Jan de Zanger
Profiel
Achternaam: de Zanger
Roepnaam: Jan
Voornamen: Jan Ferdinand
Geboren: 04-07-1932
Te: Schiedam
Overleden: 14-01-1991
Te: Hejlsminde (Denemarken)
Pseudoniem(en): Zijn eerste werk publiceerde hij onder de naam Jan F. de Zanger.
| Voor tweedehands boeken | Ook van Jan de Zanger |
| Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Poëzie
|
|
- Bij mijzelf te rade (1962)
- Niet alleen/maar ook (1967)
- Een gat in mijn plusfour (1968)
- Aai de baas daarom (1970)
- Gaatjes prikken (1979)
- Wet verses (1980)
- Kraaiepoten (oude en nieuwe gedichten) (1983)
- Als een dolende hulponderwijzer (1983)
Proza
- De andere kant van de maan (1980)
- De fietser (1982)
- Achterhoek (bibliofiel, 120 ex.) (1988)
Voor kinderen:
- Ben is dood (1981)
- Gekke Bril en gekke Rooie (1983)
- Ik ben naar Wladiwostok (1983)
- Voor een halve zak drop (1984)
- De opschepper (1985)
- De knikker (1986)
- Desnoods met geweld (1986)
- De twee-bloed (1987)
- Poepoe (1988)
- Dit been is korter (1988)
- De mensen kijken altijd zo (1989)
- Hadden we er maar wat van gezegd! (1990)
- Ik hou het voor gezien (heruitgave van 'Ik ben naar Wladiwostok') (1992)
- Poepoe/De mensen kijken altijd zo (1995)
Overige non-fictie
- Praktijkboek gericht schrijven vwo-havo (1981)
- Werken met boeken, waarom zou je?: een visie op leesonderwijs in het basisonderwijs als uitgangspunt voor het leerplanontwikkelingsproject Werken met boeken (met Marjan Werts) (1981)
- Werken met boeken, hoe doe je dat? (met Marjan Werts) (1982)
- IBBY sectie Nederland (met Fiel van der Veen) (1983)
- Als een dolende hulponderwijzer: of ... werken met boeken in een Deense folkeskole: verslag van een studieverblijf (1983)
- Groeiboek: Werken met boeken in de basisschool (meerdere delen, met Marjan Werts) (vanaf 1986)
- Lezen & kijken: audiovisuele en andere ongebruikelijke middelen bij het literatuuronderwijs Nederlands (met Bernard SChut en Jos Boven) (1990)
- Kijk eens naar literatuur: lessuggesties voor literatuuronderwijs Nederlands met audiovisuele middelen (met Bernard Schut) (1991)
Vertalingen/bewerkingen
In het Nederlands
- Hans Jørgen Lembourn, Eens komt de dag (1961)
- Hans Jörgen Lembourn, Graaf Frederik, of De beste van alle werelden (1962)
- Gösta Gustaf-Janson, Het erfenisspel (1964)
- Klaus Rifbjerg, De chronische onschuld (1964)
- Vierendelen: Scandinavische gedichten (1965)
- M.Z. Thomas, Onder de leeuw van Venetië: over het leven van Marco Polo (1965)
- M.Z. Thomas, Hij wist het beter (1965)
- Leif Panduro, Wat mankeert Martin F.? (1966)
- Niet noodzakelijk met instemming: moderne Deense poëzie (1967)
- Renée Reggiani, Een combo en een hond (1967)
- Ingmar Bergman, Persona (1967)
- Lars Görling, 491 (1967)
- Cecil Bødker, Karton (1968)
- Jan Myrdal, Rapport uit een Chinees dorp (1968)
- Anders Bodelsen, Neem eens een getal in je gedachten (1968)
- Peter Ronild, Lichamen (1969)
- P. Kaare, Erotiek (1969)
- Villy Sørensen, Het wonderkind, en andere bizarre verhalen (1969)
- Klaus Rifbjerg, Gonnie en Claes (1970)
- Bent H. Claësson, Jongen en meisje, man en vrouw: moderne seksuele voorlichting voor jonge mensen (1970)
- Cecil Bødker, De laatste dag en andere verhalen (1970)
- Leif Panduro, 'k Heb lak aan tradities (1971)
