• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Koos van Zomeren

Profiel

Achternaam: van Zomeren
Roepnaam: Koos
Voornamen: Peter Jacob
Geboren: 05-03-1946
Te: Velp
Pseudoniem(en): In de periode dat hij hoofdredacteur was van De Rode Tribune, het partij-orgaan van de SP, schreef hij columns onder het pseudoniem P. Kavezet (K.v.Z. stond dan ongetwijfeld voor 'Koos van Zomeren').

Op 8 maart 1946, een vrijdag,
stond ik voor het eerst van mijn leven in de krant.
De Velpsche Courant, onder de burgerlijke stand,
geboren: Peter Jacob, z.v. H.J. van Zomeren en M.W. Hutgens.
Dus dat klopt.
(Koos van Zomeren, 1946 Verkenning van een geboortejaar, blz. 33)

Werk

Poëzie

• De wielerkoers van Hank (1965)
• Aurikel en de weg omhoog (jaarwisselingsgeschenk, 2001)
• Op laatste bankbiljet van ƒ 1000,00 stond Van Zomerens gedicht 'Het briefje van duizend':
  Daar komt een vogel aan
  met rafelige vleugels
  diepe slagen zwart op wit.
  Hij duikt en dartelt
  laat zijn maffe kuifje zien
  slijpt zijn stem en roept
  zichzelf tot kievit uit.
• 1 gedicht: 'Toen iedereen nog leefde' in 'Nog in morgens gemeten' (2006)
• De inktvogel (met Erik van Ommen) (2007)
• Ik heet welkom (2007)
• Hooiberg: louter onvergetelijke bijzaken (proza én poëzie) (2019)

Proza

• Terloops te water (1966)
• De nodige singels en pleinen (1966)
• De vernieling (1967)
• Collega Vink vermoord (1977)
• Een eenzame verrader (1978)
• Een dode prinses (1978)
• De val van Bas P. (1978)
• Explosie in mei (1979)
• Oom Adolf (1980)
• Haagse lente (1981)
• Minister achter tralies (1981)
• De hangende man (1982)
• Otto's oorlog (1983)
• De witte prins (1985)
• Het verkeerde paard (verhalen) (1986)
• Het verhaal (1986)
• Sterk water (1987)
• Een vederlichte wanhoop (1987)
• Het scheepsorkest (1989)
• Cupido's afscheid (1989)
• Van school (met Benno Barnard) (1989)
• Uilen (1989)
• Het schip Herman Manelli (1990)
• Saluut aan Holland (foto's van Freddy Rikken) (1992)
• Zomer (1993)
• Winter (1993)
• Roman in Brummen (bibliofiel, 400 ex.) (1993)
• Het requiem van Verdamme (1993)
• Het eeuwige leven (1994)
• Wat wil de koe (1995)
• De lente, een veldslag: Voorjaar in Grindelwald (1995)
• Stukjes Gelderland (1995)
• Meisje in het veen (1996)
• De bewoonde wereld Een bloemlezing uit ons landschap (1998)
• IJsselstraat 3 (1998)
• Sneeuw van Hem (1998)
• 1946. Verkenning van een geboortejaar (1999)
• Een deur in oktober (1999)
• Ik bel mijn vader (nieuwjaarsgeschenk, 500 ex.) (1999)
• Ruim duizend dagen werk (2000)
• De man op de Middenweg (2001)
• De clown die uit de lucht kwam vallen (2001)
• Het complete Rekelboek (2002)
• Klein kanoetenboekje (2003)
• De levende have: een modern bestiarium (2004)
• Het leven heeft geen geheimen (2004)
• Bom in de beerput (bibliofiel, 100 ex.) (2004)
• De wereld vereenvoudigen. Zinnen en passages 1965-2005 (2005)
• Het bomenboek (2008)
• Het dier in het dier: De mooiste, ontroerendste, grappigste, droevigste, leerzaamste dierenverhalen (2009)
• Die stad, dat jaar (2009)
• De krant op het stuur (bibliofiel, 1500 ex.) (2009)
• Het mooiste van mei ... (bibliofiel, 30 ex.) (2010)
• Rondom staal (2012)
• Stanley zet door (2013)
• Alles is begonnen: een vertelling (2015)
• Alptraum: Stanley's laatste gems (2016)
• Alle vogels (2017)
• Nog meer vogels (2018)
• Hooiberg: louter onvergetelijke bijzaken (2019)
• Omstandigheden (2020)
• Heel de natuur (behalve vogels) (2022)

