• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen Over
• Citaat
• Bronnen

Belcampo

Profiel

Achternaam: Belcampo
Geboren: 21-07-1902
Te: Naarden
Overleden: 02-01-1990
Te: Groningen
Pseudoniem(en): Belcampo was het pseudoniem van Herman Pieter Schönfeld Wichers. Hij schreef ook onder de pseudoniemen 'A.B.C.', 'Plofteboene' (dat is Roemeens voor 'smakelijk eten') en 'R.D.'.

In het boek 'Het duivelselixer' van de door Schönfeld Wichers bewonderde schrijver E. Th. A. Hoffman komt een kapper voor. Over deze kapper schrijft Hoffman: '...jij wordt miskend. Verraadt niet de bouw van je hand, de vonk, die uit je ogen straalt, verraadt niet je hele wezen, dat je een geest bezielt, die naar het ideaal streeft.' Deze kapper heet: 'Pietro Belcampo, hij die door jaloerse mensen gewoon maar Peter Schönfeld wordt genoemd.' Naar aanleiding hiervan laat ook de Nederlandse Schönfeld zich Belcampo noemen. Het is natuurlijk ook 'gewoon' de Italiaanse vertaling van Schönfeld.

Werk

Poëzie

• Dichter (bibliofiel, 4 ex.) (1983)
• Over haar, voor hem (met Levi Weemoedt) (bibliofiel, jubeldoos voor Dick Ronner, 50 ex.) (2006)
• Een vriendeljk woord (bibliofiel, 70 ex.) (2012)

Proza

• De verhalen van Belcampo (1934)
• De zwerftocht van Belcampo (1939)
• Nieuwe verhalen van Belcampo (1946)
• Sprongen in de branding (verhalen) (1950)
• Liefdes verbijstering (verhalen) (1953)
• De fantasieën van Belcampo (verzamelbundel) (1958)
• Het grote gebeuren (1959)
• Tussen hemel en afgrond (verzamelbundel) (1959)
• Bevroren vuurwerk (bloemlezing) (1962)
• Luchtspiegelingen van Belcampo (verzamelbundel) (1963)
• Verborgenheden (verhalen) (1964)
• Rijswijk in zijn historie bezien door Belcampo (2000 ex.) (1966)
• De ideale dahlia (verhalen) (1968)
• Het grote gebeuren (De verhalen van Amsterdam en Overijssel) (1975)
• Kruis of munt (bundeling wijsgerige verhalen) (1975)
• Het woeste paard (bundeling bizarre verhalen) (1975)
• De toverlantaarn van het Christendom (verhalen) (1975)
• De dingen de baas (1976)
• Rozen op de rails (verhalen) (1979)
• Al zijn fantasieën (verzamelbundel) (1979)
• De drie liefdes van tante Bertha (1982)
• Sint-Joris (jaarwisselingsgeschenk, 400 ex.) (1983)
• Sint-Joris (1984)
• Koningin Vozenkrone (bibliofiel, 120 ex.) (1985)
• Voor Ruud en Tineke (bibliofiel) (1985)
• Pandora's album (1989)
• Reisje naar Mecklenburg (bibliofiel, 100 ex.) (1990)
• Het grote gebeuren en andere verhalen (1991)
• De achtbaan (1991)
• Bel Campo: amicitia fideque iuncti (bibliofiel, 160 ex.) (1992)
• Daarissiedan! (bibliofiel, 25 ex.) (1992)
• De wondere wereld van Belcampo. De keuze uit zijn werk (1996)
• Bach in Groningen (bibliofiel, 40 ex.) (1997)
• C'était une fois (bibliofiel, 15 ex.) (1999)
• Een vriendelijk woord (bibliofiel, 70 ex.) (2012)
• De surprise en andere bizarre verhalen (2015)
• Uit het dagboek van een arts (2018)
• Wij zitten te diep (bibliofiel, 66 ex.) (2020)

Brieven

• C'était une fois (jaarwisselingsgeschenk, 175+15ex.) (1998)

Hoorspel

• Het olografisch testament (KRO, 1983)
• De surprise (TROS, 1985)

Overige non-fictie

• Rijswijk in zijn historie bezien (1966)
• De filosofie van het belcampisme (1972)
• De eerste Nederlandse tiftie (met Wim G.J. van Dijk) (1983)

Vertalingen/bewerkingen

• André Pieyre de Mandiargues, Het bloed van het lam (1964)
• André Pieyre de Mandiargues, Het zwarte schaap en andere verhalen (1966)

Vertaald:

• Le monde fantastique de Belcampo (Franse vertaling van een aantal van zijn verhalen door Maria Pia Amsberg) (1963)
• In de Engelse verzamelbundel 'European tales of terror' werd een vertaling van zijn verhaal 'Het grote gebeuren' opgenomen.
• Het verhaal 'Het hardnekkige verlangen' werd in het Hongaars vertaald.
• Een in het Spaans vertaald verhaal van Belcampo in 'Nueva narrativa neerlandesa' (1980)
• Izbrannoje (Russische vertaling van elf van zijn verhalen door Aleksandr Orlov) (1987)
• Richard Huijing vertaalde 'Uitvaart' en nam het als 'Funeral Rites' op in de bundel 'The dedalus book of Dutch fantasy' (1993)

Belcampo schreef een inleiding voor

• J. Sikkens Glas. Experimentele Roman (1963)
• Leo H. Zelders, De arts in de science fiction literatuur: een verzameling verhalen en fragmenten uit de science fiction literatruur waarin de arts en de medische wetenschap een rol spelen (1969)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Belcampo debuteerde met het verhaal 'Koningin Voozenkone' op 24-11-1923 in 'Propria Cures', onder het pseudoniem A.B.C.
• Belcampo schreef voor voor 'Het Vrije Volk' een serie van 26 brieven over Nederlandse schilder- en tekenkunst.
• Belcampo schreef columns voor de rubriek 'Op de Praatstoel' in het 'Haarlems Dagblad'.
• Belcampo publiceerde in 'Amsterdamsche Studenten-Almanak voor het jaar 1925-1930', 'Boekengids', 'Der Clercke Cronike'.

Over Belcampo

• S. Vestdijk, 2 hoofdstukken over Belcampo in 'Muiterij tegen het etmaal. Deel 1. Proza' (1941)
• Clare Lennart beschrijft in 'Op schrijversvoeten door Nederland' (boekenweekgeschenk 1955) een bezoek aan Belcampo.
• 1 hoofdstuk, 'Belcampo' in 'Gegist bestek deel 1: Benaderingen en ontmoetingen' van C.J.E. Dinaux (1958)
• 1 bladzijde over Belcampo in 'Lezersmemorie. Vierentachtig auteurs met hun boeken bij Querido - gekiekt, belicht en in lijstjes gezet' (1977)
• Lieneke Frerichs, 'Titaantjes in wording' in 'Revisor 1979/3' (juni 1979)
  
