Etty Hillesum

Profiel

Achternaam: Hillesum
Roepnaam: Etty (Esther)
Geboren: 15-01-1914
Te: Middelburg
Overleden: 30-11-1943
Te: Auschwitz
Pseudoniem(en): In 1943 werden een brief van december 1942 en een brief van 24 augustus 1943 van Etty van Hillesum illegaal uitgegeven door de journalist David Koning, met als titel: 'Drie brieven van den kunstschilder Johannes Baptiste van der Pluym (1843-1912)'.

Ondanks alles is dit leven mooi en zinrijk.
(Etty Hillesum, Het denkende hart van de barak)

Voor tweedehands boeken	Ook van Etty Hillesum
Raban Internet Antiquariaat	Klik hier !

Naar Boven

Werk

Dagboeken

Het verstoorde leven. Dagboek van Etty Hillesum, 1941-1943 (1981)
In duizend zoete armen. Nieuwe dagboekaantekeningen van Etty Hillesum (1984)
Etty: De nagelaten geschriften van Etty Hillesum, 1941-1943 (door K.A.D. Smelik) (1986)
Dat onverwoestbare in mij (2011)
Men zou een pleister op vele wonden willen zijn: citaten van Etty Hillesum (citaten, bijeengebracht door Jan Schoppen) (2001)
Het werk, 1941-1943 (heruitgave van 'Etty: De nagelaten geschriften van Etty Hillesum, 1941-1943') (2012)
In duizend zachte armen: gedachten bij elke dag van het jaar (samenstelling J.G. Gaarlandt e.a.) (2016)

Brieven

Drie brieven van den kunstschilder Johannes Baptiste van der Pluym (1843-1912) (illegaal uitgegeven - 1944)
Twee brieven uit Westerbork. Brieven van Etty Hillesum (1962)
Het denkende hart van de barak. De brieven van Etty Hillesum (1982)
Brieven uit Westerbork (Penta pocket) (1994)
1 brief van Etty Hillesum aan Johana en Klaas Smelik e.a. (03-07-1943) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
'Brief aan Etty Hillesum' in 'Elk boek is een gevaar' van Andreas Burnier (2022)

Hoorspel

Het denkend hart van de barak (AVRO, 1985)

