• Home
• Bibliografiëen
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Opmerkingen
• Anderen Over
• Bronnen

Menno ter Braak

Profiel

Achternaam: ter Braak
Voornaam: Menno
Geboren: 26-01-1902
Te: Eibergen
Overleden: 14-05-1940
Te: Den Haag

Pseudoniem(en): Menno ter Braak gebruikte de pseudoniemen A.P. Kurt Brennema, K.B. en Thea Poortman. In 'Propria cures' publiceerde hij een gedicht onder het pseudoniem Priktol. Verder gebruikte hij de pseudoniemen Murena, Sagittarius, Scissor, Baron zur Wüste.

Werk

Poëzie

• Après la victoire: twee kwatrijnen voor H. Marsman (met E. Du Perron) (bibliofiel, 70 ex.) (2012)

Proza

• Hampton Court (1931)
• Dr. Dumay verliest... (1933)
• Verzameld werk (7 delen) (1949-1951)
  - deel 1: proza, sec - letterkunde - non-fictie (1950)
  - deel 2: proza - drama - non-fictie (1950)
  - deel 3: dec - letterkunde - non-fictie (1950)
  - deel 4: sec -letterkunde (1951)
  - deel 5: sec - letterkunde (1949)
  - deel 6: sec - letterkunde (1950)
  - deel 7: sec - letterkunde (1951)

Toneel

• Ter Braak heeft (mogelijk) in zijn gymnasiumtijd een historisch drama geschreven: Het verraad vanTullus Hostilius.
• De pantserkrant: een tragicomedie van wapens, schrijfmachines en idealen: gevolgd door een brief aan een vijandin van het toneel (1935)

Dagboeken

• Journaal 1939 (1945)

Brieven

• Multatuli en zijn zoon (1937)
• Sans Famille; drie brieven over een hedendaagsch vraagstuk (met Greshoff en Du Perron) (1947)
• Briefwisseling Ter Braak - Du Perron 1930-1940 (bloemlezing, 1949)
• Briefwisseling 1930-1940 (Ter Braak, Du Perron) (4 delen, 1962-1967)
• Een briefwisseling tussen Ter Braak en Thomas Mann werd in 'Tirade' gepubliceerd (1967)
• 1 briefkaart en 1 brief van E. du Perron aan Menno ter Braak (in handschrift én getypt) in 'Brieven in Beeld' (1976)
• 'Briefwisseling tussen Johan Huizinga en Menno ter Braak' in 'Hollands maandblad' (oktober 1986)
• Brief aan Arthur Lehning (bibliofiel, 50 ex.) (1990)
• 2 brieven van Geert van Oorschot aan Ant ter Braak (met haar commentaar) in: 'Geert van Oorschot, Brieven van een uitgever' (1995)
• 5 brieven van Ter Braak en 12 brieven aan Ter Braak in 'Briefwisseling over de reorganisatie van Groot Nederland in 1935', bezorgd door Sjoerd van Faassen (1996)
• 2 brieven aan Menno ter Braak in 'Gerard Walschap Brieven 1921-1950' (1998)
• Een waarlijk zeer markante geest: de briefwisseling Dr. P.H. Ritter Jr.-Menno ter Braak (1930-1936) (bezorgd door Jan J. van Herpen) (bibliofiel, 40 ex.) (2002)
• 'Brief van E. du Perron aan Menno ter Braak' in 'Goede papieren' (nr. 1, 2008)
• Briefwisseling tussen Menno ter Braak en H.A. Gomperts 1937-1940 (2009)
• Briefwisseling tussen Menno ter Braak en Henrik Scholte 1923-1939 (2009)
• 8 brieven aan Menno ter Braak in 'Een varend eiland. Brieven' van J. Slauerhoff (2016)

