• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Mary Dorna

Profiel

Achternaam: Dorna
Voornaam: Mary
Geboren: 05-11-1891
Te: Amsterdam
Overleden: 19-03-1971
Te: Amsterdam
Pseudoniem(en): Mary Dorna was het pseudoniem van Mary Jeanette Tenkink-Stoppelman. Ze schreef ook onder het pseudoniem Mary Wille (in 'Het Volk' en in 'Voorwaarts'). Ze ondertekende haar werk ook wel met M. Dorna (in 'Het Vaderland') of M.D. (in het 'Algemeen Handelsblad').

Het pseudoniem Mary Dorna is een inkorting van de naam Maria Juana de Videla Dorna, de naam die ze enkele jaren tegenover Bruno Wille gebruikte, zichzelf voordoend als een Argentijnse. Er is wel gesuggereerd dat Dorna zou verwijzen naar haar meisjesnaam Stoppelman.

Al mijn verhalen berusten op beleefde werkelijkheid.
Ze zijn waar gebeurd.
Ik behoor niet tot diegenen die iets kunnen verzinnen.
(Mary Dorna, Het Parool, 28-11-1967)

Werk

Proza

• Wanordelijkheden rondom een lastig kind (1933)
• Onmaatschappelijke voorkeur (verhalen) (1938)
• Vingeroefeningen (verhalen) (1940)
• Mijn oom Ricado (1941)
• Laten we vader eruit gooien (bloemlezing) (1967)
• Een heer om port mee te drinken... (verhalen) (1968)
• Trammelant met de familie (verhalen) (1969)
• De wereld van Mary Dorna (verzamelbundel) (1970)
• Drie verhalen (bibliofiel, 125 ex.) (1983)
• Huil niet voor de tijd gekomen is (verhalen, samengesteld door Toke van Helmond) (1984)
• Dames in de sneeuw (bibliofiel, 100 ex.) (1984)
• Lentedwaasheid (bibliofiel, 45 ex.) (2001)
• Vijf korte verhalen (bibliofiel, 60 ex.) (2003)
• Het eeuwige (bibliofiel, 36 ex.) (2003)
• 65 (bibliofiel, 40 ex.) (2013)
• Bijverdienste (bibliofiel, vouwblad) (2013)
• Het kind uit Nazareth (jaarwisselingsuitgave, 150 ex.) (2021)
• Dames in de sneeuw (bibliofiel, 100 ex.) (2021)
• Ik ben ook maar een gewoon mens (2023)

Brieven

• 34 bladzijden brieven en brieffragmenten in Toke van Helmond: De Engelbewaarder 9, Mary Dorna (1977)
• 1 brief van Mary Dorna aan Bruno Wille en Mies de Gast (omsteeks augustus 1959) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• In april 1926 debuteerde ze in het dagblad 'Het Volk'.
• Mary Dorna publiceerde ook in 'Voorwaarts', 'De Telegraaf', 'Het Vaderland', 'Algemeen Handelsblad', 'Ruim Baan', 'Ad Interim', 'Barbarber' en 'Elsevier'.
• Vanaf 1932 publiceerde ze in 'N.R.C.'.
• Vanaf 1937 publiceerde ze in 'De Groene Amsterdammer'. Ze had hierin een eigen column: 'Loslippigheden van Mary Dorna'.
• Nieuwe verhalen van haar (gedicteerd aan Lida Polak) verschenen in 1970 in 'Tirade' en in 1971 in 'Barbarber'.

Over Mary Dorna

• Een korte biografie in 'Vierentwintig biografieën' (1954)
• 1 hoofdstuk: 'Beminnelijke wanordelijkheid en nuttige voorkeur' in 'Onderzoek en vertoog 1' van Victor E. van Vriesland (1958)
• K. Schippers en Henk de By maakten de televisie-uitzending 'Signalement: Mary Dorna' (1970)
• 1 hoofdstuk over Mary Dorna + 1 fragment 'Panta Rhei' in 'ga jij de klas maar uit' van J. Bernlef (1970)
• Toke van Helmond (samenstelling), De Engelbewaarder 9, Mary Dorna' (1977)
• Toke van Helmond, 'Mary Dorna 1891-1971' (heruitgave van 'De Engelbewaarder') (1978)
• Wilma Bongers: 1 hoofdstukje: 'Mary Dorna' in 'Amsterdam & zijn schrijvers. Literatuur op locatie' van Ko van Geemert (2008)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Wanordelijkheden en andere verhalen van Mary Dorna' voorgelezen door Hetty Blok (4 cd's, 2008)
• Mary Dorna, 'Pension Wesseling', voorgelezen door Hetty Blok op 'Het geluid van de stad: verhalen uit Amsterdam 2' (1 cd, 2008)

