• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

François HaverSchmidt

Profiel

Achternaam: HaverSchmidt Voornaam: François Geboren: 14-02-1835 (Valentijsdag!) Te: Leeuwarden Overleden: 19-01-1894 Te: Schiedam Pseudoniem(en): In zijn studententijd schreef hij onder het pseudoniem Piet Paaltjens 'Snikken en grimlachjes'. Hij schreef zijn achternaam zelf met een hoofdletter S - HaverSchmidt.

Als ik een bidder zie lopen,
Dan slaat mij 't hart zo blij.
Dan denk ik, hoe hij ook weldra
Uit bidden zal gaan voor mij.
(Piet Paaltjens)

Werk

Poëzie

• Barend Krul, grotesk-komisch gedicht in vier zangen (1849)
• Leven en sterven van Jelle Gal (1849)
• Snikken en grimlachjes (o.a.):
  - Snikken en grimlachjes. Academische poëzie van Piet Paaltjens (uitg. Roelants, 1e druk, 1867)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd (uitg. H.A.M. Roelants, 2e druk) (1871)
  - Snikken en grimlachjes (4e druk) (1878)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd van Piet Paaltjens (uitg. Roelants, 5e druk) (1881)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd (uitg. H.A.M. Roelants, 6e druk) (1889)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd (7e druk) (1895)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd van Piet Paaltjens (uitg. H.A.M. Roelants, 9e druk) (1905?)
  - Snikken en grimlachjes (uitg. Oceanus, serie: Feniks-reeks) (1944)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie (uitg. Van Holkema & Warendorf, serie: Dwergenreeks) (1946)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie (uitg. Van Holkema & Warendorf) (1953)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie (1954)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie (1956)
  - Snikken en grimlachjes (uitg. Querido/Wolters, serie: Kort en goed) (1967)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd van Piet Paaltjens (uitg. Kruseman) (1970)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie (uitg. Agathon, serie: Signaturen) (1975)
  - Snikken en grimlachjes (uitg. Querido, serie: Kort en goed, 4e druk) (1976)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie (uitg. Agathon, serie: Signaturen) (1978)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit de studententijd van Piet Paaltjens (uitg. Kruseman, 4e facs druk) (1979)
  - Snikken en grimlachjes; Familie en kennissen (1981)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd van Piet Paaltjens (uitg. ICOB, 5e facs. druk) (1981)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie van Piet Paaltjens (uitg. Agathon, 19e druk, serie: Signaturen, 1982)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie van Piet Paaltjens (uitg. Agathon, 20e druk, serie: Signaturen, 1982)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie van Piet Paaltjens (uitg. Agathon, 21e druk, serie: Signaturen, 1983)
  - Snikken en grimlachjes (uitg. Querido, 7e druk, 1983)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie van Piet Paaltjens (uitg. Agathon, serie: Signaturen, 22e druk, 1986)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie van Piet Paaltjens (uitg. Annonce Pers, 500 ex., 1992)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie van Piet Paaltjens (uitg. Goossens) (1993)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd (uitg. Querido) (1994)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd (bibliofiel, verschillende Leidse Margedrukkers, 90 ex.) (1994)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie van Piet Paaltjens (uitg. Goossens) (1996)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd (uitg. Querido, serie: Salamander Klassiek) (1998)
  - Snikken en grimlachjes (uitg. Wolters-Noordhoff, serie: Grote Lijsters) (1998)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie (uitg. Athenaeum-Polak & Van Gennep, serie: Delta) (2003)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd (uitg. Athenaeum-Polak & Van Gennep, serie: Salamander Klassiek) (2005)
  - Snikken en grimlachjes (bibliofiel, 125 ex., Uitg. t.g.v. de presentatie van Peter van Zonneveld, Door de straten der Sleutelstad: een literaire wandeling door het Leiden van Piet Paaltjens) (2006)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie van Piet Paaltjens (herspelling door H.P. Berkman, serie: Klassieke lijsters II) (2010)
  - Snikken en grimlachjes: poëzie uit den studententijd van Piet Paaltjens (uitg. Uitgeverij Astoria) (2013)
  - Snikken en grimlachjes: academische poëzie (toegelicht door Marita Mathijsen, m.m.v. Dick Welsink) (2017)
• Nagelaten snikken van Piet Paaltjens: poëzie en proza, tekeningen en curiosa uit de nalatenschap van François Haverschmidt (samengesteld door Hans van Straten) (1961)
• Des zangers min (bibliofiel) (z.j.)
• François Haverschmidt: de dominee, de dichter, de mens (bloemlezing met inleiding van J.J. Borger) (1968)
• Ter gelegenheid van... : gelegenheidsversjes, praatjes en albumblaadjes (bezorgd door Rob Nieuwenhuys) (1981)
• Leven en Sterven van Jelle Gal (1982)
• 4 immortellen (bibliofiel, 99 ex.) (1983)
• Antwoord uit Leiden (P. Paaltjens & H.H. Polzer) (bibliofiel, 175 ex.) (1984)
• De zelfmoordenaar (bibliofiel, 180 ex.) (1986)
• De drie zonen van het lied (eene roerende geschiedenis) (bibliofiel, 25 ex.) (1988)
• Wat liefheeft, dat moet scheiden, wat leeft, rijpt voor het graf (bibliofiel, 25 ex.) (1990)
• Immortelle IX (bibliofiel) (1991)
• Op dit nationale en huislijk feest ... (1992)
• Verzamelde gedichten in handschrift (1993)
• Drie studentjes (bibliofiel) (1994)
• Aan Rika (bibliofiel, Op omslag spoorkaartje Voorburg-Bilthoven) (1997)
• Als heel de wereld biefstuk was...: een persoonlijke keuze uit de gedichten (door Ruud Aret) (2001)
• Jan van Zutphen's afscheidsmaal, 1257: ballade (nieuwjaarsgeschenk, 77 ex.) (2001)
• Immortelle (bibliofiel 70 ex.) (2003)
• Stom hoop ik mij dood te snikken (bibliofiel, 120 ex.) (2005)
• Immortellen XXV (prentbriefkaart) (2013)
• Een arcadische Grimlach: de reconstructie van een Tijgerlelie (bibliofiel, 60 ex.) (2014)

