy en Tessa Posthuma de Boer (2005), met het citaat 'Vertellen van verhalen heeft ongeveer dezelfde betekenis als de schilderingen in de grotten. Vertellers vormen een oude kaste van de mensheid.'
• 'Herinneringen van een bramzijgertje', voorgelezen door Bram van der Vlugt (3 cd's) (2007)
• Jan de Hartog, 'Artis Natura Magistra', voorgelezen door Mieke van der Weij op 'Het geluid van de stad: verhalen uit Amsterdam' (1 cd, 2008)
• Een kaart met foto en bi(bli)ografische gegevens van Jan de Hartog in 'Schrijverskwartet' (2009)
• 'Herinneringen aan mijn moeder', voorgelezen door Geert Mak (2 cd's, 2009)

(Literaire) onderscheidingen

• Kruis van Verdienste 1943
• Mr. H.G. van der Vies-prijs 1939 voor 'De ondergang van de vrijheid'
• Antoinette Perry Memorial Award 1952 voor 'The Fourposter'
• Critics Award San Francisco 1952 voor 'The Fourposter'
• Officier de l'Académie (1953)
• Edmond Hustinx-prijs 1966 voor zijn toneeloeuvre
• Jacobson-prijs 1990 voor zijn gehele oeuvre
• Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw in 1996
• In Amerika werden hem vier ere-doctoraten toegekend

Opmerkingen

• Jan de Hartog is de tweede zoon van Arnold Hendrik de Hartog, hoogleraar theologie en apologie van het Christendom aan de Universiteit van Amsterdam (en befaamd redenaar) en Utrecht en J.LG. de Hartog-Meyjes, schrijfster van religieuze boeken en gespecialiseerd in de middeleeuwse mystiek.
• Toen hij tien was liep hij weg van huis en werd 'bramzijgertje' bij de Zuiderzee-viserij. Later lichtmatroos op het hospitaal-kerkschip 'De Hoop' en halfmatroos bij de Stoomvaartmaatschappij 'Oostzee'.
• Hij haalde zijn MULO-B diploma en ging naar de Kweekschool voor de Zeevaart in Amsterdam.
• Hier werd hij na drie maanden ontslagen vanwege aantekeningen die werd uitgelegd als 'voorbereiding voor chantage'. Naar aanleiding hiervan schreef hij later 'Ave Caesar' (1936)
• Hierna leerde hij het 'zeevak' in de praktijk op de zeevaart en de zeesleepvaart.
• Hij volgde het avondgymnasium terwijl hij werkte als stoker bij de Amsterdamse Havenpolitie. Tijdens de nachtwachten op het IJ begon hij met schrijven: 'De geheimen van het IJ' als feuilleton geplaatst door het Algemeen Handelsblad.
• In 1938 trok het Amsterdams Toneel hem aan als adviseur voor een stuk over de scheepvaart. Hij bleef als vrijwilliger aan dit gezelschap verbonden en bestudeerde het toneel.
• 'Hollands Glorie' schreef hij in de jaren 1938-1940. Het versheen in 1940 en werd in 1942 door de Duitsers verboden omdat Jan de Hartog zich niet had gemeld bij de Kultuurkamer. Bovendien was het boek een symbool van verzet tegen de Duitsers geworden. Het stond bijv. in winkels (slagers, bakkers) in de etalage als symbool voor 'Hollands glorie'.
• In 1943 vluchtte Jan de Hartog uit Nederland en bereikte na een zwerftocht van een half jaar Engeland. Hier ging hij werken voor de Regerings Voorlichtingsdienst. Over deze tocht maakte Ike Bertels een documentaire, die de NCRV op 03-05-1999 uitzond. In mei 1999 kwam ook het boek 'De Vlucht' uit.
• Jan de Hartog trouwde met Marjorie Mein.
• Hij heeft als hoogleraar dramaturgie gedoceerd aan de Universiteit in Houston.
• Sinds hij in Amerika woont publiceert Jan de Hartog in het Engels, wat ongetwijfeld heeft bijgedragen aan zijn bekendheid.
• Jan de Hartog bezit een tjalk 'de Rival'.
• Jan de Hartog is 'Quaker' en stelt vanuit deze levensvisie (in zijn latere werk) sociale misstanden aan de kaak. Een voorbeeld daarvan is 'Het ziekenhuis' (1965) over misstanden in het Jefferson Davis-hospitaal in Houston, waar hij niet alleen over schreef, maar met zijn vrouw ook twee-en-half jaar vrijwillig heeft gewerkt om aan die misstanden daadwerkelijk wat te doen.
• Toen - in juni 1966 - Hanoi en Haipong werden gebombardeerd, begon een groep Quakers een hulpactie. Ze wilden vooral weeskinderen helpen. Ook Jan de Hartog was actief in deze actie. Er kwam o.a. een adoptieprogramma uit voort. Ook Jan en Marjorie de Hartog adopteerden twee Aziatische kinderen. Over zijn ervaringen hiermee schreef hij - ook om andere adoptieouders tips te geven - 'De kinderen'.
• Het boekenweekgeschenk 1967: 'Herinneringen van een bramzijgertje' vertelt het (geromantiseerde) verhaal van zijn eigen ervaringen als kind op de Zuiderzeevaart. Het verscheen in een oplage van 237.000 exemplaren.
• Jan de Hartog overleed in het ziekenhuisi n Houston. Hij lag hier i.v.m. een heupoperatie. Hij raakte geïnfecteerd door een ziekenhuisbacterie, die een hartstilstand veroorzaakte.
• Er wordt wel gesteld, dat Jan de Hartog na Anne Frank de meest gelezen Nederlandse auteur is.
• Op woensdag 22-09-2004 werd (door zijn weduwe) in Maassluis een reliëfplaquette onthuld ter nagedachtenis aan Jan de Hartog. De plaquette, het eerste herdenkingsmonument voor De Hartog in Nederland, werd geplaatst op een sokkel nabij de ligplaats van stoomsleper “de ‘Furie”.

