• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

F. Bordewijk

Profiel

Achternaam: Bordewijk
Roepnaam: Ferdinand
Voornamen: Ferdinand Johan Wilhelm Christiaan Karel Emiel
Geboren: 10-10-1884
Te: Amsterdam
Overleden: 28-04-1965
Te: Den Haag
Pseudoniem(en): F. Bordewijk debuteert onder het pseudoniem Ton Ven in 1916 met de gedichtenbundel 'Paddestoelen'. Onder het pseudoniem Emile Mandeau schreef hij in 1944 de novelle 'Verbrande erven. Een plaatsbeschrijving'.

De menschen gaan over de wereld als folianten van
enorme romans, steeds ongelezen, eens opgeborgen in de
archieven van den Dood.

Werk

Poëzie

• Paddestoelen (1916)
• Plato's dood (symfonisch gedicht bij muziek van zijn vrouw) (1948)
• Rotonde (libretto bij opera van zijn vrouw) (1948)
• Jade, jaspis en jitterbrug. Wijsheid en schoonheid uit het leven van Baron van Stralen (onder pseud. Ton Ven) (1964)
• De zwoeger: aan A. Roland Holst (bibliofiel, 30 ex.) (1984)

Proza

• Fantastische vertellingen I (1919)
• Fantastische vertellingen II (1923)
• Fantastische vertellingen III (1924)
• Marion Quinn (1924)
• Blokken. De mislukking van een heilstaat (1931)
• Knorrende beesten. De roman van een parkeerseizoen (1933)
• Bint, Roman van een zender (1934)
• De laatste eer (grafredenen) (1935)
• 't Ongure Huissens (1935)
• IJzeren agaven: novelle: studie in zwart met kleuren (1936
• Rood paleis. ondergang van een eeuw (1936)
• De wingerdrank (1937)
• Keizerrijk (1937)
• Karakter (1938)
• De korenharp (1940)
• Het gele huis (met o.a. A.H. Mulder, H. van Eyk, J. Last) (1940)
• Apollyon (1941)
• Verbrande erven. Een plaatsbeschrijving (later opgenomen in 'Bij gaslicht') (1944)
• Eiken van Dodona (1946)
• Veuve Vesuvius (1946)
• Félicie, een jeugdbekoring (1947)
• Bij gaslicht (verhalen) (1947)
• Vijf fantastische vertellingen (bloemlezing) (1947)
• Noorderlicht (1948)
• Het eiberschild (verhalen) (1949)
• Nachtelijk paardengetrappel (bloemlezing) (1949)
• Zwanenpolder. 20 verhalen (1949)
• Blokken/Knorrende beesten/Bint (1949)
• Vertellingen van generzijds (350 ex.) (1950)
• Studiën in volkstructuur (verhalen) (1951)
• De eenheid in de tegendelen (1951)
• De korenharp. Nieuwe reeks (1951)
• De doopvont (1952)
• Mevrouw en meneer Richebois: twintig korte verhalen (1954)
• Haagse mijmeringen (1954)
• Onderweg naar de Beacons: twaalf korte verhalen (1955)
• Arenlezing uit De korenharp (bloemlezing) (1955)
• Bloesemtak (1955)
• Halte Noordstad (1956)
• Tien verhalen (1956)
• Meneer Pem heeft een droom (1957)
• De aktentas: tien korte verhalen (1958)
• De zigeuners: twaalf korte verhalen en een schets (1959)
• Centrum van stilte: 5 verhalen (1960)
• Tijding van ver (1961)
• Wandelingen door Den Haag en omstreken (onder pseud. Ton Ven) (1962)
• Lente: zeven verhalen (1964)
• De Golbertons (1965)
• Huissens. Een climacterium (bibliofiel, 175 ex.) (1965)
• Keizerrijk: oproep der hoofdstad van weleer (1965)
• Fantastische vertellingen (keuze uit de drie bundels) (1966)
• Paarlen avond: een manuscript van F. Bordewijk (bibliofiel, 100 ex.) (1978)
• Dreverhaven en Katadreuffe (1981)
• Fantastische vertellingen (3 delen in 1 band) (1981)
• De Joodse cel (bibliofiel, 175 ex.) (1981)
• Kelders en paleizen. Zeventien verhalen van F. Bordewijk (door P.H. Dubois) (1982)
• Zeven fantastische vertellingen: nagelaten feuilletons (1982)
• Verzameld werk (13 delen) (1982-1991)
  - I: Blokken; Knorrende beesten; Bint; Rood paleis; Karakter (1982)
  - 2: Apollyon (1982)
  - 3: Eiken van Dodona; Noorderlicht (1983)
  - 4: De doopvont (1983)
  - 5: Bloesemtak; Tijding van ver; De Golbertons (1984)
  - 6: Fantastische vertellingen; Fantastische vertellingen, tweede bundel; Fantastische vertellingen, derde bundel; De Laatste eer; De wingerdrank (1984)
  - 7: De korenharp; Bij gaslicht; Zwanenpolder; Het eiberschild (1985)
  - 8: Vertellingen van generzijds; De korenharp, nieuwe reeks; Studiën in volksstructuur; Mevrouw en meneer Richebois; Onderweg naar de Beacons (1985)
  - 9: De zigeuners; De aktentas; Centrum van stilte; Lente; Verspreide verhalen (1986)
  - 10: Verspreide verhalen ; Idem; Gedichten; Drie toneelstukken; Halte Noordstad (1986)
  - 11: Haagse mijmeringen; Wandelingen door Den Haag en omstreken; Geachte confrère; Juridische varia; Plato's dood; Bint scenario's; Varia (1988)
  - 12: Kritisch proza (1989)
  - 13: Kritisch proza, addenda, bibliografie, registers (1991)
• Vijf kleine verhalen (niet eerder gebundeld) (1983)
• Straatnamen (bibliofiel, 100 ex.) (1984)
• Het vegetarisme van Mr. J.P. de Vries (1984)
• De fruitkar (met inleiding van W.F. Hermans) (1984)
• De publieke fotolach (bibliofiel, 125 ex.) (1984)
• Verhalen (heruitgave van 'Kelders en paleizen. Zeventien verhalen) (1985)
• Verzamelde verhalen (1987)
  - Fantastische vertellingen; Fantastische vertellingen tweede bundel; Fantastische vertellingen: derde bundel.; De laatste eer; De wingerdrank)
  - De korenharp; Bij gaslicht; Zwanenpolder; Het eiberschild
  - Vertellingen van generzijds; De korenharp; Studiën in volksstructuur; Mevrouw en meneer Richebois; Onderweg naar de Beacons
  - De zigeuners; De aktentas; Centrum van stilte; Lente; Verspreide verhalen
• De hoogten van Doyle, de trog van Bordewijk (bibliofiel, 150 ex.) (1988)
• Karakter; voorafgegaan door Dreverhaven en Katadreuffe (1988)
• Huis te huur. Elf surrealistische verhalen (1999)
• Bloesemtak (bibliofiel, 125 ex.) (2001)
• Dames (eindejaarsgeschenk) (2007)
• Zeven dagen in een klein, wit paleis (eindejaarsgeschenk) (2010)
• Eet meer mensenvlees: een verhaal van F. Bordewijk (2015)
• Hoe word ik gelezen?: een verhaal voor De Groene van F. Bordewijk (2018)

