• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

G.L. Durlacher

Profiel

Achternaam: Durlacher
Voornamen: Gerhard Leopold
Geboren: 10-07-1928
Te: Baden-Baden (Duitsland)
Overleden: 02-07-1996
Te: Haarlem
Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft G.L. Durlacher niet onder pseudoniem gepubliceerd.

Werk

Proza

• Strepen aan de hemel. Oorlogsherinneringen (1985)
• Drenkeling. Kinderjaren in het Derde Rijk (1987)
• De zoektocht (verhalen) (1991)
• Gabel (1992)
• Quarantaine (verhalen) (1993)
• Niet verstaan (verhalen) (1995)
• Drenkeling/Quarantaine (onderwijsuitgave) (1995)
• Verzameld werk (1997)
• Met haat valt niet te leven (krantenstukken) (1998)
• Strepen aan de hemel/Drenkeling (onderwijsuitgave) (2002)
• Drenkeling/Quarantaine (2005)
• Godvergeten tijd. De verhalen van G.L. Durlacher (2008)
• Strepen aan de hemel en andere verhalen (2015)

Brieven

• 1 brief aan G.L. Durlacher in 'Een aangename postumiteit. Brieven 1965-1997' van Herman de Coninck (2004)

Overige non-fictie

• De laagstbetaalden (1965)
• Een bijdrage: 'Armoede' in 'Sociale problemen, deel 2. Sociale nood en afwijkend gedrag', red. L. Rademaker (1978)

Vertalingen/bewerkingen

Vertaald

• Stripes in the sky (Engelse vertaling - uit het Duits?! - van 'Strepen aan de hemel' door Susan Massotty) (1991)
• Drowning: growing up in the Third Reich (Engelse vertaling van 'Drenkeling' door Susan Massotty) (1993)
• Ertrinken : eine Kindheit im Dritten Reich (Duitse vertaling van 'Drenkeling' door Maria Csollány) (1993)
• Streifen am Himmel: vom Anfang und Ende einer Reise (Duitse vertaling van 'Strepen aan de hemel' door Maria Csollány) (1994)
• Die Suche: Bericht über den Tod und das Überleben (Duitse vertaling van 'De zoektocht' door Maria Csollány) (1995)
• Strisce nel cielo (Italiaanse vertaling van 'Strepen aan de hemel' door Giancarlo Errico) (1995)
• The search (Engelse vertaling van 'De zoektocht' door Susan Massotty) (1998)
• Wunderbare Menschen : Geschichten aus der Freiheit (Duitse vertaling van 'Quarantaine' door Maria Csollány) (1998)
• Fuldokló: gyermekévek a Harmadik Birodalomban (Hongaarse vertaling van 'Drenkeling' door Balogh Tamás) (2001)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• G.L. Durlacher publiceerde wetenschappelijk werk in 'Intermediair'.
• G.L. Durlacher publiceerde in 'De Gids' en 'Vrij Nederland'.

Over G.L. Durlacher

• Een recensie van 'Strepen aan de hemel' door Frank Ligtvoet in 'Een jaar boek (1984-85)' (1985)
• Een uittreksel van 'Niet verstaan' in 'Boek in - Boek uit 1994/1995. 22 uittreksels voor (voortgezet) onderwijs en leeskringen' van Jacoline van Weelden (1996)
• Twee columns: 'Strepen aan de hemel' over G.L. Durlacher in 'Tijd van leven' (1987) van Renate Rubinstein.
• 1 hoofdstuk: 'Op het nulpunt van elke beschaving blijft nog een residu van fatsoen over' in 'Uiteindelijk helpt niets' van Frits Abrahams (1992)
• 1 uittreksel: 'G.L. Durlacher - Quarantaine' in 'Prisma uittrekselboek 4: Nederlandse literatuur 1991-1994', samengesteld door Ritske van der Veen (1994)
• Fia Fischmann-Wiltschut, 'Kind in de Tweede Wereldoorlog : 4 thematische uittreksels van Kinderjaren van Jona Oberski, Drenkeling van G.L. Durlacher, Het Achterhuis van Anne Frank, Tralievader van Carl Friedman' (1995)
• 3 privé-foto's met begeleidende tekst (waarvan één foto dubbel met tekst van Adriaan van Dis) in 'De gevoelige plaat', redactie Lisa Kuitert en Mirjam Rotenstreich (1995)
• Een hoofdstuk: 'G.L. Durlacher - Quarantaine' (fragment + opdrachten) in 'Literatuur lezen in de tweede fase' van Ruud Kraaijeveld (1996)
• 1 uittreksel: 'G.L. Durlacher - Niet verstaan' in 'Prisma uittrekselboek 5: Nederlandse literatuur 1994-1996', samengesteld door Ritske van der Veen en Cor Gerritsma (1997)
• Een bijdrage over G.L. Durlacher in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Willem Maas (mei 1999)
• 1 hoofdstuk: 'G.L. Durlacher, Drenkeling. Kinderjaren in het Derde Rijk' door Wam de Moor in 'Lexicon van Literaire Werken' (november 1999)
• Een hoofdstuk over 'Verzameld werk' in 'Literaire smaakmakers. Uitgevers en hun favoriete boeken' van Ed van Eeden (2000)
• Een hoofdstuk over Gerhard Durlacher: 'Het wijze hart' in 'Jaren van verbeelding' (2002) van Jan Paul Bresser.
• Jessica Durlacher, 'Arthuro d'Alberti' (2006) (De eerste helft gaat over haar vader, G.L. Durlacher. De tweede helft gaat over haar opa, Arthur Durlacher)
• Een interview: 'Op het nulpunt van beschaving blijft een residu van fatsoen over' door Frits Abrahams in 'Het moet pijnlijk blijven. De mooiste schrijversinterviews' samengesteld door Frénk van der Linden en Freddy van Thijn (2011)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Cherry Duyns maakte de film 'Laatste getuigen' op basis van Durlachters bundel 'De zoektocht'. De film toont Durlachers tocht langs voormalig kampgenoten en hun reünie in Israël.
• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987.
  - 'Drenkeling' stond op het lijstje van Adriaan van Dis op nr. 7.
  - 'Strepen aan de hemel' stond op het lijstje van Hermine de Graaf op nr. 3.
• 'Niet verstaan' werd in 1995 uitgegeven als Grote letterboek.
• Een gesprek met Gerhard Durlacher op 'Hier is... Adriaan van Dis' (10 DVD's) (2008)
• In Baden-Baden werd er in maart 2025 een brug naar G.L. Durlacher genoemd.

