Josepha Mendels
Profiel
Achternaam: Mendels
Roepnaam: Josepha
Voornamen: Josepha Judica
Geboren: 18-07-1902
Te: Groningen
Overleden: 10-09-1995
Te: Eindhoven
Pseudoniem(en): Op 10 mei 1940 kreeg zij van een Nederlandse collega-journalist de boodschap dat haar bijdragen niet meer onder haar eigen (joodse) naam in het bezette Nederland konden verschijnen, maar alleen onder een pseudoniem. Josepha Mendels weigerde dit.
| Voor tweedehands boeken | Ook van Josepha Mendels |
| Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Proza
- Rolien en Ralien (1947)
- Je wist het toch... (1948)
- Als wind en rook (1950)
- Alles even gezond bij jou (1953)
- Bon appétit! (1954)
- Zoethout en etamien en andere novellen (1956)
- Twee schouderbandjes (1957)
- Heimwee naar Haarlem (1958)
- De speeltuin (1970)
- Welkom in dit leven (1981)
- Spel is het leven (Rolien en Ralien/Als wind en rook/De speeltuin) (1985)
- Joelika en andere verhalen (1986)
- Het rode kerkhof (bibliofiel, 200 ex.) (1987)
- Alle verhalen (1988)
 |
 |
| Rolien en Ralien, uitg. Meulehhoff, 5e druk,1986, paperback, 153 blz. | Alle verhalen, uitg. Meulenhoff, 1e druk, 1988, paperback, 245 blz. |
Voor kinderen:
- De vader van Robinson Crusoë (1954)
Brieven
- 6 brieven van Anna Blaman aan Josepha Mendels in Josepha Mendels, 'Welkom in dit leven' (1981)
Toneel
- Breng de bessen, Berthe (1957, ongepubliceerd)
Overige non-fictie
- Bon appétit! Frans koken in de lage landen (kookboek, 1954)
- 1 bijdrage: 'Anna's Adagio' in 'Anna Blaman informatie' (1985)
Vertalingen
Vertaald:- Du wussest es doch (Duitse vertaling van 'Je wist het toch' door Marlene Müller-Haas) (2018)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Vanaf 1936 werkte Josepha Mendels als journaliste in Parijs.
- Ze publiceerde in 'De Dameskroniek', 'NRC', 'Elseviers Weekblad', 'Het Parool', 'Elegance', 'Vrij Nederland', 'De Gids'.
Over Josepha Mendels
- Een biografie(tje) van Josepha Mendels in 'Zesentwintig biografieën' door Ed. Hoornik, Bert van Eyk e.a. (1949)
- Max Nord, 'Josepha Mendels: portret van een kunstenaar' (1981)
- Daan Cartens in gesprek met Josepha Mendels, 'Ik wil terugvinden wat ik fijn vond' in 'Bzzlletin' (oktober 1981)
- 'Feestelijke uitreiking Anna Bijns Prijs voor proza aan Josepha Mendels, 1986: het Concertgebouw te Amsterdam, 8 november 1986' (1986)
- Een bijdrage over Josepha Mendels in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Janet Luis (mei 1987/november 1997)
- 'Josepha Mendels Informatie' (1988)
- 1 anekdote over Josepha Mendels in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
- Een bijdrage van Margriet Prinssen over Josepha Mendels: 'Jij bent het gebakje en hij snoept het op' in 'Schrijfsters in de jaren vijftig', samengesteld door Margriet Prinssen en Lucie Th. Vermij (1991)
- 1 privé-foto met begeleidende tekst van Elly de Waard in 'De gevoelige plaat', redactie Lisa Kuitert en Mirjam Rotenstreich (1995)
- Marjoline Clement, 'Josepha Mendels, taal en tijd' (proefschrift) (1997)
- Elsbeth Etty: 1 hoofdstuk: 'Lichtend voorbeeld voor de moderne vrouw - Josepha Mendels 1902-1995' in 'Schrijvende vrouwen: een kleine literatuurgeschiedenis van de Lage Landen 1880-2010', redactie Jacqueline Bel en Thomas Vaessens (2010)
- Een hoofdstuk over Josepha Judica Mendels door Joris van Groningen in '1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis' (2013)
- Sylvia Riwke Heimans, 'De taal, het kind, de liefde: Josepha Mendels (1902-1995)' (proefschrift) (2014)
- Sylvia Heimans, 'Josepha Mendels: het eigenzinnige leven van een niet-nette dame' (2016)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- Josepha Mendels noemt in 'Het favoriete personage' (1983) de kat Douchol Rozeboom uit 'Le Chat Dans Tous Ses Etats' van Jean Louis Hue als haar favoriete personage.