Dagboeken

• Een jaar in scherven (1988) (Privé-domein nr. 150)
• Nog in morgens gemeten. Nieuw Herwijns dagboek (2006) (Privé-domein nr. 262)
• Stanley (2009)
• Naar de natuur (2011)
• Het verlangen naar hazelworm (2013)
• Het verlangen naar klapekster (2014)
• Aan de dijk: Herwijns dag- en fotoboek (2021)

Brieven

• Brieffragmenten aan Rudy Kousbroek in 'Naar de natuur' (2011)
• 2 briefjes aan Gerbrand Bakker in 'Hooiberg' (2018)
• 1 brief aan Koos van Zomeren in 'Knecht, alleen' van Gerbrand Bakker (2020)

Overige non-fictie

• De grote droogte in waterland: een kijk- en leesboek over Nederlandse natuurreservaten (met William Reppel) (1980)
• Een gegeven moment. Interviews met mensen van 1900 (samen met W. Reppel) (1984)
• Een bevrijding (1991)
• Gras en wolken: een beeld van het Groene Hart (met Gerrit Willems en Herman Vuijsje (1996)
• Marleen Felius (met Marleen Felius, tweetalinge uitgave, tekst in het Engels vertaald door Marja Gould) (1997)
• Dit doet de taal met ons: drie Groninger lezingen (bibliofiel) (2005)
• In Arnhem staat een kerk (bibliofiel) (2008)
• 1 bijdrage: 'Tussen C70 en C84' in 'Nieuw Herwijns Peil: 140 jaar peilschaalhuisje' (2014)

Vertalingen/bewerkingen

• Ottos Krieg (Duitse vertaling vam 'Otto's oorlog' door Helga van Beuningen) (1990)
• Das Mädchen im Moor (Duitse vertaling van 'Meisje in het veen' door Thomas Hauth) (1997)
• Eine Tür im Oktober (Duitse vertaling van 'Een deur in oktober' door Thomas Hauth) (2000)
• Lord Byron war auch hier (Duitse vertaling van 'Sterk water' door Thomas Hauth) (2001)

Koos van Zomeren schreef een inleiding voor

• Ton van Reen (samensteller), Oorlog: 63 schrijvers over oorlog en vrede (2001)

Bloemlezingen

Tonen

5 november Met Jan & Rian en Daan & Wendy bij Zilli & Zilli.
Ik geef Daan dat boekje.
Ik zeg: 'Op de flap staat
dat ik de meest geciteerde Nederlandse schrijver in de Van Dale ben.
Dat moet zijn: de meest geciteerde lévende Nederlandse schrijver.'
En Daan: 'Lééf jij dan nog?'
Ik geloof niet dat ik dat leuk vond.
Maar misschien vond Daan het zelf ook niet zo leuk.
(Koos van Zomeren, Nog in morgens gemeten, blz. 304)

Tijdschriften

• Koos van Zomeren was hoofdredacteur van 'De Rode Tribune', het partij-orgaan van de SP, hij schreef toen columns onder het pseudoniem P. Kavezet.
• Koos van Zomeren was van 1966 tot 1971 als journalist verbonden aan 'Het Vrije Volk'.
• In 1976 werd Koos van Zomeren verslaggever bij 'Nieuwe Revu'.
• Koos van Zomeren schreef recensies voor 'Vrij Nederland'.
• Koos van Zomeren publiceerde in 'SIC', 'Liter'.
• Koos van Zomeren schreef van 21-03-1992 tot 22-06-1995 een column op de voorpagina van NRC-Handelsblad: 'Vandaag of morgen'. Met deze columns - die vaak over de natuur gingen - had hij veel succes. Ze werden gebundeld in 'Winter', 'Zomer', 'Het eeuwige leven' en 'Wat wil de koe'. Ook na voorjaar 1995 bleef Van Zomeren in 'NRC-Handelsblad' publiceren.