Overig non-fictie

• Kaiser Otto III, Ideal und Praxis im frühen Mittelalter (proefschrift) (1928)
• Cinema militans (1929)
• Het carnaval der burgers: een gelijkenis in gelijkenissen (1930)
• Afscheid van domineesland (1931)
• De absolute film (1931)
• Man tegen man (1931)
• Démasqué der schoonheid (1932)
• Politicus zonder partij (1934)
• Het tweede gezicht (1935)
• Nederlandsche litteratuur van nu (met Vestdijk en Van Duinkerken) (1937)
• Douwes Dekker en Multatuli (bibliofiel, 30 ex.) (1937)
• Van oude en nieuwe christenen (1937)
• Het christendom: twee getuigenissen in polemischen vorm (met Anton van Duinkerken) (1937)
• Het nationaal-socialisme als rancuneleer (1937)
• De Augustijner monnik en zijn trouwe duivel (1938)
• Mephistophelis (1938)
• In gesprek met de vorigen (1938)
• De nieuwe elite (1939)
• H. Marsman. Een studie (1939)
• Hermann Rauschning, 'Hitlers eigen woorden' (met Max Nord) (1940)
• De duivelskunstenaar. Een studie over S. Vestdijk (1943)
• Reinaert op reis (samengesteld door Fred Batten) (1944)
• Over waardigheid en macht (1945)
• Het christendom: twee getuigenissen in polemischen vorm (met Anton van Duinkerken) (1945)
• Menno ter Braak over waardigheid en macht : politiek-cultureele kroniek (1945)
• In gesprek met de onzen (1946)
• Verzameld werk (7 delen) (1949-1951)
  - deel 1: proza, sec - letterkunde - non-fictie (1950)
  - deel 2: proza - drama - non-fictie (1950)
  - deel 3: dec - letterkunde - non-fictie (1950)
  - deel 4: sec - letterkunde (1951)
  - deel 5: sec - letterkunde (1949)
  - deel 6: sec - letterkunde (1950)
  - deel 7: sec - letterkunde (1951)
• Het verraad der vlaggen (1965)
• De Propria curesartikelen 1923-1925 (samengesteld door Carel Peeters) (1978)
• De artikelen over Emigranten-literatuur 1933-1940 (bijeengebracht door Francis Bulhof) (1980)
• De draagbare Ter Braak (door Eep Francken) (1992)
• De bekoring der inconsequentie (bibliofiel, 58 ex.) (1993)
• De film is geboren (bibliofiel, 26 ex.) (2001)
• De Canon: Nederlandse cultuur in veertig portretten (samengesteld door Léon Hanssen) (2004)
• Geen woord te veel, geen gebaar te dik: Menno ter Braak over Willem Elsschot (bezorgd door Marsha Keja) (2016)

Vertalingen

• Rauschning, De nihilistische revolutie, schijn en werkelijkheid in het Derde Rijk (1937)
• Rauschning, Hitlers eigen woorden, politieke gesprekken met Hitler over zijn werkelijke bedoelingen (1940)

Vertaald:

• Olivera Petrovic Stankovic vertaalde werk van Ter Braak in het Servo-Kroatisch.
• La democrazia di nessuno, ossia Del cristianesimo paradossale nell'Europa moderna (Italiaanse vertaling van 'Van oud en nieuwen christenen' door Corinna van Schendel) (1945)
• 1 verhaal: 'the instinct of the intellectuals' in 'Harvest of the Lowlands', vertaald door Alfred van Ameyden van Duym, verzameld door J. Greshoff (1945)
• A hétköznapi világ b´´uvölete : tanulmányok a holland festészet és irodalom kapcsolatáról a századfordulón és a harmincas években (Hongaarse vertaling van werk van Willem Kloos, Jacques Perk, Herman Gorter, Frederik van Eeden, J.H. Leopold, Menno ter Braak, Johan Huizinga) (2000)
• Hampton Court (Deense vertaling) (2018)
• Il nazionalsocialismo come dottrina del rancore (Italiaanse vertaling van 'Het nationaalsocialisme als rancuneleer' door Gerrit van Oord) (2019)
• Cultural criticism in the Netherlands, 1933-1940: the newspaper columns of Menno ter Braak (Engelse vertaling door Jacob Boas) (2020)
• El nacionalsocialismo como doctrina del rencor y otros escritos (Spaanse vertaling van 'Het nationaalsocialisme als rancuneleer' door Daniela Martín Hidalgo) (2021)
• Le national-socialisme, doctrine de la rancune (Franse vertaling van 'Het nationaalsocialisme als rancuneleer' door Pierre-Marie Finkelstein) (2022)

Menno ter Braak schreef een inleiding voor

• W.A. Paap, Vincent Haman
• Multatuli en zijn zoon: brieven van Multatuli aan J. van der Hoeven (1937)
• Willem Elsschot, Het been (1938)
• Tentoonstelling van de werken van J. Slauerhoff, ter gelegenheid van de verschijning van zijn verzamelde werken van 12 t/m 23 Maart 1940 (1940)
• In memoriam J. Slauerhoff: overleden 5 October 1936 (300 ex.) (1945)
• Alfred Jarry, Ubu koning. Een guignolade in vijf bedrijven (bibliofiel, 175 ex.) (1964)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Menno ter Braak debuteerde in 'Propria cures' op 02-06-1923 met 'De waardering van den vorm'. In 1924/1925 was hij redacteur van 'Propria cures'. Hij publiceert er gedichtenen in onder het pseudoniem Kurt Brennema en Priktol.
• Vanaf de oprichting (1924) werkte Menno ter Braak mee aan 'De Vrije Bladen'.
• Menno ter Braak schreef bijdragen voor 'Filmliga' en filmkritieken voor 'i 10'.
• Menno ter Braak was in 1931 oprichter van het tijdschrift 'Forum' (samen met Edgar du Perron en Maurice Roelants).
• Menno ter Braak werkte mee aan 'Groot Nederland'.
• Menno ter Braak was vanaf 1933 hoofd van de afdeling Kunst en Letteren van het dagblad 'Het Vaderland'.
• In 1938 publiceerde Menno ter Braak in het tijdschrift 'Ce vice impuni, la lecture' van Jacques Gans.