Kop borstbeeld in Leeuwarden

Proza

• Sinterklaasvertelling, of, Hoe het afliep met drie zoontjes wier moeders iets voor hen kochten tot Sint Nicolaas (1863)
• Wat hebt gij gedaan (toespraak) (1870)
• Familie en kennissen (1876)
• Mijn eerste gemeente (1880)
• Steek af naar de diepte (toepsraak) (1889)
• Uit geest en gemoed: toespraken (1894)
• Twee voordrachten (ingeleid door Rob Nieuwenhuys) (1981)
• Leven en sterven van Jelle Gal: beschreven door Tulla, Hostilia, Gal geb. P., met portrait en facsimile (bibliofiel, 500 ex.) (1982)
• Steek af naar de diepte (een voordracht en een preek) (1982)
• Met gedempte stem (voordrachten) (1983)
• Eene kerstvertelling (bibliofiel, 75 ex.) (1987)
• Uitgedelgde schuld (nieuwjaarsgeschenk, 100 ex.) (1988)
• Louw de Lieger (bibliofiel, 100 ex.) (1990)
• Het verhaal van Oom Jan en ander proza (bibliofiel, 59 ex.) (1991)
• Wat buigt gij u neder, o mijne ziele, en wat zijt gij onrustig in mij? (fragment) (1991)
• Winteravondvertellingen (1994)
• Terug in mijn geboortestad en twa oare teksten fan François HaverSchmidt (1994)
• Geeft ons van uwe olie, want onze lampen gaan uit (nieuwjaarsgeschenk, 110 ex.) (1996)
• Reis van Leeuwarden naar Antwerpen (350 ex.) (2000)
• Met de vrienden op reis in Zwitserland in 1881 (300 ex.) (2006)
• Werken zolang het dag is (toespraak) (2006)

Dagboeken

• Souvenir Beekhuizen (met aantekeningen van John Jansen van Galen) (1998)
• Met de vrienden op reis in Zwitserland (bezorgd door Rick Honings) (2006)

Brieven

• Totdat de raadselachtige droom van ons leven uit is (brief aan Thérèse Schwartze) (bibliofiel, 45 ex.) (1990)
• 1 brief van François Haverschmidt aan Willem van der Kaay in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)

Vertalingen/bewerkingen

Vertaald:

