• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen Over
• Citaat
• Bronnen

Paul de Wispelaere

Profiel

Achternaam: de Wispelaere
Roepnaam: Paul
Geboren: 04-07-1928
Te: Assebroek (Brugge)
Overleden: 02-12-2016
Te: Maldegem
Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft Paul de Wispelaere niet onder pseudoniem gepubliceerd.

Werk

Proza

• Scherzando ma non troppo (1959)
• Een eiland worden (1963)
• Mijn levende schaduw (1965)
• Een dag op het land (1976)
• Tussen tuin en wereld (1979)
• Mijn huis is nergens meer (1982)
• Brieven uit Nergenshuizen (1986)
• Een dagje op het land (herziene versie) (1989)
• En de liefste dingen nog verder (1998)
• Cuba en andere reisverhalen (2002)
• Tuin en wereld (Tussen tuin en wereld/Mijn huis is nergens meer/Brieven uit Nergenshuizen/En de liefste dingen nog verder) (2003)
• Onder voorbehoud (2003)

Dagboeken

• Dagboekfragmenten van Paul de Wispelaere staan in 'Elf uit Vlaanderen' (1966)
• Paul-tegenpaul: 1969-1970 (1970)
• Het verkoolde alfabet: dagboek 1990-1991 (1992)

Brieven

• 1 brief: 'Brief naar Talavera de la Reina' in 'Cahier d'Amour', samenstelling Luc Coorevits (1994)
• 2 brieven aan Paul de Wispelaere in 'Een aangename postumiteit. Brieven 1965-1997' van Herman de Coninck (2004)

Overige non-fictie

• V.J. Brunclair, 1899-1944 (1960)
• Hendrik Marsman (1961)
• Victor J. Brunclair (1961)
• Het Perzische tapijt: literaire essays en kritieken (1966)
• 7 over Karel Jonckheere (met anderen) (1967)
• 1 essay: 'Hugo Raes:Jagen en gejaagd worden' in 'Literair lustrum 1961-1966, samengesteld door J.J. Oversteegen, Kees Fens, H.U. Jeserun d'Oliveira (1967)
• Met kritisch oog (1967)
• Facettenoog: een bundel kritieken (1968)
• Een Vlaming bekijkt Nederland (1972)
• Jef Geeraerts: autobiografie, bibliografie, beschouwingen (met anderen) (1973)
• Jan Walravens: de mythe van de eerste morgen (1974)
• Louis Paul Boon, tedere anarchist: omtrent de utopia in 'Vergeten straat' (1976)
• De broek van Sartre (1987)
• Nederlandse letterkunde 1: Middeleeuwen tot einde 18e eeuw (met H.M. de Blauw en Jacques Kruithof) (1987)
• Gilbert Swimberghe of het gestage streven naar volmaaktheid (met anderen) (150 ex.) (1989)
• Tekst en context: artikelen en essays over moderne Nederlandse en buitenlandse literatuur (ter gelegenheid van zijn afscheid als hoogleraar, 500 ex.) (1992)
• De kunstopvattingen en de literair-kritische praktijk van Louis Paul Boon in de bladen De roode vaan en Front (1945-1950) (rede) (1994)
• Louis Paul Boon, Vergeten straat: de mislukking van een utopie (bibliofiel, 220 ex.) (2003)

Paul de Wispelaere schreef een voorwoord/nawoord voor:

• Sybren Polet, Mannekino: een realistische fabel (1968)
• Johan Sonneville, Netsky (1969)
• Marnix Gijsen, Jacqueline en ik (1970)
• J.J. Wesselo, Het tijdbeeld (1974)
• Hugo Raes, Bankroet van een charmeur (2003)

Vertalingen/bewerkingen

Vertaald:

• 'Een eiland worden' werd vertaald in het Duits.
• Werk van Paul de Wispelaere in '10 modern essays from Flanders' (1978)
• Ein Tag auf dem Land (Duitse vertaling van 'Een dag op het land' door Bernd Kehren) (1992)
• Werk van Paul de Wispelaere in 'New Flemish fiction' (1994)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Paul de Wispelaere publiceerde zijn eerste werk, het verhaal 'Fantasia' in 1954 in 'Dietsche Warande en Belfort'.
• Paul de Wispelaere was redacteur van 'De Tafelronde' (1956-1963)
• Paul de Wispelaere schreef vanaf 1960 kronieken in 'De Vlaamse Gids'.
• Paul de Wispelaere was mede-oprichter en redacteur van 'Diagram' (1963-1964)
• Paul de Wispelaere was redacteur van 'Komma' (1965-1970)
• Paul de Wispelaere is sinds 1968 redacteur en van 1981 tot 1983 hoofdredacteur van 'Nieuw Vlaams Tijdschrift'.
• Paul de Wispelaere was vanaf 1984 redacteur van 'Nieuw Wereldtijdschrift'.
• Paul de Wispelaere was literair criticus van 'Het Vaderland'.
• Paul de Wispelaere was lid van de redactieraad van 'Literatuur'.
• Paul de Wispelaere publiceerde in 'BOK', 'Maatstaf'.