Brieven

• Nagelaten documenten (2007)
• Tijding van Fer: documenten en brieven van/aan F. Bordewijk: een kleine bijdrage aan de Bordewijkvorsing (door Rody Chamuleau) (bibliofiel, 24 ex.) (2007)
• Een onmiskenbare verwantschap. Brieven 1944-1965 (met W.F. Hermans) (2011)
• Zeer geachte Heer. Drie brieven (bibliofiel, 40 ex.) (2011)
• 1 brief aan F. Bordewijk in 'Fallen leaves. Brieven 1966-2016' van L.H. Wiener (2018)

Toneel

• Drie toneelstukken (1940) :
  - 'Sumbo N. V. Spel van olie, dood en leven in drie bedrijven'
  - 'Driehoek met den huisgenoot. Blijspel in één bedrijf'
  - 'De stier van Opland. Klucht in één bedrijf'
• Halte Noordstad: vermeerderd met drie eenacters en een monoloog (1956)
• Sumbo N.V.: een spel van olie, dood en leven in drie bedrijven (1990)

Hoorspelen

• Bint (TROS, 1991)
• Karakter (TROS, 1991)
• Noorderlicht (TROS, 1991)
• Rood paleis (TROS, 1991)
• Wat ik vond bij Baruch Blazer (KRO, 1994)

Overige non-fictie

• Stellingen ter verkrijging van den graad van doctor in de rechtswetenschappen (proefschrift) (1912)
• Geachte confrère: splendeurs en misères van het beroep van advocaat (1956)
• Idem: tien parodieën (1957)
• Kritisch proza (bijeengebracht door Dirk Kroon) (1982)
• Bezuidenhout 3 maart 1945: zestig jaar later (2005)
• Vrouwenhaar e.a. (bibliofiel) (2006)
• Bezuidenhout 1907-2007: brandgrens: drie maart negentienvijfenveertig (heruitgave van 'Bezuidenhout 3 maart 1945') (2007)
• Amsterdamse bruggen: uitgave ter gelegenheid van de Bordewijkdag op 7 oktober 2018 in Amsterdam (2018)

F. Bordewijk schreef een voorwoord.nabeschouwing voor

• Aloysius Bertrand, Gaspard de la nuit: fantaisies (1956)
• Henri Hartog, Niks dan last en weegluizen: verzameld proza (1994)

Vertalingen/bewerkingen

Vertaald:

• Büro Rechtsanwalt Stroomkoning (Duitse vertaling van 'Karakter' door Emil Charlet) (1939)
• Karakter verscheen in 1941 in een Zweedse vertaling.
• Een verhaal van F. Bordewijk in 'Ach, Sie sind Holländer' (1961)
• Character: a novel of father and son (Engelse vertaling van 'Karakter' door E.M. Prince) (1966)
• Blöcke (Duitse vertaling van 'Blokken' door Thomas Baumeister) (1991)
• Blocchi (Italiaanse vertaling van 'Blokken' door Claudia Pietrobelli) (2002)
• Charakter: (román o synovi a otcovi) (Slowaakse vertalnig van 'Karakter' door Adam Bzoch) (2003)
• Karakter (Noorse vertaling van 'Karakter' door Egil Rasmussen) (2006)
• Karakter: bir baba ogul romani (Turkse vertaling van 'Karakter' door Burak Sengir) (2010)
• Bint: Roman eines Senders (Duitse vertaling van 'Bint' door Marlene Müller-Haas) (2012)
• Caratere bastardo: un romanzo di padre e figlio (Italiaanse vertaling van 'Karakter' door Claudia Di Palermo) (2015)
• Carákter: novela de un hijo y un padre (Mexicaanse uitgave van 'Karakter', in het Spaans vertaald door Diego J. Puls) (2017)
• Caráter: romance de pai e filho (Portugese vertaling van 'Karakter' door Daniel Dego) (2022)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• F. Bordewijk debuteerde met het verhaal 'Een koning van de frase' in 'Groot Nederland' in 1918.
• Het verhaal ''t Ongure Huissens' verscheen in 1936 in 'De Vrije bladen'.
• 'Halte Noordstad' verscheen in 'De Gids' in 1941.
• Het zesde nummer van de eerste jaargang (1953) van 'Maatstaf' was een thema-nummer over Den Haag. Van F. Bordewijk stond hierin: 'La Haye, par un habitant'.
• Bordewijk publiceerde fantastische vertellingen in 'Groot Nederland' en in 'De vrijheid'.
• In 1928 vescheen in 'De Vrijheid' het feuilleton 'Dreverhaven en Katadreufe'. Dit kan beschouwd worden als een opzet voor 'Karakter'. Het is in 1981 afzonderlijk uitgegeven.
• Van 1946 tot 1955 schreef Bordewijk literaire kritieken in het 'Utrechts Nieuwsblad'.
• F. Bordewijk publiceerde in 'Criterium', 'De Groene Amsterdammer', 'Favoriet', 'Vlaamse Gids'.