• Jan Praas, 'Praten met Belcampo: een gesprek uit 1965' (bibliofiel, 100 ex.) (1984)
• 1 hoofdstuk: 'Belcampo' in 'Het literair pseudoniemenboek' van Wim Hazeu (1987)
• Ageeth Scherphuis, 'Het fantastische leven van Belcampo' (VN-bijlage, 27-01-1990)
• 1 herinnering aan Belcampo in 'Buddingh' van A tot Z: ontmoetingen met Nederlandse en Vlaamse letterkundigen', verzameld door Ares Koopman (1990)
• Een bijdrage over Belcampo in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door J.C. van Aart (februari 1985).
• Een interview met Belcampo in 'Het leven bij 30 jaar. Gesprekken met bekende Nederlanders' (1990)
• Een hoofdstuk: 'De wethouder, de corrector en de duivel' o.a. over 'Het grote gebeuren' in 'Letterkunst' van Battus (1993)
• 1 hoofdstuk: 'Simultaan' over Belcampo in 'Rode en zwarte dagen' van Hans Ree (1993)
• Jean-Paul Franssens, 'Belcampo, geen gewone wanderlaar' (bibliofiel, 96 ex.) (1994)
• Jean-Paul Franssens, 'Op reis met Belcampo, herinneringen van Jean-Paul Franssens' (1996)
• 1 hoofdstuk: 'Belcampo - Goedaardige gek of milde wijsgeer' in 'Voor het vandaag werd. Ontmoetingen met schrijvers' van Aya Zikken (2000)
• 1 hoofdstuk over Belcampo in 'Schrijvers in Overijssel: De plaats, de plek' van J. Heymans (2000)
• Jean-Paul Franssens, 'Een wandeling in het Groningerland met Belcampo' (2002)
• 'Literaire stadswandeling: gebroeders Schönfeld Wichers: Herman (Belcampo) & Karel: (de twee buitenbeentjes in Rijssen)' (2002)
• Een brief van 24-03-1991 van Jean-Paul Franssens aan A.F.Th. van der Heijden over Belcampo in 'Ik heb je nog veel te melden' (2005)
• 1 hoofdstuk: 'Belcampo. Bevroren vuurwerk' door J.M.J. Sicking in 'Lexicon van Literaire Werken' (december 2005)
• 1 hoofdstuk: 'De bak van Belcampo' in 'C.V.' van Carel Helder (2015)
• 1 lemma: 'Belcampo' in 'Steinz Gids voor de wereldliteratuur' van Jet & Pieter Steinz (2015)
• Nico Keuning, 'Groots en onbekommerd: leven en werk van Belcampo' (2024)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• In de serie 'Stemmen van schrijvers' verscheen bij Querido een 45-toerenplaat, waarop Belcampo uit eigen werk voorlas. Aan de andere kant stond S. Carmiggelt.
• Jaap Drupsteen maakte een televisiebewerking van 'Het grote gebeuren' (VPRO, 1975).
• Nel Oosthout speelde t.g.v. de zeventigste verjaardag van Belcampo 'Het grote gebeuren'.
• Vrij Nederland hield in 1978 een onderzoek naar de boekenlijsten op middelbare scholen. Belcampo stond bij de meestgenoemde schrijvers op nummer 29.
• 'Bloed zonder bodem' (1968) werd in 1976 verfilmd door Wim Lindner, met als titel: 'Bloedverwanten'.
• Bulkboek 54 (1976) was aan Belcampo gewijd, met als titel: 'De dingen de baas, verhalen'.
• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987. 'Bevroren vuurwerk' stond op het lijstje van Trude Gerritsma op nr. 4.
• 'Bevroren vuurwerk' verscheen in 1991 als Grote letterboek.
• Bathmen heeft sinds september 2004 een Belcampopad.
• 1 portret van Belcampo in '222 schrijvers. Literaire portretten' van Eddy en Tessa Posthuma de Boer (2005), met het citaat 'Wat in mij opwelt is eigenlijk geen letterkunst of woordkunst. Het is gedachtekunst, geen monument van de taal. De taal is slaaf, een karretje dat voert door landschappen van gedachten.'
• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook Belcampo was in dit 'Pantheon' opgenomen. Vanaf 2008 besteedt het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers.
• 'Vier verhalen', hoorspelenl (2 cd's, 2008)
• Een portret (olieverf op doek) van Belcampo door Doite Schukken, gemaakt in 1988, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
• Barthel Brussee, Daniëlle Celie, Michel van Dam, Jaap van Dorp, Loes van Dorp, Tim Juffermans, Arjenne Fakkel, Albo Helm, Lotte Klaver, Christiaan van Tol, 'Het grote gebeuren: de getekende versie' (2013)
• In Groningen is het Belcampo leescafé, gevestigd in de openbare bibliotheek, Oude Boteringestraat 18.
• Mieke van Diem verfilmde in 2015 zijn verhaal 'De surprise'.

Literaire prijzen

• Marianne Philips-prijs 1956 voor zijn gehele oeuvre
• Prijs 1959 van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945 voor zijn prozawerk
• Hendrik de Vries-prijs 1960 voor zijn gehele oeuvre
• Tollens-prijs 1983 voor zijn gehele oeuvre

 

Belcampo was lid van de jury voor:

• Prozaprijs van de gemeente Amsterdam 1961

 

Het Belcampo Stipendium is een tweejaarlijkse, literaire schrijfopdracht rond het thema 'Groningen'. Bij het Belcampo Stipendium wordt van de kandidaat verwacht dat hij/zij in 6 maanden een essay, gedichtencyclus of novelle schrijft. De prijs bestaat uit een bedrag van € 7941,-- waarvan € 3.403,-- voor de schrijver en een budget van € 4.538,-- voor een bijzondere bibliofiele uitgave. Winnaars van het Belcampo Stipendium waren in 1995 Louis Stiller met het essay 'Terug naar Groningen', in 1997 Nanne Tepper met de novelle 'De avonturen van Hillebilly Veen' en Max Niematz in 1999/2000 met de novelle 'De Kromzichter fokveedagen'. De bibliofiele uitgaven worden verzorgd door de Stichting Philip Elchers in Groningen. In 2004 schreef Anjet Daanje 'De Mei-jaren'. In 2009 schreef Jan Glas 'Zo is t nait gaon - Zo is het niet gegaan'.

