• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Links
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Marten Toonder

Profiel

Achternaam: Toonder
Roepnaam: Marten
Geboren: 02-05-1912
Te: Rotterdam
Overleden: 27-07-2005
Te: Laren
Pseudoniem(en): Er zijn mij geen pseudoniemen bekend.

'Net wat u zegt, meneer Dorknoper,' zei hij, de hoed lichtend.
'Het leven is kort, maar het zal mijn tijd wel duren.'
(Bewogen aanhalingen, een onthullende lijst citaten uit de verhalen van Marten Toonder, blz. 62)

Werk

Poëzie

• Tom Poes en de oude ruïne (1946)
• Tom Poes aan het strand (1946)
• Tom Poes en de begraven schat (1946)
• Tom Poes in het luna park (1946)
• Hanezang. Poëmen van Querulijn Xaverius Markies de Canteclaer van Barneveldt (1987)
• Vleugeljaren. Poëmen van Querulijn Xaverius Markies de Canteclaer van Barneveldt (1989)
• Querulijn Xaverius Markies de Canteclaer van Barneveldt: De verzamelde poëmen (1997)
• Nu is de moen gevangen: Alle poëmen (2014)

Proza

Tom Poes / Ollie B. Bommel

(De eerste uitgaven van verhalen staan hier vermeld, plus bundelingen van verhalen. Dezelfde verhalen door een andere uitgever staan niet vermeld. Met name in de jaren zeventig is er nogal wat uitgegeven zonder toestemming van Toonder. Deze roofdrukken staan wel vermeld, als het de eerste keer is dat zo'n verhaal - apart - werd uitgegeven. Marten Toonder is overigens zonder enige twijfel de Nederlandse auteur van wiens werk de meeste roofdrukken verschenen zijn)

• Tom Poes ontdekt het geheim der blauwe aarde (1941)
• Tom Poes in den tooveruin (1942)
• Tom Poes (in 't land van de blikken mannen (1944)
• Tom Poes (en de Meester-Schilder) (1944)
• Tom Poes en een vermakelijke beestenboel (1945)
• Tom Poes en de reuzenvogel (1946)
• Tom Poes en de rare uitvinding (1946)
• Tom Poes in het land va nde blikken mannen (1946)
• Tom Poes en de meester-schilder (1946)
• Tom Poes en de Victoria melk-chocolade, avontuur 1 (filmboekje) (1946)
• Tom Poes en Victoria biscuits, avontuur 2 (filmboekje) (1946)
• Tom Poes en de Victoria melk-chocolade, avontuur 3 (filmboekje) (1946)
• Toem Poes en de Superfilm-onderneming (1947)
• Tom Poes en de betoverde spiegel (1947)
• Tom Poes en de Bommelschat (1947)
• Tom Poes en de schat op de zeebodem (1947)
• Tom Poes op het eiland van Grim Gram en Grom (1947)
• Tom Poes en de zieke hertog (1947)
• Tom Poes en de bergmensen (1947)
• Tom Poes en het monster ei (1948)
• Tom Poes en Kaspar de draak (1948)
• Tom Poes en de laatste markies van Carabas (1948)
• Tom Poes en het geheim van het noorderlicht (1948)
• Tom Poes en de chinese waaier (1948)
• Tom Poes en de laarzenreuzen (1948)
• Tom Poes vertellingen (1949)
• Tom Poes en de talisman (1949)
• Tom Poes en de nieuwe ijstijd (1949)
• Tom Poes en de Pier-race! (1949)
• Tom Poes en de watergeest (1950)
• Tom Poes en Mom Bakkesz (1951)
• Tom Poes en de partenspeler (1952)
• Tom Poes (1952)
• Ollie B. Bommels fotoboek (1952)
• Tom Poes en de vliegende kalief (1952)
• Tom Poes en de gebroeders Weeromstuit (1953)
• Tom Poes en de wenswerkster (1953)
• De vijf stuivers van Wammes Waggel (1953)
• Verkeerd verkeer (1953/1954)
• Tom Poes en het betoverde schaakbord (1954)
• Tom Poes en de A-prillers (1956)
• Tom Poes en de waarzegger (1956)
• Plakboek voor Ollie B. Bommel plaatjes (1956)
• Het vibreerputje (1957)
• De schoonschijners (1957)
• De klonters (1957)
• Tom Poes en de knip-hoed (1958)
• Tom Poes en het tijddeurtje (1958)
• Tom Poes en het slaagsysteem (1958)
• Lachen is leven (1958)
• Tom Poes en andere verhalen (1959)
• Tom Poes en de achtgever (1959)
• Tom Poes en andere verhalen (1960)
• Weerbaar en student (1961)
• De zwelbast alsmede de zwarte zwadderneel (1962)
• De plamoen en Het Lemland (1962)
• De Bommel Legende alsmede De spliterwt (1963)
• Tom Poes en de kwanten / Olie B. Bommel en de beunhaas (1964)
• Plakboek voor Ollie B. Bommel plaatjes (1964)
• Tom Poes en de dropslaven (1965)
• Tom Poes en de pruikenmaker (1965)
• Tom Poes in de middeleeuwen 1 (1967)
• Tom Poes in de middeleeuwen 2 (1967)
• Tom Poes en de wilde wagen (1967)
• Tom Poes en de wisselschap (1967)
• Tom Poes en het huilen van Urgje (1967)
• Als je begrijpt wat ik bedoel (Het boze oog / De grauwe razer / Het kukel) (1967)
• Heer Bommel en het Wroeg-wezen (1968)
• Geld speelt geen rol (De windhandel / De sloven / De bovenbazen) (1968)
• Tom Poes en de waarzegger (1969)
• Tom Poes en de toverfluit (1969)
• Tom Poes en de Grootgroeiers (1969)
• Tom Poes en het monster van de holle weg (1969)
• Een heer moet alles alleen doen (De feunix / De toornviolen / De trullenhoedster) (1969)
• Tom Poes en de atoomtrillingen (1970)
• Tom Poes en de Tooverpijp (1970)
• Tom Poes en de sappeljuwelen / Tom Poes en de stamboom (1970)
• Tom Poes en de zwarte vleer / Tom Poes en de pruikenmaker (1970)
• De dolle dwaze zomer van '45 (Heer Bommel als oorlogsvrijwilliger) (1970)
• Het geheim der blauwe aarde (1970)
• De tovertuin (1970)
• De geheimzinnige roverhoofdman (1970)
• Tom Poes en de Wiekschieters (1970)
• Een eenvoudige doch voedzame maaltijd (Het booroog / De labberdaan / De pasmunt) (1970)
• Zoals mijn Goede Vader zei (De tijwisselaar / De kwade inblazingen / De hupbloemerij) (1970)
• Tom Poes en de Geheimzinnige Gaper (1971)
• Ik wist dat ik het in mij had, alsmede Dieper leven (1971)
• 'k Wist niet dat ik het in mij had (De achtgever / De Pikkin-ring / Bombom de geweldige) (1971)
• Parbleu (Het nieuwe denken / De maanblaffers / De bevrijding van Sollidee) (1971)
• Het wroeg-wezen (1972)
• Kwetal, de Breinbaas (1972)
• De Partij v.d. Blindheid (1972)
• Heer Bommel en de ruitenjassenvracht (1972)
• Praw!!! Der hemeldonderweder (De niks / Het monster Trotteldom / De tuttelwurm) (1972)
• Een groot denkraam (De liefdadiger / Het platmaken / De loodhervormer) (1972)
• Het vibreerputje (1973)
• De spliterwt (1973)
• De Bommel Legende (1973)
• Tom Poes en de Drakenburcht (1973)
• Solfertje (1973)
• Horror de Ademloze (1973)
• Eh ... Dinges (1973)
• Het verhaal zonder naam (1973)
• De bovenbazen (1973)
• Met uw welnemen (1973)