• 'Snikken en Grimlachjes' werd in het Duits en in het Frans vertaald.
• Sanglots et sourires: poésies (Franse vertaling van 'Snikken en grimlachjes door F.L.A. de Jagher) (1890)
• Een selectie van 'Snikken en grimlachjes' werd door Jacob Lowland in het Engels vertaald en verscheen als 'Everlastings (1850-1852) An integral Englishing of the Immortellen' (1982)
• 'Een snik en een grimlach: vertaalde poëzie van Piet Paaltjens' (Tekst in het Nederlands, Duits, Frans en Engels t.g.v. de onthulling van een bronzen Piet Paaltjens te Leeuwarden op 10 dec. 1986, 50 ex.) (1986)
• Snokkerjende grymgnyskes Pier Pealtsje: in frijmoedige ferfrysking troch Jacobus Knol (1988)
• De polyglotte melkboer: zijnde Piet Paaltjens' Immortelle XLIX op velerlei oude & nieuwe wijzen vertaald, bewerkt & omgezet, verveelvuldigd door een keur aan drukkers & vergaard door de Bucheliuspers (200 ex.) (1991)
• Tenentlazohtlaliztli ofwel Tevergeefse liefde (Azteekse vert. van Immortelle XLIX, door Rudolf van Zantwijk) (Uitg. ter gelegenheid van De Leidse Boekenzondag, 750 ex.) (1991)
• Wereldsmart-Weltschmerz (Duitse vertaling van 'de Immortellen','Rika' en 'Betsy' door Hans van der Veen) (2014)
• Alluinich mar synpet: de Friesche poeëet Piet Paaltjens (in het Fries veraald door Karel Ferdinand Gildemacher) (bibliofiel, 49 ex.) (2019)

François HaverSchmidt schreef een voorwoord voor

• Cella, Langs verschillende paden (1881)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• In de studentenalmanak van 1856 verschenen 'gedichten van Piet Paaltjens'. In volgende jaargangen almanakken volgen meer gedichten 'uit de nalatenschap van Piet Paaltjens'.