Over Menno ter Braak

• Een interview met Menno ter Braak in 'Sprekende schrijvers' van G.H. 's-Gravesande (1935)
• Max Teipe en Johan van der Woude, 'Dr. Menno ter Braak, 'Reinaert uit Eibergen: een proeve van beschouwing'' (1936)
• 1 hoofdstuk: 'Een dubbelganger' in 'In gesprek met de vorigen' van Menno ter Braak (1938)
• H. Marsman, 'Menno ter Braak. Een studie' (1939)
• Annetta Gerharda Douwes Dekker, 'De waarheid over Multatuli en zijn gezin: een antwoord aan: Julius Pée, Menno ter Braak e.a. van de schoondochter' (1939)
• H.A. Gomperts, 'Catastrofe der scholastiek: Anton van Duinkerken contra Menno ter Braak' (1940)
• A. Roland Holst, In Memoriam Charles Edgar du Perron et Menno ter Braak (in eigen beheer) (1941)
• S. Tas, 'Een critische periode' (1946)
• W.L.M.E. van Leeuwen, 'Drie vrienden. Marsman, Ter Braak, Du Perron' (1947)
• 1 hoofdstuk: 'Menno ter Braak' in 'Verzameld werk IV - Critisch proza' van H. Marsman (1947)
• Drie hoofdstukken over Menno ter Braak in 'Muiterij tegen het etmaal, deel 2: poëzie en essay' van Simon Vestdijk (1947)
• 'Over Menno ter Braak' (1949)
• 2 hoofdstukken: 'Het Goede Recht van het Essay (J. Greshoff, E. du Perron, Menno ter Braak, Albert Helman)' en 'Vorm of Vent (J. Greshoff, M. Nijhoff, D.A.M. Binnendijk, H. Marsman, Jan Engelman) in 'Verzamelde beschouwingen' van J.C. Bloem (1950)
• W.L.M.E. van Leeuwen, 'Rondom Forum: een tijdsbeeld in documenten uit het werk van J. Slauerhoff, H. Marsman, E. Du Perron, Menno ter Braak, S. Vestdijk' (1951)
• Een hoofdstuk 'Cultuur en christendom' in 'Triptiek' van G. Stuiveling (1952)
• Twee hoofdstukjes over Menno ter Braak in 'Kleine grapjes over grote mensen. Anecdotes van schrijvers' (1953) van Clara Eggink.
• 7 hoofdstukken over Menno ter Braak in 'Volière' van J. Greshoff (1956)
• J. Greshoff besteedt in Volière (1956) enkele hoofdstukken aan Ter Braak.
• 1 hoofdstuk: 'Menno ter Braak - Politicus zonder partij' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
• 1 hoofdstuk: 'Menno ter Braak's zelfprojecties' in 'Onderzoek en vertoog 1' van Victor E. van Vriesland (1958)
• 1 hoofdstuk, 'De mannen van Forum' in 'Gegist bestek deel 1: Benaderingen en ontmoetingen' van C.J.E. Dinaux (1958)
• 2 hoofdstukken: 'Menno ter Braak' in 'Verzameld werk. Poëzie proza en critisch proza' van H. Marsman (1960)
• Gerrit Borgers e.a., 'Schrijversprentenboek 5. Menno ter Braak' (1961)
• A. Borsboom, 'Menno ter Braak, onpersoonlijk nihilisme en nihilistische persoonlijkheid' (proefschrift) (1962)
• K.L. Poll: 'De brieven van Ter Braak en Du Perron' in 'Hollands Weekblad 184' (12-12-1962)
• Roger Henrard, 'Menno ter Braak in het licht van F. Nietzsche' (1963, proefschrift uit 1956)
• 1 hoofdstuk: 'Reacties op Ter Braak en Du Perron' in 'Van Bilderdijk tot Huizinga: Historische toetsingen' van P. Geyl (1963)
• J.G. Kooij, 'Ter Braak en de grammatika' in 'Merlyn' (januari 1965)
• 1 hoofdstuk: 'Menno ter Braak en het fascisme' in De draad van ariadne' van Arthur Lehning (1966)
• Anton van Duinkerken, 'Gorter, Marsman, Ter Braak' (1967)
• Paul Rodenko en Gerrit Borgers, 'Ter Braak en de experimentelen. Een briefwisseling' in 'Lessen in lezen 1. Essays uit 12 jaargangen Maatstaf' (1967)
• R. Henrard, 'Menno ter Braak' (1968)
• G. Th. Rothuizen, 'Steen of stroom. Menno ter Braak en Anton van Duinkerken over het christendom' (1969)
• H. Bonger, 'Menno ter Braak' (1969)