• Altijd dezelfde (Het overdoen / De argwaners / Het verdwijnpunt) (1973)
• Verzin toch eens een list (De muzenis / De kwanten / De wezelkennis) (1973)
• Tom Poes en het Lemland (1974)
• Tom Poes in de Plamoen (1974)
• Tom Poes en de trillings (1974)
• Tom Poes en de Zwarte Vleer (1974)
• Tom Poes en de wonderdokter (1974)
• Tom Poes en de zeeslang (1974)
• Tom Poes en de schatscherven (1974)
• Toem Poes en de tik van Joost (1974)
• Tom Poes en de wispen (1974)
• Tom Poes en het geheim van de pientere spaarder (1974)
• Tom Poes en de kwanten (1974)
• Tom Poes en de keinkslagen (1974)
• Tom Poes en de maanraket (1974)
• Tom Poes gaat liften (1974)
• Tom Poes en de Doffe Doffer (1974)
• De klokker (1974)
• De herenopstand (1974)
• Olie B. Bommel en de beunhaas (1974)
• Overgehaalde landrotten (De wraakgier / De beunhaas / Het ontstoffen) (1974)
• Met mijn teer gestel (De spliterwt / De dankputters / De Mobbeweging) (1974)
• Zeg nu zelf ... (He slaagsysteem / Het lemland / De killers) (1974)
• Bommelbibliografie (1974)
• Tom Poes en de namaker (1975)
• Het verdwijneiland (1975)
• De wens-vervuller (1975)
• Het weerkristal (1975)
• De knokenpijp (1975)
• Heer Bommel presenteert: Tom Poes en het Lijm Teem (1975)
• Heer Bommel presenteert: Tom Poes en de Volvetters (1975)
• Heer Bommel presenteert: Tom Poes en het wegwerk (1975)
• Heer Bommel presenteert: Heer Bommel en de daadsteller (1975)
• En daar houd ik mij aan (De nozellarven / De wilde wagen / De heldendaden) (1975)
• Wat enigjes (De giegelgak / De gezichtenhandel / De kwinkslagen) (1975)
• Heer Bommel stuit de vooruitgang (1975)
• Heer Bommel en het militair-industrieel complex (1975)
• Tom Poes en de mammoet (1975)
• Tom Poes en de tegendeler (1976)
• Tom Poes ontmoet een oude bekende (1976)
• Tom Poes in het land Om (1976)
• De geheimzinnige sleutel (1976)
• Grofstoffelijke trillingen (De zwarte zwadderneel / De vuursalamander / De viridiaandinges (1976)
• Mijn eigen eenzame weg (De herenopstand / De hachelbouten / De Bommellegende) (1976)
• De geest in de fles (1976)
• De feunix (1976)
• Tom Poes en de Tere Heer (1977)
• Tom Poes en de jakker-jekker (1977)
• Tom Poes en de woelwater (1977)
• Tom Poes en de blaasgeest (1977)
• Tom Poes en het wonderkind (1977)
• Het monster van Loch-Ness (1977)
• De Partij van de Blijheid (1977)
• De kneep van Knipmenis (1977)
• Een Heer in de kracht van zijn leven (1977)
• Hoe vreselijk is dit alles (De wisselschat / De onbetaalbare reis / De transmieter) (1977)
• Zaken zijn zaken (De doffe doffer / De zwelbast / De slijtmijt) (1977)
• De geheimzinnige gaper (1977)
• Een heer in de kracht van zijn leven! (geschenk Ned. Boekhandelaren) (1977)
• Tom Poes en de nachtmerrie (1978)
• Tom Poes en de paspoort (1978)
• Tom Poes en de Krakers (1978)
• De betoverde prinses (1978)
• De Grote Onthaler (De Atlantiër / Het huilen van Urgje / De Hopsa's) (1978)
• Als u mij wilt verschonen (De dropslaven / De verdwenen heer / De waarde-ring) (1978)
• Ach mallerd (De kiekvogel / De uitvalseis) (1979)
• Héél stilletjes (De astromanen / De doorluchtigheid) (1979)
• De Zonnige Kijk / De Grijze Kunsten (1979)
• Tom Poes en de Schemerbergen (1979)
• Tom Poes en het monster van de Hopvallei (1979)
• Tom Poes en de meesterhand (1979)
• Tom Poes en de brombollen (1980)
• Tom Poes en het geheim van het Nevelmoeras (1980)
• Tom Poes en de toverparaplu (1980)
• Daar zit iets achter (De weetmuts / Het vergeetboekje) (1980)
• Has ik maar beter geluisterd (De pronen / De zonnige kijk) (1980)
• De Kaligaar / De Andere Wereld (1980)
• Hier ligt een mooie taak (De gekikkerde vorst / De Unistand) (1981)
• Een ragfijn spel / De Ombrenger / De minionen (1981)
• Tom Poes en de wonderlijke boedel (1981)
• Tom Poes en de ijzige heinen (1981)
• Tom Poes en het betoverde schaakspel en Het land van Om (1981)
• Tom Poes en de Zwarte Sluiper (1982)
• Tom Poes en de knokenpijp en Het weerkristal (1982)
• Tom Poes en de bombardonder (1982)
• Ook dat nog (De pijpleider / De denktank) (1982)
• De andere wereld (boekenweekgeschenk 1982)
• Een enkel opbeurend woord (De grijze kunsten / De geweldige wiswassen) (1982)
• Aangrijpende achterkanten (bibliofiel, 175 ex.) (1982)
• Tom Poes en de ijzervreters en De trollebol (1983)
• Tom Poes en de dief van Dagbad (1983)
• Tom Poes en de boemerang en De schat op het eiland (1983)
• Tom Poes en de Grifgulders (1983)
• Dit gaat te ver (De vreselijke krakken / De toekomer) (1983)
• Met uw welnemen ( De grote Barribal / De blijdschapper / Het losgetrilde inzicht) (1983)
• Het Bommelfilmboek (1983)
• Bewogen aanhalingen. Een onthullende lijst citaten uit de verhalen van Marten Toonder (door Peter Abel) (1983)
• Mooi is dat (Het spijtlijden / De grootdoener) (1984)
• Het uiterste gevraagd (De Kaligaar / De wadem) (1984)
• Tom Poes en het geheimzinnige boegbeeld (1984)
• Tom Poes en de wonderschoenen (1984)
• Tom Poes en het ding X 13 (1984)
• Marten Toonder presenteert: Tom Poes en O.B. Bommel (1984)
• Tom Poes en O.B. Bommel uit Ons Vrije Nederland aug. 1945 - febr. 1950 (bibliofiel, 25 ex.) (1984)
• Tom Poes en het klerenkoffertje (1985)
• Daar kan ik niet tegen (De Kon Gruwer / De Wind der Verandering) (1985)
• Soms verstout ik mij (De zelfkant / De vergelder) (1985)
• Dat geeft te denken (Het griffioen-ei / Het volledig maken) (1986)
• Een kleine handreiking (De erfpachter / De antiloog) (1986)
• Wat ben je toch knap! (De krookfilm / De spalten) (1987)
• Dàt zag ik nu eens net (Het spook van Bommelstein / Het ontsollen) (1987)
• Ik voel dat heel fijn aan (De opvoedering / De aamnaak) (1988)
• Als dat maar goed gaat (Het verschiet / Het einde van eindeloos) (1988)
• Heinz (1988)
• Heer Bommel komt op (De wenswerkster / De klokker / De pruikenmaker) (1990)
• Heer Bommel vervolgt (De spiegelaar / De waarzegger / Het stenenbeenprobleem) (1990)
• Heer Bommel sluit aan (De kniphoed / Het mengeldier) (1991)
  
• De loodhervormer (1994)
• De kwinkslagen (1994)
• De kwanten (1995)
• De toornviolen (1996)
• De kwade inblazingen (1996)
• De wadem (1996)
• Het beste van Bommel (2002)

• Het beste van Bommel 2. Heer Bommel overtreft zichzelf (2003)
• Het gouden Bommelboek (2004)
• Bommelcitaten: Citaten en bevlogen uitspraken: citaten uit de Bommelsaga (door Pim Oosterheert) (2005)
• Het beste van Bommel 3. Het gouden Bommelboek (2005)
• Het beste van Bommel 4. Als je alles gehad hebt (Het monster Trotteldrom/De grote onthaler/Het losgetrilde inzicht/Het platmaken/De zelfkant) (2005)
• Het beste van Bommel 5. Daar zit iets in (Het Lemland/De waarde-ring/Het verschiet/De tijwisselaar/De blijdschapper) (2006)
• Neem een voorbeeld aan mij (Het Boze oog/De bovenbazen/De grote Barribal) (Toplijster, 2006)
• Heer Bommel: volledige werken. De dagbladpublikaties (40 delen):
  - Band 1 (De geboorte van Tom Poes/Tom Poes en de toverpijp/Tom Poes in de tovertuin /Tom Poes en de geheimzinnige roverhoofdman /Tom Poes en de Drakenburcht /Tom Poes en het verdwijneiland/Tom Poes en de reuzenvogel/Tom Poes en de rare uitvinding/Tom Poes op reis/Tom Poes op het eiland van Grim, Gram en Grom/Tom Poes en de zieke hertog) (2002)
  - Band 2 (Tom Poes en het monster-ei/Tom Poes en Kaspar de draak/Tom Poes en de laatste markies van Carabas/Tom Poes en het land van de blikken mannen/Tom Poes en de betoverde spiegel) (augustus 2000)
  - Band 3 (Heer Bommel en de bergmensen/Tom Poes en het geheim van het noorderlicht/Tom Poes en de Bommelschat/Tom Poes en de schat op de zeebodem) (december 1999)
  - Band 4 (Tom Poes ontmoet een oude bekende/Tom Poes en de Superfilmonderneming/Tom Poes en de meester-schilder/Tom Poes en de Chinese waaier/Tom Poes wil liften/Tom Poes als brandweerman) (mei 1999)
  - Band 5 (Tom Poes en de maanraket/Tom Poes en de wonderdokter/Tom Poes en de watergeest/Tom Poes en de talisman/Tom Poes en de nieuwe ijstijd/Tom Poes en het monster van Loch Ness) (december 1998)
  - Band 6 (Tom Poes en de geheimzinnige sleutel/Tom Poes en de grootgroeiers/Tom Poes en de zeeslang/Heer Bommel stuit de vooruitgang/Tom Poes en de Pierrace) (maart 1998)
  - Band 7 (Tom Poes en het vibreerputje/Tom Poes en Solfertje/Tom Poes en Horror de Ademloze/Tom Poes en de Spilbig/Heer Bommel en de betoverde prinses) (oktober 1997)
  - Band 8 (Tom Poes en Kwetal de breinbaas/Tom Poes en het lijmteem/De taart met duizend kaarsjes/Heer Bommel en de volvetters/Heer Bommel en de Volkajotters/Tom Poes en het Wegwerk) (maart 1997)
  - Band 9 (Tom Poes en eh... dinges/Heer Bommel en de Partij van de Blijheid/Tom Poes en Mom Bakkesz/Heer Bommel en de kneep van Knipmenis/Tom Poes en de geheimzinnige gaper/Tom Poes wordt Heer van Stand) (oktober 1996)
  - Band 10 (Tom Poes en de Partenspeler/Heer Bommel en het wroeg-wezen/Tom Poes en de Schoonschijners/Tom Poes en de gebroeders Weeromstuit/Heer Bommel en vriend Vijand) (april 1996)
  - Band 11 (Tom Poes en de wens-werkster/Heer Bommel en zijn iksel/Tom Poes en het kunsthars-hart/Tom Poes en de Bommelkuur/Tom Poes en de klokker/Tom Poes en de pruikenmaker) (november 1990)
  - Band 12 (Tom Poes en de spiegelaar/Heer Bommel gaat vereeuwen/Tom Poes en de A-prillers/Tom Poes en de waarzegger/Tom Poes en de doffe Doffer) (oktober 1991)
  - Band 13 (Tom Poes en de knollengaard/Tom Poes en het slaagsysteem/Heer Bommel en de daadsteller/Tom Poes en de kniphoed/Tom Poes en de klonters) (maart 1992)
  - Band 14 (Heer Bommel en de muzenis/Heer Bommel en de Atlantiër/Tom Poes en de giegelgak/Tom Poes en de wraakgier) (september 1992)
  - Band 15 (Heer Bommel en het mengeldier/Tom Poes en de split-erwt/Heer Bommel en de achtgever/Heer Bommel en de Zwarte Zwadderneel/Tom Poes en het stenenbeen-probleem) (februari 1993)
  - Band 16 (Heer Bommel en de zwelbast/Heer Bommel gaat het overdoen/Heer Bommel en de argwaners/Tom Poes en de kwanten/Tom Poes en de beunhaas) (juli 1993)
  - Band 17 (Tom Poes en de Kiekvogel/Heer Bommel en de dankputters/Tom Poes en de feunix/Heer Bommel en de windhandel) (maart 1994)
  - Band 18 (Tom Poes en de nozellarven/Tom Poes en de dropslaven/Tom Poes en de herenopstand/Heer Bommel en de Hachelbouten/Tom Poes en de Bommellegende) (september 1994)
  - Band 19 (Heer Bommel en de toornviolen/Tom Poes en het Lemland/Tom Poes en de plamoen/Heer Bommel en het ontstoffen/Heer Bommel en de wezelkennis) (maart 1995)
  - Band 20 (Tom Poes en het boze oog/Tom Poes en de niks/Heer Bommel en de Pikkinring/Tom Poes en het huilen van Urgje/Tom Poes en de tijwisselaar) (augustus 1995)
  - Band 21 (Heer Bommel en de grauwe razer/Tom Poes en het kukel/Heer Bommel en de wilde wagen/Heer Bommel en de bovenbazen) (juni 1991)
  - Band 22 (Tom Poes en de grootdoener/Heer Bommel en de liefdadiger/Tom Poes en het monster Trotteldrom/Heer Bommel en de killers) (december 1991)
  - Band 23 (Tom Poes en de vuursalamander/Heer Bommel en de Labberdaan/Tom Poes en de pasmunt/Heer Bommel en de wisselschat) (juni 1992)
  - Band 24 (Tom Poes en de grote Barribal/Heer Bommel en het Nieuwe Denken/Tom Poes en Bombom de Geweldige/Heer Bommel en de trullenhoedster) (november 1992)
  - Band 25 (Tom Poes en het Booroog/Tom Poes en de Maanblaffers/Heer Bommel en de sloven/Heer Bommel en zijn heldendaden) (mei 1993)
  - Band 26 (Heer Bommel en de kwade inblazingen/Tom Poes en de hupbloemerij/Heer Bommel en de bevrijding van Sollidee/Tom Poes en de Viridiaandinges/Heer Bommel en de tuttelwurm) (december 1993)
  - Band 27 (Tom Poes en de verdwenen heer/Tom Poes en de astromanen/Heer Bommel en het platmaken/Heer Bommel en de onbetaalbare reis) (juli 1994)
  - Band 28 (Tom Poes en de mob-beweging/Heer Bommel en de blijdschapper/Tom Poes en de Wiekschieters/Tom Poes en de slijtmijt/Tom Poes en het alvenjong/Tom Poes en de erfpachter) (december 1994)
  - Band 29 (Heer Bommel en de waarde-ring/Tom Poes en de pijpleider/Heer Bommel en het kongruwer/Heer Bommel en de ontpopper/Tom Poes en de ombrenger/Heer Bommel en de ruitenjassenvracht) (mei 1995)
  - Band 30 (Heer Bommel en de kwinkslagen/Heer Bommel en de loodhervormer/Heer Bommel en het verdwijnpunt/Heer Bommel en het losgetrilde inzicht) (december 1995)
  - Band 31 (Heer Bommel en de Krookfilm/Heer Bommel en de transmieter/Heer Bommel en de Vrezelijke Krakken/Heer Bommel en de pronen) (juli 1996)
  - Band 32 (Heer Bommel en de Doorluchtigheid/Tom Poes en de Hopsa's/Tom Poes en het spook van Bommelstein/Tom Poes en de kaligaar) (december 1996)
  - Band 33 (Heer Bommel en de opvoedering/Heer Bommel en de wind der verandering/Heer Bommel en de weetmuts/Heer Bommel en het Griffoen-ei/Tom Poes en het vergeetboekje) (juli 1997)
  - Band 34 (Heer Bommel en de zonnige kijk/Heer Bommel en de grijze kunsten/Heer Bommel en de Grote Onthaler/Heer Bommel en de gekikkerde vorst) (december 1997)
  - Band 35 (Heer Bommel en de denktank/Heer Bommel en de uitvalsels/Heer Bommel en de geweldige wiswassen) (september 1998)
  - Band 36 (Heer Bommel en de toekomer/Heer Bommel en de andere wereld/Heer Bommel en het vakantiegate-schandaal/Heer Bommel en de Unistand) (maart 1999)
  - Band 37 (Heer Bommel en de wadem/Heer Bommel en de minionen/Heer Bommel en het spijtlijden) (augustus 1999)
  - Band 38 (Heer Bommel maakt volledig/Heer Bommel en de aamnaak/Heer Bommel en het ontsollen) (maart 2000)
  - Band 39 (Heer Bommel en de antiloog/Heer Bommel is er tussenuit/Heer Bommel en de spalt/Heer Ollie en een Bommelding/Heer Bommel en de zelfkant) (december 2000)
  - Band 40 (Heer Bommel en de vergelder/Tom Poes en het Bommel-verschiet/Heer Bommel en het einde van eindeloos) (juni 2001)
• Marten Toonder's Avonturen van Tom Poes
  