Over François HaverSchmidt

• J.C. Philipsen, 'De liefde van Piet Paaltjens: sentimenteel-humoristische schets, in twee afbeeldingen, naar aanleiding zijner "Snikken en grimlachjes"' (1871)
• 'Ter gedachtenis aan François Haver Schmidt' (1894)
• Een hoofdstuk over François Haverschmidt in 'Geschiedenis der Noord-Nederlandsche Letteren in de XIXe Eeuw, deel 3' van Dr. J. ten Brink (1904)
• Johs. Dyserinck, 'François Haverschmidt (Piet Paaltjens) (1908)
• Eric van der Steen, Paaltjens Sr. (Somberder-Schoolmeester) (1939)
• Godfried Bomans, 'Het noodlot van Piet Paaltjens' in 'Buitelingen' (1948)
• S.E.E. van Gilse, 'De figuur van François Haverschmidt' (1955)
• Ed. A. Serrarens, 'De dichter-predikant François Haverschmidt (Piet Paaltjens)' (1955)
• 1 hoofdstuk: 'Piet Paaltjens of Het drama te Foudgum' in 'Nieuwe buitelingen' van Godfried Bomans (1955)
• J.J. Kalma, 'Thet oera linda bôk: bibliografie van gedrukte stukken en overzicht van de verzameling brieven, handschriften, portretten enz., aanwezig op de Provinciale Bibliotheek van Friesland en bij het Fries Genootschap van geschied-, oudheid- en taalkunde te Leeuwarden' (1956)
• R. Nieuwenhuys, 'De dominee en zijn worgengel: van en over François Haverschmidt: preken, voordrachten, brieven en andere documenten' (1964)
• Mea Nijland-Verwey: ''Piet Paaltjens' "Des zangers min"' in 'De nieuwe taalgids' (1970)
• Marita Mathijsen, 'Piet Paaltjens' wederpoets' in 'De Revisor' (februari 1979)
• Bzzlletin bracht in maart 1981 een Haverschmidt-nummer uit.
• Jeroen Brouwers besteedt in 'De laatste deur. Essays over zelfmoord in de Nederlandstalige letteren' (1983) ruimschoots aandacht aan François Haverschmidt.
• J.L. Beijers, 'Veilingcatalogus, boeken van François Haverschmidt, 24 februari 1987' (1987)
• J.H. Rössing, 'Hij wou, maar kon er niet uit: Piet Paaltjens/Fr. Haverschmidt' (bibliofiel, 16 ex.) (1989)
• 1 'gesprek': 'Als de kooi te nauw is verleert de vogel het zingen - Gesprek met François HaverSchmidt (1835-1894)' in 'De geest van de dichter"elf zogenaamde gesprekken met negentiende-eeuwse schrijvers en een debat' van Marita Mathijsen (1990)
• Herman Noordegraaf, 'François HaverSchmidt en Schiedam' (1993)
• 1 bespreking: 'Piet Paaltjens - Snikken en grimlachjes' in 'Panorama van de Nederlandse letterkunde. Beknopte besprekingen van 75 Nederlandse literaire werken' van C. Gerritsma (1993)
• J.H. Rössing, 'Iets over F. Haver Schmidt' (heruitgave van 'Hij wou, maar kon er niet uit') (bibliofiel, 24 ex.) (1994)
• Godfried Bomans, 'Piet Paaltjens of Het drama te Foudgum' (bibliofiel, 30 ex.) (1994)
• Peter Hovestad en Jan T. Bremer, 'Wie nooit vlak aan zee gewoond heeft weet eigenlijk niet wat of waaien is: François HaverSchmidt en Den Helder' (1994)
• Peter van Zonneveld en Nop Maas, 'François HaverSchmidt en zijn tijd' (1994)
• A. van der Klaauw e.a., 'François HaverSchmidt: 1835-1894' (herdenkingscassette, 250 ex.) (1994)
• 1 uittreksel: 'Snikken en grimlachjes' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur ca. 1200-1880', samengesteld door Cor Gerritsma (1994)
• 1 hoofdstuk: 'Als de kooi te nauw is verleert de vogel het zingen. Gesprek met François HaverSchmidt' in 'De geest van de dichter: Elf zogenaamde gesprekken met negentiende-eeuwse schrijvers en een debat' van Marita Mathijsen (3e druk, 1998)
• Madelon Monté over F. HaverSchmidt in 'Studenten over studenten: Faculteit der Letteren 1575-2000' (2000)
• 1 hoofdstuk: 'Snikken en grimlachjes - Academische poëzie' in 'Gouden fictie. Het fenomeen everseller' van Marja Pruis (2001)
• Mariëlle Selser, 'De dubbele dichter: François HaverSchmidt/Piet Paaltjens (1835-1894)' (2002)
• Goffe Jensma, 'De gemaskerde God: François HaverSchmidt en het Oera Linda-boek (proefschrift) (2004)
• Gerrit Jan Zwier 'Twee Friese dominees' in De twaalf provincies. Een reis door Nederland' (2005)
• Peter van Zonneveld, 'Door de straten der Sleutelstad ... Een literaire wandeling door het Leiden van Piet Paaltjens' (2006)
• 1 hoofdstuk: 'Oera Linda' over François Haverschmidt in 'De broek van Brahms' van Lo van Driel (2007)
• Ties Jan Eekhof, 'Hendrikje, kosteres van Foudgum: in de ban van Piet Paaltjens' (2008)
• 1 hoofdstuk over (het graf van) François HaverSchmidt in 'O en voorgoed voorbij. Langs graven van Nederlandse schrijvers' van Onno Blom (2012)
• Gerrit Komrij becommentarieert 3 gedichten van Piet Paaltjens in 'Tussen hemel en aarde' (2013)
• 1 hoofdstuk 'Bij een gedicht van Piet Paaltjens' in 'Handig literatuurboek voor mensen met meer verstand dan opleiding' van Willem Wilmink (2016)
• Rick Honings, 'De dichter als idool: literaire roem in de negentiende eeuw' (2016)
• Een hoofdstuk: 'De worgengel van François Haverschmidt (1835-1894)' in 'De laatste deur' van Jeroen Brouwers (2017)
• Aad Jordaans en Herman Noordegraaf, 'François Haverschmidt: een wandeling door Schiedam: langs plaatsen die een rol speelden in het leven van François Haverschmidt' (2017)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• In Leiden staat aan de Klikspaanweg een beeld van 'Piet Paaltjens'.
• Johnny Hoes maakte in 1981 een LP met 12 verzen van Piet Paaltjens: 'Snikken en Grimlachjes van Piet Paaltjens gezongen door Johhny Hoes'.
• P. Paaltjens & H.H. Polzer, 'Antwoord uit Leiden' (bibliofiel, 175 ex.) (1984)
• François Haverschmidt/Piet Paaltjens: 'Dichter bij de dood', Met o.a. Rob Nieuwenhuys, Marita Mathijsen en Peter van Zonneveld, Regie: Marian Smit; scenario: Tippie van Breukel, Produktie: Stichting Qui Vive Filmprodukties (1994)
• Vijf parodieën op werk van Piet Paaltjens in 'Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek' (samenstelling Rody Chamuleau en J.A. Dautzenberg) (1994)
• 1 gedicht: 'Mien Spleetjens' (een variatie op Paaltjens gedicht 'Immortellen XVI') in 'Onherstelbaar verbeterd' van Gerrit Komrij (1997)
• 'Snikken en grimlachjes' verscheen in 1998 in de 'Grote Lijster'-serie van Wolters Noordhoff.
• Het Tom Kwakernaat Ensemble zette poëzie van Paaltjens op muziek (2002)
• Immortelle (XXXV) (Nieuwjaarsgeschenk 2004, (2003) Let op dit is niet echt een gedicht van Piet Paaltjens. Het is gemaakt door Dick Welsink.
• In de consistoriekamer van de kerk van Foudrum werd in 2004 een klein informatiecentrum over Paaltjens ingericht. In 2007 zijn de kerk en de ksoterswoning verkocht aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken. In de kerk staan nu enkele vitrines uit het voormalig informatiecentrum.
• Een steen met het gedicht: 'XCVI' van Piet Paaltjens, in de Westerplantage in Leeuwarden, in het kader van 'Poëzie op straat'. Vlak bij deze steen staat ook zijn borstbeeld.
• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook Piet Paaltjens was in dit 'Pantheon' opgenomen. Eind 2008 zal het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers besteden.
• Treinmaatschappij Arriva schafte in 2007 43 nieuwe treinstellen aan. Arriva is actief in Groningen en Friesland en vernoemde de treinstellen naar een personaliteit uit het Nederlandse Noorden. Ook Piet Paaltjens kreeg 'zijn eigen' trein (treinnumer 321).
• In de Universiteitsbibliotheek in Leiden was in oktober en november 2008 de tentoonstelling 'HaverSchmidt en Leiden' te zien.
• In 2017 was het 150 jaar geleden dat 'Snikken en grimlachjes' verscheen. Er verscheen een cd, waarop twaalf Nederlandse artiesten zijn poëzie zongen: 'Piet Paaltjens recordings', met daarop o.a. Dave von Raven, Jan Rot, Alex Roeka, Spinvis en Freek de Jonge.
  