Biografische opmerkingen

• Mary Dorna werd geboren in Amsterdam. Haar vader (Aron Stoppelman) kwam uit Groningen, haar moeder (Sara Vos) uit Arnhem. Haar vader was achttien jaar ouder dan haar moeder.
• Toen ze twee jaar was, verhuisde het gezin, vanwege de heimwee van haar moeder, naar Arnhem.
• In Arnhem ging Mary Dorna naar de lagere school. Ze bleef zitten in de eerste klas.
• Haar vader was reiziger/koopman. In 1900 verhuisden ze weer naar Amsterdam, waar haar vader een grossierderij in zijden stoffen begon aan de Weteringschans 80. Ze woonden op Kalverstraat 177.
• In Amsterdam ging ze naar de Sweelinckschool en daarna één jaar (1905/1906) naar de HBS aan de Mauritskade, waar de spellinghervormer Kollewijn directeur was. Hierna zat ze nog kort op een particuliere school en op de kunstnijverheidschool op de Groenburgwal.
• In 1907 kwam ze als leerling op het atelier van de schilder Jan Bleys (Singel 486).
• Op 04-04-1911 trouwde ze met de Engelsman Felix Bowers. Ze reisde met hem door Zuid-Amerika en Duitsland. Het was geen gelukkig huwelijk, hij was oversekst en sadistisch (in de huwelijksnacht vluchtte ze bij hem weg), en ze scheidden op 06-03-1913.
• Ze moest nu voor zichzelf zorgen en werkte o.a. in Düsseldorf als schildersmodel.
• Via een contactadvertentie ontmoette ze Bruno Wille. Het klikte tussen hen.
• Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1916) moest Bruno Wille in Duitsland in militaire dienst. Hij kwam naar Nederland. waar hij 22 jaar zou blijven.
• Na de oorlog gingen ze samenwonen in de Tweede Jan Steenstraat. Ze trouwden op 19-12-1919. In 1920 gingen ze in de Den Texstraat wonen.
• Met de hulp van haar vader zette Bruno Wille een textielzaak in Den Haag op. Deze onderneming mislukte en de zaak ging failliet. ze verhuisden naar een kleine woning op het Borssenburgplein.
• Bruno Wille heeft Mary Dorna steeds aangemoedigd om te schrijven. Vaak corrigeerde hij haar verhalen. typte ze uit en stuurde ze op naar een krant.
• Ze schreef vrijwel al haar verhalen tussen 1926 en 1929. Het eerste verhaal schreef ze vanwege een weddenschap.
• In 1929 leerde ze Henk Tenkink kennen.Hij werd verliefd op haar en overlaadde haar met cadeautjes.
• In 1932 gingen Mary en Bruno uit elkaar. Mary ging met Henk Tenkink naar de 'Cannenburg' op de Veluwe. Bruno was verliefd geworden op Mies ter Gast. Op den duur was een goede verstandhouding tussen deze vier mensen.
• In 1933 verscheen de eerste bundeling van haar krantenstukjes: 'Wanordelijkheden rondom een lastig kind'. De bandtekening was van Bruno Wille. Victor van Vriesland was in een bespreking in NRC (10-07-1933) zeer lovend over het boek.
• Mary Dorna woonde vanaf 1933, met onderbrekingen, op Prins Hendrikkade 175 in Amsterdam.
• Op 18-08-1938 scheidden Mary en Bruno officieel. Hij ging hierna terug naar Duitsland.
• Op 20-07-1939 trouwde Mary Dorna met Henk Tenkink.
• Begin mei 1940 werden Mary en Henk gearresteerd op verdenking van het geven van lichtseinen aan de Duitsers. Het bleek een misverstand te zijn. Ze hadden hun huis onvoldoende geblindeerd.
• Tijdens de oorlog kreeg Mary Dorna problemen vanwege haar joodse afkomst. Bruno stuurde uit Duitsland een brief dat hij Mary als Argentijnse heeft leren kennen. Deze brief redde Mary en haar moeder en zus Bep.
• Mary Dorna heeft haar leven lang zeer veel slaapmiddelen gebruikt. Door de slaapmiddelen raakte ze in een comatueuze toestand, waarin ze zich soms verslikte, wat weer longontstekingen tot gevolg had.
• Ze kreeg al op vrij jonge leeftijd last van staar. In 1961 werd ze volledig blind.
• In 1966 raakte ze verlamd en moest in een revalidatiecentrum weer leren lopen.
• Simon Carmiggelt schreef de inleiding van 'Laten we vader eruit gooien' (1967). Dit boek werd een succes en er werden meer nieuwe bundelingen van haar verhalen uitgegeven. Nieuwe verhalen van haar (gedicteerd aan Lida Polak) verschenen in 'Tirade' en 'Barbarber'. Ze werd nu pas in ruimere kring bekend.
• Henk Tenkink overleed op 04-10-1968 aan een beroerte. Mary werd verzorgd door haar huishoudster juffrouw Walz
• Bruno Wille overleed in de herfst van 1970.
• Aan het eind van haar leven (de laatste tien jaar) was Mary Dorna volledig blind, ze had meerdere keren een ernstige longontsteking gehad en ze kon zich nauwelijks meer bewegen.
• Ze overleed op 19-03-1971 om ca. 17.00 uur in de armen van haar huishoudster juffrouw Walz aan haar kwalen.
• Mary Dorna werd op 24 maart 1971 begraven op de Nieuwe Oosterbegraafplaats aan de Kruislaan in Amsterdam (graf 1-25-160).
• Het werk van Mary Dorna bestaat voor het belangrijkste deel uit humoristische (gedeeltelijk autobiografische) schetsen. Ze wordt wel gezien als degeen die het cursiefje tot een literair genre heeft gemaakt.
• Mary Dorna noemde zich zelf in de literatuur een 'bijloper'.
• Na haar dood raakte haar werk weer snel uit de belangstelling.