• 'Tirade' gaf een Ter Braak-nummer uit in 1974 (nr. 193-194).
• 'Over Menno ter Braak' in 'In den verleden tijd' (1975) en in 'Proza 1' (1983) van A. Roland Holst.
• 1 hoofdstuk: 'De onzekeren. Bij het verschijnen van het laatste deel van de briefwisseling tussen Ter Braak en Du Perron' in 'Drielandenpunt' van Annie Romein-Verschoor (1975)
• 'Bzzlletin' gaf in maart 1978 een Ter Braak-nummer uit.
• Peter Frits Schmitz, 'Kritiek en crteria. Menno ter Braak en het Literaire Waardeoordeel' (proefschrift) (1979)
• Francis Bulhof, 'Over Politicus zonder partij van Menno ter Braak' (1980)
• 1 gedicht: 'Ter Braak' in 'Achtergebleven gedichten' van Gerrit Achterberg (1980)
• A.F. van Oudvorst, 'Menno ter Braak als woordvoerder van de intellectuelen. Een literatuursociologische benadering' (1980)
• Een essay: 'Ontmoeting met Ter Braak, Du Perron en Roland Holst' in 'Intenties 2' van H.A. Gomperts (1981)
• 1 hoofdstuk: 'De aanval van Menno ter Braak op Ritter' in 'Al wat in boeken steekt, dertig jaar radiowerk van dr. P.H. Ritter jr. bij de AVRO', samengesteld door Jan J. van Herpen (1982)
• Jan Fontijn e.a., 'Menno ter Braak politiek en cultuur: 3 generaties 3 forums' (1982)
• Chris Engler, 'Ter Braak contra Wagner' in 'De Revisor' (april 1983)
• Maarten Vonder, 'Een teken van rang. Betekenis en functie van het begrip 'afstand' bj Ter Braak' in 'Hollands maandblad' (mei 1983)
• 1 hoofdstuk: 'Mennot er Braak, 1902-1940. Hij was de gemerkte die moest vallen' in 'De laatste deur' van Jeroen Brouwers (1983)
• Jaap Goedegebuure, 'Ter Braak als enquêteur' in 'Literatuur' (november-december 1984)
• 1 essay: 'Menno ter Braak en E. de Perron' in 'Essays 1968-1985' van Andreas Burnier (1985)
• Emmanuel Kummer, 'Literatuur en ideologie: Proust en Ter Braak' (1985)
• 1 in memoriam: 'In Memoriam Charles Edgar du Perron en Menno ter Braak' door A. Roland Holst in 'Hij is reeds aan de overzijde. Necrologieën van schrijvers', samengesteld door Jeroen Brouwers (1986)
• Barry Materman, Menno ter Braak en het dramaturgisch perspectief (1986)
• 2 artikelen/hoofdstukken over M. ter Braak in Cola Debrot, 'Verzameld werk 5. Over literatuur' (1987)
• Jan J. van Herpen, 'Ritter en Ter Braak in de etalage van Boucher' (jaarwisselingsgeschenk, 30 ex.) (1987)
• J. Kamphuis, 'Nietzsche in Nederland' (1987)
• Fred Batten, 'Denken aan Ter Braak' (bibliofiel, 120 ex,) (1987)
• Willem Bruls, 'Menno ter Braak en Thomas Mann. Een literaire vriendschap' (1990)
• R.M. Rijkse, 'Tentoonstelling Menno ter Braak. Zijn strijd tegen het fascisme, 1936-1940' (1990)
• Vijf hoofdstukken over Menno ter Braak in J. de Kadt: 'De deftigheid in het gedrang' (1991)
• August Hans den Boef, 'Musil? Ken ik niet: Ter Braak en Du Perron over modernisten en epigonen' (500 ex.) (1991)
• A.F. van Oudvorst, 'De verbeelding van de intellectuelen: literatuur en maatschappij van Dostojewski tot Ter Braak' (1991)
• P.F. Schmitz, 'Ter Braak tussen Nietzsche en Derrida' in 'Literatuur' (januari-februari 1992)
• Léon Hanssen, 'Leven in geleende tijd. Over Menno ter Braak' (1992)
• Een hoofdstuk: 'De dood betrapt de korte baan, Menno ter Braak' over Vestdijk en Ter Braak in 'Letterkunst' van Battus (1993)