• Marc Weikamp, 'Piet Paaltjens in beeld' (2016)

Opmerkingen

• François Haverschmidt groeide op in Leeuwarden. Zijn vader was er apotheker en wijnkoper. Ze woonden op Voorstreek 80.
• Zijn overgrootvader heette Haver en kwam uit Duitsland (Pommeren). Zijn grootvader werd in Nederland geboren en opgevoed door een oom die Schmidt heette. Hij nam óók de naam van deze oom aan en zo ontstond de naam Haverschmidt, die François zelf als HaverSchmidt schreef.
• Al jong schreef hij - jolige - gelegenheidsgedichten.
• In september 1852 - hij was toen 17 jaar - ging hij, na het staatsexamen gedaan te hebben, in Leiden theologie studeren. Hij woonde op de Hogewoerd 63 (boven een doodbidder).
• Hier publiceert hij zijn gedichten onder het pseudoniem Piet Paaltjens in studentenalmanakken.
• In 1867 worden deze gedichten gebundeld als 'Snikken en Grimlachjes'.
• Hij heeft steeds ontkend dat hij Piet Paaltjens was.
• De meeste gedichten gaan over of verwijzen naar zijn studentijd, die de gelukkigste van zijn leven was.
• De 'Snikken en Grimlachjes' zijn zonder twijfel nu de meest gelezen poëzie uit de negentiende eeuw.
• In 1858 studeert hij af en wordt in 1859 predikant in Foudgum en Raard in Friesland. Het verschil tussen het vrolijke studentenleven in Leiden en het ernstige leven als Friese predikant valt hem zwaar. In 1862 verhuist hij naar Den Helder.
• In Foudgum is later de straat waar de pastorie aan staat herdoopt in 'Piet Paaltjenspad'. De pastorie staat daar nog steeds op nr. 3 en is nu een bed and breakfastadres..
• In Den Helder stonden kerk en pastorie aan de Weststraat. 'Wie nooit aan zee gewoond heeft, weet eigenlijk niet wat of waaien is', vermeldt een plaquette op de Nieuwe Kerk, vlak bij de Oude Rijkswerf in Den Helder. Het zijn woorden van Francois Haverschmidt.
• In 1863 trouwt hij met Jacoba Osti. Ze krijgen drie kinderen. Het was geen gelukkig huwelijk.
• Na Den Helder verhuizen ze in 1864 naar Schiedam, waar hij tot zijn dood predikant zal zijn. Ze woonden in de pastorie op de Lange Haven 134ab.Hier is men (in eerste instantie) zeer tevreden over de nieuwe dominee. Haverschmidt zelf denkt met weemoed terug aan zijn studententijd, nog extra, doordat hij optreed met zijn gedichten. Hij wordt steeds zwaarmoediger. Op den duur klagen de parochianen dat ze zo somber worden van zijn preken.
• In 1885 zegt hij tijdens een preek: 'Hij, de worgengel, verstaat geen scherts, wie hem spelend de hand reikt, die laat hij niet meer los, die sleept hem mee tegen wil en dank om in het eind hem neer te storten in een eigenwillig gedolven graf.'
• François Haverschmidt was een bewonderaar van Victor Hugo, F. von Schiller, Charles Dickens en Heinrich Heine.
• Willem Wilmink constateert in 'Wilminks keus I' (1992) overeenkomsten met het werk van Heinrich Heine. Met name 'Hoor ik op Sempre een waldhoorn' vergelijkt hij met 'Hör ich das Liedchen klingen' en de overeenkomsten zijn overduidelijk. Paaltjens zal het ooit gehoord hebben en het zal in zijn hoofd zijn blijven hangen. (Er zijn overeenkomsten, het is geen vertaling).
• Van 17 juni tot 29 juli 1870 hield François Haverschmidt met zijn gezin een vakantie in hotel Beekhuizen bij Velp. Hier hield hij een klein dagboekje (op rijm) bij. Dit dagboekje is teruggevonden en in 1998 uitgegeven. In 1999 nogmaals, met aantekeningen van John Jansen van Galen, die de plekken opzocht die Haverschmidt beschreef.
• In 1891 overlijdt zijn vrouw. Hij wordt steeds somberder en zwaarmoediger.
• In 1893 zocht hij in de zomermaanden rust in de Geneeskundige Badinrichting Bethesda in de bossen van Laag Soeren.
• Zijn depressies werden erger. Op 19-01-1894 pleegde hij zelfmoord, hij hing zich op aan het gordijnkoord van zijn bedstee, waar hij - in doodsangst - met zijn schoenen het houten beschot van de bedstede bekraste. Jeroen Brouwers schreef in Bzzlletin dat hij zich 'in de armen van de worgengel wierp'.
• Hij werd op 22-01-1894 begraven op Begraafplaats Beukenhof , Burg. van Haarenlaan in Schiedam (graf BA 89).