Vertaald

Det tenkende hjerte: dagbok, 1941-1943 (Noorse vertaling van 'Het verstoorde leven' door Tove Alkan) (1983)
Das denkende Herz: die Tagebücher von Etty Hillesum 1941-1943 (Duitse vertaling van 'Het verstoorde leven' door Maria Csollány) (1983)
Et kraenket liv: dagbog 1941-1943 (Deense vertaling van 'Het verstoorde leven' door Birthe Lundsgaard Sørensen) (1983)
Etty: a diary 1941-43 (Engelse vertaling van 'Het verstoorde leven' door Arnold J. Pomerans) (1983)
Det förstörda livet (Zweedse vertaling van'Het verstoorde leven') (1983)
Päiväkirja 1941-1943 (Finse vertaling van 'Het verstoorde leven' door Anita Odé) (1984)
Uma vida interrompida (Braziliaanse vertaling van 'Het verstoorde leven') (1984)
Una vida interrumpida (Argentijnse vertaling van 'Het verstoorde leven') (1985)
An interrupted life: the diaries of Etty Hillesum 1941-43 (Engelse vertaling van 'Het verstoorde leven') (1985)
Une vie bouleversée (Franse vertaling van 'Het verstoorde leven' door Philippe Noble) (1985)
Diario 1941-1943 (Italiaanse vertaling van 'Het verstoorde leven' door Chiara Passanti) (1985)
Chajjiem kerotiem: Jomana sjel (Israëlische vertaling van 'Het verstoorde leven') (1985)
In 1985 verscheen een Japanse vertaling van 'Het verstoorde leven'.
Letters from Westerbork (Engelse vertaling van 'Het denkende hart van de barak' door Arnold J. Pomerans) (1986)
Lettres de Westerbork (Franse vertaling van 'Het denkende hart van de barak' door Philippe Noble) (1988)
Lettere, 1942-1943 (Italiaanse vertaling van 'Het denkende hart van de barak' door Piero Bertolucci) (1990)
'Etty Hillesum, la fille qui ne savait pas s'agenouiller', un choix de passages de son journal présenté et commenté par Alain Burnand (1993)
A megzavart élet: Etty Hillesum naplója, 1941-1943 (Hongaarse vertaling van 'Het verstoorde leven' door Gera Judit) (1994)
Une vie bouleversée: journal 1941-1943 : suivi des Lettres de Westerbork (Franse vertaling van 'Het verstoorde leven' en 'Het denkende hart van de barak' door Philippe Noble) (1995)
An interrupted life: the diaries and letters from Etty Hillesum, 1941-43 (Engelse vertaling van 'Het verstoorde leven' en 'Het denkende hart van de barak' door Arnold J. Pomerans) (1996)
Przerwane zycie: pamietnik 1941 - 1943 (Poolse vertaling van 'Het verstoorde leven', vertaald door Iwona Piotrowska) (2000)
El corazón pensante de los barracones: cartas (Spaanse vertaling van 'Het denkende hart van de barak' door Natalia Fernández Díaz) (2001)
Etty: the letters and diaries of Etty Hillesum 1941-1943: complete and unabridged (Engelse vertaling van 'De nagelaten geschriften van Etty Hillesum 1941-1943', vertaald door Arnold J. Pomerans) (2002)
My´slace serce: listy (Poolse vertaling van 'Het denkende hart van de barak' door Iwona Piotrowska) (2002)
Myslící srdce: dopisy z let 1941-1943 (Tsjechische vertaling van 'Het denkende hart van de barak' door Petra Schürová) (2007)
Pretrgano zivljenje: dnevnik Etty Hillesum 1941-1943 (Sloveense vertaling van 'Het verstoorde leven' door Martina Soldo) (2008)
Les écrits d'Etty Hillesum: journaux et lettres, 1941-1943 (Franse vertaling van 'De nagelaten geschriften van Etty Hillesum' door Philippe Noble) (2008)
Cartas, 1941-1943 (Portugese vertaling van de brieven door Ana Leonor duarte en Patrícia Couto) (2009)
Diario 1941-1943 (Italiaanse vertaling van 'De nagelaten geschriften van Etty Hillesum 1941-1943', vertaald door da Gideon Lodders en Rob Tempelaars' (2012)
La paix dans l'enfer (een keuze uit haar dagboeken en brieven door Camille de Villeneuve) (2013)
Lettere, 1941-1943 (Italiaanse vertaling van 'Het werk, 1941-1943' door Chiara Passanti, Tina Montone en Ada Vigliani) (2013)
The complete works 1941-1943, redactie Klaas A.D. Smelik and Meins G.S. Coetsier, vertaald door Arnold J. Pomerans (2 delen) (2014)
Il privilegio di giudicare: scritti su Etty Hillesum (Italiaanse vertaling door Giancarlo Gaeta) (2016)
Dagböcker och brev: i urval (Zweedse vertaling van 'Het verstoorde leven' door Brita Dahlman en Olov Hyllienmark) (heruitgave van 'Det förstörda livet: dagböcker 1941-43') (2018)
Mastanti barako sirdis: caiskai is Vesterborko lageria (Litouwse vertaling van 'Het denkende hart van de barak' door Ausra Gudaviciute) (2021)
Jurnal (1941-1942): scrisori din lagarul de la Westerbork (1943) (Roemeense vertaling van 'Het verstoorde leven' door Gheorghe Nicolaescu) (2021)

