• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Dick Hillenius

Profiel

Achternaam: Hillenius
Roepnaam: Dick
Voornamen: Dirk
Geboren: 29-05-1927
Te: Amsterdam
Overleden: 04-05-1987
Te: Amsterdam
Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft Dick Hillenius niet onder pseudoniem gepubliceerd.

Werk

Poëzie

• Tegen het vegetarisme (essays en gedichten) (1961)
• Uit groeiende onwil om ooit nog ergens in veiligheid aan te komen (1966)
• Het romantische mechaniek (essays en gedichten) (1969)
• De tak die wij zagen = The branch we saw (bibliofiel, 75 ex.) (vertaling door James S. Holmes) (1970)
• Een klein apparaat tegen rechtlijnigheid (1975)
• Koning in een wijd landschap (bibliofiel, 100 ex.) (1976)
• De onrust bewaren (30 gedichten - 1981)
• Koning in een wijd landschap (bibliofiel, 85 ex.) (1981)
• De onrust bewaren (bibliofiel, 60 ex.) (1981)
• Keren van de wind (bibliofiel, 90 ex.) (1985)
• Wat kunnen wij van rijke mensen leren? (eassays en gedichten) (1986)
• Verre plekken die herinnerd blijven (met Henri Plaat) (bibliofiel, 45 ex.) (1986)
• Verzamelde gedichten (1991)
• De ark (bibliofiel) (2014)

Proza

Voor kinderen:

• Waarom is de ijsbeer wit? (Uitgave Postgiro/Rijkspostspaarbank, 1978)

Essays/wetenschappelijk werk

• Inleiding tot het denken van Darwin (1956)
• The differentiation within the genus Chamaeleo Laurenti (proefschrift) (1959)
• Tegen het vegetarisme (essays en gedichten) (1961)
• Natuurleven in Nederland (met J.P. van Blijdestijn en H. Engel) (1962)
• Oefeningen voor een derde oog (1965)
• Prikkels en de zwarte regenten (1966)
• De vreemde eilandbewoners (tekeningen van zijn broer Jacob Hillenius) (1967)
• De beestachtige bronnen van het geweld (1969)
• Het romantische mechaniek (essays en gedichten) (1969)
• De mens is een ondier (jaarwisselingsgeschenk) (1971)
• Plaatselijke godjes. Over kunstenaars (1972)
• Sprekend een dier (1974)
• Dieren en dierentuinen (fotoboek) (1976)
• Wat is natuur nog (tekst bij 24 schoolplaten van M.A. Koekkoek) (1978)
• Het principe van nieuwsgierigheid (1978)
• In de ban van de elite, of de elite in de ban? (met A.C. Zijderveld) (1983)
• De psychobiologie van het feestvieren (1986)
• Wat kunnen wij van rijke mensen leren? (eassays en gedichten) (1986)
• De hersens een eierzeef (lezingen) (1986)
• De psychobiologie van het feestvieren (1986)
• Eilanden bestaan niet meer (budgetboek-serie) (1988)
• Ferdi: hortisculpture (met Pietje Tegenbosch en Mirjam Westen) (1992)
• De hand van de slordige tuinman (columns) (1996)
• Herman Hertzberger over Dick Hillenius over Herman Hertzberger (2007)
• Ademgaten (gekozen door Tijs Goldschmidt) (2009)

Vertalingen/bewerkingen

• John S. Colman, De zee en haar geheimen (1951)
• E. Bösiger en P. Faucher, Nachtvogels (1961)
• K. Lorenz, Over agressie bij dier en mens (1965)
• Marston Bates, Dieren in hun omgeving (1965)
• W. Wickler, De aard van het beestje (1970)
• Martin Woodcock, Vogels (vertaling onder redactie van Hillenius) (1980)
• Richard Fitter, Wilde bloemen (vertaling onder redactie van Hillenius) (1980)
• Nicholas Arnold, Zoogdieren, reptielen en amfibieën (vertaling onder redactie van Hillenius) (1981)
• K. Lorenz, Agressie bij dier en mens (heruitgave van 'Over agressie bij dier en mens') (1984)

Vertaald

• Werk van D. Hillenius in 'Helan xiandai shixuan' (Chinese vertaling van moderne Nederlandse poëzie van diverse dichters) (1988)