- Het land Coitha. Derde boek: Erotische verhalen uit Denemarken (1971)
- Klaus Rifbjerg, Anna (ik) Anna (1972)
- Cecil Bødker, De luipaard (1972)
- Anders Bodelsen, Blijf zitten waar je zit (1973)
- Lars Okholm, Gezonde voeding - gezond milieu: een betere manier van leven (1974)
- Cecil Bødker, Silas en de zwarte merrie (1974)
- Bent H. Claësson, Het vrije blije vrijboek: seksuele voorlichting voor kinderen van plusminus 8 tot plusminus 13 jaar (1974)
- Cecil Bødker, Silas en Been-Godik (1975)
- Anders Bodelsen, Operatie Cobra (1976)
- Jutta Richter, Ik ga toch weer naar huis: dagboek van een uitwisselingsscholier (1976)
- Frederik Hetmann, Sheriff Ben of Een zwarte dag in Dodge City (1977)
- Lennart Frick, Nood-sprong (1977)
- In de zwijgende spiegel: een Scandinavische bloemlezing (1977)
- Cecil Bødker, Silas vreemd voor 15 (1979)
- Hans Jørgen Lembourn, 40 dagen met Marilyn (1979)
- Gunilla Bergström, Eens gestolen altijd een dief (1979)
- Anders Bodelsen, De stille handlanger (heruitgave van 'Neem eens een getal in je gedachten') (1980)
- Lennart Frick, De vergissing (1980)
- Irmelin Sandman Lilius, Sprookjes uit Tulavall (1980)
- Leif Esper Andersen, Mijn vader is werkloos (1980)
- Anna Fröding, De duivels (1981)
- P.C. Jersild, Een levende ziel (1982)
- Jutta Richter, De poppenmoeders : wat doe ik hier eigenlijk? (1982)
- Yngve Berger, Windstilte (1982)
- Helle Stangerup, Wolfstijd (1982)
- Maria Gripe, Agnes Cecilia: een merkwaardige geschiedenis (1983)
- Inger Brattström, Verdacht van inbraak (1983)
- Lennart Frick, De ontdekking (1984)
- Kjell-Olof Bornemark, Scheidslijn (1984)
- Anthony Corbett, Aan de poorten van de hel (1985)
- Volker W. Degener, Gevallen met m'n fiets (1985)
- Kjell-Olof Bornemark, Uitkering aan een deserteur (1985)
- Yücel Feyzioğlu, Keloğlan en Broeder Adelaar (met anderen) (1986)
- Kjell-Olof Bornemark, besmet terrein (1986)
- Hans Erik Engqvist, Mes in de rug (1987)
- Anders Bodelsen, Een hele schep geld (1987)
- Jutta Richter, Prins Nieman die een andere naam heeft dan zijn vader (1987)
- Mette Newth, Kom buiten kijken (1988)
- Philip Newth, Foei poes! (1988)
- Jutta Richter, De geraniumgevangenis (1989)
- Hanna Lehnert, Als een roestige spijker (1989)
- Mette Newth, De ontvoering (1991)
In het Deens
- Hollandske noveller (1971)
- Leo Vroman, Dykkeren og den forsvundne fisk: en fortaelling for børn (Stiemer en Stalma) (1972)
In het Zweeds
- Med andra ögon : modern holländsk lyrik (met Sebastian Lybeck) (1968)
Vertaald
- Werk van Jan de Zanger is vertaald in het Deens, Engels, Zweeds, Duits, Pools en Japans
- Die gesunde Seele (keuze uit zijn gedichten in het Duits vertaald) (1976)
- The raingauge of happiness (keuze uit zijn gedichten, in het Engels vertaald door Robert W. Lyng) (1979)
- Wer war Ben? (Duitse vertaling van 'Ben is dood' door Franz J. Lukassen) (1984)
- Für 'ne halbe Tüte Drops (Duitse vertaling van 'Voor een halve zak drop' door Siegfried Mrotzek) (1985)
- Ich geh nach Wladiwostok, oder Ich bin nicht so wie du (Duitse vertaling van 'Ik ben naar Wladiwostok' door Martje Postma en Marie-Thérèse Schins-Machleidt) (1986)
- Dann eben mit Gewalt (Duitse vertaling van 'Desnoods met geweld' door Siegfried Mrotzek) (1987)