• J.M.J. Sicking, 1 hoofdstuk: 'Januari 1928: Menno ter Braak bespreekt Eva van Carry van Bruggen. Ideeënromans' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• Michel Dupuis, 1 hoofdstuk: '21 januari 1933: Jan Greshoff en Menno ter Braak op bezoek bij Willem Elsschot. De relaties tussen Noord- en Zuidnederlandse literatuur tijdens het interbellum' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• H. Bekkering, 1 hoofdstuk: 'Juni 1933: D. Zijlstra weigert het manuscript van Vestdijks Kind tussen vier vrouwen. Vestdijk en Proust tegenover Ter Braak en Du Perron' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• Ton Anbeek, 1 hoofdstuk: '14 mei 1940: Menno ter Braak en E. du Perron overlijden. Forum na de oorlog' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• Jan J. van Herpen, 'Een literaire rel met Menno ter Braak' (bibliofiel, 30 ex.) (1993)
• Nel van Dijk, 'De politiek van de literatuurkritiek, De reputatie-opbouw van de Menno ter Braak in de letteren' (proefschrift) (1994)
• Veel aandacht voor Menno ter Braak in W.F. Hermans, 'Malle Hugo' (1994)
• Sung-Hyun Jang, 'Nietzsche-Rezeption im Lichte des Faschismus: Thomas Mann und Menno ter Braak' (proefschrift) (1994)
• E. Poppe, 'Menno ter Braak en de Filmliga' (bibliofiel, 150 ex.) (1994)
• Adriaan Morriën, 'Het uiterlijk van Menno ter Braak' in 'Ik heb nu weer de tijd' (1996)
• 1 hoofdstuk: 'Over Menno ter Braak' in 'Over de grens van de tijd' van Pierre H. Dubois (1997)
• Michel van Nieuwstadt, 'De verschrikkingen van het denken over Menno ter Braak' (proefschrift) (1997)
• Michaël Josephus van Nieuwstadt, 'De verschrikkingen van het denken: over Menno ter Braak' (proefschrift) (1997)
• 2 hoofdstukken over Menno ter Braak in 'De toch naar Ithaka' van Arthur Lehning (1999)
• 2 hoofdstukken: 'Mephistopheles Ter Braak' en 'Reinaert op reis' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza I' van Adriaan Morriën (1999)
• Peter Altink, 'Het Duitslandbeeld van Menno ter Braak' (scriptie) (1999)
• Léon Hanssen, 'Menno ter Braak 1902-1940. Deel 1 (1902-1930) - Want alle verlies is winst' (2000)
• 2 hoofdstukken: 'Politicus zonder partij' door Léon Hanssen en 'Dr. Dumay verliest...' door Koen Rymenants in 'Lexicon van Literaire Werken' (2000/2008)
• Léon Hanssen, 'Menno ter Braak 1902-1940. Deel 1 (1930-1940) - Sterven als polemist' (2001)
• Hans Ester und Meindert Evers, 'Zur Wirkung Nietzsches: der deutsche Expressionismus: Menno ter Braak, Martin Heidegger, Ernst Jünger, Thomas Mann, Oswald Spengler' (2001)
• Hans Ester en Meindert Evers, 'In de ban van Nietzsche: Menno ter Braak, de Duitse expressionisten, Ernst Jünger, Martin Heidegger, Thomas Mann, Oswald Spengler' (2003)
• Ewoud Kieft, 'Het plagiaat: de polemiek tussen Menno ter Braak en Anton van Duinkerken' (2006)
• Frank Berndsen, 'Heimwee naar de daad: Ter Braaks opvattingen over leven en literatuur in ontwikkeling, 1923-1926' (2006)
• A.G.M.F Brok, 'De kroon op het kwetsen (3) - De verguizing van Menno ter Braak' in 'Boekenpost 100' (maart/apil 2009)
• Een essay over Menno ter Braak in 'De cultuur van de paradox' van Carel Peeters (2015)
• Marsha Keja, 'Leessporen van Ter Braak' in 'De Parelduiker' (2015/3)
• Lucas Ligtenberg, 'Mij krijgen ze niet levend: de zelfmoorden van mei 1940' (2017)
• Een hoofdstuk: 'Menno ter Braak (1902-1940). 'Hij was de gemerkte die moest vallen'' in 'De laatste deur' van Jeroen Brouwers (2017)
• 2 hoofdstukken: 'Menno ter Braak - Politicus zonder Partij' en 'Menno ter Braak - Het Nationaalsocialisme als Rancuneleer' in 'De canon der kanonnen. 130 jaar Propria Cures in 100 boeken' van Lex Bijlsma, Lucas Ligtenberg en Bob Polak (2020)