Handtekening Jan de Hartog op de eerste bladzijde van 'Het ziekenhuis'.
Op de achterkant van de bladzijde drukken de titels van zijn detectiveromans door.

Anderen over Jan de Hartog

• In het duister van een Rotterdamse filmzaal heb ik op zestienjarige leeftijd (..) een prachtige film gezien. Het was precies drie weken voor ik zelf voor het eerst ging varen. Misschien is die film wel de aanleiding geweest waarom ik zelf over de zeeën ben gaan zwalken. Als ik mij niet vergis was het een rolprent gemaakt naar een boek van Jan de Hartog, die ik mateloos bewonder. (J.M.A. Biesheuvel, Storm op zee, blz. 65)
• Ik ben bang dat Jan de Hartog tot een uitstervend soort auteurs behoort - tot die schrijvers die nog de moed hebben zich als mens bij hun verhalen betrokken te voelen, die iets afschuwelijks lelijk of verrukkelijk mooi kunnen vinden, een mens heel aanbiddelijk of heel barbaars, of heel goed, of heel verdorven. En dat is langzamerhand in een steeds klinischer wordende leefgemeenschap niet meer in. (Johan van der Woude, Nieuwsblad van het Noorden).
• De eerste keer dat ik hem ontmoette was vroeg in de ochtend. Ik logeerde ergens en hoorde in de kamer naast de mijne plotseling een bulderend gelach. Ik vind zoiets niet gewoon want het wakker worden is bij mij een pijnlijk proces. Aan een vroege ontbijttafel vertelde hij met opgewekt dreunende stem een paar onbetekende ervaringen maar hij vertelde zo goed dat ik slap van de lach over mijn spiegeleieren hing. Ik geloof dat dat de eerste keer was dat ik tijdens het ontbijt meer deed dan glimlachen. Wat een vitaliteit. Hij schept zijn eigen gunstige omstandigheden zoals wij allemaal zouden moeten doen. (Aya Zikken, 's Morgens en 's avonds niet bellen, blz. 124)
• Dit is een schrijver die blijft. Waarom? Omdat hij een fijn verhaal vertelt. (Gerard Reve, geciteerd Marja Pruis, Gouden fictie. Het fenomeen everseller, blz. 12)
• Over Jan de Hartog's literaire verdiensten zal in Nederland nog lang gediskussieerd worden. Feit is dat zijn werk ongelooflijk goed verkocht èn gelezen wordt. (Patty Knippenberg, Bulkboek 24, blz. 1)
• Zijn de boeken van Jan de Hartog werkelijk zo slecht als hun reputatie? De vraag intrigeerde me om een oneigenlijke reden: het besef, tevens de ergernis, dat het tot de nationale folklore behoort om een lage dunk te hebben van onszelf. Het is een gêne die het vermakelijkst tot uitdrukking komt in de positieve gevoelswaarde van de (onder recensenten gekoesterde) kwalificatie 'onnederlands'. Het nationale oordeel over De Hartog, ook al kende ik zijn werk in het geheel niet, leek me de omgedraaide, hooghartige variant van hetzelfde verschijnsel. (Diny Schouten, Vrij Nederland, 29-07-1989.
• Jan de Hartog, in Nederland bijna door alle critici hooghartig terzijde geschoven, geldt in Amerika als een vooraanstaand schrijver, en telt ook in Frankrijk, Duitsland en Engeland volop mee. (J.J. Oversteegen, De Gids, juli-augustus 1990)
• Hij was een indrukwekkende man, waar alle Hollandsheid uitgewaaid was. (Kees Fens, Volkskrant, 24-09-2002)

Uit Van Dale groot woordenboek der Nederlandse taal (blz. 437)

bram'zijgertje, o.(-s), ben. door vissers gegeven aan fosforische dampen die
nu en dan uit zee opstijgen en samensmelten en waarin zij weleer gestalten
van de duivel meenden te zien. [Opm. De bet. "jongen die als geronselde
werkkracht meevaart op een botter" is fantasie van Jan de Hartog.]

Mijn favoriete citaat

De Vlamingen zijn de schatbewaarders van de Nederlandse taal.
(Jan de Hartog, Kosmos groot citatenboek, blz. 396)

Links

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Jan de Hartog
• The Quaker liar - Jan de Hartog
• Commandeur in de Orde Nederlandse Leeuw - Persbericht
• Crime.nl - Jan de Hartog
• HOUSTON CHRONICLE - Jan de Hartog , controversial Dutch-born author
• Ischa Meijer - interview met Jan de Hartog

Bronnen o.a.

• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• De vijftig boekenweekgeschenken (1985)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Frans van Campenhout, Leven en werk van Jan de Hartog (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Spectrum encyclopedie (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Moorden met woorden. Honderd jaar Nederlandstalige misdaadliteratuur (2000)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (juli 2023)