Anderen over Mary Dorna

• Dit werk is niet gedateerd en zal het ook nooit zijn, omdat het geen toontje aanslaat, dat meestal snel verbleekt, maar warmbloedig leeft uit een rijke, hoogst persoonlijke stijl en een volstrekt zuivere emotionaliteit die een zelden voorkomende modus vivendi heeft gevonden met de glimlach. (Simon Carmiggelt, voorwoord 'Laten we vader eruit gooien', blz. 9)
• De vertelkunst van Mary Dorna blijkt niet in het minst verouderd. Haar lichte toon, haar protesthouding ten opzichte van het maatschappelijk burgerdom, het 'understatement' dat zij zo effectief weet toe te passen spreken de huidige generatie zelfs meer aan dan de voor-oorlogse. (Clare Lennart, geciteerd achterop 'Trammelant met de familie')
• Al Mary Dorna's verhalen hebben een sterk autobiografische achtergrond. Veel verhalen gaan over de aanpassingsmoeilijkheden aan school en maatschappij. Met een duivels plezier worden de burgerlijke conventies omver geblazen. (J. Bernlef, Ga jij de klas maar uit!, blz. 35)
• Vandaag hebben we de schrijfster Mary Dorna begraven. De dood verloste haar op negen en zeventig-jarige leeftijd van een bestaan dat een kwelling voor haar geworden was. Blind, lichamelijk verzwakt en geteisterd door slapeloosheid kon ze alleen nog maar door het leven met de hulp van een verpleegster voor de dag, een verpleegster voor de nacht en haar trouwe huishoudster juffrouw Walz, in wier armen zij, tijdens een akute aanval van een harer kwalen, in de tijd van een uur gestorven is. (Simon Carmiggelt/Kronkel, Einde, Parool, 24-03-1971)
• Mary Dorna beschrijft niet, zij roept op. Haar hele werk is doortrokken van een bitter soort vrolijkheid. (Eva Hoornik, Viva, 4-1973)
• Haar leven blijkt te bestaan uit wanordelijkheden rond een lieflijke vrouw, zij blijkt van de tijd op genadeloze wijze te veel te hebben gekregen, en, al krijgt zij de laatste jaren van haar leven weer bekendheid als schrijfster, zij lijkt een overlevende. Van haar glorietijd: de onbezorgde twintiger en dertiger jaren. (Kees Fens, Volkskrant, 17-12-1977)
• Altijd vol sympathie voor degenen die net als zij de begane paden mijden. En vol afkeer van tantes met gelegenheidsgezichten op begrafenissen. (Eddy Mielen, NRC, 11-04-1980)

Mijn favoriete citaat

Het woord visite doet me onmiddellijk denken aan nodeloze zinnen,
nodeloze thee en nodeloze koekjes
- het houdt voor mij verband met dialogen,
waarin niets gezegd wordt en pijnlijke druk op de oogballen.
Het geheel is meestal een kleine slappe toneelvertoning onder prullige regie.
(Mary Dorna, Mevrouw Davis' vlucht, in: Trammelant met de familie)

Bronnen o.a.

• Toke van Helmond, De Engelbewaarder 9, Mary Dorna (1977)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Hun laatste rustplaats (1985)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (januari 2022)