• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Jan Campert

Profiel

Achternaam: Campert
Roepnaam: Jan
Voornamen: Jan Remco Theodoor
Geboren: 15-08-1902
Te: Spijkenisse
Overleden: 12-01-1943
Te: Neuengamme
Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft Jan Campert niet onder pseudoniem gepubliceerd.

Al zou de tijd uw naam en roem verteren,
uw lied "De achttien doden" geeft nog kracht
en troost wellicht aan menig nageslacht,
(Frans Babylon, Jan Campert (fragm.), Fragmenten, blz. 3)

Werk

Poëzie

• Refereinen (met Henne Scholte) (1922)
• Verzen (1925)
• De bron (200 ex.) (1927)
• Het verliefde lied en andere verzen (1928)
• Ballade van de verbrande boeken (1933)
• Verwilderd landschap (1936)
• Gedicht (1938)
• Huis en Herberg (1941)
• Sonnetten voor Cynara (1942)
• Het lied der achttien doden (rijmprent) (1943)
• Verzamelde gedichten 1922-1943 (1947)
• Wie weet slaag ik in de dood (bloemlezing door Remco Campert) (1962)
• Het onontkoombare lied: gedichten van Jan Campert uit de periode 1933-1942 (1985)
• De Cynara-sonnetten van Jan Campert (door Marijke Stapert-Eggen) (1994)
• Den luiden lach en andere verzen (jaarwisselingsgeschenk) (2003)
• Dat ik van binnen brand. Een keuze uit de gedichten (door Hans Renders) (2004)
• Campert & Campert (met Remco Campert) (2017)

Proza

• Het Chineesche mysterie: 'n Nederlandsche detective-roman (met Ben van Eysselsteyn) (1932)
• Klokslag twaalf (met Willy Corsari) (1933)
• Die in het donker... (1934)
• Wier (1935)
• Slordig beheer (1941)
• Kerend getij (heruitgave van 'Wier') (1974)
• Campert & Campert (met Remco Campert) (2017)

 

Brieven

• Enkele brieven van Jan Campert in 'Over Jan Campert' (1946) door Han G. Hoekstra.

Overige non-fictie

• Willem Kloos: 1859-6 mei-1929; Willem Kloos en wij, Een teruggang? (met anderen) (1929)
• Tien jaar vaste bespeler van den Koninklijken Schouwburg, Den Haag (1934)
• Vijf jaren zomerzegels 1935-1939. Een opwekkend relaas (1940)
• Uit een jeugd: herinneringen aan Zeeland (bezorgd door Ans Dingemans-Dieleman en Aad de Klerk) (2016)

Vertalingen/bewerkingen

Door Jan Campert vertaalde gedichten van Sakespeare, Samuel Daniel, Lizette Woordworth Reese, Elinor Wylie, W.B. Yeats, Ernest dowson en Leopold von Andrian zijn opgenomen in zijn 'Verzamelde gedichten 1922-1943' (1947)

• Ursula Katherine Parrot, Als wij opnieuw konden beginnen (1936)
• Martin Haller, Trouweloos vaderland (1937)
• Jean de la Hire, De misdaad der evacuatie; tragische episoden uit de groote vlucht in Frankrijk (1941)

Vertaald:

• Havet tier (Deense vertaling van 'Wier' door Hedda Syberg) (1937)
• 'The song of the eighteen dead' verscheen al snel na de oorlog in Engelse bloemlezingen.
• Het lied der achttien dooden/ The song of the eighteen dead (vertaling C.M. MacInnes) (bibliofiel, 30 ex.) (1978)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Jan Campert publiceerde in 'Regeneratie', 'De Amsterdammer', 'Elsvier's Geïllustreerd Maandschrift', 'De Gids', 'Boek en Kunst', 'De nieuwe Gids', 'De Telegraaf', 'De Vrijdagavond', 'Het Vaderland', 'De Nieuwsgier/De Nieuwsbron', 'De Gemeenschap', 'Rynbende Blijmoedig Maandblad', 'Orpheus', 'Helikon', 'De Gids', 'Groot Nederland', 'Elsevier', 'Ons Zeeland', 'Nieuwe Rotterdamsche Courant', 'Eigen Haard', 'De Hollandsche Revue', Critisch Bulletin', 'Ons Eigen Tijdschrift', 'Mondain Den Haag', 'De Groene Amsterdammer', 'De Stem', 'De Waag', 'Kroniek van Kunst en Kultuur'.
• Jan Campert was recensent van 'De Tooneelspiegel',
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog verschenen gedichten van Jan Campert in 'Den Gulden Winckel' en illegaal in 'Vrij Nederland'.