- Jag far till Vladivostok (Zweedse vertaling van 'Ik ben naar Wladiwostok' door Per Holmer) (1987)
- Om så med vold (Deense vertaling van 'Desnoods met geweld' door Tim Kane) (1988)
- Pupu und die gelben Briefe (Duitse vertaling van 'Poepoe' door Siegfried Mrotzek) (1989)
- Das Bein ist kürzer (Duitse vertaling van 'Dit been is korter' door Siegfried Mrotzek) (1989)
- Anders als in seinen Träumen (Duitse vertaling van 'Dit been is korter' door Siegfried Mrotzek) (1989)
- Die Leute gucken immer so (Duitse vertaling van 'De mensen kijken altijd zo' door Jeanne Oidtmann-van Beek en Peter Oidtmann) (1990)
- Ben nie żyje (Poolse vertaling van 'Ben is dood' door Jerzy Koch) (1990)
- For en halv pose lakrids (Deense vertaling van 'Voor een halve zak drop' door Tim Kane) (1990)
- Vinir á vegamótum (IJslandse vertaling van 'Ik ben naar Wladiwostok' door Hilmar Hilmarsson) (1990)
- Die Glasmurmel (Duitse vertaling van 'De knikker' door Marie-Therese Schins-Machleidt e.a.) (1990)
- Warum haben wir nichts gesagt? (Duitse vertaling van 'Hadden we er maar wat van gezegd' door Rolf Erdorf) (1991)
- Ha kell, erőszakkal! (Hongaarse vertaling van 'Desnoods met geweld' door Csokonai Attila) (1991)
- Kvifor sa vi ingenting? (Noorse vertaling van 'Hadden we er maar wat van gezegd!' door Lars S. Vikør) (1993)
- Doroppusu (Japanse vertaling van 'Voor een halve zak drop) (1996)
- 'Hadden we er maar wat van gezegd' verscheen in 2007 in het Koreaans.
Vertalingen krijgen veel te weinig aandacht. Ik vind het mateloos irritant
dat de naam van de vertaler in boekbesprekingen vaak niet eens wordt genoemd.
Ze realiseren zich niet dat ze het zonder vertaler nooit zouden hebben gelezen.
(Jan de Zanger, Haarlems Dagblad, 21-05-1988)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Jan de Zanger publiceerde poëzie in 'Kentering', 'De Vlaamse Gids', 'Bzzlletin' en in 'Ontmoeting'.
- Jan de Zanger publiceerde in 'Maatstaf'.
Over Jan de Zanger
- 'Documentatie auteurs en illustratoren van jeugdboeken', jaargang 9, nr. 11 (1985)
- Een bijdrage over Jan de Zanger in 'Lexicon van de jeugdliteratuur' door Jacques Vos (februari 1987)
- 3 recensies van boeken van Jan de Zanger in 'Van grauwe griffel tot gouden gniffel. Over kinderboeken' van Rindert Kromhout (1989)
- Eva Roskam, 'Lezen over Jan de Zanger' (1991)
- Ruud A.J. Kraaijeveld 'Over... Jan de Zanger: Ben is dood, Voor een halve zak drop, Desnoods met geweld, Hadden we er maar wat van gezegd' (1993)
- Een bespreking van 'Dit been is korter' in 'Over lezen gesproken. Besprekingen van Nederlandse jeugdboeken' van Ruud Kraaijeveld (1996)
- Lijsterwijzer. Een boekje open over Abbing & Van Kleef, Thea Beckman, Theo Hoogstraaten, Bart Meyaert, Jan de Zanger (1999)
- Een hoofdstuk over Jan de Zanger in 'Lijsterwijzer: een boekje open over je favoriete auteurs' (2000)
- 1 bladzijde over 'Voor een halve zak drop' in 'Het kinderboek' (2002)
- Een hoofdstuk: 'Jan de Zanger (1932-1991)' in 'De laatste deur' van Jeroen Brouwers (2017)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- Jan de Zanger schreef bijdragen voor het 'Lexicon van de jeugdliteratuur', o.a. over Cecil Bodker (1983) en Monique Thijssen (1984)
- 'Voor een halve zak drop' verscheen in 1992 in de Jonge lijster-serie.