Diversen

• In 1972 werd 'De Pantserkrant' door de VPRO uitgezonden.
• Victor Dumay uit 'Dr. Dumay verliest...' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• 1 tekening van Menno ter Braak in 'Tekeningen: politici, schrijvers, vogels' van Siegfried Woldhek (1987)
• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987.
  - 'Brieven (4 delen)' stond op het lijstje van René Stoute op nr. 1.
  - 'Politicus zonder partij' stond op het lijstje van Jan Pen op nr. 6.
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw.
  Hij nam hierin van Menno ter Braak op nr. 76 'Hampton Court' op (Z'n eerste roman. Misschien geen meesterwerk, maar er staan een aantal beschrijvingen in die mij altijd zijn bijgebleven).
• In Eibergen (zijn geboorteplaats) waren van 22 september tot 3 november 2001 twee exposities over Menno ter Braak.
• Willem Otterspeer noemt in 'Het beslissende boek' (2002) van Margot Dijkgraaf en Martijn Meijer 'Het carnaval der burgers' van Menno ter Braak als het voor hem beslissende boek.
• De VPRO zond op 14-05-2003 de documentaire 'Het Tweede Gezicht' uit, die handelde over en door Krijn ter Braak, een neef van Menno ter Braak die zijn nalatenschap beheerde.
• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook Menno ter Braak was in dit 'Pantheon' opgenomen. Vanaf 2008 besteedt het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers.
• Een portret (olieverf op doek) van Menno ter Braak door Paul Citroen, gemaakt in 1996 én een portret (gouache en potlood op karton) van Menno ter Braak door Diederik Gerlach, gemaakt in 2007, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
• 'Hampton Court' stond op nr. 35 in de lijst van 'De 45 beste boeken uit de Nederlandse literatuur (1900-2012)' volgens Max Pam.

Literaire prijzen

Léon Hanssen heeft voor het tweede deel van zijn biografie over Menno Ter Braak, 'Sterven als een polemist', de Busken Huet-prijs 2002 ontvangen. Het boek werd ook genomineerd voor de Ako-Literatuurprijs.