Over Jan Campert

• 1 hoofdstuk: 'Heldenmoed of rhetoriek' in 'De zilveren spiegel' van Bernard Verhoeven (1931)
• 1 hoofdstuk: 'Jan Campert. Huis en herberg' in 'Gewikt en gewogen' van D.A.M. Binnendijk (1942)
• Han G. Hoekstra, 'Over Jan Campert, een lezing gedrukt' (1946)
• 'In memoriam Jan Campert: overleden 12 januari 1943' (1947)
• G.H. 's-Gravesande, 'Over Jan Campert; Bij de uitgave van zijn verzamelde gedichten' (1947)
• 1 hoofdstuk: 'Jan Campert's eenvoud' in 'Onderzoek en vertoog 2' van Victor E. van Vriesland (1958)
• Twee hoofdstukjes over Jan Campert in 'Kleine grapjes over grote mensen. Anecdotes van schrijvers' (1953) van Clara Eggink.
• 1 hoofdstuk: 'Jan Campert (1902-1943)' in 'Een onbekrompen schenken. 50 jaar Campert-prijzen' van Janet Luis (1997)
• Remco Campert en Jan Mulder, 'Familie-album' (1999)
• Remco Campert, 'Over mijn vader' (2004)
• Hans Renders, 'Wie weet slaag ik in de dood. Biografie van Jan Campert' (2004)
• C.G.M. Noordam, 'Rapport inzake Jan Campert' (2005)
• Marijke Stappert-Eggen, 'Dichter bij de nachtegalen: over Jan Campert versus J.C. Bloem en omgekeerd' (2014)
• 1 hoofdstuk 'Miskend en vergeten' over Jan Campert in 'Handig literatuurboek voor mensen met meer verstand dan opleiding' van Willem Wilmink (2016)
• Edo Hebinck, 'Zonen van Westkapelle: Adriaan Viruly, Jan Campert, Jac. van Elsäcker, als Westkappels drietal' (2019)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Frans Babylon droeg zijn bundel 'Fragmenten. Oorlogsverzen en andere' (1945) op aan Jan Campert.
• 'De achttien dooden' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek (rijmprent in dit geval) van 1943.
• 1 parodie van Gerrit Komrij op 'De achttien doden' in 'Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek' (samenstelling Rody Chamuleau en J.A. Dautzenberg) (1994) (Een cel is maar twee meter lang, Dat scheelt alweer in het behang.)
• 1 op muziek gezet gedicht van Jan Campert: 'Rebel, mijn hart' in 'Arnhemse elegieën: voor zang en piano: 1994' van Hans Broekman (1995)
• Remco Campert leest 1 gedicht: 'De achttien doden' van Jan Campert op 'Dichters op vinyl: de Poëzieplaat van De Bezige Bij' (3lp) (2019)

Literaire prijzen

• Jan Engelman won de Poëzieprijs van de stad Amsterdam 1945 voor 'Ballade van de waarheid'. De jury vond het sonnet 'Rebel mijn hart' van Jan Campert van gelijke waarde, maar de prijs mocht niet postuum worden toegekend.
• Ter nagedachtenis aan Jan Campert is in 1947 de Jan Camperstichting opgericht. Deze stichting heeft als doel het bevorderen van de Nederlandse literatuur. De Jan Campertstichting kent jaarlijks enkele literaire prijzen toe, waaronder de Constantijn Huygens-prijs.

Werk van Jan Campert geciteerd in een overlijdensbericht

Volkskrant, 09-09-1993

Opmerkingen

• Zijn vader was dorpsarts in Westkapelle.
• Jan Campert ging naar de HBS in Vlissingen.
• Hij werkte enkele jaren bij een bank en werd daarna journalist.
• Jan Campert was getrouwd met de actrice Joekie Broedelet. De schrijver/dichter Remco Campert is hun zoon. Ze gingen uit elkaar toen Remco net drie jaar was.
• Jan Campert is ook getrouwd geweest met de schrijfster Clara Eggink. Ze woonden in Kijkduin.
• Eind jaren dertig kocht Wim Kan voor zijn cabaret een tekst van Jan Campert
• Jan Campert werd vooral bekend door zijn verzetshouding in de Tweede Wereldoorlog die o.a. spreekt uit zijn 'Het lied der achttien doden'. Hij schreef dit n.a.v. de eerste achttien Nederlandse verzetsstrijders die op 13 maart 1941 door de Duitse bezetters op de Waalsdorpervlakte ter dood werden gebracht . (vijftien leden van de Zuidhollandse verzetsgroep 'De Geuzen' en drie Amsterdamse Februaristakers). Vaak wordt gedacht dat Jan Campert zelf één van deze achttien doden was.
• De eerste druk van 'Het lied der achttien doden' is te herkennen aan een drukfout. Het eerste woord 'Een' is geschreven met drie e's.
• De poëzie van Jan Campert is vol van melancholie en tederheid.
• Jan Campert hielp tijdens de Tweede Wereldoorlog joodse vrienden de grens over.
• Jan Campert werd in 1942 door de Duitsers gevangen genomen . Hij zat gevangen en Brede, Haaren en Amesfoort en is in 1943 in concentratiekamp Neuengamme (bij Hamburg) gestorven, volgens de officiele opgave aan longontsteking.
• In februari 2005 werd bekend dat Jan Campert niet door de Duitsers is vermoord, maar door medegevangenen, omdat hij landgenoten zou hebben verraden aan de Duitsers en omdat hij zich onttrok aan de gedragscode in het kamp. De verzetsman Gerrit Klein had dit onthuld aan Godert van Colmjon (NRC). De bron van Gerrit Klein was Jan van Bork (1909-1987, blokoudste in Neuengamme).
• De gemeente Den Haag (opdrachtgever Jan Campertstichting) liet een onderzoek instellen. De conclusies van dat onderzoek, door stadsarchivaris Charles Noordam, waren dat het zeer onwaarschijnlijk is dat Jan Campert door medegevangenen is vermoord en dat kritiek op zijn pro-Duitse houding tijdens de bezettingsjaren ongegrond is. In de administratie van Neuengamme staat bij het overlijden van Jan Campert op 12-01-1943, 13.30 uur, 'stoornis van hartfunctie en bloedsomloop in combinatie met pleuritis'. Een letterlijk stuk uit dit rapport:
  