Dick Hillenius schreef een inleiding voor

• Hortisculpture. Catalogus van de tentoonstelling van F. Tajiri in het Stedelijk museum Amsterdam van 11 april tot 19 mei 1968 (1968)
• Jan van de Kam, Op de grens van land en zee: portret van de wadden (1969)
• Lewis Thomas, De vele levens van een cel (1975)
• De wereld van Melle (1977)
• H. van Kruiningen, Vierentwintig etsen, geïnspireerd op een hypothese van het ontstaan van het leven (1977)
• Zdenek V. Spinar, Leven in de oertijd (1978)
• Richard E. Leakey en Roger Lewin, Nieuwe inzichten in oorsprong en ontwikkeling van de mens (1978)
• Jean-Henri Fabre, Insekten (1979)
• David Barrash, Het dwingende fluisteren: een sociobiologische verkenning van de mens (1981)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Dick Hillenius was redacteur van 'Propria Cures' van 06-01-1950 tot 20-12-1952.
• Dick Hillenius was redacteur van 'Avenue'.
• Dick Hillenius publiceerde in 'Tirade', 'Hollands Weekblad', 'Hollands Maandblad', 'Maatstaf', 'Hollands Diep', 'Barbarber', 'New Found Land', 'NRC Handelsblad', 'Vrij Nederland' en 'Elseviers Magazine'.

Over Dick Hillenius

• Renate Rubinstein, 'Kent u Hillenius?' in 'Hollands maandblad 223' (februari 1966)
• 1 interview met D.Hillenius door Bernlef en K. Schippers in 'Dertien in een dozijn, een keuze uit de best geschreven en meest besproken interviews van het afgelopen schrijfjaar', samengesteld door Joris van den Berg (1968)
• Een hoofdstuk: 'Hillenius de onsplitsbare' over Dick Hillenius in Huug Kaleis, 'Schrijvers binnenste buiten' (1969)
• 1 hoofdstuk: 'Dick Hillenius' in 'Auteurs van nu. Gegist bestek III' van C.J.E. Dinaux (1969)
• 1 hoofdstuk: 'Verfrissende hersengymnastiek. D. Hillenius' in 'Wie a zegt' van J. Bernlef (1970)
• Martin Hart, 'De analeptiek van D. Hillenius' + D. Hillenius, 'Het Hart en zijn redenen' in 'Maatstaf' (juni 1971)
• Een hoofdstuk: 'Een aangrijpende bioloog' over Dick Hillenius in J.P. Guépin, 'De Tweede wet van Guépin' (1974)
• 'Schrijversportretten: Boon, Campert, Heeresma, Heijermans, Hillenius, Nescio, A. Roland Holst' (1975)
• Een hoofdstuk: 'Het vasteland van Hillenius' over Dick Hillenius in Maarten 't Hart, 'De som van misverstanden' (1978)
• 1 tekst met vragen daarover: 'Op jacht in Amsterdam' in 'Cursorisch lezen' door Paul van Aken (1978)
• Een hoofdstuk: 'Alles moet over' over Dick Hillenius in Carel Peeters, 'Alles moet over' (1979)
• 1 gedicht: dichter-bioloogl. Voor Dick Hillenius' in 'De beste wensen aan mijn reeds hierbovengenoemde vrienden' van Albert Donk (1979)
• Een hoofdstuk: 'Het vroedmeester-effect. Hillenius' hymne op de natuur' over Dick Hillenius in Wam de Moor, 'Wilt u mij maar volgen?' (1980)
• Een hoofdstuk over Dick Hillenius: Verschilletjes in 'Twee eendjes en wat brood' van Renate Rubinstein (1981)
• 'Hollands Maandblad' bracht een memoriumnummer over Dick Hillenius uit (nr. 5/6, 1987)
• Een column: 'Droom' over Dick Hillenius in 'Tijd van leven' (1987) van Renate Rubinstein.
• Th.J. de Jong, 'D. Hillenius: verwondering èn dogma' in 'Hollands maandblad' (september 1988)
• Een column: 'Dik Hillenius' over Dick Hillenius in 'Overgangscursus' (1990) van Renate Rubinstein.
• 1 herinnering aan Dick Hillenius in 'Buddingh' van A tot Z: ontmoetingen met Nederlandse en Vlaamse letterkundigen', verzameld door Ares Koopman (1990)
• Een bijdrage over Dick Hillenius in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Jos Paardekoper (augustus 1992)
• 'Zintuigen zijn de voetjes van de ziel' (1995), een documentaire ter nagedachtenis aan Dick Hillenius door zijn dochter Brigit Hillenius.
• 1 hoofdstuk: 'De inspirerende vader' in 'Nooit genoeg. Volwassen kinderen over hun vaders' van Ingeborg van Teeseling (1996)
• 1 hoofdstuk: 'Oefeningen voor een derde oog' in 'Lezen achter de letters' van Hella S. Haasse (2000)
• Remco Daalder, 1 hoofdstukje: 'Dick Hillenius' in 'Amsterdam & zijn schrijvers. Literatuur op locatie' van Ko van Geemert (2008)
• 2 zkv's over D. Hillenius in 'Vijf bijlen' van A.L. Snijders (2009)
• 1 hoofdstuk: 'Waarnemen en nog eens waarnemen. Over D. Hillenius' in 'Hoe verliefd is de lezer?' van Doeschka Meijsing (2017)
• 1 herinnering aan Dick Hillenius in 'Het rimpelperspectief' van Hans Dorrestijn (2018)
• Bubb Kuyper, 'Titelpagin: Including: Photographs: the collection of a gentleman (part 2); Art from the estate of Dick Hillenius; Picture postcards of Amsterdam: the collection of L.C. Schade van Westrum; A private collection of 16th-19th century drawings' (2019)
• 1 hoofdstuk: 'D. Hillenius - Oefeningen voor een derde oog' in 'De canon der kanonnen. 130 jaar Propria Cures in 100 boeken' van Lex Bijlsma, Lucas Ligtenberg en Bob Polak (2020)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Vrij Nederland vroeg twintig Nederlandse schrijvers (o.a.) wat ze het beste en het slechtste boek van 1975 vonden. Dick Hillenius gaf 'Honderd jaar eenzaamheid' van Marquez als het beste boek en 'Race' van Baker als het slechtste boek van 1975.
• 'Een gelukkig toeval', een videopromotie om het Nationaal Natuurhistorisch Museum in 1985 naar Amsterdam te krijgen.
• Dick Hillenius leest 3 gedichten op 'Ode aan de Nacht. het beste uit De Nacht van de Poëzie', samenstelling Anneke van Dijk en Koen Vergeer (4 CD's, 2005)
• 1 portret van Dick Hillenius in '222 schrijvers. Literaire portretten' van Eddy en Tessa Posthuma de Boer (2005), met het citaat 'Schrijven is voor mij een manier om een eigen territorium uit te zetten.'