- 2 verhalen: 'Virginia' en 'Drijfzand' van H. Marsman in 'Door het oog van de schrijver. Nederlandse en Vlaamse schrijvers kiezen hun favoriete verhaal', gekozen door Josepha Mendels (1986)
- 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987. 'Rolien en Ralien' stond op het lijstje van Hermine de Graaf op nr. 5.
- 'Welkom in dit leven' verscheen in 1990 als Grote letterboek.
Literaire prijzen
- Eervolle vermelding van de gemeente Amsterdam voor 'Rolien en Ralien'
- Vijverbergprijs 1950 voor 'Als wind en rook'
- 'De vader van Robinson Crusoe' werd uitgeroepen tot jeugdboek van de maand
- Josepha Mendels werd in 1982 ridder in de Orde van Oranje Nassau (t.g.v. haar 80e verjaardag)
- Josepha Mendels werdin 1964 ridder in de Ordre des Palmes Académiques (pour les services rendues à la Culture Française)
- (eerste) Anna Bijns-prijs 1986
Biografische opmerkingen
- Josepha Mendels was van joodse afkomst. Ze was de derde dochter in het gezin. Haar vader - Isidore Mendels - was leraar Nederlands. Hij had na twee dochters op een zoon gerekend en was zo teleurgesteld dat hij van de twee voor de baker bestemde rijksdaalders er maar één daadwerkelijk gaf.
- Ze groeide op in Groningen (Oosterstraat 62A).
- Josepha Mendels volgde in Groningen en Deventer de MMS (diploma in 1920) en volgde daarna de kweekschool (diploma in 1923).
- Ze mislukte als onderwijzeres. Van 1923 tot 1927 werkte ze als gouvernante.
- Van 1927 tot 1936 was zij, al snel als directrice, in Den Haag werkzaam bij het 'Zwaluwnest', een avondopleiding voor arme joodse meisjes.
- Op het 'Zwaluwnest' werd de tekenles gegeven door de schilderes Berthe Edersheim. Zij raakten bevriend (van 1958 tot 1993 waren ze huisgenoten en onafscheidelijk) en Berthe maakte later ook omslagen voor romans van Josepha Mendels.
- In 1936 ging ze in Parijs wonen. Hier was ze correspondente voor diverse kranten. Ze had in de Bibliothèque Nationale een vaste schrijftafel als werkplek.
- In 1943 vluchtte ze via Spanje naar Engeland. Het vliegtuig waarin ze zou zitten, werd door de Duitsers neergeschoten en geen van de passagiers overleefde dat. Josepha zat niet in het vliegtuig, omdat ze op een door haar besteld mantelpakje wilde wachten.
- In Engeland werkte ze voor de luisterdienst van de Nederlandse radio in Londen (Rijksvoorlichtingsdienst).
- 'Rolien en Ralien' schreef ze tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het werd in 1947 uitgegeven.
- Ze had in haar leven diverse malen een verhouding met een (getrouwde) man. Ze schrijft hier o.a. over in 'Heimwee naar Haarlem'.
- Sinds de Tweede wereldoorlog wijdt ze zich geheel aan het litaraire en journalistieke werk.
- Op haar zesenveertigste werd ze (bom-)moeder van een zoon.
- In 1951 werkten Anna Blaman met Josepha Mendels aan een gezamenlijke roman. Deze is nooit verder gekomen dan vier hoofdstukken. Deze hoofdstukken zijn te vinden in 'Fragmentarisch' van Anna Blaman.
- In 1972 - ze was toen 70 jaar - debuteerde Josepha Mendels als actrice in een belangrijke rol in het avant-gardestuk 'Grenouille' van Pierre Sala in Parijs. De kritieken waren zeer gunstig. Hierna speelde ze ook nog in Franse films (o.a. in 'Kim & co' en 'La marge') en televisiestukken.
- In de zeventiger jaren werd veel van haar oudere werk opnieuw uitgegeven en beleefde ze een tweede periode van populariteit.