Biografische opmerkingen

• Belcampo groeide (vanaf zijn vierde jaar) op als notariszoon in Rijssen.
• Zijn broer Karel Diederik Schönfeld Wichers (1901-1993) werd kandidaat-notaris en publiceerde enkele boeken in het Rijssens dialect.
• Belcampo woonde in Sappemeer, Rijssen, Amsterdam, Staphorst, Bathmen en Groningen.
• Belcampo studeerde in Amsterdam, werd in 1928 meester in de rechten en legde in 1949 het doctoraal examen af in de geneeskunde.
• Na zijn studie rechten reisde hij van 1928 tot 1937 als portrettekenaar door Europa (in het Letterkundig Museum is zijn korte broek uit die jaren te zien).
• Belcampo was in 1949 drie maanden vervangend huisarts in Staphorst.
• Belcampo was huisarts in Bathmen (bij Deventer).
• Na de Tweede Wereldoorlog woonde Belcampo in Groningen (op Schuitendiep 31), waar hij tot zijn pensioen studentenarts was (zowel beroep als plaats komen in een aantal van zijn verhalen terug).
  
• Belcampo is met schrijven begonnen in 1916, toen een langdurige ziekte hem had getroffen.
• Hij geeft zelf aan dat de verhalen uit het tijdschrift 'De Prins' in 1909 tot 1912 veel indruk op hem hebben gemaakt, net als de verhalen in het maandblad 'Der Orchideengarten' na de Eerste Wereldoorlog.
• De eerste verhalen van Belcampo werden uitgegeven door H.P. Schönfeld Wichers zelf, omdat uitgevers ze niet wilden hebben.
• Belcampo debuteerde in 1935 met 'Verhalen'.
• 'De zwerftocht van Belcampo' schreef hij na een reis door Italië.
• Zijn verhalen beginnen steeds heel herkenbaar, waarheidsgetrouw. Maar dan komt de wending, de verrassing, de fantastische ontwikkeling (vaak grillig, demonisch, macaber). Elk verhaal bevat één of meer dubbele bodems. Het gewone wordt ongewoon, het ongewone wordt normaal. Zijn eerste verhalen waren studentikoos-humoristisch. Latere verhalen werden steeds filosofischer.
• Belcampo is niet onder te brengen bij een literaire stroming, hoe graag wij in Nederland ook alles in hokjes stoppen. Belcampo is Belcampo! (Vandaar: 'De filosofie van het Belcampisme' - 1975).
• In 1974 bundelde hij zelf zijn verhalen naar genre: 'Kruis of munt', 'Het woeste paard' en 'Het grote gebeuren'.
• Belcampo was er trots op dat geen van zijn boeken verramsjt was. Toen dat wel gebeurde met 'De filosofie van het belcampisme' en hier bovendien door Jeanne van Schaik-Willing melding van werd gemaakt in De Groene Amsterdammer, kocht Belcampo de hele voorraad op en plaatste die in zijn kolenkelder. Nog jarenlang bood hij bezoekers en journalisten het boek aan tegen de originele verkoopprijs.
• Belcampo is, samen met Mondriaan, een onderdeel van de openbare scholengemeenschap Rölingcollege in Groningen.
• Belcampo overleed in zijn huis aan het Schuitendiep.
  

  Hij is in een van de vele kamers aan het Schuitendiep in Groningen gaan liggen. Even benauwd en weg.
  (Herman Sandman, 'Arcadia der Poëten. Het literaire leven in Groningen 1945-2005, blz. 190)

• Belcampo werd op 05-01-1990 begraven op de Oude Begraafplaats aan de Lentfersweg in Rijssen (vak 5, rij A, nr. 28).
• Het gemeentebestuur van Rijssen heeft niet overwogen Belcampo te gedenken door middel van een straatnaam o.i.d.. Wethouder Markvoort verklaarde in dagblad 'Tubantia': 'Schönfeld Wichers heeft hier in zijn jeugd inderdaad gewoond en zijn boek Het grote gebeuren speelt zich ook in onze stad af, maar verder staat hij als schrijver toch vrij ver van ons, als gemeente, af.'