Literaire prijzen

• Bijenkorf Boekenmarkt-prijs 1966 voor 'Oefeningen voor een derde oog'
• Poëzieprijs 1967 van de gemeente Amsterdam voor 'Uit groeiende onwil om ooit nog ergens in veiligheid aan te komen'

Dick Hillenius was lid van de jury voor:

• Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1968
• P.C. Hooft-prijs 1968, 1979 en 1981
• Alice van Nahuys-prijs 1970
• P.C. Onthooft-prijs 1974
• Reina Prinsen Geerligs-prijs 1974

Biografische opmerkingen

• Dick Hillenius kreeg voor zijn zesde verjaardag hagedissen. Blijkbaar was hij toen al geïnteresseerd in de natuur. Later werd hij lid van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie.
• In 1944 haalde hij zijn HBS-diploma.
• Eind jaren veertig was hij een aantal maanden in Spanje voor een floristische studie.
• Dick Hillenius studeerde biologie in Amsterdam (nadat hij was afgewezen voor het conservatorium, waar hij wilde studeren voor componist). Hij promoveerde in 1954 op een proefschrift over kameleons.
• Hij werkte als herpetoloog en later als wetenschappelijk hoofdmedewerker (conservator van kameleons en padden) bij het Zoölogisch Museum in Amsterdam.
• In september 1957 kaartte hij de misvormingen bij kikkers in een sloot achter het instituut voor Kernfysisch Onderzoek in Amsterdam aan. Hij legde een verband met de radioactieve afvalstoffen van het instituut en kwam hiermee (voor het eerst) in het nieuws.
• Een terugkerend thema in het werk van Hillenius is de poging een open uitwisseling van ideeën te krijgen tussen kunst en wetenschap.
• Dick Hillenius vroeg in zijn werk (als een van de eersten) aandacht voor de componisten Erik Satie en John Cage en de schrijvers Vladimir Nabokov en Chris van Geel.
• Dick Hillenius was bestuurslid van het Fonds voor de Kunst van de stad Amsterdam.
• Dick Hillenius was in 1986 gastschrijver aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn voordrachten werden gebundeld in 'De hersens een eierzeef'.
• Dick Hillenius was gehuwd en had vier kinderen.
• Dick Hillenius overleed heel plotseling aan een vaatbloeding. Hij werd op 08-05-1987 begraven op Begraafplaats Zorgvliet in Amstelveen (graf N-II-87).
• Zijn broer Jaap Hillenius was kunstschilder.
• Er is een kikkersoort naar Hillenius genoemd: de Alytes dickhillenii. Hij komt voor in Zuid-Spanje.