- in 1992 kwam ze weer in Nederland wonen (in Eindhoven - 'van de ene lichtstad naar de andere').
- Josepha Mendels overleed op zondag 10-09-1995 In het huis van haar zoon in Eindhoven (in haar slaap) aan de gevolgen van dementie en uitputting, en doordat ze geen voedsel meer tot zich wilde nemen.
- Op 13-09-1995 werd ze in stilte begraven (met een pen en 93 rozen) op de Gemeentelijke Begraafplaats Woensel aan de Bassinlaan in Eindhoven (graf 61-PP-51).
- Haar werk is in hoge mate autobiografisch.Ze had een humoristische schrijfstijl en een rijk verbeeldingsleven.
handtekening Josepha Mendels
Anderen over Josepha Mendels
- Geschiedschrijver Knuvelder noemde haar eerste, belangrijke romans probleemromans. Haar ideeën over de onafhankelijke vrije vrouw gaf zij schitterend gestalte, geestig en poëtisch. Geen vrouw schreef boeiender over seksualiteit toen dat nog niet 'bon ton' was. (Wam de Moor, De Tijd, 26-09-1986)
- Haar werk is in de jaren tachtig vaak feministisch genoemd, maar dat is een te eenzijdige karakteristiek. Haar mannelijke personages worden, evenzeer als haar vrouwelijke in hun bewegingsvrijheid beknot door maatschappelijke, zedelijke of godsdienstige conventies. (Janet Luis, Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945, mei 1987)
- Haar werk is zo bruisend, luchtig en vol esprit dat we voor één keer van een on-Nederlandse persoonlijkheid mogen spreken. Josepha Mendels voelt zich dan ook meer thuis in Frankrijk dan in Nederland. (Hans Warren, Utrechts Nieuwsblad, 28-04-1988)
- Mendels heeft gevoel voor het banale, maar is nooit cynisch. Over alles heen ligt een zintuiglijke, sensuele, bijna begerige manier van kijken naar de wereld. Ze schrijft over liefde en dood alsof het trivialiteiten zijn. (Margriet Prinssen, Schrijfsters in de jaren vijftig, blz. 117)
- Het leven van Josepha Mendels is een treffende illustratie van het feit dat de werkelijkheid ongerijmder is dan de gebeurtenissen in menige roman. (Frida Balk-Smit Duyzentkunst, Levensbericht)
- Josepha's openbaar beleden levensregel was dat zij het liefst getrouwde mannen als minnaar had. Dat ging zover, dat zij een verhouding met een getrouwde man afbrak toen hij ging scheiden. Toen hij eenmaal hertroywd was, aanvaardde zij hem weer als minnaar. 'Ik wil niet elke dag tegen hetzelfde gezicht aankijken,' zei ze ter verklaring. (Max Nord, geciteerd door Jeroen Brouwers in 'Zachtjes knetteren de letteren, blz. 289)
- Onafhankelijk schrijfster, die alle stadia van roem, vergetelheid en herontdekking aan den lijve heeft meegemaakt. (Daphne Meijer, Levi in de lage landen. 350 jaar joodse schrijvers in de Nederlandse literatuur, blz. 585)
Mijn favoriete citaat
'Nee, maar het spijt me wel dat ik u heb gehinderd.'
'Integendeel.'
'Heeft hinderen een tegendeel?'
'Aangenaam hinderen.
soms is het niet moeilijk om een woord in een meer aantrekkelijke positie te brengen.'
'Of in een onaantrekkelijke.'
E.R.R. ging lachen, onuitstaanbaar lachen toen wij samen liepen.
'Ik denk aan sterven, daar is niet veel mee te beginnen.
Leuk sterven? Fantasieloos sterven?
Eigenwijs sterven, dat is nog mogelijk.'
(Josepha Mendels, Alle verhalen, blz. 38)
Bronnen o.a.
- P.H. Dubois, Hedendaagse Nederlandse kunst, letterkunde (1956)
- Jan van Geelen, Auteurs van de 20e eeuw (1966)
- Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
- Querido's letterkundige reisgids (1983)
- Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
- De Tijd (26-09-1986)
- Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
- Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945 (mei 1987/november 1997)
- Schrijfsters in de jaren vijftig (1991)
- Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
- Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
- Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (maart 2020)