Bloemlezingen

Tonen

Over Etty Hillesum

J.W. van Hulst, 'Treinen naar de hel: Amsterdam, Westerbork, Auschwitz: een aantal beschouwingen die verband houden met het dagboek en de brieven van Etty Hillesum' (1983)
Loet Swart en Hein Blommestijn (samenstellers), 'Etty Hillesum' (1983)
Anneke Reitsma, ''Ik bloei van binnen met de dood tot bloem'. Naar aanleiding van dagboek en brieven van Etty Hillesum' in 'Bzzlletin 107 (juni 1983)
In mei 1984 werd een documentaire over Etty Hillesum op tv uitgezonden onder de titel: 'Het verstoorde leven'.
Een hoofdstuk over Etty Hillesum in 'Boulevard des Misères: het verhaal van doorgangskamp Westerbork' van Jacob Boas (1988)
Een bijdrage over Etty Hillesum in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Jos Paardekoper (augustus 1988)
'Men zou een pleister op vele wonden willen zijn. Reacties op de dagboeken en brieven van Etty Hillesum' (1989)
1 hoofdstuk: 'In Gods armen (Etty Hillesum - In duizend zoete armen, 1984)' in 'Denkwijze 298. Hoogte- en dieptepunten in de Nederlandse literatuur uit de jaren tachtig' van Gerrit Jan Zwier (1991)
1 uittreksel: 'Etty Hillesum - Het denkende hart van de barak' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945', door Johan van Ommen en Lizet Penson (1992)
Jos Snyders, 'Ik heb zo lief: de menselijke en gelovige groei van Etty Hillesum' (1993)
'Etty Hillesum '43-'93 : teksten van lezingen gehouden in de herdenkingsweek november 1993 te Deventer' (1995)
Peter King, 'Dark night spirituality: Thomas Merton, Dietrich Bonhoeffer, Etty Hillesum: contemplation and the new paradigm' (1995)
Frans Boddeke, 'Zo betoverend mooi: Etty Hillesum en de Goede' (1996)
Denise de Costa, 'Anne Frank en Etty Hillesum: spiritualiteit, schrijverschap en seksualiteit' (proefschrift) (1996)
Rachel Feldhay Brenner, 'Writing as resistance: four women confronting the Holocaust : Edith Stein, Simone Weil, Anne Frank, Etty Hillesum' (1997)
'Anne Frank and Etty Hillesum: inscribing spirituality and sexuality'. Engelse vertaling van 'Anne Frank & Etty Hillesum' door Mischa F.C. Hoyinck en Robert E. Chesal (1998)
Paul Lebeau, 'Etty Hillesum : un itinéraire spirituel : Amsterdam 1941 - Auschwitz 1943' (1998)
Ton Jorna, Denise de Costa, Marijn ten Holt, 'De moed hebben tot zichzelf : Etty Hillesum als inspiratiebron bij levensvragen' (1999)
Ton Jorna en Denise de Costa, 'Van aandacht en adem tot ziel en zin : honderd woorden uit het levensbeschouwend idioom van Etty Hillesum' (1999)
Sylvie Germain, 'Etty Hillesum' (1999)
Een hoofdstuk over 'Het verstoorde leven' in 'Literaire smaakmakers. Uitgevers en hun favoriete boeken' van Ed van Eeden (2000)
Paul Lebeau, 'Etty Hillsum. Een sprituele zoektocht: Amsterdam 1941 - Auschwitz 1943' (2000)
Ton Jorna, 'En mijn verrukte ogen lezen maar : aard en betekenis van het fenomeen inspiratiebron op basis van de nagelaten geschriften van Etty Hillesum: voordracht in het kader van de Etty Hillesumlezing 2000' (2000)
Sylvie Germain, 'Etty Hillesum: een spirituele biografie' (Franse uitgave: 'Etty Hillesum : un itinéraire spirituel: Amsterdam 1941 - Auschwitz 1943', in 2001 in het Nederlands vertaald door Kees Diekstra en Thérèse Fischer)
1 citaat in 'Mannen? Citaten van sterke vrouwen', samengesteld door Marion von Schröder, bewerkt door Wim Daniëls (2002): 'We hebben nog zoveel met onszelf te doen, dat we aan haat tegenover onze zogenaamde vijanden niet eens toe zouden moeten komen.'
Denise de Costa, 'Met pen en penseel: levenskunst van Anne Frank, Etty Hillesum en Charlotte Salomon' (2003)
Ria van den Brandt en Klaas A.D. Smelik, 'Wachten jullie op mij? Etty Hillesum in beeld' (2003)
Ria van den Brandt en Klaas A.D. Smelik, 'Etty Hillesum in facetten' (2003)
C.M. Hogenstijn, 'De akker van de geest bewerken : geschiedenis van het voortgezet onderwijs te Deventer: van Kapittelschool tot Etty Hillesum' (2005)
