• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Anthonie Donker

Profiel

Achternaam: Donker
Roepnaam: Anthonie
Geboren: 08-09-1902
Te: Rotterdam
Overleden: 26-12-1965
Te: Amsterdam
Pseudoniem(en): Anthonie Donker was het pseudoniem van Nicolaas Anthonie Donkersloot. Hij gebruikte ook de pseudoniemen Aart van der Alm, Siem de Maat en Maarten de Rijk.

Er blijft niets over...

Wij sterven allen, tusschen U en mij
Is er ternauwernood verschil, want menschen -
Landlooper, dichter en koopman - zijn wij,
Wij dwalen allen, wij reeknen en wenschen.

Er blijft niets over, alles gaat voorbij,
Om 't even het mislukken of bereiken.
Heb lief! Heb lief! Eens, ergens zullen zij,
Die liefhadden, gerust de zeilen strijken.
(Anthonie Donker, De draad van Ariadne, blz. 33)

Werk

Poëzie

• Acheron (1926)
• Grenzen (1928)
• Grenzen (Acheron/Grenzen) (1929)
• Kruistochten (1929)
• Bacchus in Heidelberg (rijmprent) (1930)
• De draad van Ariadne (1930)
• Gebroken licht (1934)
• Carte blanche. Gedichten van A. Roland Holst, Anthonie Donker en D.A.M. Binnendijk (2 delen, ca. 1936)
• Onvoltooide symphonie (1938)
• Orcus en Orpheus (1941)
• Marathon (1941)
• In Holland staat een huis (1945)
• Orpheus en Euridice (rijmprent, 375 ex.) (1945)
• Tralievenster (1945)
• Het sterrenbeeld (1946)
• De einder (verzamelde gedichten) (1947)
• Tondalus' visioen: waarin opgenomen Orpheus en Eurydice (1948)
• De bevreemding (1953)
• Westwaarts (opstellen en gedichten) (1956)
• De groene wandeling (1961)
• De grondtoon (een keuze uit de gedichten) (1963)

Proza

• Schaduw der bergen (1935)
• De bliksem speelt om de doringboom: verkenning van Zuid-Afrika (1949)

Brieven

• 14 brieven aan N.A. Donkersloot in 'Brieven I' van E. du Perron (1977)
• 1 brief van Jan Hanlo aan Anthonie Donker (03-09-1946) in Jan Hanlo, 'Brieven 1931-1962' (1989)
• 1 brief aan Anthony Donker in 'Gerard Walschap Brieven 1921-1950' (1998)
• 1 brief aan Anthonie Donker in 'Gerard Walschap Brieven 1951-1965' (2002)
• 1 brief van Geert Lubberhuizen aan Nico Donkersloot in 'Ik heb er slechts één nul af gedaan. Brieven van en aan Geert Lubberhuizen' (2004)
• 2 brieven van Nico Donkersloot aan Geert Lubberhuizen in 'Ik heb er slechts één nul af gedaan. Brieven van en aan Geert Lubberhuizen' (2004)
• 4 brieven van Ida Gerhardt aan N.A. Donkersloot in 'Courage!. Brieven' (2005)

Toneel

• Maar wij...? Spel van jeugd en arbeid in vier tooneelen (1933)
• Ik zoek christenen: Spel van Ahasverus in tien tooneelen (1947)

Overige non-fictie

• De episode van de vernieuwing onzer poëzie (1880-1894) (proefschrift) (1929)
• Fausten en faunen: beschouwingen over boeken en menschen (1930)
• Het tijdperk na den oorlog (1931)
• Ter zake: beschouwingen over litteratuur en leven (1932)
• De schichtige Pegasus: critiek der poëzie omstreeks 1930 (1932)
• Dichter en gemeenschap (rede) (1936)
• Catalogus van de tentoonstelling van de belangrijkste boeken verschenen in het jaar negentien honderd vijf en dertig (1936)
• Penibel journaal (1937)
• Vondels grootheid (1937)
• Hannibal over den helicon? een nieuwe dichtergeneratie en haar werkelijkheid (1940)
• Karaktertrekken der vaderlandsche letterkunde (1945)
• De vrijheid van den dichter en de dichterlijke vrijheid: een critiek op de moderne poëzie (1946)
• Beeld van Tachtig (1952)
• Nijhoff, de levensreiziger: een schets van zijn dichterschap (1954)
• Het expressionisme: zes lezingen (met anderen) (1954)
• Emanuel Querido: de mens, de schrijver, de uitgever (met A. Querido en Th. Wink) (1955)
• Westwaarts (opstellen en gedichten) (1956)
• 1 bijdrage: 'Cardiogram van een dichter' in 'Victor E. van Vriesland: een karakteristiek' (1957)
• Eva en de dichters (1958)
• Het schip dat gij bouwen zult: Verbeeldingen van zondvloed en ark (1959)
• Ben ik mijn broeders hoeder? Verbeeldingen van Kaïn en Abel (1960)
• J.H. Leopold. Lotgevallen van een dichterschap (1965)
• rede: 'Potgieter en de paarden' in 'Eens dichters vriendschap' (bibliofiel, 175 ex.) (1968)
• Aan de gevallen drukkers (bibliofiel, 50 ex.) (1995)