Biografische opmerkingen

• De vader van Menno ter Braak - Hendrik Ernst Gerrit ter Braak - was arts. Menno was de oudste van vijf kinderen. Zijn geboortehuis in Eibergen is in 1975 door brand verwoest. Er is in Eibergen een Ter Braakstraat.
• Menno ter Braak was een neef van Johan Huizinga.
• Menno ter Braak ging naar de openbare dorpsschool in Eibergen, daarna (1913) naar de ULO in Winterswijk.
• Na de ULO volgde hij het gymnasium in Tiel. Hij woonde toen bij zijn oom, de huisarts J.G. ter Braak, aan de Westluidensestraat.
• Menno ter Braak studeerde van 1921 tot 1926 geschiedenis en Nederlandse literatuur in Amsterdam. Hij woonde toen (o.a.?) in de Den Texstraat. In de vakanties ging hij naar huis in Eibergen. Hier tenniste hij veel, of roeide op de Berkel, of zwom in die rivier.
• In 1926/1927 reisde hij naar Parijs en Berlijn, waar hij in de bibliotheek bronnenstudie verricht.
• In 1927 richtte hij - met o.a. Joris Ivens en Henrik Sholte - de Nederlandse Filmliga op. Hij was er enkele jaren secretaris van.
• In 1928 promoveerde hij op een proefschrift 'Kaiser Otto III, Ideal und Praxis im frühen Mittelalter'.
• Na zijn promotie was hij enige tijd leraar aan de 4e HBS in Amsterdam, aan de Rijks-H.B.S. in Zaltbommel en aan Het Rotterdams Lyceum. Hier nam hij in 1933 ontslag als hij redacteur werd van 'Het Vaderland'.
• Het in 1931 met Edgar du Perron opgerichtte tijdschrift 'Forum' bestond maar drie jaar. Toch ging het de geschiedenis in als de enige literaire gebeurtenis van belang in het Nederlandse interbellum.
• Menno ter Braak woonde enige jaren samen met zijn zuster Truida in Rotterdam.
• Menno ter Braak trouwde in 1933 met Ant Faber. Haar vader ds. Jan Lambertus Faber was Tweede Kamerlid voor de S.D.A.P. De huwelijksreis ging naar Sils Maria (het bergdorp in Zwitserland waar Nietzsche graag kwam). Vanaf 1933 woonde hij in Den Haag.
• Menno ter Braak leed aan depressies, in 1925 en in 1938 n.a.v. de Duitse inval in Oostenrijk.
• In 1925 was Menno ter Braak 'hopeloos' verliefd op Jo Planten-Koch, een tien jaar oudere doktersvrouw uit Neede.
• In 1938 nam Menno ter Braak ontslag bij 'Het Vaderland' omdat men een artikel niet wilde plaatsen. De Raad van Commissarissen greep in en berispte de directeur, waarna Ter Braak terugkwam op zijn ontslag.
• Hij was een fel tegenstander van het nazisme. Zijn analyses hiervan behoren tot de scherpste die in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog in Europa verschenen. Hij pleegde zelfmoord in het huis van zijn broer aan het Statenplein in Den Haag (een overdosis Veronal), nadat hij in Scheveningen nog geprobeerd had naar Engeland te komen.
• Menno ter Braak werd op 18-05-1940 begraven op de Begraafplaats Oud Eik en Duinen (graf D6 I-4295).
• Menno ter Braak werd beïnvloed door Nietzsche, André Gide en Du Perron.
• In zijn literatuurbeschouwing koos Menno ter Braak voor 'de vent' en niet voor 'de vorm', voor de persoonlijkheid achter het werk. Een bespreking door Ter Braak in 'De Vrije Bladen' van de poeziebloemlezing 'Prisma' door D.A.M. Binnendijk was de start van de vorm-of-vent-discussie.
• Menno ter Braak was vooral een onafhankelijk criticus. In zijn essays zette hij zich in voor een vrije waardebepaling. Hij rekende hierbij af met het burgerlijke en de religie.
• Menno ter Braak stond model voor de romanfiguur 'Wijdenes' in E. du Perrons 'Het land van herkomst'.
• W.F. Hermans schreef in 'Mandarijnen op zwavelzuur' (1963) dat Ter Braak met zijn kritiek op het nazisme 'aan de late kant' was. Voor Hermans was Ter Braak een 'denker die alleen in de kantlijn van andermans boeken kon schrijven'. Voor Hermans was het makkelijk 'afrekenen' met Ter Braak, maar toen Ter Braak in 1937 met zijn kritiek kwam, getuigde dat wel degelijk van moed.