Ylva Eggehorn, 'Verantwoordelijk voor God: denken en doen van Etty Hillesum & Dietrich Bonhoeffer' (2005)
H. Vrielink en J.D. van der Molen, 'Louis Hillesum: een portret' (2006)
Ria van den Brandt, 'Denken met Etty Hillesum' (2006)
Alexandra Pleshoyano, 'Etty Hillesum : l'amour comme "seule solution" : une herméneutique théologique au cœur du mal' (proefschrift) (2007)
Ria van den Brandt, Klaas A.D. Smelik, 'Etty Hillesum in context' (2007)
Patrick Woodhouse, 'Etty Hillesum: a life transformed' (2009)
Een kaart met foto en bi(bli)ografische gegevens van Etty Hillesum in 'Schrijverskwartet' (2009)
A.D. Smelik, Ria van den Brandt and Meins G.S. Coetsier , 'Spirituality in the writings of Etty Hillesum: proceedings of the Etty Hillesum Conference at Ghent University' (2010)
Ingmar Granstedt, 'De cendres et d'amour: portrait d'Etty Hillesum : Amsterdam, Westerbork, Auschwitz' (2011)
Roos van den Berg (samenstelling), 'Niet van gisteren: een briefwisseling tussen jongeren en Joodse ouderen : Etty Hillesum Lyceum, Deventer' (2011)
Frits Grimmelikhuizen, 'Alleen met je hart aanwezig zijn' (2011)
Ria van den Brandt, Klaas A.D. Smelik, 'Etty Hillesum in discours' (2011)
Etty Hillesum, 'histoire de la fille qui ne savait pas s'agenouiller': huit prières commentées suivies de deux lectures (voorwoord van Liliane Hillesum) (2011)
Jan Willem Regenhardt, ' Mischa's spel: en de ondergang van familie Hillesum' (2012)
Katja Teunis e.a., ' Licht en tegenlicht : de onmetelijke mens herkent zich in het goddelijke : Symposion over Walt Whitman en Etty Hillesum' (2012)
Klaas A.D. Smelik, Ria van den Brandt, Meins G.S. Coetsier, ' Etty Hillesum in perspectief' (2012)
Frits Grimmelikhuizen, 'Alleen met heel je hart aanwezig zijn: de invloed van Rainer Maria Rilke op het kunstenaarschap van Etty Hillesum' (2012)
Jan Paul Hinrichs, 'Franse paters vallen voor Etty Hillesum' in 'De Parelduiker' (2012/3)
Klaas A.D. Smelik, Gerrit Van Oord, Meins G.S. Coetsier, Denise de Costa, Janny van der Molen, Jurjen Wiersma, 'Etty Hillesum in relatie' (2013)
Carol Lee Flinders, 'Enduring lives: living portraits of women and faith in action' (2013)
Een hoofdstuk over Etty Hillesum door Marie-Cécile van Hintum in '1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis' (2013)
Ton Jorna en Julika Marijn, 'Altijd Etty: Etty Hillesum, inspiratiebron voor een rijk innerlijk leven' (2014)
Meins G.S. Coetsier, 'The existential philosophy of Etty Hillesum: an analysis of her diaries and letters' (2014)
Ria van den Brandt, 'Vrouwen van woorden: een kleine canon tegen groot leed' (2014)
Klaas A.D. Smelik e.a., 'Etty Hillezum 1914-2014 (2014)
Klaas A.D. Smelik e.a., ''Il concetto di Dio in Etty Hillesum' (vertaling Gerrit van Oord) (2014)
Janny van der Molen en Klaas A.D. Smelik, ' 'Ik zou lang willen leven': het verhaal van Etty Hillesum' (2015)
Ria van den Brandt, 'Steeds een ander uitzicht: een inleiding in het denken en leven van Etty Hillesum' (heruitgave van 'Senken met Etty Hillesum') (2015)
Klaas A.D. Smelik e.a., 'Etty Hillesum weer thuis in Middelburg' (2015)
Klaas A.D. Smelik e.a., 'Etty Hillesum in weerwil van het Joodse vraagstuk' (2016)
Frits Grimmelikhuizen, ' Etty Hillesum leest Rainer Maria Rilke: de invloed van Rainer Maria Rilke op het kunstenaarschap van Etty Hillesum' (heruitgave van 'Alleen met je hart aanwezig zijn') (2016)
Klaas A.D. Smelik e.a., 'The ethics and religious philosophy of Etty Hillesum: proceedings of the Etty Hillesum Conference at Ghent University, January 2014' (2017)
Klaas A.D. Smelik e.a., 'Etty Hillesum en het pad naar zelfverwerkelijking' (2017)
Klaas Smelik, Gerrit van Oord en Jurjen Wiersma, ''Reading Etty Hillesum in context: writings, life and inluences of an visionary author' (2018)
Chris Beuker, 'Etty Hillesum, verwevenheid met het communisme' (2020)
Judith Koelemeijer, 'Etty Hillesum: het verhaal van haar leven' (2022)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