Op begraafplaats Zorgvlied ligt, direct achter het hek, sinds 2003 een monument voor de hier begraven schrijvers. Het monument bestaat uit een 'gebroken kolom' (een veel gebruikt symbool voor het afgebroken leven) en een 'geblokte vloer' waarin op kleine witte, vierkante tegeltjes de namen van de op Zorgvlied begraven schrijvers staan. Aan de open plekken in de vloer te zien, ontbreken er nog schrijvers, of men houdt nu al rekening met toekomstige begrafenissen.

Anderen over Dick Hillenius

• Oefening voor een derde oog (1965) van D. Hillenius is een boek dat een allegaartje bevat van autobiografische fragmenten, dagboekachtige notities, beschouwingen over schrijvers, moderne componisten en beeldende kunst, veel biologische vakkennis, een enkel gedicht en stukjes essay. Bij nader inzien blijkt dit onderscheid echter vrij fictief, omdat de herinneringen en notities essayistisch zijn, de beschouwingen en essays autobiografische elementen bevatten, de biologische vakkenis alomtegenwoordig is en achter het geheel een dichterlijke instelling op te merken valt. Het wonderlijke van Hillenius' persoonlijkheid, hoe veelkantig deze ook mag zijn, is namelijk de onsplitsbaarheid ervan. (Huug Kaleis, Tirade 145, maart 1969, blz. 150)
• Ik had vroeger vaak de neiging om een stukje te beginnen met veel inleidend gekuch en gehum. Als ik dan iets van Dick las, merkte ik dat je pats-boem middenin kunt beginnen. (Renate Rubinstein, Nee heb je (budget-boek), blz. 79)
• Dick Hillenius is iemand die schrijft alsof hij praat. Meer mensen doen dat, dus ik moet preciseren: alsof hij praat tegen iemand die vlakbij is, die aan één woord genoeg heeft in plaats van de gebruikelijke zeven, iemand die hem vertrouwd is en die niet dommer is dan hij. Hijzelf, waarschijnlijk. (Een enkele keer schrijft hij wel eens voor een publiek waaraan iets, meestal het darwinisme, uitgelegd moet worden, hij kan zijn lezer dan niet helemaal als zijn naaste behandelen en is dus ook niet op zijn best.) Hij doet dat in korte fragmenten, zogenaamde 'ideetjes', zonder inleiding of afronding. Zijn stijl is typisch wat ik onder beschaafd versta: zonder jargon en zonder de lucht waarmee zovelen hun bedenksels opblazen. (Renate Rubinstein, Twee eendjes en wat water, blz. 164)
• Zolang Dick Hillenius zijn gedichten onderbracht in essayistische boeken, vond ik ze aardig, omdat ze ontregelend werkten. Wie drukt nu gedichten af, naast serieuze essays? Hillenius. En hij illustreerde daarmee vormelijk, wat de essays ook inhoudelijk mededeelden: dat een waarneming belangrijker was dan een conclusie, en dat je daarbij geen grenzen, genres, vakgebieden moest respecteren. Vorm en inhoud van de essayboeken waren dan ook één, juist omdat er ook notitie-achtige gedichten in stonden. (Herman de Coninck, VN, 30-10-1982)
• Zonder hem was ik er wellicht nooit aan begonnen. Hij liet me zien dat biologie méér was dan pootjes tellen, dat er muziek in zat. Hij tilde het schrijven boven de biologie uit, boven het niveau van de verwondering. (Midas Dekkers, Vrij Nederland, 09-05-1987)
• Viel in slaap en droomde dat ik, omdat het een mooie zomeravond was, zou gaan wandelen met Dick Hillenius. Daarop dacht ik: Is die niet dood? Dat vond ik een idioot idee, ik was zeker in de war met, kom hoe heet hij ook alweer, net zo'n naam, zelfde ritme, zelfde klank. Zoekend naar de naam werd ik wakker, besefte dat Dick dood was en barstte uit in een lange hartstochtelijke huilbui. In gedachten begon ik een stukje dat begon met vooral.