  - Deel 1 (Tom Poes en de toverleerling/Tom Poes en het klerenkoffertje) (2001)
  - Deel 2 (Tom Poes en de toverparaplu/Tom Poes en de brombollen/Tom Poes en het geheim van het Nevelmoeras) (2001)
  - Deel 3 (Tom Poes en de wonderlijke boedel/Tom Poes en de globetrottersclub) (2002)
  - Deel 4 (Tom Poes en de wa's dat/Tom Poes en de ijzige Heinen/Tom Poes en de zonderlinge weldoener/Tom Poes en het toverboekje) (2004)
  - Deel 5 (Tom Poes en de zwarte sluiper/Tom Poes en de dolende heer/Tom Poes en de boemel naar Doezel) (2002)
  - Deel 6 (Tom Poes en de beker van Onk/Tom Poes en het weerkristal/Tom Poes en de dief van Dagbad/Tom Poes en de boemerang) (2002)
  - Deel 7 (Tom Poes en de grifgulders/Tom Poes en de koene speurder/Tom Poes en de wrokwerker) (2003)
  - Deel 8 (De kneep van Knipmenis/Kwetal de breinbaas/Mom Bakkesz) (2007)
  - Deel 9 (Tom Poes en de namaker/Tom Poes en de nachtmerrie/Tom Poes en de kleine knappkop) (2003)
  - Deel 10 (Tom Poes en de reis naar de Schemerbergen/Tom Poes en de meesterhand/Tom Poes en het monster van de Hop-vallei) (2004)
  - Deel 11 (Tom Poes en de knopenmaker/Tom Poes en de ijsdame/Tom Poes en de zonnebril/Heer Bommel en het teken aan de wand) (2004)
  - Deel 12 (Tom Poes en de glazenier/Heer Bommel en de Aagjes/Tom Poes en het gouden boek) (2004)
  - Deel 13 (Tom Poes en de Waggelgedachten/Tom Poes en de H-H-handschoenen) (2004)
  - Deel 14 (Tom Poes en de tik van Joost/Tom Poes en de schat-scherven/Tom Poes en de jakkerjekker) (2005)
  - Deel 15 (Tom Poes en de wispen/Tom Poes en de weerbrouwers/Tom Poes en de trouwe vierwielers) (2005)
  - deel 16 (Tom Poes en de bombardonder/Tom Poes en de doe-het-zelver/Tom Poes en de Krakers/Tom Poes en de tegendeler) (2006)
  - Deel 17 (Tom Poes en de Paspoort/Tom Poes en de woelwater/Tom Poes en de Rappe Ratsers/Tom Poes en de jacht op de Joost-formule) (2006)
  - Deel 18 (Tom Poes en de R.V.B./Tom Poes en de versneller/Tom Poes en de kookpot van mevrouw Liplaf/Tom Poes en de kleine groene mannetjes) (2007)
  - Deel 19 (Tom Poes en het betoverde schaakspel/Tom Poes en het Land van Om/Tom Poes en de knokenpijp/Tom Poes en de blaasgeest/Tom Poes en de ijzervreters/Tom Poes en het geheimzinnig boegbeeld) (2007)
  - Deel 20 (Tom Poes en de trollebol/Tom Poes en de schat op het eiland/Tom Poes en de mexicaanse hond/Tom Poes en de wonderschoenen/Tom Poes en het ding X 13) (2008)
  - Deel 21 (Tom Poes en het komeetgas/Tom Poes en het ei van Ukuu/Tom Poes en de paskaarten/Tom Poes de Bommel-correctie/Tom Poes en de Bommel-memoires) (2009)
• De Avonturen van Tom Poes
  - Deel 1 (De laatste Markies van Carabas/Het land van de blikken mannen/De betoverde spiegel) (2006)
  - Deel 2 (De Bergmensen/Het geheim van het Noorderlicht/De Talisman) (2006)
  - Deel 3 (De Watergeest/Tom Poes ontmoet een oude bekende/De Superfilm-onderneming) (2006)
  - Deel 4 (De Meester-Schilder/De Chinese Waaier/De Wonderdokter) (2006)
  - Deel 5 (De grootgroeiers/Het monster van Loch Ness/De geheimzinnige sleutel) (2007)
  - Deel 6 (De Partenspeler/De gebrouders Weeromstuit/De betoverde prinses) (2007)
  - Deel 7 (De Perrace/Het vibreerputje/Solfertje) (2007)
  - Deel 8 (De kneep van Knipmenis/Kwetal de breinbaas/Mom Bakkesz) (2007)
• Alle verhalen van Olivier B. Bommel en Tom Poes
  - Deel 3 Tom Poes verzint een list (De zieke hertog/Het monster-ei/Kaspar de draak/De laatste markies van Carabas) (2013)
  - Deel 22 Zoals een Bommel betaamt (De split0erwt/De achtgever/De Zwarte Zwadderneel/Het stenenbeen-probleem) (2012)
  - Deel 24 Trammelant en tierelier (De kwanten/De beunhaas/De Kiekvogel) (2013)
  - Deel 26 Je bent er gloeiend bij (De nozellarven/De dropslaven/De herenopstand) (2012)
  - Deel 32 Een ruim gebaar (De bovenbazen/De grootdoener) (2011)
  - Deel 33 Dat spreekt! (De liefdadiger/Het monster Trotteldrom/De killers) (2012)
  - Deel 36 Met verderlichte tred (Bombom de Geweldige/De trullenhoedster//Het booroog) (2011)
  - Deel 37 Ei, ei! (De maanblaffers/De sloven/De heldendaden) (2012)
  - Deel 38 Een heer van stand (De kwade inblazingen/De hupbloemerij/De bevrijding van Sollidee) (2012)
  - Deel 41 Een Bommel staat voor niets (De Mob-beweging/De Blijdschapper/De slijtmijt) (2013)
  - Deel 42 Dat loopt uit de hand (De erfpachter/De waarde-ring/De pijpeleider) (2012)
  - Deel 43 Jij kunt eigenlijk alles (Het kongruwer/De ombrenger/De wkinkslagen) (2011)
  - Deel 44 Heel betreurenswaardig (De loodhervormer/Het verdwijnpunt/Het losgetrilde inzicht ) (2009)
  - Deel 45 Laat dat een les zijn (De Krookfilm/De transmieter/De Vrezelijke Krakken) (2008)
  - Deel 46 Naar de verturving (De pronen/De doorluchtigheid) (2011)
  - Deel 47 Een vastberaden heer (De Hopsa's/Het spook van Bommelstein/De kaligaar) (2009)
  - Deel 48 Nu dit weer (De opvoedering/De wind der verandering/De weetmuts) (2010)
  - Deel 49 Moet ik dan alles alleen doen? (Het griffioen-ei/Het vergeetboekje/De zonnige kijk) (2010)
  - Deel 50 Dit is het toppunt! (De grijze kunsten/De Grote Onthaler) (2010)
  - Deel 51 De plicht roept! (De gekikkerde vorst/De denktank) (2011)
  - Deel 52 Meer dan een heer verdragen kan (De uitvalsels/De geweldigewiswassen) (2011)
  - Deel 53 Erger kan het niet worden (De toekomer/De andere wereld) (2010)
  - Deel 54 Een lijdend voorbeeld (De Unistand/De wadem) (2010)
  - Deel 55 Een kalmerend prikje (De minionen/Het spijtlijden) (2010)
  - Deel 56 Een lekker stukje (Het volledig maken/De aamnaak) (2009)
  - Deel 57 Diepe roerselen (Het ontsollen/De antiloog) (2009)
  - Deel 58 Daar steekt iets achter (De spalt/Een Bommelding) (2009)
  - Deel 59 Een eenvoudig gebaar (De zelfkant/De vergelder) (2008)
• Een mooie handel - Bommel in opdracht (2012)
• De grote Barribal (2012)
  