Bulkboek 73 (1978) was aan Etty Hillesum gewijd, met als titel: 'Twee brieven uit Westerbork'.
Willem G. van Maanen, 'Etty: toneelstuk over Etty Hillesum' (1000 ex.) (1988)
In de Roggestraat in Deventer is in 1996 in een voormalige synagoge/Joodse school het Etty Hillesum Centrum opgericht. Er is veel informatie te vinden over Etty Hillesum en over Joods Deventer.
Margreet Blanken maakte en speelde in 1999 de theatervoorstelling 'Etty'.
'Het verstoorde leven : dagboek 1941-1943' verscheen in 1999 en in 2018 als Grote letterboek.
In Deventer is een school naar haar genoemd: het Etty Hillesum Lyceum. Ook in Den Helder is een school naar haar genoemd.
Sinds 1989 wordt jaarlijks in de schouwburg van Deventer de 'Etty Hillesum-lezing' gehouden, een lezing over een bepaald aspect van of een trend in de literatuur, georganiseerd door het Etty Hillesum Lyceum. De lezing is een voortzetting van de 'Alexander Hegius-lezing'.
In 2006 is er aan de Universiteit Gent een 'Etty Hillesum Onderzoekscentrum' opgericht. Klaas A.D. Smelik is er directeur.
'Het verstoorde leven, Etty Hillesum', met de stem van Julika Marijn en Geurt Gaarlandt (8 cd's, 2007)
'Denkend hart'. Teksten van Etty Hillesum, samengesteld en gespeeld door Julika Marijn, nabeschouwing van Frans Maas (2010)
Een portret (acryl op doek) van Etty Hillezum door Frits Woudstra, gemaakt in 1999, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
Begin 2023 werd er in Amsterdam een brug naar Etty Hillesum genoemd.