Over Koos van Zomeren

• Een bespreking van 'Het verhaal' in 'Eerste druk '86. Overzicht en bespreking van Nederlandstalig literair proza dat voor het eerst verscheen in 1986' van Bert Peene (1987)
• Peter de Boer, 'Over Koos van Zomeren' (1988)
• Een bijdrage over Koos van Zomeren in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door J.A. Dautzenberg (augustus 1990)
• Hans Neervoort, Literatuur als schurkenstreek. Over Koos van Zomeren' in 'Bzzlletin 172' (januari 1990)
• Bzzlletin 185 werd in 1991 aan Koos van Zomeren gewijd.
• 1 hoofdstuk: 'Koos van Zomeren - Otto's oorlog' door J.A. Dautzenberg in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 1996)
• Een interview met Koos van Zomeren in 'Moorden met woorden. Honderd jaar Nederlandstalige misdaadliteratuur', Jan C. Roosendaal, Bert Vuijsje en Chris Rippen (2000)
• Ed van Eeden, Monica Soeting e.a., 'Want je ziet niet alleen wat je ziet. Over het werk van Koos van Zomeren' (2004)
• 1 hoofdstuk: 'Koos van Zomeren - Een sfeer van zachtmoedigheid' in 'Uitgelezen Lunteren: Schrijvers over Lunteren en omgeving' van Arno van der Valk (2005)
• 1 hoofdstuk: 'Koos' in 'Heimelijke vreugde 1' van A.L. Snijders (2007)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Koos van Zomeren noemt in 'Het favoriete personage' (1983) Konstatin Paustovskij (uit diens autobiografie) als zijn favoriete personage.
• 'Oom Adolf' van Koos van Zomeren verscheen in 1995 als Bulkboek 225.
• 'Otto's oorlog' verscheen in 1996 in de 'Grote Lijster'-serie van Wolters Noordhoff.
• 'Meisje in het veen' verscheen in 1997 als Grote letterboek.
• 'Een deur in oktober' verscheen in 2001 als Grote letterboek.
• Koos van Zomeren noemt in 'Het beslissende boek' (2002) van Margot Dijkgraaf en Martijn Meijer het boek 'Biljarten om half tien' van Heinrich Böll als het voor hem beslissende boek.
• 'Het leven heeft geen geheimen' verscheen in 2005 als Grote letterboek.
• 'De man op de middenweg' verscheen in 2007 als Grote letterboek.

Prijzen

• Heimans en Thijsse Prijs 1995 voor het wekken van belangstelling voor de natuur.
• Sophia Dierenwelzijnsprijs 1998.
• Groeneveldprijs 2001.
• Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs voor Natuurbehoud 2002.
• Sjoerd Leiker-prijs 2004 voor zijn gehele oeuvre.
• Jan Wolkers Oeuvreprijs 2017.

Succes in de zin van bijval, algemene waardering - het was kennelijk een diepgewortelde behoefte. Ik heb er concessies voor gedaan. Ik heb interviews gegeven, ik heb dingen gezegd, ik heb op de begrafenis van Han Voskuil met Elsbeth Etty staan praten, ik heb geworven om sympathie die me koud had moeten laten. Daar staat tegenover dat ik talloze verzoeken om 'een leuk stukje' heb afgewezen, dat ik nooit naar het Boekenbal ben geweest en dat ik mij nooit heb opgedrongen aan enig lid van het koninklijk huis. (Koos van Zomeren, Alles is begonnen, blz. 61)