  
  
• Ook in een geheim gehouden rapport uit 1950 stonden beschuldigingen aan het adres van Campert. Charles Noordam zegt hierover in zijn rapport dat overeind blijft dat Jan Campert, aan het begin van de oorlog, uit geldnood bijdragen leverde aan pro-Duitse bladen en dat hij propaganda van de Wehrmacht vertaalde. Voor het uit winstbejag naar België smokkelen van joden is geen bewijs gevonden.
• Godert van Colmjon op zijn beurt noemt het rapport van Noordam 'zeer gekleurd samengesteld met het oogmerk Campert te ontlasten'.
• Een ander opmerkelijk feit is dat Wim Zaal op 14-09-1974 vraagtekens zette bij het gedrag van Jan Campert in 1941 op basis van 1. Het nog in 1941 solliciteren door Jan Campert naar een functie bij de radio. 2. Jan Campert nog na mei 1940 werk plaatste in het blad 'Nederland' van de fascist Willem Haighton. 3. Een brief waarin Campert contact zocht met Alfred Haighton. 4. De vertaling door Campert van 'De misdaad der evacuatie' van Jean de la Hire. Wim Zaal concludeert dat Jan Campert 'op z'n zachtst gezegd een veel gecompliceerder man was dan men van nationale helden gaarne ziet'. En hij vraagt zich af of dat soms de reden is van het volkomen onbekend blijven van deze feiten.
• In Driehuis is een openbare basisschool naar Jan Campert genoemd.
• In kamp Westerbork is de eerste strofe van 'De achttien doden' gegraveerd in een zwerfkei.

handschrift Jan Campert

Anderen over Jan Campert

• Helaas, Jan Remko Theodoor,
  Wat hebben wij van jou gehoord:
  Nooit klinkt je stem ons weer in 't oor?
  De nazi's hebben je vermoord?
  (Geuzenliedboek 1940-1945, blz. 35)
• Als je schaduw, Jan, weer bij ons is
  Gezeten bij de tafels en de glazen
  Tusschen de minnaars, drinkers en de dwazen
  Die dichter zijn en schilder van 't gemis
  Dat altijd in ons hart te voelen is
  Kon ik dan, op een avond, 'als het was
  In posthoorn, Reynders of in Scheveningen
  Je hand weer zien, die zoo de pen deed zingen
  Je stem weer hooren, gelijk het klinkend glas
  Die profeteerden ging hoe of het was.
  (Max Nord, Strofen uit bezet gebied, blz. 28)
• Na een avond lang over verzen gepraat te hebben, brachten Jan Campert en ik elkaar tot twee uur in de nacht over en weer een half dozijn malen naar huis, waarbij telkens andere gevels ons luidkeels recitatief weerkaatsten. (A. den Doolaard, Ogen op de rug, blz. 20)
• Hij wist dat er niet was te spelen
  Dan aan den rand van een snel graf
  En dat de bruut die had te deelen
  Hem enkel slechte kaarten gaf.
  (Nes Tergast, Jan Campert, fragment)
• Een verzetshouding was inherent aan Camperts dichterschap, al jaren voor de oorlog. (Wim Hazeu/Harry Scholten, VN, 14-03-1981)
• Jan Campert was een geboren freelancer, ook in zijn persoonlijk leven. (Maarten Asscher, VN, 27-11-2004)

Mijn favoriete citaat

Men reize waarheen men ook wil,
den versten kaap voorbij,
maar nimmer treft men zulk een land
als Walcheren in de Mei.
(Jan Campert, Lof van Walcheren, fragment)

Bronnen o.a.

• C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur (1954)
• P.H. Dubois, Hedendaagse Nederlandse kunst: Letterkunde (1956)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Vrij Nederland (14-03-1981)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Oosthoek lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Moorden met woorden. Honderd jaar Nederlandstalige misdaadliteratuur (2000)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Biliotheek (november 2018)