Vertalingen/bewerkingen

• Emil Ludwig, Abraham Lincoln (1930)
• Lion Feuchtwanger, Succes: roman in vijf boeken (1930)
• Irène Nemirovsky, David Golder (1930)
• Browning, De rattenvanger van Hameln (met platen van Rie Cramer) (1931)
• Georg Fuchs, Wij achter tralies (1931)
• Shakespeare, Driekoningenavond
• Goethe, Faust (eerste deel) (1931)
• Mary Webb, De vos duikt weg (1933)
• 2 fragmenten: Johann Wolfgang von Goethe 'Faust in zijn studeervertrek' , 'Paaswandeling' in 'Oogst der tijden, Keur uit de werken van schrijvers en dichter aller volken en eeuwen', red. Johan Winkler (1940)
• S.T. Coleridge Coleridge, De ballade van den ouden matroos (bibliofiel, 175 ex.) (1954)
• Victor Marie Hugo, Mijn twee dochters / Mes deux filles (bibliofiel, 25 ex.) (1990)

Vertaald:

• Twee liederen / Rosy Wertheim (tekst van Anthonie Donker, Duitse vertaling door Vally Weigl) (ca. 1930)

Anthonie Donker schreef een inleiding voor

• Joh. Tielrooy, Verkenningen in het land der literatuur (1954)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• In 1917 publiceerde hij poëzie in de schoolkrant 'Rostra Gymnasiorum'.
• In 1925 debuteerde hij als Anthonie Donker in 'De Vrije Bladen'.
• Anthonie Donker publiceerde in 'Regeneratie'.
• In 1930 was hij oprichter van het 'Critisch bulletin'. Hij bleef tot 1957 redacteur.
• Anthonie Donker was samen met Dirk Coster redacteur van 'De Stem' (1936-1942).
• Na de Tweede Wereldoorlog werd hij redacteur van 'De Nieuwe Stem'.
• Anthonie Donker was kunstredacteur van 'Algemeen Handelsblad'.
• Anthonie Donker publiceerde in 'Criterium', 'Proloog', 'Maatstaf', 'Bevrijding', 'De Gids', 'Gulden Winckel', 'Vrije Geluiden', 'Helicon', 'NRC', 'Die Vaderland', 'Vrij Nederland' en 'Blijmoedig Maandblad'.