handschrift Belcmapo

Anderen over Belcampo

• Zulk een fantast moest men in ere houden, want hij houdt onze gevoeligheid voor persoonlijke indrukken zuiver, hij redt ons, met andere woorden, telkens weer van de steriliserende dwang der conventie (Menno ter Braak)
• Belcampo's zeer persoonlijke verhalen zijn alle gebouwd op een bizarre vondst, waarin het boven-natuurlijke een belangrijke rol speelt. Zonder enige zwaarwichtigheid, doch bij uitstek speels voorgedragen, zijn zij in dit fantaisistische genre in onze literatuur volkomen uniek. (C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur, blz. 53)
• Zijn fantastische vertellingen zijn altijd een logisch doortrekken van de realiteit, nooit een lukraak wegzweven. Maar je kúnt zoiets pas doen als je, wat die realtiteit betreft, terdege georiënteerd bent. Anders worden je fantasieën ongeloofwaardig en dat zijn zelfs de gekste verhalen van Belcampo nooit. (Clare Lennart, Op schrijversvoeten door Nederland, blz. 16)
• Het taalgebruik van Belcampo moet een kwelling zijn voor iedereen die in strenge taalwetten gelooft. Alle regels worden met voeten getreden als het zo uitkomt. De taal is geen eindprodukt, maar alleen gereedschap om een goed verhaal mee te bouwen. (Theo Knippenberg, Bulkboek 54, blz. 23)
• Vijf voor zes: Belcampo, die ik overigens nog nooit ontmoet heb, belt op: of hij woensdagavond hierheen kan komen en blijven logeren: hij moet de volgende ochtend op een veiling in Rotterdam zijn. Onmogelijk helaas: morgen bestuursvergadering van De Bezige Bij, zelfs al zou ik het eten na afloop laten schieten, kan ik niet voor tienen terug zijn. Erg jammer, te meer omdat hij vorig jaar ook al eens gebeld heeft om langs te komen en ik er toen zelfs niet was. 'Third time lucky', zullen we dan maar denken. Want het lijkt me bijzonder interessant en genoeglijk. (C. Buddingh', Buddingh' van A tot Z, blz. 19)
• Het lukt niet om Belcampo's werk in een van de bestaande genres te rangschikken. Ik zou een nieuw genre willen invoeren: het idee-verhaal. Bijna altijd is de clou van het fantastische verhaal een idee dat in één zin is op te schrijven. Het hele verhaal is erop gericht om dat ene, verrassende, idee over te bengen. In extreme zin kent u het idee-verhaal in de variëteit waarbij die ene zin het slot van het verhaal vormt: de mop. (Battus, Volkskrant, 12-01-1990)
• Begin jaren zestig ben ik bevriend geraakt met Belcampo. Die had een groot huis aan het Schuitendiep, en dat was een plek waar verschillende mensen uit de wereld van de literatuur samenkwamen. Schrijvers die naar Groningen reisden om voor te lezen, kwamen bij hem logeren. Belcampo was een geweldige gastheer. Ik heb daar onder anderen Gerard Reve, Vasalis en Willem Frederik Hermans ontmoet. Er werd gemusiceerd, gezongen en over literatuur gesproken - alles met het accent op de kunst - maar in een heel ongedwongen sfeer. (Jean-Paul Franssens, HP/De Tijd, 10-11-1995)
• Belcampo is zo oud geworden, dat hij in feite twee schrijverslevens heeft gehad. Het eerste loopt van de jaren twintig tot en met de jaren vijftig, het tweede eindigt kort voor zijn dood, met de publicatie van Pandora's album in 1989. Hoewel het overdreven is om te zeggen dat het tweede oeuvre een voetnoot bij het eerste is, zijn er wel grote kwalitatieve verschillen. In zijn eerste oeuvre is Belcampo een humoristisch ontwrichter van vastgeroeste wereldbeelden en van geaccepteerde manieren om de wereld te ervaren. Het tweede oeuvre is meer een vehikel van het 'belcamisme'. Dat bevat, kort gezegd, meer moraal dan verhaal en is dus voorspelbaarder. (Gertjan van Schoonhoven, NRC, 26-04-1996)
• Groningse medicus
  Herman P. Schönfeld W.
  Heeft zijn verbeeldingskracht
  Gloedvol verwoord
  
  Heeft iemand ooit van een
  Hallucinantere
  Sterker bezielde
  Verteller gehoord?
  (Drs. P, Zeslettergrepigheid, blz. 129)

Mijn favoriete citaat

Sterven zonder nageslacht is al een dubbel sterven,
maar een wereld achterlaten waarin je taal wordt uitgeroeid
is het bitterste van alles.
(Belcampo, Al zijn fantasieën, blz. 440, Uitvaart)

Naar een overzicht van citaten van Belcampo

Bronnen o.a.

• C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur (1954)
• Op schrijversvoeten door Nederland (1955)
• P.H. Dubois, Hedendaagse Nederlandse kunst: Letterkunde (1956)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Paspoort voor de lezer. Nederlandse en Vlaamse auteurs van nu (1968)
• Bulkboek nr. 54
• Lezersmemorie (1977)
• Lexicon van de moderne Nederlandse Literatuur (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden (1985)
• Kritisch literatuur lexicon (februari 1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Wim Hazeu, Het literair pseudoniemenboek (1987)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Spectrum encyclopedie (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (december 2022)