- 'De mensen kijken altijd zo' verscheen in 1994 in de Vroege lijster-serie.
- 'Desnoods met geweld' verscheen in 1994 als Penta-basic.
- 'Dit been is korter' verscheen in 1997 in de serie 'De Jonge Lijsters'.
- ' Hadden we er maar wat van gezegd!' verscheen in 1999 in de Jonge lijster-serie.
- 'Poepoe' verscheen in 2000 in de serie 'Vroege Lijsters'.
Literaire prijzen
- Sören-Gyldendalprijs 1970 voor zijn vertalingen uit het Deens.
- Gouden Harington van de tienerjury in Velsen 1981 voor 'Ben is dood'.
- Legpenning van de provincie Limburg (1982) voor 'De fietser'.
- Gustav Heidemann Friedenpreis 1988 voor ''Desnoods met geweld'.
- Tip van de Nederlandse Kinderjury 10 t/m 12 jaar voor 'Poepoe' (1989)
- Prijs van de Drentse kinderjury 1990.
- Tip van de Nederlandse Kinderjury 13 t/m 16 jaar voor 'Hadden we er maar wat van gezegd!' (1991)
Jan de Zanger was lid van de jury voor
-
Jenny Smelik-Kiggen-prijs 1985
Opmerkingen
- Jan de Zanger werd geboren in Schiedam. Toen hij acht jaar was begon de Tweede Wereloorlog. De Engelsen bombardeerden de haveninstallaties in de buurt van zijn huis. In 1943 werd bij een bombardement zijn huis vernield. In het laatste jaar van de oorlog (de hongerwinter) was er niet genoeg te eten en werd hij ernstig ziek.
- In 1945 (na de hongerwinter) stuurden zijn ouders hem voor drie maanden naar een gezin in Denemarken, om op krachten te komen. Hier kwam hij met het Deens in contact en via latere vakanties leerde hij vlot Deens spreken.
- Jan de Zanger volgde de HBS in Schiedam. Hierna reisde hij drie maanden door Scandinavië. Hij werkte als liftboy, landarbeider en bediende in een restaurant.
- Jan de Zanger studeerde Nederlands
- Van 1957 tot 1977 was hij leraar Nederlands. Eerst in Schiedam (op de school waar hij zelf leerling geweest was), vanaf 1963 in Lochem (Rijksatheneum). Hij ging in Zwiep wonen.
- Daarna werkte hij (tot 1990) bij het SLO (Stichting voor de Leerplanontwikkeling). Hier hield hij zich bezig met het lees- en literatuuronderwijs aan basisschoolleerlingen.
- Jan de Zanger was een prominent kenner van de Scandinavische cultuur. Hij woonde enkele jaren in Denemarken.
- Jan de Zanger was getrouwd met de vertaalster Nini van der Beek.
- In 1982 werd Jan de Zanger voorzitter van de Nederlandse IBBY-sectie (International Board on Books for Young People).
- In zijn jeugdboeken verwerkte hij in spannende verhalen herkenbare gevoelens, als angst, vriendschap, gepest worden, stoer doen en verliefdheid. Ook thema's als homofilie, druggebruik en zelfmoord verwerkte hij in zijn jeugdboeken. Een boodschap die uit de boeken van Jan de Zanger spreekt is dat je een mens moet accepteren zoals hij of zij is. Zelf zei hij hierover: 'Natuurlijk schrijf ik vanuit een idee: accepteer elkaar zoals je bent. Probeer door de ander heen te kijken. Als hij afwijkend is, vraag je dan waarom'. (Weekblad NGL, 1985)
- Jan de Zanger bouwde de spanning in zijn boeken op doordat de lezer via herinneringen van de hoofdpersoon (flash-backs) steeds meer te weten komt over wat er gebeurd is.
- In bijna alle boeken van Jan de Zanger speelt de school een belangrijke rol. De school en de meeste leraren worden niet positief beschreven. De school is geen plaats waar de figuren uit zijn boeken het naar hun zin hebben, maar een 'leerfabriek' waar kinderen zich eenzaam voelen.
- Jan de Zanger schreef vier boeken speciaal voor kinderen met een taalachterstand (doordat ze doof zijn, of dyslectisch): 'Gekke bril en gekke Rooie', 'De opschepper', 'De knikker' en 'De twee-bloed'.