Over Anthonie Donker

• 1 hoofdstuk: 'Acheron door Anthonie Donker' in 'De kritische reis' van P.H. Ritter (1928)
• 1 prentbriefkaart met foto en korte bibliografie in boekenweekgeschenk 1934.
• 1 hoofdstuk: 'Anthonie Donker. Onvoltooide symphonie' in 'Gewikt en gewogen' van D.A.M. Binnendijk (1942)
• Een biografie(tje) van Anthonie Donker in 'Zesentwintig biografieën' door Ed. Hoornik, Bert van Eyk e.a. (1949)
• 1 artikel: 'Anthonie Donker, administrateur' in 'Verzameld werk. Deel 3' van Menno ter Braak (1950)
• 1 hoofdstuk: 'Anthonie Donker - Grenzen' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
• 1 hoofdstuk: 'Het dichterschap der jongeren' in 'Onderzoek en vertoog 2' van Victor E. van Vriesland (1958)
• 1 hoofdstuk: 'Anthonie Donker' in 'Verzameld werk. Poëzie proza en critisch proza' van H. Marsman (1960)
• 1 hoofdstuk: 'De grondtoon' in 'Keurschrift uit de hedendaagse Noord- en Zuidnederlandse letteren' van Willem Brandt (1964)
• Een hoofdstuk over A. Donker: 'Op zoek naar 'de grondtoon'' in 'Twintig poëziekritieken' van Martien J.G. de Jong (1966)
• R.A. Cornets de Groot, 'Labirinteek: opstellen ove: Guido Gezelle, A.C.W. Staring, Jan G. Elburg, Lucebert, Willem Elsschot, Anthonie Donker, Herman Gorter, M. Nijhoff, Remco Campert, Cornelis Crul, Gerrit Achterberg' (1968)
• 1 hoofdstuk: 'Anthonie Donker - Close reading' in 'Het Nederlandse gedicht na 1880' van Martien J.G. de Jong (1969)
• O. Noordenbos, 'Levensbericht Nicolaas Anthony Donkersloot' in 'Jaarboek van de maatschappij der Nederlandse letterkunde te Leiden 1970-1971' (1972)
• Paul van den Heuvel e.a., 'Leopold en zijn 'school': J.H. Leopold en zijn 'school': bijdragen over J.H. Leopold, F. Schmidt-Degener, I. Gerhardt, N. Donkersloot (A. Donker) en R. Jacobsen' (1984)
• 1 artikel/hoofdstuk over A. Donker in Cola Debrot, 'Verzameld werk 5. Over literatuur' (1987)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Drie Anthonie Donker-sonnetten: liederen voor sopraan en piano: gecomponeerd juni 1949 en jan. 1950', Annie van den Brink-Pothuis (z.j.)
• 'Drie gedichten van Anth. Donker, uit de 'Onvoltooide symphonie (1941)', muziek van Ig. Lilien (z.j.)
• 'Zes liederen (mezzo-sopraan), op teksten van P.C. Boutens, Anthonie Donker, R.M. Rilk, muziek van B. Roest Crollius' (z.j.)
• 'Scherzo' (woorden van Anthonie Donker, muziek van Rosy Wertheim) (z.j.)
• Anthonie Donker werkte mee aan een geschiedenis van de Nederlandse letteren van K.H.de Raaf en J.J.Griss: 'Stroomingen en gestalten'.
• 'Vier liederen: met piano begeleiding, op teksten van Anthonie Donker', gecomponeerd door Sem Dresden (1948)
• Vier gedichten : (1941)', in muziek gezet door Ig. Lilien (1950)
• Annie van den Brink-Pothuis, 'Die klank: lied voor sopraan en piano: opus 28', tekst uit 'Het sterrenbeeld' van Anthonie Donker (1955)
• In de serie 'stemmen van schrijvers' verscheen een 45-toerenplaat waarop Anthonie Donkers voorleest uit eigen werk.

Literaire prijzen

• C.W. van der Hoogt-prijs 1929 voor 'Grenzen'
• Dom-prijs voor poëzie 1929 voor 'Kruistochten'
• Prijs van Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945 (1949)
• Essay-prijs van de Stichting Kunstraad 1951
  
  Anthonie Donker was lid van de jury voor volgende prijzen:

• Declamatoriumprijsvraag (AVRO) 1936
• C.W. van der Hoogt-prijs 1937
• Tollens-prijs 1948 en 1953
• Jacobson-prijs 1950, 1955 en 1960
• Marianne Philips-prijs 1951, 1952, 1953, 1954, 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1964 en 1965
• Bijenkorf-literatuurprijs 1956
• Boekenmarkt-prijs 1958
• Prijs van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945, 1958
• P.C. Hooft-prijs 1960
• Prijs der Nederlandse Letteren 1962, 1965 (voorzitter)