Over F. Bordewijk

• S. Vestdijk, 5 essays over F. Bordewijk in 'Muiterij tegen het etmaal. Deel 1. Proza' (1941)
• Anna Blaman, 'F. Bordewijk: Bij gaslicht' in 'Critisch Bulletin' (maart 1948)
• Victor E. van Vriesland, 'F. Bordewijk : een inleiding tot en keuze uit zijn werk' (1949)
• P.H. Dubois, 'Over F. Bordewijk: een karakteristiek van zijn schrijversarbeid: aangevuld met een levensschets en een beknopte bibliographie' (1953)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk, Alfa en Omega' in 'Mijn boek van vroeger en van nu: zeven auteurs vertellen over de rol die het boek in hun leven speelde' (1956)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - Karakter' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
• 1 hoofdstuk: 'Bordewijk' in 'Onderzoek en vertoog 1' van Victor E. van Vriesland (1958)
• 1 hoofdstuk, 'F. Bordewijk' in 'Gegist bestek deel 1: Benaderingen en ontmoetingen' van C.J.E. Dinaux (1958)
• Th. Govaart, 'Het geclausuleerde beest: index en opstellen over: F. Bordewijk, Meesterschap over het monster en: Hugo Claus, De krakende makelaar' (1962)
• Dr. C.G.L. Apeldoorn e.a., 'F. Bordewijk - Blokken/Knorrende beesten/Bint' (Nederlandse keur 54) (1964)
• Een beschouwing n.a.v. 'Blokken, Knorrende beesten, Bint' in 'Te waar om mooi te zijn' van J. de Graaf (1965)
• F. Jansonius: 'Enkele aspecten van het werk van Bordewijk' in 'Levende talen 266' (maart 1970)
• Michel Dupuis, 'Ferdinand Bordewijk' (1980)
• Th. Govaert, 'Meesterschap over het monster: over het werk van F. Bordewijk' (1981)
• Drie artikelen over F. Bordewijk in 'Bzzlletin 96' (mei 1982)
• Jan F. Uyttendaele, 'F. Bordewijk. Karakter' (1982)
• R.H. Zuidinga, 'Mr. F. Bordewijk' (AO 1938) (1982)
• Pierre H. Dubois e.a., 'Over F. Bordewijk: een inleiding en een chronologie, geschreven portretten, essays en meningen' (1982)
• Nol Gregoor, 'Gesprekken met F. Bordewijk' (1983)
• J.A. Dautzenberg & Will Tromp, 'Ik ben eerst advocaat, dan schrijver : teksten van en over F. Bordewijk' (1983)
• Cees de Ruiter en Harry Scholten, 'Nogmaals over de strekking van Bordewijks 'Bint'' in 'Bzzlletin 112' (januari 1984)
• Een bijdrage over F. Bordewijk in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door H. Anten (februari 1984).
• Frans Kellendonk, 'Het werk van de achtste dag: over de verhalen van F. Bordewijk' (1985)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk, Marie Koenen en Marianne Philips - Drie novellen' in 'De vijftig boekenweekgeschenken', redactie Kees de Bakker en Herman Arnolds (1985)
• Renske Vijfvinkel, 'Bordewijks roman 'Blokken' en Eisensteins film 'Pantserkruiser Potemkin'' in 'Literatuur' (januari-februari 1986)
• 1 uittreksel: 'Noorderlicht' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur 1945-1980', samengesteld door Jet Matla, Rob van Riet, Johan van Ommen en Lizet Penson (1987)
• 1 hoofdstuk: 'Het werk van de achtste dag. Over de verhalen van F. Bordewijk' in 'De veren van de zwaan' van Frans Kellendonk' (1987)
• August Hans den Boef, 'F. Bordewijk, Karakter' (Analyse en samenvatting van literaire werken) (1988)
• Geert de Vries, 'De gevaarlijke zandbanken van het innerlijk. Over Apollyon van F. Bordewijk' in 'De nieuwe taalgids' (maart 1988)
• 'De hoogten van Doyle, de trog van Bordwijk' (bibliofiel, 150 ex.) (1988)
• Jef van de Sande, 'Ferdinand Bordewijk, Blokken, Knorrende beesten, Bint' (1989)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - Karakter' door Hans Anten in 'Lexicon van Literaire Werken' (juni 1989)
• Elly Beukenhorst-Kamp, 'Schaduw, stemming en stil water, Bordewijk en de Haagse straatnamen' (1989)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - Bint' door Helbertijn Schmitz-Küller in 'Lexicon van Literaire Werken' (oktober 1989)
• Ferdinand Bordewijk, Schrijversmap, bibliotheekwinkel (1990)
• Een hoofdstuk: 'Hoe Bordewijk de norm verstelt en de kinderen van de schaduw in het licht treden. Vrouwen in Bint'' door Anneke van Luxemburg-Albers en 'Het slijk der aarde: over F. Bordewijks Karakter door Wilbert Smulders in 'De canon onder vuur. Nederlandse literatuur tegendraads gelezen', redactie Ernst van Alphen en Maaike Meijer (1990)