Over Paul de Wispelaere

• 1 hoofdstuk: 'Plagiaat' in 'Loodlijnen' van Kees Fens (1967)
• In 'Te gast bij Vlaamse auteurs, vijfde reeks' van José de Ceulaer (1969) staat een interview met Paul de Wispelaere.
• Een interview met Paul de Wispelaere in 'Schrijven of schieten' van Fernand Auwera (1969)
• Een gesprek met Paul de Wispelaere in Godfried Bomans, 'Een Hollander ontdekt Vlaanderen' (1971)
• Een hoofdstuk: 'Wellusteling in het klooster' over Paul de Wispelaere in 'De Tweede Wet van Guépin' (1974) van J.P. Guépin. 4
• Een interview met Paul de Wispelaere in 'Beroepsgeheim. Gesprekken met schrijvers' van Willem M. Roggeman (1975)
• 2 teksten met vragen daarover: 'Jo Otten herdrukt' en 'Werkelijkheid bezien met facettenoog' in 'Cursorisch lezen' door Paul van Aken (1978)
• Een hoofdstuk: 'Een tapijt op straat' in 'De verlossing van Venus' van Martien J.G. de Jong (1979)
• Paul van Suetendael, 'De twijfel als methodiek: een analyse van "Tussen tuin en wereld" als autobiografische roman' (1982)
• Gert de Nutte, 'Paul de Wispelaere' (1986)
• Een bespreking van 'Brieven uit Nergenshuizen' in 'Eerste druk '86. Overzicht en bespreking van Nederlandstalig literair proza dat voor het eerst verscheen in 1986' van Bert Peene (1987)
• Paul van Aken. 'Paul de Wispelaere' (1987)
• 1 hoofdstuk: 'Paul de Wispelaere - Tussen tuin en wereld' door Jacques Kruithof in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 1990)
• 1 herinnering aan Paul de Wispelaere in 'Buddingh' van A tot Z: ontmoetingen met Nederlandse en Vlaamse letterkundigen', verzameld door Ares Koopman (1990)
• 1 hoofdstuk: 'Paul de Wispelaere - Mijn huis is nergens meer' door Jooris van Hulle in 'Lexicon van Literaire Werken' (augustus 1994)
• 1 hoofdstuk: 'Paul de Wispelaere: kritiek en autobiografie' in 'Hedendaagse Nedelandstalige prozaschrijvers' van Jaap Goedegebuure en Anne Marie Musschoot (1991)
• Een hoofdstuk: 'Oeo, oei' over Paul de Wispelaere in 'Opmars der plagiatoren' van Hans van Straten (1993)
• 1 hoofdstuk: 'De laatste muze, Over Het verkoolde alfabet door Paul de Wispelaere' in 'Vlaamse leeuwen' van Jeroen Brouwers (1994)
• 'Glinsterende splinters: een uitgave ter gelegenheid van de uitreiking van de Prijs der Nederlandse Letteren 1998 aan Paul de Wispelaer: waarin opgenomen Cuba Sí, Cuba No: niet eerder gepubliceerde dagboekbladen / van Paul de Wispelaere; en het juryrapport Prijs der Nederlandse Letteren' (450 ex.) (1998)
• Jacques Kruithof, 'Schrijven in Arcadia: over het werk van Paul de Wispelaere' (1999)
• Een bijdrage over Paul de Wispelaere in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Paul van Aken (december 1980/november 1999)
• 'Bzzlletin' gaf in dec 93/jan94 een nummer uit met veel artikelen over Paul de Wispelaere.
• Erik Spinoy, 'Mythe en geschiedenis: de wereld van Paul de Wispelaere' (2003)
• 1 hoofdstuk: 'Paul de Wispelaere - Het verkoolde alfabet' door Ton Brouwers in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 2003)
• 1 column: 'De academische valsemunters: Wie is de ware De Wispelaere?' in 'Het vroegste vitriool 1983-1993' van Tom Lanoye (2004)
• 1 interview met Paul de Wislpelaere: 'De natuur, dat is pure erotiek' in 'Schrijvers gaan niet dood' van Margot Vanderstraeten (2008)
• Bart Vervaeck (red.), ' Paul de Wispelaere: de moderne roman' (2011)
• Een hoofdstuk: 'Utopist van het kleinschalige' over Paul de Wispelaere in 'Een iets beschuttere plek misschien' van Cyrille Offermans (2018)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Samen met Gerrit Borgers en Ivo Michiels maakte hij in 1966 de televisie-documentaire 'In de voetsporen van Paul van Ostayen'.
• Paul de Wispelaere leest 'Avondmijmeringen' (onuitgegeven) op 'Microfonie van Zuidnederlandse schrijvers II' (4 lp's) (1978)
• In 1979 werd een televisiefilm gemaakt over de biografische achtergrind in zijn werk, naar aanleiding van 'Tussen tuin en wereld'.
• P. de Wispelaere werkte mee aan 'De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden' (1985)
• Paul de Wispelaere leverde bijdragen aan 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945', o.a. over Fernand Auwera en Pierre H. Dubois.
• 1 hoofdstuk: 'Louis Paul Boon. De Kapellekensbaan' in 'Lexicon van Literaire Werken' (1989)
• 'Paul de Wispelaere leest "Ik ben ongeneeslijk"' (2 cd's) (2010)