  

De beer is een soort tussenvorm tussen geest en materie.
Hij is een beetje onhandig,
omdat de overbrugging tussen die twee zo ontzettend moeilijk is.
Net zoals de mens probeert de beer het Hoge te bereiken,
maar dat wordt bemoeilijkt door zijn eigen plompheid.
Dat wist ik niet,
maar dat heb ik vanzelf ontdekt door de theorieën van Bommel.
(Marten Toonder, geciteerd in Hervormd Nederland, 28-03-1992)

(Zeer vrije) bewerkingen:

Al dan niet met toestemming van Marten Toonder door anderen getekende en geschreven Bommelverhalen:

• Heer Bommel en de weerbaarheidsgedachte (Harry Geelen) (1961)
• Tom Poes en de laffe loteling (1962)
• Paul Poes en de plagiatoren (Fred A. Julsing) (ca. 1964)
• Tom Poes en de mammoet (ca. 1968)
• Heer Bommel en de Superconcentratie (Els Nijkamp e.a.) (1969)
• Tom Poes en de partendeler (1969)
• Heer Bommel en de tabaksmokkleaar (Martin van Amerongen) (1969)
• Heer Bommels oordeel over Doctor Jazz (1970)
• Heer Bommel en de ziekers (Th. E. Kothals Altes e.a.) (1971)
• Dalt Wisney's Tom Puss (Aart Clerkx) (1971)
• Heer Bom en het militair-industrieel complex (J.C. v.d. Valk/Bob Slobbers) (1971)
• Heer Bommel en de Rommelslapers (1971)
• Tom Poes en de splijtkulen (1973)
• Heer Bommel en het ipsen der pronen (T. v.d. Pas/ A. Beenhakker) (1974)
• Tom Poes bezoekt zijn oom (1974)
• Heer Bommel en het groeidenken (1975)
• Tom Poes en de ereburger (1977)
• Strip-tease. Een Heer van Stand relaxt! (Henk R. Mondria en Jan Dienske) (1981)
• Als je begrijpt wat hij bedoelt... (1983)
• Olivier B. Bommel in Nicaragua (1985)
• Ollie B. Boersma - Tom Poes en de slome spuiters (1985)
• Marten Toonder's Heer Bomel en de i-padden (tek. Gerben Valkema, tekst Patty Klein) (2012)

Kappie

• Kappie en de vreemde zeerovers (1947)
• Kappie en het Neveleiland (1947)
• Kappie en het goudschip "Poolster" (1948)
• Kappie en de schrik der zeeën (1951)
• De vreemde kolenlading / Het wrak van de lupine (1951)
• Het avontuur in China / De Vliegende Hollander (1952)
• Kappie en de kostbare sleep (1952)
• Kappie en het geheim van de aardlaag (1952)
• Kappie op weg naar Hollywood (1952)
• Kappie en de automatische stuurman (1953)
• Kappie maakt een zorgelijke reis (1953)
• De smokkelkoning / De doodskopschat (1953)
• Het mysterie van de IJszee / De wonderlijke schelp (1953)
• De zeewedstrijd / De grijpvogel (1954)
• Kappie en de verkeersheer op de Solex (1961)
• Kappie en de Kletzkische vlam / De vertraagde massa (1963)
• Kappie in de wildwest / De drijvende schotels (1965)
• Kappie en het ijsbergraadsel (1963)
• Kappie en de Matara schat (1970)
• Kappie en het geheim van El Quaxl (1970)
• Kappie en de zeemeerman (1970)
• De slaapslaven (1972)
• De gehaaide potvis (1972)
• Het geheim van de oude prentbriefkaarten (1972)
• Het Kili Wili atol / Het diefdier / De gouden el (1973)
• De luchtdruktemaker / Het bollejong / De bronzen buizerd (1973)
• De slagpleger / De Kraak-krakers / De Kwabbels (1973)
• Het misteiland / De geheimzinnige straler / De magnetische scheepvaart (1973)
• De doodskop schat / Kappie maakt een zorgelijke reis / Het verlaten eiland (1973)
• Kappie en de God van Duizend Vrezen (in 'De stripkunst van Marten Toonder) (1976)
• Kappie en de gouden ei (1984)

Panda

• Panda en de meestervlieger (1948)
• Panda en de meesterdief (1949)
• Panda en de meesterdetectief (1950)
• Panda en de meester-edelman (1952)
• Panda en de meester-gemaskerde (1952)
• Panda en de gevonden schat (1952)
• Panda en de meester-oudheidkundige (1953)
• Panda en de woudrovers (1953)
• Verkeerd verkeer (1953)
• Panda en de meester-kruidenier (1959)
• Panda en de meester-zanger (in Tom Poes en andere verhalen) (1960)
• Panda en het ding / Panda en de meestermagiër (1962)
• Panda en de ontdekkingsreiziger / Panda en het meesterwerk (1963)
• Panda en de meester-riolist (1970)
• De modemeester (1972)
• De meesterklokkenmaker (1972)
• Het geheimzinnige glas water (1972)
• Panda en de olieboertjes / De meester-beschaver (1973)
• Panda en de Kalkerkar / De meester-alchemist / De meester-zakenman (1973)
• Panda en de meester-schurk / De meester-buikspreker / De olie magnaat (1973)
• Panda en de spoken meester / De meester ontdekkingsreiziger (1973)
• Panda en de meester-zangers / De meester-verzamelaar / De Yoyo-jager (1973)
• Panda en de meester-knutselaar / De meester-magiër (1973)
• Panda en de kasteelbediende (in: Tom Poes Weekblad - een fascinerende selectie uit de jaargangen 1947-1951) (1975)
• Panda op de kermis (in: De stripkunst van Marten Toonder) (1976)
• Panda en de wijze meester (1979)
• Panda en de meester-superman (1979)
• Panda en de plastic plastiek (1980)
• Panda en de gouden bijl (1980)
• Panda en de meester-schatgraver (1980)
• Panda en de meester-wereldverbeteraar (1981)
• Panda en de Drumdrums (1981)
• Panda en de Jokklikker (1981)
• Panda en de ongelukszoeker (1981)
• Panda en de meester-klungel (1982)
• De meesterontdekkingsreiziger / Panda en het zware water (1984)
• De meester-racer / De meester-kluizenaar (1985)
• De meester-knutselaar / Panda en de verdwijnmachine (1985)
• De meester-zakenman / De handvis (1986)

Koning Hollewijn

• De holle appel (1955)
• De rechten van de mens (1956)
• De Flutters en De Lorrocraat (1962)
• Koning Hollewijn en de Steen der Wijzen (1964)
• Koning Hollewijn en de mensenhater (1969)
• De hoedenzaak / Het anders-wezen (1972)
• De holle appel /De worteltrekker / De zoekgeraakte rechten (1973)
• De kroonjagers / De Steen der wijzen (1973)
• De flutters / De Lorrocraat / Het dubbele leven (1973)
• Koning Hollewijn zoekt een iemand / De Korstheuvel (1973)
• De Anti-Wielbeweging / Koning Hollewijn zoekt de Levensvreugde / Koning Hollewijn bezoekt een bevriende mogendheid (1973)
• De Thesauriër / Koning Hollewijn zoekt de cultuur (1973)
• Koning Hollewijn en het regeringsapparaat (in 'De stripkunst van Marten Toonder) (1976)
• Koning Hollewijn als gezant / Koning Hollewijn en de terugkeer van de oude garde (1981)
• Koning Hollewijn bezoekt Voorland / Koning Hollewijn en de poppenmaker (1981)
• Koning Hollewijn & het anderswezen / Koning Hollewijn en de Vriend (1981)
• Koning Hollewijn & de tijdreiziger / Koning Hollewijn en de Nieuwe Wind (1982)
• Koning Hollewijn & de Ronde Tafel / Koning Hollewijn en de Revolutie (1982)
• Koning Hollewijn & de mensenhater / Koning Hollewijn en het rondkijkertje (1982)
• Koning Hollewijn & de stuwdam / Koning Hollewijn en de hoedenzaak (1983)
• Koning Hollewijn & de knijstijd / Koning Hollewijn en de Groot-Salische Beweging (1983)
• Koning Hollewijn & het kerntal / Koning Hollewijn en de roof van de tanteschilderijen (1983)
• Koning Hollewijn & de onthulling / Koning Hollewijn en de onbomvogel (1983)
• Koning Hollewijn & het Warrewoud / Koning Hollewijn en de watertoorn (1984)
• Koning Hollewijn in Halloa / Koning Hollewijn op glad ijs (1984)
• Het S-spel / Koning Hollewijn en de Super Bolt (1986)
• De Lorreleider / Koning Hollewijn en de Heppings (1986)
• Het rakettenmysterie // Koning Hollewijn en de zuiveraars (1986)
• De landloper / Koning Hollewijn en de snoepers (1987)
• Het gewichtsverlies / Koning Hollewijn en de gasbel (1987)
• Het regeringsapparaat / Koning Hollewijn en de anarchist (1987)
• De voorvader-scepter / Koning Hollewijn en de drummel (1988)
• De marsmannetjes / Koning Hollewijn en de ontwoording (1988)
• De Wetgever / Koning Hollewijn en de zwaardridder (1989)
• De dzjin Harrawar / Koning Hollewijn en de Rubarberbrillen (?)
• Het einde van de wereld / Koning Hollewijn en de goudmaakmethode (?)
• De radijs-Rubarberse twisten / Koning Hollewijn en de verjongingskuur (?)
• Koning Hollewijns miljoenen / Koning Hollewijn en de cultuur (?)
• De hofkampioen / Koning Hollewijn en het filmwezen (?)
• De verdwenen scepter / Koning Hollewijn en de welvaart (?)
• De aanslager / Koning Hollewijn en de ontwikkelsteun (?)
• De futuroloog / Koning Hollewijn en het einde van Koudewater (?)