Werk van Anthonie Donker geciteerd in overlijdensberichten

Volkskrant, 25-02-1985

Biografische opmerkingen

• Zijn vader - Hendrik Donkersloot - was hoofd van een lagere school en directeur van de Normaalschool.
• Anthonie Donker werd vrijzinnig-christelijk opgevoed.
• In het gezin waren er drie zonen. Allebei zijn broers overleden op betrekkelijk jonge leeftijd.
• Anthonie Donker ging naar het Erasmiaans Gymnasium in Rotterdam, waar de dichter J.H. Leopold zijn leraar was.
• Anthonie Donker studeerde Nederlandse letteren in Leiden en Utrecht. Hij promoveerde in 1927 (cum laude).
• In de periode tussen zijn studie in Leiden en Utrecht vervulde hij zijn diensplicht als matroos-seiner.
• Al tijdens zijn studie bleek zijn zwakke gezondheid en moest hij kuren in Renkum.
• Na zijn studie werd hij leraar aan het Rotterdams Lyceum.
• Hij verbleef na zijn studie lange tijd wegens ziekte (tbc) in Davos en Arosa. Hij werkte als leraar aan het Lyceum Alpinum in Zuoz.
• Anthonie Donker was van 1931 tot 1937 getrouwd met M.P.Magani. Ze kregen een zoon: Henk Gaudenz.
• De tweede druk van 'Schaduw der bergen' was fors ingekort. Het boek telde 133 bladzijden minder!
• In 1936 werd hij hoogleraar in de Nederlandse letteren aan de Universiteit van Amsterdam.
• Samen met Coster was hij redacteur van 'De stem'. Du Perron sprak van 'Costersloot', wat bij hem stond voor al het weke in de literatuur. Dit negatieve label bleef ook na de Tweede Wereldoorlog aan Donker hangen.
• In de Tweede Wereldoorlog was hij actief in het verzet. Hij werd ontslagen en gearresteerd. In 1942 zat hij enkele maanden gevangen wegens het opstellen van een manifest tegen de Kultuurkamer. Daarna zat hij ondergedoken in Wassenaar.
• 'Het tralievenster' (1946) bevat gedichten die hij tijdens de Tweede Wereldoorlog in de cel schreef.
• Na de oorlog werd hij hoogleraar in de vergelijkende literatuurwetenschap in Amsterdam. Aan de Universiteit van Amsterdam bekleedde Donkersloot in de jaren 1949-1953 het secretariaat van de faculteit der Letteren en Wijsbegeerte. In de periode 1953-1956 was hij voorzitter. In het jaar 1950-1951 was hij rector van de Universiteit.
• Van 1945 tot 1949 was hij voor de PvdA lid van de Eerste Kamer en lid van de Voorlopige Raad voor de Kunst. Uit protest tegen de tweede politionele actie in Nederlands Indië heeft hij in 1949 voor zijn lidmaatschap van de Eerste Kamer bedankt
• In 1950 was hij mede-oprichter van de beweging 'De derde weg'. Later werd hij lid van de PSP.
• Anthonie Donker is drie keer getrouwd geweest. Met M.P. Magani, met N. Visser en met H.T. Dadema.
• Als dichter wees hij experimentele vormen af. Hij had een voorkeur voor het sonnet. Zijn poëzie is gevoelig en melancholisch.
• Anthonie Donker vervulde diverse functies in het letterkundig leven, zoals: bestuurslid en vice-voorzitter PEN-centrum, voorzitter en ere-voorzitter Vereniging van Letterkundigen, lid Voorlopige raad voor de kunst en vice-voorzitter van de Amsterdamse kunstraad.
• Anthonie Donker overleed in de Centraal Israelische Ziekenverpleging in Amsterdam aan keelkanker.
• Anthonie Donker werd op 28-12-1965 in stilte (op eigen verzoek) gecremeerd in Crematorium Velsen in Driehuis. Zijn as werd hier ook verstrooid.

Handschrift Anthonie Donker (uit 'Tweeërlei schriftuur')

Anderen over Anthonie Donker

• Dit is een kleine hymne aan de toewijding. Op de vraag, door welke eigenschap Anthonie Donker zich in zijn lange loopbaan van letterkundige het zuiverst heeft onderscheiden, past het antwoord, dat hij dit deed door zijn onophoudelijke toewijding. (Anton van Duinkerken, De Tijd-Maasbode, 08-09-1962)
• Donker is allengs van een zachte, vertederde romantiek, gevolg van ziekte en eenzaamheid, gekomen tot een nuchterder levensaanvaarding, waarin het goedburgerlijke gezinsleven een veilige waarde betekent. (G. Stuiveling, Wegen der Poëzie, blz. 21)
• 7 Augustus 1946 Woensdag. Heen en weer naar de Tafelberg boven Blaricum op de fiets. Buiig en winderig. Langs Muiden, om Naarden en langs Oud-Bussum, Donkersloot bezocht in z'n woonwagen. (Nescio, Natuurdagboek, Verzameld werk 2, blz. 17)
• Hij had uiterlijk iets voornaams, was lang en smal, zijn al vroege kaalheid gaf hem al gauw een wijsheid boven de jaren, die zijn zeer uitgewogen gezicht ook verried. Ik heb hem één keer horen spreken. Hij sprak mooi en uiterst verzorgd en soms niet ongeestig - zonder gevoel voor humor had hij zijn Karaktertrekken der vaderlandsche letterkunde nooit kunnen schrijven. (Kees Fens, Volkskrant, 21-04-2001).

Mijn favoriete citaat

De dood en ik rennen samen
rondom het blonde perk.
Ik heb de eerste ronde gewonnen
maar de tijd die ik won is geronnen
in tweestrijd en zorgen en werk.

En nogmaals rennen wij samen
zij aan zij, en dan nek aan nek,
tot vlak bij de eindstreep. Ik strek
de hand een handbreed voor de zijne.
Hij, juist voor ik juichen kan, raakt
met één vingertop, ijskoud, de mijne.
(Anthonie Donker, Wedren, Poëtisch akkoord, bklz. 48)

Bronnen o.a.

• Geschenk (1932)
• P.H. Dubois, Hedendaagse Nederlandse kunst: Letterkunde (1956)
• Gedichten lezen (1959)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (november 2018)