Anderen over François HaverSchmidt

• Maar de poëzie van Piet Paaltjens is meer dan een reeks grappen. Misschien heb jij ook wel eens gemerkt hoe je jezelf in de weg kunt zitten bij je gevoelens: je meent het zo echt, maar het is of je voor een spiegel zit en je eigen verdriet of verliefdheid bekijkt, waardoor het onecht gaat lijken. (Willem Wilmink, In de keuken van de muze, blz. 79, Ernst vermomd als grap)
• François Haverschmidt is bekend om zijn zelfmoord, zijn pseudoniem en zijn poëzie - in die volgorde. Het lezend publiek is altijd nogal aangenaam getroffen dat Haverschmidt niet alleen over zelfmoord schreef maar het ook in de praktijk bracht. Zo'n dichter heeft iets betrouwbaars. (Paul Marijnis, NRC, 11-12-1981)
• Piet Paaltjens revised
  
  Leiden -
  heb ik ooit jongens of meiden
  uit een andere stad bemind?
  
  D. aan de Oranjegracht heb ik verblind
  - krakend in het ledikant - van alles toegezworen
  K., maoïste op de Doezastraat
  beschonken bij het ochtendgloren
  hartstochtelijk bepraat
  er is niemand buiten jou terwijl R. een middag later werd bedacht
  mijn koninkrijk voor deze pracht
  om tenslotte met B. in de Bakker Korffstraat te wonen
  die trouw met ontrouw zou belonen
  