Andere hoofdfiguren

• De Doodende straal (ca. 1930-1938)
• Fik en Fok (ook onder andere namen) (ca. 1930 - ca. 1950)
• Tobias (1932)
• Laurel en Hardy ((1933)
  - Laurel en Hardy (2008)
• Thijs IJs (1934 en 1972)
  - Thijs IJs: volledige werken (3 delen)(2018)
• Japie Makreel (1936-1949)
• Jim en Soe (1936-1951)
• Dikkie en Dunnie (1938-1943)
• Kareltje en Koolwit (ca. 1938)
• Puckie Pek en Pa Perzik (ca. 1938)
• Bram Ibrahim (1939)
  De woestijnavonturen van Bram Ibrahim. Een verhaal met een lach en een traan (met Jan Gerhard Toonder) (1939)
  
• Don Sombrero (1939-1949)
• De Koning van het oerwoud (1940-1942)
• Jan Beuker en Pier Langstra (1941)
• Slim en Sloom (ca. 1942)
• Goeroe (ca. 1946 - )
• Bello (1973)
  - De avonturen van Bello (2009)
  
• Olli Fant uit Poppelo (?)
• Tim MacNab zoekt copy (jaarwisselingsgeschenk 2012)

Brieven

• In 'We zullen wel zien' (2001) staan drie brieven aan Jan Gerhard Toonder afgedrukt.
• 14 brieven van Geert Lubberhuizen aan Marten Toonder in 'Ik heb er slechts één nul af gedaan. Brieven van en aan Geert Lubberhuizen' (2004)
• 12 brieven van Marten Toonder aan Geert Lubberhuizen in 'Ik heb er slechts één nul af gedaan. Brieven van en aan Geert Lubberhuizen' (2004)
• Wat jij, jonge vriend - Brieven 1979-1991 (met Dick Matena) (2009)
• 1 brief aan Marten Toonder in 'Bleib gesund! Brieven' van Heere Heeresma (2015)

Dagboeken

• 1 bijdrage: '16 t/m 22 september 1982' in 'Hollands Dagboek 1974-1984. Een keuze uit tien jaar Hollands Dagboek, de wekelijkse rubriek van het Zaterdags Biijvoegsel van NRC Handelsblad' (1985)

Autobiografisch

• Vroeger was de aarde plat. Autobiografie 1912-1939 (1992)
• Het geluid van bloemen. Autobiografie 1939-1945 (1993)
• Onder het kollende meer Doo (1945-1965) (1996)
• Tera (1998)
• Autobiografie 1912-1998 (Eerdere delen in 1 band) (1998)
• We zullen wel zien (2001)

Toneel

Diverse boeken van Toonder zijn voor toneel bewerkt (soms werd alleen een figuur van Toonder gebruikt):

• Tijdens de Tweede Wereldoorlog waren er acht (kinder)theaterproducties waar o.a. Wim Sonneveld in meespeelde
• Bommel en de Frisomanen (in het Fries)
• De Trullenhoedster

Overige non-fictie

• Tekenfilm (1947)
• De AMRO-privérekening - een handleiding (1974)
• Het recept van Pinneke Proost : een oude Schiedamse legende (1995)
• Techniek verlegt grenzen, als u begrijpt wat ik bedoel (1997)

Marten Toonder schreef een voorwoord/nawoord voor

• Adriaan van Dis, Ierland, verhalen van een eiland (1983)
• Jan Gerhard Toonder,Zelfportret in verhalen: een bloemlezing (2010)
  

Vertalingen

Vertaald:

• De Tom Poesverhalen verschenen in boekvorm in het Bahasa Indonesia, Deens, Duits, Engels, Fins, Frans, Fries, Noors, Papiamento, Spaans, Tsjechisch, Zweeds.
• De Tom Poesverhalen verschenen in dagbladen en tijdschriften in Argentinië, Australië, België, Canada, Curaçao, Denemarken, Duitsland, Engeland, Finland, Frankrijk, Ierland, Indonesië, Luxemburg, Nederlandse Antillen, Nieuw Zeeland, Noorwegen, Spanje, Suriname, Tsjecho-slowakije, Zuid-Afrika, Zweden.
• Van 'Het Bommelfilmboek' verscheen ook een Engelse uitgave.
• 'Tom Poes en het spook van Bommelstein' verscheen in het latijn als 'De Thoma Fele nec non et de larva Bommelsteiniana' (1995)
• In Engeland verscheen één Koning Hollewijn-verhaal in boekvorm (Tobias Rex and the flutterbyes, 1960). De strips verschenen in Denemarken, Zweden en Frankrijk in dagbladen en tijdschriften.
• De Kappie-verhalen verschenen in boekvorm in Duitsland, Engeland en Frankrijk. In dagbladen en tijdschriften verscheen 'Kappie' in België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Luxemburg, Noorwegen en Zweden.
• De Panda-verhalen verschenen in boekvorm in België, Denemarken, Duitsland, Engeland, IJsland, Zweden. In dagbladen en tijdschriften verscheen 'Panda' in Australië, België, Denemarken, Duitsland, Engeland, Finland, Frankrijk, Ierland, IJsland, Luxemburg, Noorwegen, Zuid-Afrika en Zweden.
• 'De Thoma Fele nec non et de larva Bommelsteiniana' (Latijnse vertaling van 'Het spook van Bommelstein') (1995)
• De Sollidaea liberanda (vertaling in het Latijn van 'De bevrijding van Sollidee' door A.J. Kleywegt) (2005)
• Tom Poes en it spoek fan Bommel State, oers. yn it Frysk [út it Hollânsk] troch Harke Bremer en Jarich Hoekstra (2007)
• 't Vergetboek: ne gesjichte in het Twents van Ollie B. Bommel en Tom Poes (umzet oet 't Nederlaands deur Bert Groothengel) (2007)
• Los altos mandos (Spaanse vertaling van 'De bovenbazen' door Rob Barnhoorn) (2009)
• Plattwalzer (Duitse vertaling van 'Het platmaken' door Jacqueline Crevoisier) (2014)

Bloemlezingen

Tonen

Tom Poes woonde dicht bij een groot woud.
Daar wandelde hij graag in, want je kunt er van alles beleven;
bij de ene boom weet je niet wat je bij de volgende zult zien.
Op een dag was hij vroeg op stap gegaan.
De zon scheen stralend en de vogels zongen.
"Echt een dag voor avonturen," dacht Tom Poes.
(Eerste zinnen, eerste Tom Poesverhaal, De Telegraaf, 16-03-1941)

Tijdschriften

• In 1932 werd zijn strip 'Tobias' gepubliceerd.
• Marten Toonder begon zijn loopbaan in Leiden, bij een uitgever van tijdschriften.
• Samen met Jan Gerhard Toonder publiceerde hij een strip over Bram Ibrahim in het KRO-omroepblad.
• Zijn eerste grote 'dagstrip' was 'Tom Poes' in 'de Telegraaf'.
• In Ierland stond de Bommel-strip korte tijd in 'The Independent'. Volgens Toonder deed de strip het in Ierland niet omdat hij te 'high-brow' was.
• In 1986 sloot hij met zijn laatste Bommelverhaal 'Het einde van eindeloos' zijn strippublicaties in dagbladen af.
• In 1998 stopte 'NRC-Handelsblad' met de herhalingen van 'Tom Poes'.
• De Tom Poes- / Bommelverhalen verschenen in de volgende dagbladen: 'De Telegraaf', 'NRC Handelsblad', 'Arnhemse Courant', 'Brabants Dagblad', 'Dagblad Tubantia', 'Dagblad van het Oosten', 'Edese Courant', 'Eindhovens Dagblad', 'Graafschapsbode', 'Haagsche Courant', 'Haarlemsche Courant', 'Helmonds Dagblad', 'Hengelo's Dagblad', 'Leeuwarder Courant', 'Limburgs Dagblad', 'Nieuwe Apeldoornse Courant', 'Nieuwsblad van het Noorden', Nieuwsblad van het Zuiden', 'De Courant - Nieuws van de Dag', 'Noord Veluws Dagblad', 'Nijmeegs Dagblad', 'Rotterdams Nieuwsblad', 'De Tijd', 'Het Vaderland', 'De Volkskrant'.
• In het buitenland verschenen één of meerdere Tom Poes- / Bommelverhalen (in het Nederlands) in: ''Het Volk' (België), 'De Dijk' (Canada), 'Amigo di Curaçao' (Curaçao), 'La Cruz' (Curaçao), 'Javabode' (Indonesië), 'Kompas' (Indonesië), 'Locomotief' (Indonesië), 'Preangerbode' (Indonesië), 'Sakti Alanisjah' (Indonesië), 'De Unie' (Indonesië), 'De Vrije Pers' (Indonesië), 'Het Nieuws' (Suriname), 'De Surinamer (Suriname)', 'Volksbode' (Suriname), 'De Ware Tijd (Suriname).
• De Tom Poes- / Bommelverhalen verschenen in de volgende tijdschriften: 'AMRO's Bommelkoerier', 'Arts en auto', 'AVRO Radiobode', 'De Beiaard der Lage Landen', 'Beperkte Dienstregeling', 'Bommelbode', 'Bommelkoerier', 'Donald Duck', 'Donald Duck Stripgoed', 'Dutch-Australian Weekly', 'Dutch-Canadian Bi-Weekly', 'De Echo', 'Folia Civitatis', 'HP-Magazine', 'Jeugd Verkeerskrant voor Nederland', 'Kleine Zondagsvriend', 'Mickey Magazine', 'NBBS Reizen', 'Nieuwe Rommeldamse Courier', 'Ons Vrije Nederland', 'Oranje Post Feestkrant', 'Plastic Paper', 'Privé', 'Pum Pum', 'De Raaf', 'Revue', 'De Spaarpost', 'Striprofiel', 'Stripschrift', 'Tom Poes Weekblad', 'De Tijd', 'Vrij Nederland', 'Wereldkroniek', 'The Windmill Post', 'Zondagsvriend'
• De Koning Hollewijn-verhalen verschenen van 22-03-1954 tot 26-06-1971 in 'De Telegraaf'. Verder verschenen ze o.a. in 'Stripschrift'.
• De Kappie-verhalen verschenen van 27-12-1945 tot 12-07-1972 in 'Het Vaderland'. Ze verschenen ook in 'Algemeen Dagblad', 'De Dordtenaar', 'De Kareoler', 'Kollumer Courant', 'Nieuwe Noordhollandse Courant', 'Nieuwsblad van het Zuiden', 'Dagblad voor de Zaanstreek de Typhoon', 'Winschoter Courant', 'Woerdense Courant', 'Gazet van Antwerpen'.
• De Kappie-verhalen verschenen in de volgende tijdschriften: 'AVRO Radiobode', 'Bommelbode', 'Groot Utrecht', 'Pum Pum', 'Stripschrift', 'Tom Poes Weekblad'.
• De Panda-verhalen verschenen van 23-12-1946 tot 23-02-1988 in 'De Haagsche Courant'. Ze verschenen ook in 'Amersfoortse Courant', 'Arnhemse Courant', 'Beverwijkse Courant', 'Brabants Nieuwsblad', Edese Courant', 'Dagblad van het Oosten', 'De Gooi- en Eemlander', 'Gooi en Ommeland', 'Goudsche Courant', 'Graafschapsbode', 'Haarlems Dagblad', 'Hengelo's Dagblad', 'Het Laatste nieuws', 'Leeuwarder Courant', 'Leidsch Dagblad', 'Limburgs Dagblad', 'Het Nieuwe Land', 'Nieuwe Norodhollandse Courant', 'Nieuwsblad van het Noorden', 'Nijmeegs Dagblad', Provinciale Zeeuwse Courant', 'Rotterdams Nieuwsblad', 'Schager Courant', 'Steenwijker Dagblad', 'Tubantia', Dagblad voor de Zaanstreek De Typhoon', 'Utrechts Nieuwsblad', 'Veluws Dagblad', 'IJmuider Courant', 'Zwolsche Courant'.
• De Panda-verhalen verschenen in de volgende tijdschriften: ''Bommelbode', 'Intermadiair', 'Jeugd Verkeerskrant voor Nederland', 'Pum Pum', 'De Raaf', 'Stripschrift', 'Tom Poes Weekblad'.
• De Bello-verhalen verschenen in 'Cinema & Theater' en in 'Unicum'.
• Marten Toonder publiceerde in 'De Tweede Ronde'.