Opmerkingen

• Koos van Zomeren groeide op in Arnhem. Zijn vader (ex-beroepsmilitair) kwam uit Herwijnen (een dorp aan de Waal). Koos van Zomeren logeerde in vakanties en weekeinden in dit dorp. Het dorp speelt een belangrijke rol in tal van zijn werken.
• Het landschap in de Betuwe, maar ook landschapsbeschrijvingen in het algemeen spelen een sterke rol in het werk van Van Zomeren.
• In 1967 werd Koos van Zomeren journalist bij 'Het Vrije Volk'. In 1971 neemt hij ontslag.
• Koos van Zomeren was van 1970-1975 politiek actief als lid van de Kommunistiese Eenheidsbeweging Nederland (KEN), later was hij een van de oprichters van de Socialistische Partij. Uit politieke overwegingen ging hij aan het werk als metaalarbeider.Hij was in die tijd één van de drie leidinggevende figuren in deze partij. hij was ook gemeenteraadslid. Zijn politieke ervaringen in deze tijd komen in zijn latere werk terug.
• In 1975 verlaat hij de Socialistische partij en wordt verslaggever bij de Nieuwe Revu. In zijn werk voert hij af en toe het weekblad 'Deze Week' op, dat duidelijk op zijn ervaringen bij 'Nieuwe Revu' gestoeld is.
• Koos van Zomeren debuteerde in 1965 met 'De wielerkoers van Hank'. Daarna schreef hij drie romans, die hij achteraf zelf als jeugdwerk wenst te zien. Vervolgens schreef hij een reeks van negen thrillers, die alle met politieke en sociale kwesties verband houden. Vanaf Otto's oorlog wordt zijn werk weer als literatuur gezien, maar ook de thrillers kunnen de vergelijking met literaire romans goed doorstaan.
• De omslag van thriller naar literatuur wordt treffend gemarkeerd in 'Vrij Nederland'. Rinus Ferdinandusse besprak 'Minister achter tralies' in 1981 als thriller. Enige tijd later besprak Maarten 't Hart hetzelfde boek ook in 'Vrij Nederland', maar nu als roman.
• Volgens Koos van Zomeren (Bzzlletin 185) staan literatuur en journalistiek eigenlijk haaks op elkaar omdat een schrijver in de krant na iedere alinea een deur dicht gooit, zijn armslag beperkt, terwijl in een literair verhaal het aantal betekenissen alleen maar moet toenemen, de armslag wordt verruimd.
• Koos van Zomeren heeft o.a. in Woerden gewoond. Tegenwoordig woont hij in Arnhem (op het voormalige Vitesse-terrein).
• Hans Baay en de schrijver J.J. Voskuil zijn de oprichters van de stichting 'Varkens in nood'. J.J. Voskuil gaf eind 1997 'het estafettestokje' door aan Koos van Zomeren. Deze (en dus de bio-varkens) kreeg hiermee veel pers-aandacht. Eind 1998 gaf Koos van Zomeren 'het estafettestokje' door aan Youp van 't Hek.
• Koos van Zomeren was in oktober 2005 als gastschrijver verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn lezingen werden gebundeld in het boekje 'Dit doet de taal met ons' (2005)