Literaire prijzen

• Jan Campertprijs voor het essay 1967 voor 'Met kritisch oog'
• Driejaarlijkse Prijs van de Maatschappij voor Letterkunde 1971
• Prijs der literaire kritiek 1971
• L.P. Boon-prijs 1974
• Staatsprijs voor Vlaams verhalend proza 1980 voor 'Tussen tuin en wereld'
• Staatsprijs voor kritiek en essay 1988 voor 'De broek van Sartre'
• Prijs voor letterkunde, Vlaamse Provincies voor 'De broek van Sartre'
• Prijs der Nederlandse Letteren 1998
• Isengrimusprijs van het Louis Paul Boon Genootschap 2003

Paul de Wispelaere was lid van de jury voor volgende prijzen:

• Reina Prinsen Geerligs-prijs 1962, 1963, 1964, 1965
• Lucy B. en C.W van der Hoogt-prijs 1968, 1969, 1970
• Feniks-prijs 1970, 1971
• Louis Couperus-prijs 1975
• Vijverberg-prijs 1975, 1976, 1977
• Jan Campert-prijs 1975, 1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1985
• Constantijn Huygens-prijs 1975, 1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1985
• Bijzondere prijs van de Jan Campert-stichting 1975, 1976
• Nienke van Hichtum-prijs 1977, 1979, 1981, 1983, 1985
• F. Bordewijk-prijs 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1985
• Dr. Wijnaendts Francken-prijs 1981
• J. Greshoff-prijs 1978, 1980, 1982, 1984
• G.H. 's-Gravesande-prijs 1980, 1981, 1982, 1983, 1984

Max Pam telde voor HP/De Tijd de juryleden van 14 Vlaamse en 163 Nederlandse prijzen tussen januari 1986 tot oktober 2001. Hij maakte een top 60 van juryleden. Paul de Wispelaere stond op nummer 5. Hij zat in die periode 42 keer in een jury.