Tekening van Marten Toonder
op cover winternummer 1988
'De Tweede Ronde'.

Door Marten Toonder geïllustreerd werk

• Jan Mens, Geertje (940)
• Henk Helder, Pasja en het geheim van Belversen (1941)
• Halbo C. Kool, Nieuw welkomstlied (rijmprent) (1944)

Over Marten Toonder

• 1 hoofdstuk: 'Tom Poes in Rommeldam' in 'Nieuwe buitelingen' van Godfried Bomans' (1955)
• Jan Hein Donner, 'Het menselijk teveel en de paradox van de identiteit. Een ontisch onderzoek tegen beter weten in naar de oorsprongen van Tom Poes en zijn relatie tot Heer Bommel enerzijds en Wammes Waggel anderzijds (uitleiding in 'Als je begrijpt wat ik bedoel') (1967)
• R. Godtheip, 'Heer Bommel op de literatuurlijst?', Literatuurkrant (bijlage Bulkboek 3) (januari 1973)
• Rudolf Geel, 1 hoofdstuk: 'De slimme heelmeester en het avontuur van stand' in 'Schijnhelden en nepschurken' (1973)
• Henk R. Mondria, 'Bommelbibliografie' (1974)
• Rob Godthelp, 'Koning Hollewijn' in 'Levende talen' (augustus 1974)
• Rob Godthelp, 'Heer Bommel en de functie van de ironie' (1975)
• Domien ten Berge, 'De stripkunst van Toonder' (1976)
• Hans A. Spa, 'Thijs IJs: een studie' (1976)
• G. Kazemier, 'Mijn oplettende lezertjes, als u begrijpt wat ik bedoel' in 'Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde' (1976, deel 2)
• Maarten van Gils, 'Heer Bommel en zijn komische kracht' (1977)
• Een interview met Marten Toonder in 'Bibeb interviews 73/77' (1977)
• 1 hoofdstuk: 'Marten Toonder eindelijk ontmaskerd' in 'Hiërogliefen. Autobiografische essays' (1977)
• Marjolein Mendels, 'Toonders Kukel' (1977)
• Arnold Heertje, 'Heer Bommel als theoretisch econoom' (1978)
• Een hoofdstuk over Marten Toonder in 'Boekentaal. 20x nadenken over literatuur' van Hans Werkman (1981)
• Aart van Zoest, 'Tekenaar Toonder, de taaltovenaar' in 'Bzzlletin 92' (januari 1982)
• Een boekbespreking van 'De grote onthaler' in 'Aangekruist. Boekbesprekingen van J.M. A. Biesheuvel tot Jan Wolkers' van Hans Werkman (1982)
• Rob van Santbrink (samenst.), 'De curieuze wereld van Heer Bommel en Tom Poes' (1988)
• Een bijdrage over Marten Toonder in 'Lexicon van de jeugdliteratuur' door Bert Meppelink (februari 1988)
• Hans Matla (samenst.), ''n Heer is onprijsbaar, bommelcatalogus, officiële en cumulatieve bibliografie van het werk van Marten Toonder' (1988)
• Bzzlletin gaf in februari 1988 een 'Bommelnummer' uit.
• Een bijdrage over Marten Toonder in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Jeroen Vullings (november 1990)
• Bert Meppelink, 'De kleurige avonturen van een jonge poes' in 'Boekenpost' (september/oktober 1996)
• Henk van den Ham, Algemene BommelConcordantie (1997)
• Pim Oosterheert, 'De breinbaas van Bomelstein' (2001)
• 1 hoofdstuk: 'Als je begrijpt wat ik bedoel' in 'Gouden fictie. Het fenomeen everseller' van Marja Pruis (2001)
• 1 bladzijde over 'Tom Poes en de reuzenvogel' in 'Het kinderboek' (2002)
• 'De kunst van Toonder. Een persoonlijke keuze' (2002)
  
• Jan Cornelissen en Tony Agterberg, 'De Toonder Toneelstukken: voorstellingen 1941-1999' (2004)
• 1 hoofdstuk: 'Ollie B. Potter' in 'Waarom vrouwen betere lezers zijn' van Herman Franke (2004)
• Geert van Istendael, 1 hoofdstuk: 'Marten Toonder' in 'Mijn Nederland' (2005)
• Max Wolters, 'Van Tom Poes tot Heer Bommel' (AO 2834) (2005)
• Pim Oosterheert, 'Taal van Toonder' (2 delen) (2005)
• Pim Oosterheert, 'Bommellexicon ‘Van Aamnaak tot Zwirkvlaai’' (2005)
• Marten Toonder, '02-05-1912 27-07-2005' (2005)
• Frank van Hartingsveld, 'De Tao van Toonder, de denkwereld van Marten Toonder' (2005)
• Joep Bertrams e.a., 'Was Tom Poes maar hier : een hommage aan Marten Toonder, 1912-20' (2006)
• Jenno Witsen, 'Bommel Reisgids - In de voetsporen van een heer van stand' (2007)
• Willem Venerius, Heer Bommel en het para-abnormale : over de magie in de Bommelsaga (2007)
• Pim Oosterheert, 'Een Bommelding: over het werk van Marten Toonder' (2008)
• Rob Godthelp, 'Enkele bomen uit het Bommelbos' (2009)
• Peter Schlingemann, 'Als men mij volgen kan: een inleiding tot het Bommelse denken' (2010)
• 1 hoofdstuk: 'De heer en de retoriek' in 'De hemel is naar beneden gekomen: een keuze uit de literaire nalatenschap' van Kees Fens (2010)
• Robin Lutz, 'Marten Toonder, een heer vertelt' (2011)
• 'W. F. Hermans en Tom Poes: een discours tussen Sergeï Sitniakowsky, Tim Krabbé, K. Schippers, Cornelis Jan Aarts, R.P. Anastase Prudhomme S.J. en Willem Frederik Hermans' (2011)
• Klaske Kassenberg: 'Dat moet ik Marten Toonder vertellen' (2011)
• Jan-Willem de Vries, 'De Toonder Animatiefilms' (met dvd) (2012)
• Jacqueline Zirkzee, 'Toonder in Leiden' (2012)
• Wim Hazeu, 'Marten Toonder: biografie' (2012)
• Klaas Driebergen, 'Bommel en Bijbel: Bijbel en christendom in de verhalen van Marten Toonder' (2012)
• Dick de boer en Loek Donders, 'De tekentafel wiebelde een beetje' (2012)
• Erik de Graaf, 'Een dubbel denkraam: Marten Toonder: een hommage' (schrijversprentenboek 57) (2012)
• Eiso Toonder, 'Portret van Phiny Dick: illustratrice en schrijfster naast Marten Toonder' (2012)
• 'De bovenbazen: tekenaars eren een meesterwerk' (2012)
• 'Het geheim van Marten Toonder' (2019)
• Erik Können en Paul Verhaak, 'Argus, de biografie - leven en werk van een nieuwsjager' (2019)
• Arnoud Alderlieste en Paul Verhaak, 'Was getekend Marten & Phiny' (2023)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Na de Tweede Wereldoorlog herbouwde men in Arnhem de Grote Kerk. Bij de restauratie plaatste men enkele Walt Disney-figuren (de zeven dwergen) en Ollie B. Bommel (van Marten Toonder) tussen de meer sacrale originele beelden. De Beeldhouwer ( Henk Vreeling) plaatste ook een beeld van de tegen de stripfiguren protesterende dominee G.C. Foeken.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden er toneelvoorstellingen rond Ollie b. Bommel opgevoerd. Verschillende gezelschappen (waaronder dat van Wim Sonneveld, die de rol van Heer Bommel speelde) voerden de stukken tot 1965 op.
• Rond 1950 zijn er Tom Poes- en Pandaverhalen op filmstrook verschenen (voor de toverlantaarn).
• Van 1955 tot 1962 was er bij een theetuin in Oisterwijk een miniatuuruitvoering van Rommeldam.
• In 1961 werd in Leiden de studentenvereniging 'Ollie B.' opgericht.
• In Den Bommel, een dorp op Goeree-Overflakkee staat sinds 4 april 1964 een standbeeld van Ollie B. Bommel, gemaakt door André Henderickx.
• Frank Wiering maakte de televisiefilm 'Een eenvoudige doch voedzame maaltijd', waarin Toonder over Ierland vertelt. De film werd eind 1972 uitgezonden.
• Een zelfportret van Marten Toonder in 'Schrijvers tekenen zichzelf' (1980). Een uitgave van 'De Revisor'.
• Olivier B. Bommel werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• Naar aanleiding van het werk van Marten Toonder (maar niet naar één speciaal boek) werd in 1983 de tekenfilm 'Als je begrijpt wat ik bedoel' gemaakt door Rob Houwer.
• De Stichting Schrijvers in Beeld bracht in 1985 'Marten Toonder, een videoportret' uit.
• 'Als je begrijpt wat ik bedoel' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1967.
• Marten Toonder schreef het lemma 'doerak' en 'eels (eelsk)' voor 'Het vergeetwoordenboek' (1994)
• 1 parodie op werk van Marten Toonder (door Drs. P) in 'Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek' (samenstelling Rody Chamuleau en J.A. Dautzenberg) (1994)
• In 1994 was er een tentoonstelling van zijn oorlogswerk in het Verzetsmuseum.
• In 1996 werden er twee postzegels uitgegeven met stripfragmenten uit de Bommelstrip.
• Peter Abel e.a., 'De keuken op Slot Bommelstein: het complete Bommelkookboek' (1997)
• In 1999 werd tekenaar Dick Matema de opvolger van Toonder voor de strip Tom Poes. Matema begon bij Toonder te tekenen toen hij zeventien was. Hij kent de stijl van Toonder door en door en heeft liefde voor de strip. Daarom had Marten Toonder er alle vertrouwen in. Toonder hield wel de supervisie over het eerste verhaal, dat 'Het ei van Ukuu' heet. Het verhaal stond in 'Donald Duck'.
• Uitgeverij Rivendell brengt een T-shirt op de markt, bedrukt met het gedicht 'Tierelier' van Marten Toonder.
• 'De oude schicht' (citaten) (2003)
• 1 portret van Marten Toonder in '222 schrijvers. Literaire portretten' van Eddy en Tessa Posthuma de Boer (2005), met het citaat 'De taal is magisch, de enige vorm van communicatie die we hebben.'
• 'Was Tom Poes maar hier', een hommage van 41 tekenaars aan Marten Toonder (2006)
• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook Marten Toonder was in dit 'Pantheon' opgenomen. Eind 2008 zal het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers besteden.
• Bommel hoorspelen 1(8 cd's, 2008)
  