  want in een stad als Leiden
  verhuis je niet de liefde maar het lijden
  
  (Boudewijn Büch, De sonnetten, in: Het land der letteren, blz. 365)
• Ja, Paaltjens klinkt natuurlijk amusant
  Vooral indien voorafgegaan door Piet
  Maar laat u door het masker niet misleiden
  Zijn leed was diep, zijn naam was HaverSchmidt
  (Drs. P, fragment, Dat lentebal, blz. 36)
• Erna heb ik nog Piet Paaltjens in bed gelezen. Werk dat ogenschijnlijk makkelijk is, maar ondertussen. Ook een zekere oplichterij en flink wat rijmdwang, maar er is genoeg om bij te lachen en zelfs ontroerd te raken. (Mensje van Keulen, Alle dagen laat. Dagboek 1976, blz. 28, 21-02-1976)
• Weinig dichters uit de negentiende eeuw hebben zo langdurig een lezerspubliek weten vast te houden als François HaverSchmidt met zijn Snikken en grimlachjes. Ongetwijfeld is het niet alleen de kwaliteit van het bundeltje die hem zijn naam bezorgd heeft. De figuur HaverSchmidt zelf, zijn gegoochel met zijn alter ego Piet Paaltjens en zijn tragische zelfmoord hebben zeker bijgedragen aan zijn blijvende aantrekkingskracht. Hij past in het sjabloon van de romantische kunstenaar die niet kan leven in zijn tijd, die spot met conventies en ten slotte de dood verkiest boven een gecompromitteerd leven. (Snikken en grimlachjes, uitg. 2003, Marita Mathijsen en Dick Welsink, nawoord, blz. 67)
• Steeds nog aantrekkelijk
  Leids poëzieboekje:
  Humor, vermengd met
  Een dosis cafard
  
  Paaltjens (F. HaverSchmidt)
  theologiestudent
  werd predikant, en toen
  Zelfmoordenaar
  (Drs. P, Zeslettergrepigheid, blz. 125)

Mijn favoriete citaat

Nog hoor ik hem (Piet Paaltjens) zeggen
- 't was in het Gangetje naast Hoogenstraten -:
"de gestalten, die mijn muze schiep,
zijn louter tot menschelijke gedaanten gestremde onregelmatigheden in mijn spijsvertering."
(Piet Paaltjens, Snikken en grimlachjes, blz. 11, Levensschets, F.H.)

Uit mijn weblog, 29-04-2009:

In Foudgum wandelden we over de terp (daar ben je gauw klaar mee) en rond de kerk. Voor de kerk staat een Piet Paaltjensmonument. Een groot opengeslagen boek, rustend op een gebroken hart. Op het boek (in het boek?) is een gedicht van Haverschmidt te lezen over zijn leven als jonge dominee (met witte das). Het staat niet in de 'Snikken en grimlachjes'.

Uit mijn weblog, 01-05-2009:

Vanochtend weer een uitgebreid en heerlijk ontbijt in de Piet Paaltjenspastorie. Er waren nu ook andere gasten, daarom zaten we aan een andere tafel, onder een schilderij van de pastorie, in 2005 gemaakt door een vriendin van onze gastvrouw.

We zijn gisterenmiddag Hendrikje Zuidema, de oud-koster van het kerkje van Foudgum, misgelopen. Daarom belden we na het ontbijt bij haar aan om te vragen of ze nu tijd had ons het kerkje te laten zien. Ik vrees dat we haar uit bed belden, maar ze kwam even later naar buiten en vertelde enthousiast over het kerkje, over François Haverschmidt en over haar ervaringen als koster. Het is duidelijk dat ze dit werk vijfentwintig jaar met hart en ziel heeft gedaan. De kerk is verkocht aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken en die stichting werkt alleen met vrijwilligers (wat ook wel te begrijpen is). Ze kreeg dus twee jaar geleden haar ontslag als koster en het lijkt erop dat er meer wrevel zit over de manier waarop dat gegaan is dan over het ontslag zelf. Ze komt wel weer in het kerkje om mensen over Haverschmidt te vertellen en ook bij begrafenissen is ze weer aanwezig, maar ze heeft het sinds haar ontslag nog niet kunnen opbrengen om weer een kerkdienst bij te wonen. Aan haar geloof ligt dat niet, uit het gesprek blijkt dat dat ongebroken en rotsvast is. Met stralende ogen vertelt ze over de mooie momenten in de vroege zaterdagavond, als ze naar het kerkje ging om met een krijtje de te zingen psalmen en gezangen op de bordjes te schrijven (de dienstdoende dominee had die dan telefonisch doorgegeven). Als ze zo met de bordjes in een bankje zat en er in de totale stilte de psalmen op noteerde, voelde ze Gods aanwezigheid.