- In 1990 ging Jan de Zanger vervroegd met pensioen.
- In 1991 overleed Jan de Zanger, heel onverwacht, in Denemarken. Hij is ook in Denemarken (in Hejls) begraven.
Anderen over Jan de Zanger
- De Zanger heeft als dichter van vijf bundels laten zien dat hij zich thuisvoelde in het milieu van het tijdschrift Kentering en net als Wim Hazeu, Peter Berger, Harry Scholten en Hans van de Waarsenburg de opvatting gehuldigd dat de dichter in een woelige maatschappij staat en dat mag laten weten ook. (Wam de Moor, De Tijd, 30-05-1980)
- De jeugdboeken van Jan de Zanger geven een redelijk inzicht in het leven van leerlingen in het moderne onderwijssysteem, waarbij veelal sprake is van een grote mate van vervreemding. De beschrijving van een aantal soorten docenten laat zien dat De Zanger het schoolleven van nabij heeft meegemaakt. Volgens sommige critici gaat hij bij de weergave van het schoolleven soms wat al te moralistisch te werk. (Jacques Vos, Lexicon van de jeugdliteratuur, februari 1987)
- Jan de Zanger is een ernstige man en heeft daar in zijn boeken nooit een geheim van gemaakt. Maar wie 'Poepoe' leest, zal af en toe best moeten lachen, al zal het een lach zijn met een wrang randje. Poepoe is namelijk geen echt vrolijk boek, maar een boek dat op vrolijke wijze de draak steekt met dieptreurige menselijke onhebbelijkheden, zoals jaloezie, hebzucht en bekrompenheid. (Els de Groen, Hervormd Nederland, 01-10-1988)
- Zijn boeken zien er goed uit. Het zijn volwassen ogende, kloeke paperbacks voor lezers vanaf een jaar of veertien. Het zijn geen literaire hoogvliegers; daarvoor zijn de verhalen te vlak van taal, inhoud en compositie. Maar de teksten zijn in elk geval toegankelijk voor een waarschijnlijk groot publiek. Ze lezen lekker weg en gaan over onderwerpen waarin jongeren wel het een en ander van zichzelf zullen terugvinden. (Rindert Kromhout, Volkskrant, 04-03-1989)
- Jan de Zanger was een echte herkauwer, althans in zijn boeken. Vaak gaat het erom dat de hoofdpersoon door iets wat er gebeurt geconfronteerd wordt met het verleden. Door na te denken of te schrijven probeert hij te begrijpen wat er aan de hand is. Soms is de ware toedracht raadselachtig. Stukje bij beetje wordt het raadsel opgelost en dat maakt de meeste boeken van Jan de Zanger erg spannend. (Eva Roskam, Lezen over Jan de Zanger, blz. 27)
Mijn favoriete citaat
nergens gaat stilte
zo zwanger
als tussen telefoondradenhet vogeltje op de draad
weet niets van de roddel
die door zijn pootjes gaat
(Jan de Zanger, Signalen uit Jutland (fragm.), kraaiepoten, blz. 19)
Naar een overzicht van citaten van Jan de Zanger
Links
- Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Jan de Zanger
- Kjoek - Jan de Zanger
- Leesplein - Jan de Zanger
- Scholieren.com - boekverslagen
- Collegenet - Jan de Zanger
Bronnen o.a.
- Querido's letterkundige reisgids (1983)
- Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
- Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
- Lexicon van de jeugdliteratuur (februari 1987)
- Schrijver gezocht. Encyclopedie van de jeugdliteratuur (1988)
- Eva Roskam, Lezen over Jan de Zanger (1991)
- Ruud A.J. Kraaijeveld, Over... Jan de Zanger (1993)
- Joke Linders e.a., Het ABC van de jeugdliteratuur (1995)
- Over lezen gesproken (1996)
- Dit been is korter (Jonge Lijster 1997)
- Schrijver gevonden. Encyclopedie van de jeugdliteratuur (1999)
- Dannie ten Zweege, Een literair portret van de Achterhoek (2007)
- Gees Bartels-Martens, ABC daar begint het mee. Jeugdliteratuur van Overijssel (2016)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (januari 2020)