• Hans Anten, 'Onpartijdig, voorzichtig en bekwaam. Over de kritische beginselen van F. Bordewijk' in 'Literatuur' (maart-april 1991)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - Blokken' door J.A. Dautzenberg in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 1991)
• Reinold Vugs: 'De man met de geknepen sterrewichelaarsblik. Bordewijk tegenover Vestdijk' in 'De Gids' (september 1991)
• Siem Bakker, 'Ik ben maar een dilettant: F. Bordewijk, 1884-1965' (1991)
• 1 uittreksel: 'F. Bordewijk - Karakter' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur 1880-1945', door Johan van Ommen en Lizet Penson (1992)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - De doopvont' door Hans Anten in 'Lexicon van Literaire Werken' (november 1992)
• Hans Anten, 1 hoofdstuk: 'Juli 1935: Dirk Coster publiceert zijn artikel 'Bint, of de kroning der schoften'. Discussie over de al dan niet fascistoïde strekking van Bordewijks roman Bint' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• 1 bespreking: 'F. Bordewijk - Bint' in 'Panorama van de Nederlandse letterkunde. Beknopte besprekingen van 75 Nederlandse literaire werken' van C. Gerritsma (1993)
• Een hoofdstuk: 'Het mystere van Rood paleis' over F. Bordewijk in 'Opmars der plagiatoren' van Hans van Straten (1993)
• 1 hoofdstuk: 'Bordewijk, expressionisme' in 'Subject: Notities 1988-1994' van D. Vriesman (1994)
• Ralf Grüttemeier, 'Een samengestelde roman. Over F. Bordewijks 'Karakter'' in 'Literauur' (september-oktober 1994)
• Reinold Vugs, 'F. Bordewijk, een biografie', handelseditie proefschrift (1995)
• H.M.J. Maier: 'Rood Paleis, een Indische roman van F. Bordewijk' in 'Literatuur' (juli/augustus 1995)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - Rood Paleis' door J.M.J. Sicking in 'Lexicon van Literaire Werken' (augustus 1995)
• Hans Anten, 'Het bekoorlijk vernis van de rede : over poetica en proza van F. Bordewijk' (proefschrift) (1996)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - Noorderlicht' door P. Kralt in 'Lexicon van Literaire Werken' (februari 1996)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - De Wingerdrank' door J.A, Dautzenberg in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 1996)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk, beheerisng van de chaos' in 'Over de grens van de tijd' van Pierre H. Dubois (1997)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - Bloesemtak' door Hans Anten in 'Lexicon van Literaire Werken' (november 1997)
• Dorian Cumps, 'De eenheid in de tegendelen: de psychomachische verhaalwereld van F. Bordewijk (1884-1965) en de mythe van de hermafrodiet: een interpretatie' (1998)
• José Buschman, 'Den Haag, stad, boordevol Bordewijk. Een literaire wandeling door het Den Haag van F. Bordewijk' (1999)
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - Tijding van ver' door Hans Anten n 'Lexicon van Literaire Werken' (februari 1999)
• 1 hoofdstuk: 'Bij de dood van F. Bordewijk' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza 2' van Adriaan Morriën (1999)
• 2 hoofdstukken: 'Ferdinand Bordewijk - Karakter' en 'Ferdinand Bordewijk - Bint' in 'Boekenlijst Nederlands. Vragen en antwoorden bij de 50 meest gelezen Nederlandse boeken' van Frans Lennaerts (2000)
• 1 hoofdstuk: 'Karakter' in 'Gouden fictie. Het fenomeen everseller' van Marja Pruis (2001)
• Jan T. Anema e.a., 'Schaap & Partners: honderd jaar een bijzonder kantoor' (2002)
• Ralf Grüttemeier, 'Een vergeten boek Nationaal-socialistische sporen in Büro Rechtsanwalt Stroomkoning van F. Bordewijk' in 'Literatuur' (juli/augustus 2002)
• Anny Elisabeth Maria Albers, 'Betreft Bint: Bint van Bordewijk modernistisch bekeken' (proefschrift) (2002)
• 1 hoofdstuk: 'Is er een reden iemand te sparen die zelfmoord aankondigt?' in 'De canon' van Menno ter Braak (2004)
• 'De Parelduiker' gaf in 2005 een Bordewijk-nummer uit.
  