De preekstoel waar ooit Haverschmidt stond	Psalmenbordje en foto's van Haverschmidt	Nu staat er boven een orgel

In het kerkje staat nu een orgel, maar dat was er nog niet in Haverschmidts tijd. Toen werd er gewerkt met een voorzanger. Dat was een baantje voor de toenmalige koster, die ook nog eens schoolmeester en veldwachter was. Een beste schoolmeester was hij trouwens niet. Het is bekend dat François Haverschmidt de dorpsjeugd de tafels van vermenigvuldiging leerde, omdat de schoolmeester die kunst niet verstond. Dominee Haverschmidt beloonde het opzeggen van de tafels met kersen uit de tuin van de pastorie. De dominee zat in de boom, terwijl de jongens eronder de tafels stonden op te zeggen. Het schooltje was aan de kosterswoning vastgebouwd en is nog steeds als zodanig te herkennen. Het deed ook dienst als ruimte voor catechesatie, voor vergaderingen van het kerkbestuur en voor bijeenkomsten van de plattelandsvrouwen.

Kosterswoning (voor) en het 'lokaaltje' (aan deze kant)

Waar nu het orgel staat, zat ook eens een kerkbestuurder uit een andere plaats. Die kwam een dienst van dominee Haverschmidt bijwonen om te bezien of hij misschien een dominee voor zijn gemeente zou kunnen zijn. Al na heel korte tijd stampte deze man op zijn klompen het trapje weer af. Hij had het al gezien. Op de bordjes stonden alleen gezangen genoteerd en géén psalmen. Zo'n 'lichte' dominee was niet geschikt voor zijn gemeente.

Vitrines en lelijke stoelen in de kerk	Lidy en Hendrikje in het middenpad	Graven van vroegere dominees in het middenpad

In het kerkje staan nu enkele vitrines met boeken van en over Piet Paaltjens. Ze staan vooraan in de kerk, waar men enkele houten banken heeft gesloopt. Daarvoor in de plaats zijn losse stoelen neergezet. Die zitten misschien iets zachter, maar het is geen gezicht. Zo haal je de ziel uit het gebouw (en dat is religieus gezien een zwaar verlies). Als het om het makkelijker zitten gaat, leg dan kussens in de banken o.i.d.! Ik heb dat ook in het gastenboek geschreven: "Sloop de banken er niet uit!"
Ik vroeg Hendrikje of ze het boekje dat over haar gaat wilde signeren. Ze heeft het wel niet zelf geschreven, maar het is wel háár verhaal.

Piet Paaltjens Aan Rika Slechts éénmaal heb ik u gezien. Gij waart Gezeten in en sneltrein, die den trein Waar ik mee reed passeerde in volle vaart. De kennismaking kon niet korter zijn. En toch, zij duurde lang genoeg, om mij Het eindloos levenspad met fletsen lach Te doen vervolgen. Ach! geen enkel blij Glimlachje liet ik meer, sinds ik u zag. Waarom ook hebt gij van dat blonde haar, Daar de englen aan te kennen zijn? En dan, Waarom blauwe oogen, wonderdiep en klaar? Gij wist toch, dat ik daar niet tegen kan! En waarom mij dan zoo voorbijgesneld, En niet, als ’t weerlicht, ’t rijtuig opgerukt, En om mijn hals uw armen vastgekneld, En op mijn mond uw lippen vastgedrukt? Gij vreesdet mooglijk voor een spoorwegramp? Maar, RIKA, wat kon zaalger voor mij zijn, Dan, onder helsch geratel en gestamp, Met u verplet te worden door één trein?

Drs. P Antwoord aan Paaltjens Uw minnedicht bevalt mij niet. Verdwijn, Mijnheer! het is wellicht de kolendamp, Die schade heeft berokkend aan uw brein.. Of anders uw studentengeslampamp. De inhoud van uw fantasieproduct, Mijnheer, heeft mij afgrijselijk ontsteld. Daarom, ik zeg het u onopgesmukt, Wil ik u niet ontmoeten, voor geen geld! Ik wensch niet weer te hooren van uw plan, Dat onwelvoeglijk is, en vol gevaar. Ge noemt uzelven een ontwikkeld man? Ik heet u woesteling en moordenaar! Hier treed wel overtuigend aan den dag, Hoezeer de studie (of de ‘poëzij’) Terstond het menschelijk fatsoen vermag Te doen verkeeren in een woestenij. Met u verplet te worden door een trein? Ik hoop, dat uw dolzinnigheid bedaart Door sober leven, goede medicijn En ook wat minder dichten uiteraard.

Bronnen o.a.

• Het land der letteren, samengesteld door Adriaan van Dis en Tilly Hermans (1982)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• C. Gerritsma, Schrijvers van vroeger (1995)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• De grote lijsters - dossier (1998)
• Poëzie op straat. Poëzieroute Leeuwarden (2004)
• Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (juli 2020)