  
• Bommel-reisgids (2008)
• Een gesprek met Marten Toonder op 'Hier is... Adriaan van Dis' (10 dvd's) (2008)
• 'Bommel & Tom Poes' (20 prentbriefkaarten) (2009)
• Bommel hoorspelen 2 (8 cd's, 2009)
• Bommel hoorspelen 3 (8 cd's, 2010)
• Een portret (acryl op paneel) van Marten Toonder door Lia Laimböck, gemaakt in 1995 én een portret (olieverf op doek) van Marten Toonder door Sylvia Willink-Quiëel, gemaakt in 1996 in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
• Bommel hoorspelen 4 (8 cd's, 2012)
• Johannes van Dam, 'Koken op Bommelstein' (2012)
• In het Letterkundig Museum was eind 2012/begin 2013 de tentoonstelling 'Een dubbel denkraam', n.a.v. zijn honderdste geboortjaar.
• 'Bommel', glossy, 100 ex. (2012)
• 'De diastroken van Heer Bommel en Tom Poes: digitaal: 100 jaar Marten Toonder, 1912-2012' (dvd, 2012)
• Klaas Driebergen, 'Bommel en Bijbel' (2012)
• Op het Noordereiland in Rotterdam komt een standbeeld van Tom Poes, gemaakt door de kunstenares Tamyra Meesters.
• Ter gelegenheid van 75 jaar Tom Poes gaf PostNL in 2016 postzegels uit met de beeltenis van Tom Poes En Olivier B. Bommel. Het betrof een beperkte oplage van 750 exemplaren.

Literaire prijzen

• In 1954 werd Marten Toonder lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde.
• Erelid van het Stripschap (1968)
• Stripschapsprijs 1982.
• Erelid Holland Animation (1983)
• Tollens-prijs 1992.
• Hij was (het enige) erelid van het Genootschap Onze Taal.

Marten Toonder heeft enkele malen geld ter beschikking gesteld om de Geertjan Lubberhuizen-prijs te laten voortbestaan.

Werk van Marten Toonder geciteerd in een overlijdensbericht

Volkskrant, 08-07-1995

Volkskrant, 09-05-2023

Opmerkingen

• Zijn vader - ook Marten Toonder - was gezagvoerder ter koopvaardij (en schreef ook boeken).
• Zijn twee jaar jongere broer is de schrijver Jan Gerhard Toonder.
• Na de Eerste Wereldoorlog nam zijn vader 'comics' mee van zijn reizen naar Amerika. Marten besloot naar aanleiding daarvan dat hij striptekenaar wilde worden.
• Marten Toonder bezocht van 1918 tot 1925 zeven lagere scholen in Rotterdam. De reden hiervan was dat zijn moeder vaak met haar kinderen verhuisde.
• In 1926 zat Marten Toonder op de Mulo in Spangen. Van 1927 tot 1931 zat hij op de Nieuwe Middelbare Handelsschool op de Westersingel.
• Na zijn eindexamen maakte hij een zeereis naar Zuid-Amerika. Hier maakte hij kennis met het werk van de cartoonist Dante Quinterno (een voormalig medewerker van Walt Disney). Van hem leerde hij - via een schriftelijke cursus - de beginselen van de strip en de tekenfilmanimatie.
• Na 1931 ging hij korte tijd naar de Tekenacademie in Rotterdam.
• Marten Toonder begon zijn loopbaan in 1933 bij Rotogravure in Leiden, een uitgever van tijdschriften.
• In 1935 trouwde Marten Toonder met Phiny Dick (zijn vroegere buurmeisje). Ze gingen in Leiden wonen. Ze kregen twee zoons en adopteerden twee dochters.
• Na een paar jaar vestigde hij zich in Amsterdam, waar hij begon te schrijven en tekenfilms begon te produceren.
• In 1936 verscheen zijn strip 'Tijs IJs' in elf regionale kranten.
• Rond 1938 ontwierp hij de figuur Tom Poes. De eerste Tom Poes-verhalen verschenen in Tsjechoslowakije en Argentinië. In 1941 (vanaf 16-03) stond het eerste verhaal van Tom Poes in 'De Telegraaf': 'Tom Poes ontdekt het geheim der blauwe aarde'. Vanaf het derde verhaal (De tovertuin) kwam Ollie B. Bommel in het verhaal voor.
• In 1942 richtte hij de Toonder Studio's op. Hiermee trok hij veel jonge tekenaars aan. Enkelen van hen maakten later ook zelf naam.
• In 1944 werd zijn zoon Onno geboren.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef hij in 'De Telegraaf' publiceren. Ook maakte hij films voor een Berlijnse firma. Door deze openbare activiteiten kreeg hij de kans onderduikers aan het werk te zetten in zijn illegale drukkerij D.A.V.I.D. die in zijn studio gevestigd was. Hier werden valse persoonsbewijzen gemaakt en ondergrondse blaadjes gedrukt (o.a. 'Metro'). Na de oorlog trok het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie de conclusie: geen verzetsheld, wel een verzetsman.
• Na de Tweede Wereld werd officieel de 'Marten Toonder Studio's' opgericht. In de Toonder Studio's ontwierp hij vele strips (Tom Poes, Panda, Kappie, Hollewein) die over de hele wereld in kranten en tijdschriften verschenen.
• Marten Toonder werd in 1954 - wegens literaire verdiensten - lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde in Leiden.
• Het taalkundig gedeelte van de Tom Poes-strips kreeg steeds meer aandacht en hiermee kreeg Toonder ook literaire erkenning. Het zwaartepunt van deze strip verschoof in de loop der jaren van Tom Poes naar Ollie B. Bommel.
• De Koning Hollewijn-strip deed het goed in Nederland. In het buitenland was er nauwelijks vraag naar. Wellicht was de serie daarvoor te typisch Nederlands.
• Het ondernemer zijn beviel Toonder slecht. De zakelijke beslommeringen hadden een negatieve invloed op zijn creatieve werk. In 1965 besloot hij zich verder vooral te richten op het tekenen en schrijven.
• In 1966 ging Marten Toonder in Greystones (Ierland) wonen in zijn landhuis 'Eyrefield Lodge'. Hier werd hij niet door allerlei zaken afgeleid en kon hij zich ongestoord op het tekenen richten. Hij herkende er het landschap dat hij al jarenlang tekende.
• Zijn studio werd in 1967 gevestigd in kasteel Nederhorst den Berg.
• Marten Toonder werd in 1982 officier in de orde van Oranje-Nassau. In datzelfde jaar kreeg hij het verzetsherdenkingskruis.
• In 1986 stopte Toonder met jet tekenen en schrijven van strips. In 47 jaar schreef en tekende hij 177 Bommel-verhalen.
• In 1992 overleed zijn broer Jan Gerhard.
• 'Tera' (1998) is de epiloog bij zijn autobiografie en is een hommage aan de overleden componiste Tera de Marez Oyens, met wie hij kort getrouwd is geweest.
• Van februari tot september 1999 werd in Kasteel Groeneveld in Baarn een 'Toonder-tentoonstelling' gehouden, met als titel 'Heer Bommel en de Natuur'.
• In het Letterkundig museum staat een bronzen kop van Marten Toonder, gemaakt door de kunstenares Sylvia Willink-Quièl.
• Zijn zoon Eiso Toonder is ook striptekenaar. Onder het pseudoniem Peter Abel tekende hij de strip 'Goeroe', die in 'De Telegraaf' werd gepubliceerd.
• Vanaf 2001 woonde Marten Toonder, na een zware longontsteking, in het Rosa Spierhuis in Laren. Voordat hij in het Rosa Spierhuis ging wonen bracht hij zijn literaire nalatenschap al onder bij het Letterkundig Museum.
• In Rotterdam (Waar Toonder woonde van 1921 tot 1935) werd tergelegenheid van zijn 90e verjaardag een standbeeld onthuld.
• Marten Toonder werd op 02-08-2005 in besloten kring gecremeerd.
• Begin juni 2006 bepaalde de rechter dat het boek 'De Tao van Toonder, de denkwereld van Marten Toonder' van Frank van Hartingsveld uit de handel genomen moest worden. Van Hartingsveld had er sinds 1992 aan gewerkt, Toonder werkte er aan mee, maar was er niet tevreden over, wat volgens de rechter bleek uit een brief van Toonder aan Van Hartingsveld uit 2004. Op 6 december 2008 sloten uitgeverij Panda en de Stichting het Toonder Auteursrecht een overeenkomst, waarin bepaald werd dat de Tao weer in de winkel zal komen te liggen. Bij een eventuele herdruk zullen correcties in de tekst plaatsvinden, overeenkomstig de aantekeningen die Marten Toonder in het manuscript heeft gemaakt, en de bezwaren die hij over de inhoud had.