  Daarna werd ik pas wakker. Mijn ogen waren droog. Zoals in die droom, zo heb ik in werkelijkheid niet gehuild. Ook weet ik niet hoe ik dit stukje met Vooral moet beginnen. Alleen de V is overgebleven. (Renate Rubinstein, Tijd van leven, blz. 84)
• Soms leek het of zijn open kraag vroeg om bezering. Ik ken niemand die meer geroerd kon zijn door een gedicht, gezang of gedierte dan hij. Wat bij anderen op de huid afstuitte drong tot hem door alsof hij helemaal geen huid droeg. Toen we een keer in het kerk in het publiek een debat voerden samen vond ik het gesprek echt gezellig totdat ik hem aankeek en merkte hoe bewogen hij was, en ik durfde haast niet door te gaan. (Leo Vroman, VN, 16-05-2007)
• Zijn poëzie was even terloops als ongepolijst, en om te benadrukken dat het eigenlijk maar losse aantekeningen waren, gaf hij ze een plaats tussen de notities die hij als observerend bioloog en intens levensgenieter had gemaakt. (Jaap Goedegebuure, HP/De Tijd, 24-05-1991)
• Het chagrijn heeft Dick Hillenius er nooit onder gekregen, achter zijn zintuigen aanlopend, prikkels verzamelend alsof het padjes waren, zijwegen inslaand, soms stukjes afsnijdend, altijd met dezelfde lol in het denken die nu nog van zijn stukken en stukjes afspat. (Midas Dekkers, voorwoord tweede druk 'Sprekend een dier', blz. 6)
• Dick Hillenius is vóór alles bioloog, een bioloog die toevallig ook schrijft. Maar tegelijk doet men hem met deze vakmatige benadering onrecht: Hillenius annexeert eenvoudigweg alles wat hem toevallig boeit om er zijn ideeën en, zoals hij het zelf noemt. theorietjes op los te laten. En wat hem boeit, dat is, in ieder geval op het gebied van de kunst, zo ongeveer alles. (Jos Paardekoper, Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945, augustus 1992)
• De kikker die naar hem genoemd is heet Alytes dickhillenii de zuidspaanse vroedmeesterpad. (Of nog nauwkeuriger Alytes dickhillenii Arntzen & Garcia Paris 1995). Overigens is er ook een kameleon naar hem genoemd: Calumma hilleniusii (Brygoo, Blanc & Domergue 1973). Aan deze naam zit een wat merkwaardig verhaal vast... In de wetenschappelijke naamgeving is het gebruikelijk bij patroniemen de naam van de vernoemde persoon eerst te verlatiniseren en dan vervolgens in de genetivus te zetten. Nu was de naam Hillenius eigenlijk al verlatiniseerd, maar de drie Franse onderzoekers deden dat dus nog eens.. Hilleniusii betekent dus zoveel als 'van Hilleniusius'. Dubbel gelatiniseerd. (Peter Mudde in een mail aan mij op 24-05-2009)

Mijn favoriete citaat

Ik denk dat kunst vaak aan de wetenschap voorafgaat.
Dat komt omdat de kunstenaar niet belemmerd wordt door de strakke regels
die in de wetenschap zijn voorgeschreven.
(Dick Hillenius, Eilanden bestaan niet, blz. 65)

 

Bronnen o.a.

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Keesings historisch archief (1987)
• Kritisch lexicon van de Nederlandstalige literatuur na 1945 (augustus 1992)
• Oosthoek lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Vrij Nederland (10-04-1999)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (oktober 2023)