Anderen over Koos van Zomeren

• Neem Koos van Zomeren. Aardige schrijver vind ik dat, een beetje nors en melancholiek met op zijn tijd een felle grap of een treffend beeld. (Aad Nuis, Vrij Nederland, 04-12-1982)
• Een juweel van een boek, dat gaat over leven en dood; over geloof, hoop en liefde, en over de twijfel aan de zin van dat alles. En dat geschreven in een stijl die ruimte biedt aan ironie, wrevel en melancholie. Wie wil er nog méér? (Hans Vervoort, over 'Het Verhaal', NRC, 26-09-1986)
• Van Zomeren betoont zich steeds nadrukkelijker een vitaal romanticus, zij het een van de meest nuchtere soort. Sceptisch maar met grote warmte beschrijft hij het leven als iets dat, bij alle tragiek, waard is om geleefd te worden. (Peter de Boer, Trouw, 02-10-1986)
• Het jonge frisse groen oogde jong en fris, constateerde ik, een natuurwaarneming waar Koos van Zomeren geen genoegen mee zou nemen, maar ik was er tevreden mee. (Wim de Bie, De liefste van de buis, blz. 19)
• Niemand schrijft zo mooi over niets bijzonders als Koos van Zomeren. (J.A. Dautzenberg, Volkskrant, 17-04-1992)
• Koos van Zomeren is zo'n auteur van wie je altijd aanneemt, dat het wáár is wat hij schrijft, als hij over zichzelf schrijft. Bij de meeste auteurs is het net andersom - bij mij in ieder geval wel. Maar Van Zomeren, zo lezen we in de nieuwe Van Dale onder het trefwoord liegen, vindt: 'Sinds ik weet dat niemand zich interesseert voor de waarheid, lieg ik niet meer.' Zeker, dat is iets wat hij over zichzelf schrijft, maar ik geloof hem. (Battus, Letterkunst, blz. 119)
• Ook Midas Dekkers heeft zijn hoop gevestigd op de bio-genetische manipulatie. 'Als het met de mensheid ooit nog goed moet komen, is het via de eugenetische weg.' Met klonen is niets mis, meent Dekkers. Daar hoeven geen honderd Hitlers uit voort te komen. 'Ik denk altijd: we kunnen in plaats van Hitler ook Koos van Zomeren klonen. Honderd Kozen van Zomerens, dat zijn tweehonderd van die blozende koontjes. Dat lijkt me wel wat.' (Midas Dekkers, Volkskrant 11-02-1999)
• De enigszins bezonken toon van zijn columns, en de Carmiggeltiaanse wijze van observeren en noteren - je zou hem de Kronkel van het platteland kunnen noemen. (Arjan Peters, Volkskrant, 30-12-1999)
• Ver gefietst. Ik houd van Nijmegen en alles wat de natuur in de omgeving biedt. Als ik Koos van Zomeren was, zouden mijn lezers ervan lusten. (Marjet van Zuylen, Retour Nijmegen-Den Haag, blz. 138, 23 mei 1999)
• Koos van Zomeren is de man van de koeien, de varkens, de natuurobservaties, en de man die ooit een roman durfde te beginnen met de zin: 'Rotterdam 14 mei 1940, dat was ook niet misselijk'. Van Zomeren is de man van het understatement. Van de afgepaste stijl, de afgemeten zinnen en de ontnuchterende terzijdes. (Thomas van den Bergh, Elsevier, 08-09-2001)
• Koos van Zomeren is een begenadigd en fijnzinnig chroniqueur over de mens die leeft in harmonie en onmin met natuur en landschap. In doeltreffend en compromisloos proza neemt hij stelling tegen de welvaartmaatschappij die achteloos en gewetenloos met het dierbare omspringt. (Juryrapport Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs voor Natuurbehoud 2002)
• Hans van Straten heeft een tijd geleden gevraagd om Een jaar in scherven van Koos van Zomeren. Vandaag belde ik hem om te zeggen dat we een exemplaar hebben. Helaas kwam de naam Koos van Zomeren hem niet meer bekend voor. Een geheugen in scherven. (Hans Engberts & René Hesselink, Winkeldagboek, 20-09-2002, blz. 262)
• Zojuist het Klein kanoetenboek uitgelezen. Ik ben opnieuw geraakt door het subtiele taalgebruik van Koos van Zomeren. Hij verhevigt zijn observaties vaak door zijn stijl. Een 'echte' schrijver. De inhoud van het boekje is minder opbeurend. Ik wist niet dat de wadden al zo naar de kloten geholpen waren en dat door een bedrijfstak waarvan niemand het bestaan weet: de kokkelvisserij. Zijn beschouwingen aangaande de funeste rol die de mens in de natuur is gaan spelen doen je het boekje een aantal keren wegleggen. Het is een heel bijzonder boekje, al vind ik de uitvoering wat brochure-achtig aandoen. Het had veel mooier gekund. (L.H. Wiener, Fallen leaves, 20-01-2004, blz. 351)
• Hij wordt weemoedig van de destructieve werking van de tijd, maar wantrouwt ogenblikkelijk zijn eigen weemoed. Hij moppert veel op de moderne tijd, maar is zijn eigen gemopper bijtijds beu. Zijn toon is in de laatste plaats altijd nuchter, met een prettig onderkoelde humor. (Thomas van den Bergh, elsevier, 29-04-2006)
• Schrijven over natuur en vogels, dat was voornamelijk proza in de inmiddels nogal nuffige stijl van 'Dr. Jac.P. Thijsse'. De eeuwige Verkade-albums, waar nog alleen met nostalgie over wordt geschreven. Waar Nescio in diens Natuurdagboek niet veel verder kwam dan gortdroog constateren, tilde Van Zomeren in zijn eentje het natuurschrijven naar een nieuwe dimensie. Met een nieuwe blik en een scherpe, trefzekere pen, in een soort literaire journalistiek avant la lettre. (Jean-Perre Geelen, Volkskrant, 13-05-2017)

Handtekening Koos van Zomeren
op de laatste dag van het vorige millennium
in 'Een deur in oktober'.

Mijn favoriete citaat

Uitsterven is een wel erg hevige manier van sterven.
(Koos van Zomeren, Een jaar in scherven, 17 september, blz. 239)

Naar een overzicht van citaten van Koos van Zomeren

Bronnen o.a.

• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Winkler Prins van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Peter de Boer, Over Koos van Zomeren (1988)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Encarta '98 (1998)
• Moorden met woorden. Honderd jaar Nederlandstalige misdaadliteratuur (2000)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (januari 2024)