Anderen over Menno ter Braak

• Hij was een zeer intelligente, anti-christelijke, onafhankelijke geest, een polemisch-gerichte, slagvaardig dialecticus zonder enig houvast buiten zijn eigen persoonlijkheid. Hij kantte zich tegen iedere uiting van godsdienstig leven; zijn aandacht ging vooral naar algemene culturele problemen, waarvan de literatuur slechts één aspect is. (Lectuur repertorium, 1954, blz. 2436)
• Er zijn nog altijd te weinig lezers in Nederland die beseffen dat wanneer enkele boeken van Ter Braak in het frans of engels waren verschenen, zij hem zeker de faam van een Gide of Huxley zouden hebben bezorgd, terwijl zijn enige toneestuk De pantserkrant als schriftuur op het niveau van een Shaw staat, doch wat betreft de problematiek dieper peilt dan het werk van de vruchtbare Engelsman. (A. Marja, Literair dagboek, 1947, Kentering 6, september 1965, blz. 13)
• Ter Braak was altijd wat hij wilde zijn: een onopvallend, terughoudend man. Reeds als jongeling toonde hij in al zijn doen en laten het afgemetene, dat door oppervlakkige, kwaadwillige beoordelaars voor hooghartigheid versleten werd, doch in werkelijkheid bestond uit een mengeling van verlegenheid en verweer. (J. Greshoff, Volière, blz. 80/81)
• Menno ter Braak ontleende zijn grote persoonlijke charme in de omgang niet in de laatste plaats aan de alsdan op non-activiteit gesteld oplettende scherpte waarmee hij zijn medemensen wist te bekijken. (Simon Vestdijk, Typen van critici, in: Essays in duo-decimo, blz. 187)
• Cerebraal en aarzelend of hij altijd wel het goede besluit nam. Door en door 'honnete homme', die op een irritante wijze nooit helemaal stelling nam. Menno ter Braak was een misantroop zoals le Misanthrope van Moliere er een was: hij hield van het mensdom maar was bang, dat hij erdoor zou worden teleurgesteld en dus probeerde hij het te haten. (M. van der Goes van Naters, Met en tegen de tijd. Herinneringen, blz. 77)
• Hij spotte met intellectuele gewichtigdoenerij, prees de oppervlakte, had een afkeer van de diepte en hekelde vaag idealisme. En als hij nu leefde, had hij nuttig werk kunnen doen. (E.H. Kossmann, HP/De Tijd, 29-05-1992)
• Ter Braak was een denker die zich, zoals hijzelf en zijn vrienden beweerden, tot de 'elite' richtte. En zelf tot de elite behoorde, zou ik zeggen. Hij had dan ook niet meer dan vijfhonderd lezers en was mogelijk een beetje afgunstig op zijn oom Huizinga, die zo nu en dan en dan haast onopzettelijk een wetenschappelijke internationale bestseller schreef. (W.F. Hermans, Malle Hugo, blz. 158)
• Reeds vroeg ontwikkelde Ter Braak zich tot een scherp criticus en een uitstekend essayist, met veel aandacht voor het 'literaire' element in zijn stijl; zijn paradoxale en dialectische redeneertrant makan zijn werk niet eenvoudig. (Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur, blz. 51)
• Zonder dat Ter Braak op mij een oudere indruk maakte dan de leeftijd die hij had, had hij voor mijn gevoel toch ook iets gevestigds, waarbij mijn eigen doen en laten als erg jeugdig en geïmproviseerd afstak. Met 'gevestigd' bedoel ik niet iets deprecierends. Ter Braaks gevestigdheid leek in niets op die van de gewone burgerman of intellectueel. Ze werd ook onmiddellijk gerelativeerd door wat hij zei, door de beweeglijkheid van zijn interesse en door zijn kritische instelling. Zonder echt slank te zijn bewoog hij zich als iemand die slank is, met een verende voetstap. Zijn gezicht ws vol en vlezig, met duidelijk te onderscheiden 'partijen'. Maar net als zijn gestalte werkte zijn gezicht niet zwaar of of zwaarwichtig. Alles wat naar zwaarwichtigheid zweemde werd door de lippen tegengegaan, door de mogelijkheid dat die lippen zouden glimlachen, misschien nu nog niet, maar dan toch zeker straks, het volgende ogenblik. (Adriaan Morriën, Ik heb nu weer de tijd, blz. 152/153)
• Langzaam liepen ze terug. Dichter bij de aula werden de sterfdata op de stenen steeds lager. Bij 1940 gekomen liep hij de rij in om naar Ter Braak te zoeken, en waarachtig, hij lag er; een witte steen met alleen Menno ter Braak en zijn twee data, boven een bed van blauwe, geglazuurde, vlakke stenen. 'Als hij nog geleefd had, zou hij nu 86 zijn,' zei Nicolien. (J.J. Voskuil, 'De dood van Maarten de Koning. Het Bureau 7', blz. 171/172)
• Op mijn zestiende las ik twee boeken die bepalend waren voor de ontwikkeling van mijn toen volgende jaren. Het waren Brideshead Revisited van Evelyn Waugh en Politicus zonder partij van Menno ter Braak. Het laatste boek heeft mij voorgoed leren denken, het heeft mij de kritische houding aangeleerd; het heeft mij geleerd rancune en ressentiment te onderkennen als de gevaarlijkste drijfveren; het heeft mij geleerd alle uitspraken in literatuur en daarbuiten te toetsen op hun waarachtigheid, wat, in laatste instantie en hoeveel de schrijver ook mag liegen, de toetssteen voor de literatuur is.
  Herlezen van Politicus zonder partij, vijftien jaar later, bleek een teleurstelling; ik had mijn les eruit geleerd; er was niets aan toe te voegen en hoewel die les nog steeds het grootste bestaansrecht opeiste, werd ik geïrriteerd door de omhaal van woorden van Ter Braak en de moeizame traagheid van zijn stijl. (Doeschka Meijsing, Hoe verliefd is de lezer?, blz. 40/41)

Mijn favoriete citaat

Alles wat ons sedert 1933 in Duitsland is gedemonstreerd,
bewijst dat een maximum aan universiteitsgeleerdheid
geen beletsel is voor een maximum aan karakterloosheid.
(Van oude en nieuwe christenen, in 'Kosmos groot citatenboek, blz. 192)

Bronnen o.a.

• Lectuur repertorium (1954)
• C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur (1954)
• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Schrijversprentenboek 5: Menno ter Braak (2e druk, 1980)
• Querido's letterkundige reisgids (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden (1985)
• Hun laatste rustplaats (1985)
• Volkskrant (02-09-1998)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Hans Heesen e.a., Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
• Dannie ten Zweege, Een literair portret van de Achterhoek (2007)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (februari 2024)