• 1 hoofdstuk: 'F. Bordewijk - Eiken van Dodona' door Jan van Luxemburg in 'Lexicon van Literaire Werken' (september 2006)
• Pieter Steinz bespreekt 'Bint' en 'Karakter' in 'Het web van de wereldliteratuur. Welke 100 boeken hebben de literaire X-factor?' (2007)
• Machteld Bouman, 1 hoofdstukje: 'F. Bordewijk' in 'Amsterdam & zijn schrijvers. Literatuur op locatie' van Ko van Geemert (2008)
• 1 ZKV: 'Grootvader' in 'Vijf bijlen' van A.L. Snijders (2009)
• 1 hoofdstuk over 'Karakter' in 'Grote verwachtingen: opgroeien in de letteren in 25 schema's' van Pieter Steinz (2010)
• Ina C. Schermer-Vermeer, 'Langs gevelstenen, sloppen en paleizen. Het Amsterdam van Bordewijk' (2011)
• Jan Oudenaarden en Rien Vroegindeweij, 'De Bordewijkroute: een literair-historische wandeling door Rotterdam Kralingen-Noordereiland-Vreewijk' (2011)
• José Buschman, 'F. Bordewijk: een Haagse wandeling' (2015)
• In 'De boekenapotheek - Lees & genees' van Ella Berthoud & Susan Elderkin uit 2013 wordt 'Karakter' van F. Bordewijk besproken als boek bij 'doorzettingsvermogen, gebrek aan'. (De Nederlandse boeken zijn aan de vertaling toegevoegd door Maarten Dessing).
• 1 column: 'Zwavelzuur' in 'Van mij valt niks te leren' van Peter Buwalda (2015)
• 1 lemma: 'Bordewijk, F.' in 'Steinz Gids voor de wereldliteratuur' van Jet & Pieter Steinz (2015)
• L.H. Wiener, 'Oog in oog met Bordewijk' (bibliofiel, 150 ex.) (2016)
• 'De Roos & Ferdinand Bordewijk' (nieuwjaarswens) (2016)
• Ina Schermer (voorwoord en verklaring), '"Twee proeven": de Traumgewalten van Ferdinand Bordewijk en zijn vrouw Johanna Bordewijk-Roepma' (2016)
• Elly Kamp, 'Ferdinand en Johanna. Dubbelbiografie van schrijver F. Bordewijk en componiste J. Bordewijk-Roepman' (2016)
• 1 hoofdstuk: 'Bint' in 1001 boeken die je gelezen moet hebben', onder redactie van Peter Boxall en Ed van Eeden (2017)
• Ina Schermer, 'Het geboortehuis van F. Bordewijk in Amsterdam: de queeste ter plaatsing van een gedenkbordje' (bibliofiel, 100 ex.) (2017)
• 2 zkv's: 'Bordeel' en 'Onrust' over F. Bordewijk in 'Doelloos kijken' van A.L. Snijders (2019)
• 1 hoofdstuk: 'Druistig als knorrende beesten' in 'Boekenjacht. Verhalen uit de boekenwereld' van Cornelis Jan Aarts (2020)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Victor E. van Vriesland stelde in 1949 een bloemlezing samen uit het werk van F. Bordewijk in de serie 'Schrijvers van heden'.
• 'Fantastische vertellingen' verscheen als Bulkboek 10.
• 'Karakter' werd door Walter van der Kamp voor de televisie bewerkt en uitgezonden in 1971, met Ko van Dijk en Lex vn Delden als vader en zoon en Andrea Domburg als Joba.
• Vrij Nederland hield in 1978 een onderzoek naar de boekenlijsten op middelbare scholen. F. Bordewijk stond bij de meestgenoemde schrijvers op nummer 5. Op de lijst van meest genoemde boeken stond 'Bint' op nummer 7.
• 'Bint' verscheen in 1984 als Grote letterboek.
• Bint uit 'Bint' en Jacob Willem Katadreuffe uit 'Karakter' werden door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 'Bint' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1934.
• 'Karakter' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1938.
• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987.
  - 'Bint' stond op het lijstje van Vic van de Reijt op nr. 3.
  - 'Karakter' stond op het lijstje van Jan Pronk op nr. 3 en op het lijstje van Adriaan van Dis op nr. 4.
• 'Bint; Blokken; Keizerrijk' verscheen in 1990 als Bulkboek 189.
• Voor 'De Bijenkorf' maakten Jan Croes, Jos Paardekooper, Jan Geerlings en Gerard Heijnen in 1990 'De Ideale Bibliotheek. 100 boeken die iedereen gelezen moet hebben'. Van F. Bordewijk namen zij op: 'Bint' (op nr. 20) en 'Karakter' (op nr. 35).
• De universiteitbibliotheek van Nijmegen wijdde in 1991 een tentoonstelling aan Bordewijk n.a.v. de voltooiing van het 'Verzameld werk'.
• 'Karakter' verscheen in 1992 in de 'Grote Lijster'-serie van Wolters Noordhoff.
• 4 parodieën op werk van F. Bordewijk in 'Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek' (samenstelling Rody Chamuleau en J.A. Dautzenberg) (1994)
• 'Blokken; Knorrende beesten; Bint' verscheen in 1994 als Grote letterboek.
• 'Karakter' verscheen in 1995 als Grote letterboek.
• 'Karakter' verscheen in 1996 als Bulkboek 236.
• 'Karakter' wordt in 1997 verfilmd door Mike van Diem en krijgt in 1998 een Oscar voor de beste buitenlandse film.
• In de 'top-100' van boeken die scholieren in 1997 op hun lijst zetten staat 'Karakter' op nummer 23. Op 6% van de lijsten komt het boek voor. 'Bint' staat op nummer 26 en komt op 5% van de lijsten voor.
• 'Bint' verscheen in 1998 in de 'Grote Lijster'-serie van Wolters Noordhoff.
• Op het Nederlands Filmfestival 1999 wed een top-twintig van de 'Nederlandse film van de eeuw' gepresenteerd. 'Karakter' eindigde op de derde plaats.
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw.
  Hij nam hierin van F. Bordewijk op:
  Op nr. 15 'Rood paleis' (Ik was nog jong en het was voor het eerst dat ik een boek las dat in een bordeel speelt. Ik las het met rode oortjes, hoewel er geen onvertogen woord in voorkomt).
  Op nr. 37 'Karakter' (Een noeste roman over weerbarstige personages).
• 'Het Parool' nam 'Karakter' op in een (internationale) lijst van De honderd mooiste boeken van de eeuw.
• 'Karakter' werd in 2002 uitgegeven in de 'Kroonlijster-serie'.
• 1 portret van F. Bordewijk in 'Knetterende letteren: schrijversportretten' van Siegfried Woldhek (2003)
• In 2006 werd er in de Saftlevenstraat in Rotterdam een plaquette ter ere van F. Bordewijk onthuld. De straat komt voor in 'Bint'.
• 'Bint' verscheen in 2006 als luisterboek op CD. Het is een Tros-hoorspel, bewerkt door Marc Lohman en geregisseerd door Meindert de Goede.

• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook F. Bordewijk was in dit 'Pantheon' opgenomen. Eind 2008 zal het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers besteden.
• Ger Thijs maakte in 2010 een toneelbewerking van 'Karakter'.
• Een portret (gouache en potlood op karton) van F. Bordewijk door Diederik Gerlach, gemaakt in 2007, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
• 'Bint' verscheen in 2013 in de Grotelijster-serie.
• 'Rood paleis' stond op nr. 10 in de lijst van 'De 45 beste boeken uit de Nederlandse literatuur (1900-2012)' volgens Max Pam.
• 'Karakter', voorgelezen en toegelicht door Adriaan van Dis (1 mp3-cd) (2015)
• Op 28-10-2017 werd in Rotterdam, in het Park bij de Euromast, een borstbeeld van Bordewijk onthuld. Deze plek komt voor in 'Karakter'.

Literaire prijzen

• Prijs voor kunsten en wetenschappen 1949 voor 'Noorderlicht'
• P.C. Hooft-prijs 1953 voor 'Studiën in de volksstrucuur' en 'De doopvont'
• Constantijn Huygens-prijs 1957 voor zijn gehele oeuvre
• Zilveren penning van verdienste van de gemeente Den Haag (1965, vier maanden na zijn dood)

F. Bordewijk was lid van de jury voor volgende prijzen:

• Constantijn Huygens-prijs 1947, 1948, 1949, 1950, 1951
• Vijverberg-prijs 1948, 1949, 1950
• Jan Campert-prijs 1948, 1949, 1950
• P.C. Hooft-prijs 1956

Biografische opmerkingen

• Bordewijk werd - als derde van vier zoons - geboren in Amsterdam (Jan Steenstraat 255). Het gezin woonde later op Singel 198. Toen hij tien jaar was verhuisden ze naar Den Haag. In Den Haag woonde Bordewijk de rest van zijn leven, o.a. op de adressen Van Swietenstraat 88, Alexander Gogelweg 32, de Schimmelpennincklaan 87 en Jacob de Graefflaan 8a. Alleen na de verwoesting van zijn huis in de Tweede Wereldoorlog heeft hij nog kort buiten Den Haag gewoond.
• Bordewijk volgde het Stedelijk Gymnasium aan het Hoge Westeinde (1898-1904).
• Bordewijk studeerde rechten in Leiden. In 1912 promoveerde hij tot doctor in de rechtswetenschappen.
• In 1913 werd hij als advocaat beëdigd en ging werken bij een advocatenkantoor in Rotterdam. In de eerste jaren als advocaat gaf hij tevens les op handelsscholen in Den Haag (Alkemadeplein) en in Rotterdam.
• Op 01-08-1914 trouwde Bordewijk met Johanna S.H. Roepman. Zij kregen een dochter (Nina) en een zoon (Robert).
• Johanna S.H. Roepman werd bekend als componiste van beiaardmuziek, koor- en orkestwerken en van de opara 'Rotonde'.
• F. Bordewijk debuteerde onder het pseudoniem Ton Ven in 1916 met de gedichtenbundel 'Paddestoelen' (nonsens-versjes). Met deze dichtbundel en met zijn bundels 'Fantastische vertellingen' (onder invloed van Edgar A. Poe) had hij weinig succes. Dat succes kwam in de dertiger jaren vanaf 'Blokken'.
• Vanaf 1918 was Bordewijk verbonden aan het Rotterdams 'Bureau voor rechtsbijstand aan on- en minvermogenden'.
• Bordewijk vestigde zich in 1919 in Schiedam als zelfstandig advocaat. Hij bleef deze praktijk (vanaf 1945 samen met zijn zoon) tot zijn dood uitoefenen (o.a. op Tuinlaan 46, Tuinlaan 118 en Lange nieuwstraat 187). In 1919 ontdeed hij zich officieel van 5 van zijn 6 doopnamen. Alleen Ferdinand vond hij genoeg.
• Vanaf 'Blokken' meet hij zich een heel eigen stijl aan. Korte zinnen, soms met vreemde woorden en een afwijkende zinsbouw. Een 'advocatenstijl': kort, bondig, helder en zakelijk. De beschrijving van de personen is suggestief en surrealistisch, waardoor ze nachmerrie-achtige karikaturen worden (dit nog versterkt door hun namen: Valcoog, Klotterbooke, Katadreuffe).
• F. Bordewijk maakte na de Tweede Wereldoorlog deel uit van de 'Eereraad voor de Letterkunde'.
• Vanaf 'Noorderlicht' (1948) werden de beschrijvingen evenwichtiger en menselijker. Zijn laatste boeken hebben vooral de dood en de ouderdom als thema.
• Bordewijk schreef 'Karakter' tijdens een vakantie in Engeland.
• Bordewijk weigert zich in de Tweede Wereldoorlog aan te sluiten bij de cultuurkamer. Hierdoor mocht hij niet meer schrijven. Onder het pseudoniem Emile Mandeau schreef hij in 1944 de novelle 'Verbrande erven. Een plaatsbeschrijving'.
• In de Tweede Wereldoorlog (maart 1945) werden zijn huis en inboedel aan de Tweede Van de Boschstraat bij een bombardement vernield. Ze verhuisden naar Leiden en later naar Schevenigen.
• In 1945 werd Bordewijk voorzitter van de Ereraad voor Letterkunde. Deze raad moest oordelen over het gedrag van schrijvers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wie 'fout' geweest was kreeg een publicatieverbod.
• Van 1947 tot 1952 was Bordewijk voorzitter van de door de gemeente Den Haag opgerichte Jan Campertstichting ter bevordering van de Nederlandse Letterkunde.
• In 1947/1948 heeft Bordewijk te kampen met ernstige complicaties na een galblaasoperatie.Hij ligt ruim een jaar in het ziekenhuis.
• Vanaf 1949 werkte hij voor de gemeente Rotterdam als juridisch adviseur.
• In 1954 werd Bordewijk benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau.
• in 1955 kreeg Bordewijk de Erepenning van de Schiedamse Gemeenschap.
• Bordewijk wordt gerekend tot de 'Nieuwe zakelijkheid', zij streefden, als reactie op het expressionisme, naar een objectief realisme. Gerard Walschap wordt in België als belangrijkste vertegenwoordiger van deze stoming gezien. Ook in de architectuur komt deze stroming voor (Dudok, Berlage).
• Een aantal straatnamen in Den Haag is bedacht door Bordewijk. Burgemeester en wethouders zagen niets in zijn suggesties als: Arendsdreef, Distelbron, Sparrenrust en Windveer, maar andere suggesties werden wel overgenomen: Roggekamp, Finnenburg, Kornalijnhorst en Dignaland. De toenmalige nieuwbouwwijk 'Mariahoeve' was daarom dankzij Bordewijk waarschijnlijk de eerste in Nederland met straatnamen op -horst en -kamp.
• Bordewijk wilde zichzelf zien als een amateur-schrijver, die zijn hobby - het schrijven - bedreef als hij tijd en zin had. In totaal schreef hij 12 romans, 150 verhalen en ruim 250 literaire kritieken.
• In zijn laatste jaar leed hij aan een longontsteking die hem de hele winter aan bed gekluisterd hield. Hij overleed hieraan in zijn huis aan de Jacob de Graefflaan 8a.
• Aan Bordewijks dood op 28 april 1965 werd (op zijn uitdrukkelijk verzoek) geen ruchtbaarheid gegeven Op 18 augustus ontving zijn vrouw postuum de Zilveren Penning van de gemeente Den Haag. Zijn vrouw overleed in 1971. Zijn zoon Robert werkt ook nu nog op het advocatenkantoor in Schiedam, nu met zijn eigen zoon.
• F. Bordewijk werd op 03-05-1965 begraven op Begraafplaats Oud Eik en Duinen in Den Haag. Hij deelt zijn graf (A2 I-2084) met zijn vrouw.