Naar Boven

Werk van Etty Hillesum geciteerd in een overlijdensbericht

rouwadvertentie met tekst Etty Hillesum

Volkskrant, 16-03-1993

Biografische opmerkingen

Etty Hillesum was de dochter van Dr. L. Hillesum, een joodse gymnasiumrector/leraar oude talen aan het Stedelijk Gymnasium in Deventer. Haar vader werd in 1940 uit zijn ambt gezet.
Thuis werd ze 'Esthertje' genoemd.
Haar moeder was een geboren Russische.
Haar broer Jaap werd arts.
Etty Hillesum ging naar de Graaf van Burenschool in Deventer en daarna naar het Stedelijk Gymnasium.
Na haar doctoraal rechten studeerde ze Slavische talen en psychologie. Dit waren vaak 'wilde colleges'. Illegaal, soms bij professoren thuis. Ze volgde deze colleges samen met o.a. Karel van het Reve.
Etty woonde aan het begin van de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam (Gabriel Metsustraat 6) bij de weduwnaar HanWegerif, met wie ze een verhouding had.
Ze was, vanaf februari 1941, bevriend met Julius Spier. Via hem maakte ze kennis met de psychochirologie (handleeskunde).
Julius Spier had longkanker, hij stierf op 15-09-1942, twee dagen voordat de Duitse Gestapo hem kwam halen voor Westerbork.
Etty Hillesum woonde tot de zomer van 1942 in Amsterdam.
In juli 1942 ging ze - op eigen verzoek - naar Westerbork. Ze was daar in juli, augustus en december 1942 steeds veertien dagen. In juni 1943 ging ze definitief naar Westerbork.
Etty Hillesum verrichtte werkzaamheden voor de Joodse Raad. Daarom mocht ze regelmatig heen en weer reizen tussen Westerbork en Amsterdam. Ze bracht brieven en pakjes over en haalde soms medicijnen.
Ze schreef haar dagboeken in Amsterdam. Waarschijnlijk heeft ze ook in Westerbork een dagboek bijgehouden, maar hiervan is niets bekend.
Eind 2018 ontdekte literatuurwetenschapper Bettine Siertsema de aantekening van de Joodse verzetsheld Ies Spetter dat hij samen met Etty Hillesum Joodse kinderen uit Westerbork wegmokkelde.
Met haar ouders en haar broer Mischa werd ze op 7 september 1943 gedeporteerd naar Auschwitz, waar ze is vergast. Haar ouders stierven al tijdens het transport.
Haar dagboekaantekeningen en brieven bleven lang na de oorlog in bezit van haar vrienden. De uitgifte van twee van haar brieven (in de oorlog al eens illegaal uitgegeven) bleef in 1962 onopgemerkt. On november 1960 waren de twee brieven ook al in 'Maatstaf' verschenen. De uitgifte in 1981 van 'Het verstoorde leven' werd wel opgemerkt en maakte grote indruk. Er volgde vele herdrukken.
In 1982 verscheen 'Het denkend hart van de barak'. Dit boek bevat brieven van Etty Hillesum uit het kamp. 24 brieven geschreven van 19-11-1942 t/m 02-09-1943. Verder een briefkaartje dat ze op 07-09-1943 uit de trein gegooid heeft en dat door boeren op 15-09-1943 op de post is gedaan. De 3e en de 22ste brief zijn in 1943 illegaal verschenen als: 'Drie brieven van den kunstschilder Johannes Baptiste van der Pluym' en in 1962 nog eens uitgegeven als: Twee brieven uit Westerbork'.
J. Presser had 'Twee brieven uit Westerbork' gelezen en was er zeer van onder de indruk, toen hij 'De nacht der Girondijnen' schreef.
Etty Hillesum bewonderde het werk van Rainer Maria Rilke.