Biografische opmerkingen

• De vader van Paul de Wispelaere was wagenmaker. zijn grootvader van moeders kant was een Nederlandse bloemist (uit Oudekerk aan de Amstel).
• Hij volgde het Grieks-Latijnse humaniora aan het Sint lodewijkscollege in Brugge.
• Paul de Wispelaere studeerde Germaanse filologie in Gent. Hij studeerde af in 1950. Hij promoveerde in 1974.
• In 1953 werd hij leraar Nederlands en Engels aan het Koninklijk Atheneum in Berchem.
• In 1956 trouwde hij (met Gerda, zij werkte in het onderwijs) en ging in Borgerhout wonen.
• Paul de Wispelaere was later leraar Nederlands aan de R.M.N.S. (Rijksmiddelbare Normaalschool) in Brugge.
• Paul de Wispelaere was van 1972 tot 1992 hoogleraar moderne Nederlandse letteren aan de Universiteit van Antwerpen.
• Paul de Wispelaere is romancier, essayist en criticus.
• Hij woonde nazijn scheiding in sint Andries Bruuge en Damme (Speystraat 16), en later in een boerderij in Moerbeke-Maldegem.
• Paul de Wispelaere koos in zijn beginjaren voor de ideeën van de 'nieuwe roman' ('nouveau roman'). Hij was van deze stroming in het Nederlands taalgebied één van de theoretici. De tijdsruimte waarbinnen zijn eerste verhalen zich afspelen is beperkt. Verder is zijn werk meestal autobiografisch getint. Dit geeft hij zelf aan met het motto van 'Paul-Tegenpaul', een zin van Maurice Gilliams: 'Doorheen en in alles blijf ikzelf onderwerp van wat ik schrijf'. Hij ziet het schrijverschap als 'specifieke vorm van leven en zelfverwezenlijking'. Dit wordt het hoofdthema van al zijn werk, inclusief de essays en kritieken
• Zijn literaire kritieken schrijft hij op een zeer persoonlijke, creatieve manier.
• Paul de Wispelaere debuteerde in 1963 met 'Een eiland worden'.
• In 1963 werd De Wispelaere in 'De Periscoop' door P. van Aken van plagiaat beschuldigd, zowel m.b.t. 'Een eiland worden' als 'Scherzando ma non tropo'. In het dagblad 'Het Laatste Nieuws' beantwoordt De Wispelaere dit. Hij stelt: 'Het is dus mogelijk dat vanuit een gelijkwaardige verhaalstoestand volstrekt gelijkwaardige en zelfs identieke observaties en zinnen volgen'. En hij toont dit aan met een fragment van Mulisch dat zeer veel lijkt op een enige maanden eerder door hemzelf gepubliceerd fragment. Overigens publiceren De Wispelaere en Van Aken later samen de bloemlezing 'Wereld in teksten'. De Wispelaere zegt hierover: 'Daar het een incident is geweest waarvan de betekenis voor de literatuur en ook voor mijn schrijverschap achteraf heel gering was, hebben we daar van weerskanten de spons over geveegd.'
• Paul de Wispelaere promoveerde op een onderzoek naar Dirk Coster en diens tijdschrift 'De Stem'.
• 'Paul-tegenpaul', dient gelezen te worden als: pool-tegenpool.
• De titel van 'En de liefste dingen nog verder' is ontleend aan een gedicht van Herman de Coninck: 'Alles is ver. En de liefste dingen nog verder. Maar door het verleden wordt het bij elkaar gehouden, als schapen door een herder.'
• Over zijn eigen plaats in de Nederlandse literatuur schreef hij: 'In Vlaanderen een halve Hollander, in Holland eentje uit Vlaanderen'.
• Over zijn thematiek zegt hijzelf: 'Als er één thema in mijn werk voortdurend aanwezig is, is het dat van de tijd. Van het besef van vergankelijkheid, van de dingen die verloren gaan'.
• Het autobiografisch aspect is in al het werk van Paul de Wispelaere sterk aanwezig en wordt steeds openlijker.

Anderen over Paul de Wispelaere

• De Wispelaere kan zich in sfeervolle beschrijvingskunst verliezen, maar even later betoont hij zich een scherp beschouwer van de tijdgeest. (Hans Warren, RD, 25-04-1992)
• Voor Paul de Wispelaere bestaat er geen rangorde in en zelfs geen scheiding tussen de verschillende genres die hij beoefent, tussen zijn fictionele en zijn essayistische werk. Lezen en schrijven zijn geen gescheiden bezigheden. (Hans Neervoort, Bzzlletin dec '93/jan '94, blz. 78)
• De Wispelaere schrijft een zeer noordelijk, Nederlands proza, met hier en daar wat proustiaanse effecten in de zinsbouw. Zijn boek heeft iets van een meeslepend recitatief, dat aanzet tot doorlezen. De taal is vaak van een grote poëtische kracht; bij veel zinnen is de aanvechting om ze te onderstrepen bij mij groter dan de liefde voor het gave boek: zo is het, en zo moet het gezegd worden. (Jacques Kruithof, VN, 15-11-1986)
• Hij was een literaire en schrijvende ekster - een beeld dat hij in zijn dagboek Het verkoolde alfabet gebruikt: wanneer je een boek aan het schrijven bent, pik je toch alles op wat in je ogen blinkt. (Paul Depondt, Volkskrant, 05-12-2016)

Mijn favoriete citaat

Op dit ogenblik moet hij de absolute eenzaamheid hebben gevoeld,
die misschien de vreselijkste bewuste ervaring is van de mens voor hij sterft.

(Paul de Wispelaere, Paul Tegenpaul)

Bronnen o.a.

• Kees Fens, Loodlijnen (1967)
• Knuvelder, Schets geschiedenis Nederlandse letterkunde (1969)
• José de Ceulaer, Te gast bij Vlaamse auteurs, vijfde reeks (1969)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Bzzlletin (dec93/jan94)
• Oosthoek lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur
• Encarta '98 (1998)
• Volkskrant (13-11-1998)
• Trouw (19-11-1998)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (maart 2020)