Anderen over F. Bordewijk

• Iemand, die zo de beknoptheid weet uit te buiten, heeft recht op beknoptheid. Hij onderscheidt zich soortelijk van degenen die het korte beoefenen, omdat zij aan het lange nog niet eens toe zijn. (Menno ter Braak, Het Vaderland, 27-01-1935)
• Het meest is mij bijgebleven de figuur van Bordewijk: verlegen mannetje, niet groot van stuk, ietwat verschrikte ogen achter brilleglazen, luisterend in hoofdzaak en geenszins met enigerlei postuur van superioriteit. (Barend Rijdes, Literair dagboek 1941-1955, 20-06-1951, blz. 63)
• Wie achteraf de boeken van Bordewijk ter hand neemt, zal in tal van gevallen tot de ontdekking komen, dat hij eigenlijk wordt geconfronteerd met de stukken van een proces. (P. H. Dubois)
• Over duizend jaar zal men Rotterdam leeren kennen uit dezen roman. En over tienduizend jaar zullen de symbolische namen Dreverhaven en Katadreuffe wellicht in één adem genoemd worden met die van sommige Griekse goden. (Simon Vestdijk (1962), geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar')
• Dikwijls is gewezen op het paradoxale karakter van Bordewijks werk - het samengaan van een cerebrale vormgeving en zakelijke taalhantering met een fantastische inhoud - waardoor een uniek oeuvre is ontstaan dat met niets in de Nederlandse literatuur is te vergelijken. Hij staat dan ook buiten de traditionele literaire groeperingen. In de literatuurgeschiedenis wordt hij meestal behandeld bij de nieuwe zakelijkheid of het magisch realisme. (H. Anten, Kritisch literatuur lexicon, februari 1984)
• Bint was Bordewijks aardverschuiving, een schok in de Nederlandse literatuur die in de jaren dertig vooral gekenmerkt werd door psychologische huiskamerromans. Zoals Bint al zei: 'Aardbeving is meestal bergvorming, en ons ontzag gaat naar de bergen.' (Pieter Steinz, Het web van de wereldliteratuur. Welke 100 boeken hebben de literaire X-factor?, blz. 143)
• Letter-/rechtskundige
  ......................
  (Naam moet u invullen)
  Wilt u een hint?
  
  Hier komt een greep uit het
  Literatuurlijstje
  Knorrende beesten
  De doopvont en Bint
  (Drs. P, Zeslettergrepigheid, blz. 90)

Mijn favoriete citaat

Rotterdam vind ik ónze stad.
Juist omdat ze niet speciaal Nederlands is.
Amsterdam is onze nationale stad, Rotterdam onze internationale.
Ik voel voor het internationale, daarom voel ik voor deze stad.
En dat stempel heeft hij gekregen van de zee, want de zee gaat over de grenzen,
de zee is op de wereld de enige werkelijke kosmopoliet.
(F. Bordewijk, Karakter)

Handtekening F. Bordewijk, afgedrukt in '5 auteurs over hun uitgever (1962)

Bronnen o.a.

• C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur (1954)
• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Lexicon van de moderne Nederlandse Literatuur (1978)
• H.J.M.F. Lodewick e.a., Ik probeer mijn pen (1979)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1982)
• Kritisch literatuur lexicon (februari 1984/mei 1995/augustus 1999)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur1945-1980 (1987)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur1880-1945 (1992)
• Internet: Schiedam in de literatuur (zie: links) (09-09-1996)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Uittreksel top-100
• Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooftprijs (1997)
• Spectrum encyclopedie (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• De grote lijsters - dossier (1998)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Hans Heesen e.a., Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (oktober 2022)