handschrift Marten Toonder

Anderen over Marten Toonder

• Illustrator. Behalve een beknopte geschiedenis van de tekenfilm, schreef hij fantastische prentenboekjes voor het kleine volkje. (Lectuur Repertorium 1954, blz. 2489)
• Voor ik het vergeet: Droom en kukel zijn begrippen uit Tom Poes, een verhaal van een maand of vier geleden, denk ik, maar jullie lezen de NRC niet? Hier en daar staan in mijn reisbrieven meer citaten uit Tom Poes, o.a. in de Brief uit Amsterdam de uitdrukking 'doorgeblazen krothuis', ontleend aan Heer Bommel En De Grauwe Razer. Tom Poes is zeer grote literatuur, al beseffen slechts weinigen het. (Gerard Reve, Brieven aan Josine M., blz. 51/52, 21-07-1963)
• Men zou ieder aankomend schrijver geen betere dienst kunnen bewijzen dan hem aan te raden het verzameld oeuvre van Marten Toonder te bestuderen. Toonder is een voortreffelijk satiricus. (C. Buddingh' (1967) geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar')
• Er zijn weinig Nederlandse romans van onze tijd die zo'n lang leven zullen hebben als Toonders avonturen van Ollie B. Bommel. Horen tot onze schaarse 'klassieken'. (C. Buddingh', Dagboeknotities 1967-1972, blz. 353/354, 09-11-1970)
• "Zo," zei mijn dochter van twaalf misprijzend en ze liet het boek tussen duim en wijsvinger heen en weer slingeren, "hebt u weer zo'n kinderboek gekregen? Ik snap niet dat u dat leest. Ik begrijp ze best, maar ik vind er niks an." Het antwoord: "Wacht maar een paar jaar, dan snap je ze niet meer. En dan nog een paar jaar wachten en dan zul je ze zo langzamerhand wel gaan begrijpen." Het antwoord werd niet begrepen (nog niet) en toch was het waar en die waarheid stempelt de Ollie B. Bommelboeken van Marten Toonder tot literatuur. (Hans Werkman, Marten toonder, in: Uitgelezen 5, blz. 111)
• Bommel zou zonder meer in deze tijd kunnen leven, bijvoorbeeld als rentenier op een havezathe in de Achterhoek. Ook zijn makkertje Tom Poes is herkenbaar. Dit kwieke baasje zou waarschijnlijk vaag aan de ideeën van de PPR hebben gesnuffeld en in de een of andere actiegroep zijn draai hebben gevonden. (Roelof van Gelder, NRC, 24-11-1978)
• De kracht van Toonders teksten ligt vooral in de ironie, waarbij veelvuldig gebruik wordt gemaakt van retorische stijlfiguren, clichés, understatements enz. Veel van de zinswendingen of uitdrukkingen die Toonder zijn figuren in de mond legt, behoren inmiddels tot het gangbare spraakgebruik. Het is deze literaire verdienste die maakte dat men Marten Toonder in 1954 benoemde tot lid van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Bovendien begon in de jaren zestig een reeks heruitgaven van Bommelstrips te verschijnen als literaire reuzenpockets. De Tom Poes en Bommelstrips kenden ook een groot internationaal succes; tot in Japan verschenen zijn strips in vertaling. (G.J. van Bork en P.J. Verkruijsse, De Nederlandse en Vlaamse auteurs, blz. 569)
• Toonders kwaliteiten liggen vooral in zijn kracht als verteller. Tekentechnisch weet hij zich in de loop der jaren wel te ontwikkelen, maar tot echt bijzondere hoogte is hij niet gekomen. In zijn verhalen weet Toonder echter soms tot ongekende hoogten te komen. Hij is inventief, hanteert een zuiver taalgebruik en verrijkt de Nederlandse taal met allerlei nieuwe woorden en taaluitingen. (Bea Ros, Lexicon jeugdliteratuur, juni 1989)
• Marten Toonder karakteriseert zijn personages niet alleen door middel van hun eigenschappen, maar vooral door hun taalgebruik. Ieder personage beschikt over een specifiek ideolect. Men denke aan het in slecht Nederlands vertaalde Duits dat professor Prlwytzkofsky spreekt, of aan het jargon van de ambtenaar Dorknoper. Ook aan een aantal bij de personages behorende vaste uitdrukkingen kunnen ze herkend worden: 'Praw!', 'Altijd dezelfde', 'Als ik zo astrant mag zijn'. Daarbij typeert Toonder zijn figuren in taal: het is meteen duidelijk wie dat 'kakelende lachje' toebehoort. Een van Toonders veelbeproefde stijlmiddelen, om herhaling te vermijden, is de vervanging van een eigennaam door een epitheton of omschrijving; de overspannen zielkundige, de trouwe knecht, de geharde zakenman. De adjectieven in deze omschrijvingen zijn bijna altijd karakteriserend, nooit alleen versierend. (Jeroen Vullings, Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945, november 1990)
• Zijn fantasie heeft iets natuurlijks. Hij laat dieren praten maar ze veranderen niet opeens in theepotjes of roddelende uitlaatgassen. Hij zorgt dat het onzichtbare draadje tussen werkelijkheid en fantasie niet breekt. De merkwaardigste wezens blijven bij hem van vlees en bloed. Je kunt je voorstellen dat er zulke wezens bestaan en je voelt met ze mee. De avonturen horen bij de wezens die ze beleven en andersom. Heer Bommel valt dan ook nooit uit de toon, waar hij ook verzeild raakt. (Herman Franke, Waarom vrouwen betere lezers zijn, blz. 26)
• In de Bommel-verhalen verbeeldde Toonder zijn visie op onze onvolmaakte wereld, met zijn ijverige, onvolmaakte bewoners. Hij was een maatschappijcriticus zonder de moralist uit te hangen, en dat maakt hem geliefd bij intellectuelen en collega-schrijvers. (Aleid Truijens, Volkskrant, 28-07-2005)
• EEN HEER VAN STAND
  
  Er was drie dagen rouw in Rommeldam.
  Toen was het burgemeester Dickerdack
  Die van een groot verlies voor allen sprak,
  Waarna Heer Bommel zelf naar voren kwam;
  
  'Tom Poes,' sprak Ollie B., 'verzin een list.
  Laat Marten Toonder opstaan uit zijn kist.'
  (Driek van Wissen, De laatste jaren, blz. 83)
• Er gaat geen dag voorbij dat ik niet even en een Bommelboek blader, niet uit nostalgie, maar om te zien hoe het moet. Zoals ik dagelijks naar etsen van Rembrandt kijk om dezelfde reden, en dat ik die twee namen in één adem noem is geen toeval. Toonder was de enige die met inkt en penseel kon wat Rembrandt deed met een etsnaald. (Dick Matena, Wat jij, jonge vriend, blz. 8)
• Men beweert altijd dat mensen zich wél identificeren met Bommel en niet met Tom Poes, omdat Bommel, in al zijn zwaktes, herkenbaarder is. Maar ik denk dat we meer van Bommel houden omdat hij het goede betracht en daarbij fouten maakt die hij niet ziet, maar wij wel. En daarmee roept hij ons medeleven en dus onze sympathie op. Volgens mij 'herkent' niemand zich in Bommel. Ik denk juist dat de meeste mensen meer op Tom Poes lijken: rationeel, de boel altijd zo'n beetje redderend, zonder specifieke verlangens. (Nicolien Mizee, Allesverpletterende, blz. 152)

Mijn favoriete citaat

Het was winter geworden.
Natte sneeuwvlokken daalden op Rommeldam neer
en een koude noordooster gierde om de buitenwijken.
Enige maanden geleden placht de burgerij zich hier
met radio's en knalfietsjes langs de wegkanten te vertreden,
doch nu was de omgeving geheel verlaten
en slechts een eenzame kraam herinnerde aan die gezellige tijden.
(Marten Toonder, Praw! Der hemeldonderweder, blz. 9, De niks)

Naar een overzicht van citaten van Marten Toonder

Uit mijn weblog: 9 maart 2009

'De laatste stelling. Opmerkelijke beweringen van Nederlandse promovendi', bijeengebracht door Kees Roos. Een bijzonder aangenaam bladerboekje uit 1999. De laatste stelling bij een proefschrift hoeft niet over de inhoud van het proefschrift zelf te gaan en zegt daarom iets over de hobby's of belangstellingssfeer van de promovendus (overigens is het lang niet bij alle universiteiten (meer) gebruikelijk of verplicht om stellingen op te nemen in het proefschrift). Wat bij dit boekje het eerst opvalt is de aanwezigheid van een hoofdstukje 'Heer Bommel en Tom Poes'. Negen liefhebbers van Toonder namen een stelling over zijn belangrijkste figuren op. Twee voorbeelden:

Aangezien Olivier B. Bommel en zijn kennissenkring, inclusief de rationeel ogende Tom Poes, zich steeds zonder enige reserves inlaten met professor Sickbock, magister Pas, Bull Super en Hiep Hieper, moet geconcludeerd worden dat alle gezichtsbepalende inwoners van Rommeldam een slecht geheugen hebben en nooit iets van hun avonturen leren. (M.J. van Gent, Universiteit Leiden)

Het lezen van een 'Tom Poes' is qua moeite omgekeerd evenredig met het eten van een tompoes. (A. van Iersel, in Marlou van Iersel, LU Wageningen)

 

 

Ze moeten nog ergens op zolder liggen:
handenvol prentbriefkaarten van Tom Poes
en Ollie B. Bommel. Elke ochtend bracht de
hoofdzuster er een mee, als ze de post

ronddelen kwam. Ik lag er al op te wachten,
heel de zaal eigenlijk, tot de zuster toe.
Ze kwamen kwetterend kijken welke mijn vader
nu weer ontdekt had en mij toegestuurd.

Hij kon mij enkel 's zaterdags en 's zondags
komen opzoeken, want hij werkte in Tiel.
('t Had nog iets met de IJssellinie van doen.)

Hij moet vaak triest en angstig zijn geweest.
Maar iedere avond postte hij een kaart
en wandelde dan terug naar zijn pension.
(C. Buddingh', De eerste zestig, blz. 58)

---

Bronnen o.a.

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Uitgelezen 5 (1981)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• NRC Handelsblad (05-11-1988)
• Lexicon van de jeugdliteratuur (februari 1988)
• Hans Matla, 'n Heer is onprijsbaar. Bommelkatalogus (1989)
• Kritisch lexicon van de Nederlandstalige literatuur na 1945 (november 1990)
• Volkskrant (25-03-1999)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (t/m nr. 100) (mei 2012)