Volkskrant
12-03-1982

Naar Boven

Anderen over Etty Hillesum

Zij is een in 1914 in Middelburg geboren en in november 1943 te Auschwitz vergaste juriste, slaviste en psychologe, die de pen voerde als weinigen en die, getuige haar houding, het hoogste idealisme wist te verenigen met een grote allure... het geweten van Etty Hillesum beschaamt ieders geschipper of agressiviteit. Zij wilde niet de hoeveelheid haat in de wereld vergroten, maar de wereld herbergzamer maken door meer liefde te geven. (Hans Warren, Geheim dagboek 1958-1962, blz. 86/87, 04-05-1959)
Meer dan eens heb ik gedacht: onze levens hadden elkaar kunnen kruisen. Want in 1941, toen Etty Hillesum praktisch iedere dag haar leermeester en hartsvriend, de chiropsycholoog Julius Spier in de Courbetstraat bezocht, woonde ik daar schuin tegenover op de tweede verdieping van een flatgebouw. En doordat ik ook dáár toegaf aan mijn gewoonte veel uit het raam te kijken, moet ik haar wel eens naar binnen of naar buiten hebben zien gaan. Het is zeker niet uitgesloten dat ik haar op straat ben tegengekomen. Nu ik haar uit haar dagboek beter heb leren kennen, spijt het me nog meer dat ik haar destijds niet ontmoet heb. (Marga Minco, in een toespraak bij de presentatie van 'Het verstoorde leven', 01-10-1981)
Zij schrijft haar bestaan neer in fragmenten die, eenmaal gelezen, nooit meer uit de herinnering verdwijnen. (J.G. Gaarlandt, voorwoord bij 'Het denkend hart van de barak, blz. 5)
Het verstoorde leven verscheen in het najaar van 1981. Dat was het najaar van de kruisraketten. Plotseling daalde de kernoorlog af uit het rijk van het onmogelijke naar de werkelijkheid van alledag. De media stonden bol van beschouwingen over het toekomstige slagveld en er werd op ongekende schaal gedemonstreerd voor een vaag omschreven, maar hartstochtelijk gewenste vrede. Oorlog werd een realiteit. Ik zeg niet dat hij dreigde, ik zeg dat hij zich manifesteerde als een reële optie voor politici en een reële bedreiging voor gewone mensen.
In deze situatie nu rees een publiciteitsgolf op rond Etty Hillesum. Zij presenteerde een kant-en-klare houding tegenover oorlog. Zij bood, dat was en is mijn stellige overtuiging, een filosofie om te sterven, niet om te leven. (Koos van Zomeren, Vrij Nederland, 29-07-1989)
'Je hebt van die akelig positieve mensen,' had ze gezegd, 'van die Etty Hillesum-achtige types die je achter het prikkeldraad kunt sperren, die je kunt slaan, vernederen, door de drek mag sleuren, kunt laten verhongeren en die dan nog jubelend van het geloof in de mensheid en in de zaligheid van het eigen lot creperen, maar zo ben ik niet. Ik verdom het mijn rampen te zegenen. ik treur erom, dagelijks. (Connie Palmen, De erfenis, blz. 42/43)
Pellen we Etty Hillesum onder alle veronderstellingen en spiritueel geneuzel uit, dan blijft een labiele vrouw over, die voor de broodnodige mentale steun leunde op mensen als de charlatan Julius Spier, en na diens dood op een zelfgeknutselde God. Uiteindelijk liet ze zich na wat collaboratie als een mak schaap naar de slachtbank leiden. Een deerniswekkend geval, en zeker geen lichtend voorbeeld voor de jeugd van tegenwoordig, die je strijdbaarder mag hopen. Waarom ze in Deventer nou juist naar zo iemand een hele scholengemeenschap hebben genoemd blijft een raadsel. (Enno de Witt, n.a.v. Sylvie Germain - Etty Hillesum, een spirituele biografie, Gelders Dagblad, 11-10-2001)

Naar Boven

Mijn favoriete citaat

Ik merk dat aan mezelf iedere keer opnieuw:
wanneer men aan de grens van alle wanhoop gekomen is
en denkt dat men niet meer verder kan,
dan slaat de weegschaal opeens door naar de andere kant
en kan men lachen en het leven nemen zoals het is.
(Etty Hillesum, Het denkend hart van de barak, blz. 64)

Naar een overzicht van citaten van Etty Hillesum

Naar Boven