Literaire prijzen

• AKO-literatuurprijs 1994 voor 'Quarantaine'.
• Anne Frank-prijs (Zwitserland) 1994 voor 'Drenkeling'.
• Eredoctoraat aan de universiteit van Amsterdam (09-01-1995)

Biografische opmerkingen

• G.L. Durlacher was de enige zoon in een welgesteld joods-liberaal Duits gezin. Zijn vader leidde in Baden-Baden de meubelzaak van zijn grootouders.
• In 1937 vluchtte G.L. Durlacher met zijn familie uit Duitsland naar Nederland. Ze kwamen in Rotterdam te wonen.
• Na het bombardement op Rotterdam verhuisde het gezin naar Apeldoorn. In Apeldoorn maakte hij de lagere school af. Het was de bedoeling dat hij naar de HBS ging, maar door anti-joodse maatregelen was dit onmogelijk.
• Op 3 oktober 1942 werden ze in Apeldoorn opgepakt en kwamen in concentratiekampen terecht. Via Westerbork en Theresienstadt gingen ze naar Auschwitz-Birkenau. G. L. Durlacher overleefde (als enige van de familie) Auschwitz. Op 8 mei 1945 werd hij door de Russen bevrijd uit het kamp Schotterwerk in Gross-Rosen.
• Terug in Nederland haalde hij in twee jaar zijn HBS-diploma. Hij studeerde daarna kort natuurkunde in Delft, medicijnen in Utrecht en sociologie in Amsterdam. Die laatste studie rondt hij in 1965 af.
• In Utrecht raakte hij bevriend met Sonja Witstein (later schrijfster en hoogleraar letterkunde). Zij had ook in Auschwitz gezeten.
• Rond 1952 kreeg hij veel lichamelijke klachten, hij stopte met zijn medicijnstudie en ging sociologie studeren in Amsterdam.
• In Amsterdam werd hij lid van de PvdA. Via Ed van Thijn (die een paar huizen verder woonde) kwam hij bij de Wiardi Beckman-stichting, het wetenschappelijk bureau van de PvdA. Hier schreef hij o.a. een rapport schreef over de leefomstandigheden van de laagstbetaalden.
• In 1959 trouwde Durlacher met Anneke Sasburg. Ze kregen drie dochters. Eén van hen is de schrijfster Jessica Durlacher.
• G.L. Durlacher doceerde (kort) economie en daarna (van 1964 tot 1983) sociologie aan de universiteit van Amsterdam.
• Zijn boek 'De laagstbetaalden' (1965) was de eerste wetenschappelijke studie naar armoede in de hedendaagse samenleving.
• Hij deed veel archiefonderzoek naar ervaringen van kampslachtoffers, o.a. in Jeruzalem.
• Begin jaren tachtig werd hij weer ziek, hij had de ene na de andere longontsteking. Via de bedrijfsarts kwam hij onder behandeling van Bastiaanse. Hij kreeg een (omstreden) LSD-behandeling en kwam in analyse.
• Durlacher ging vervroegd met pensioen, waarna hij zich volledig aan het schrijven wijdde.
• In 'De zoektocht' beschrijft hij het zoeken naar mede-overlevenden van Auschwitz.
• G.L. Durlacher overleed onverwachts in zijn woonplaats Haarlem.
• G.L. Durlacher werd op 05-07-1996 gecremeerd in Crematorium Velsen in Driehuis. Zijn urn is daar bijgezet in urnentuin 4 (P. I2I)

Anderen over G.L. Durlacher

• Gerhard Durlacher was een van mijn jaargenoten toen ik in 1995 begon te studeren aan de universiteit van Amsterdam. Hij was bijna twee jaar ouder dan ik en net als ik in Duitsland geboren. Er stond een nummer in zijn arm getatoeëerd want hij was in Auschwitz geweest. Daarom was hij ook zo dik, hij kon niet ophouden met eten; 'Dat komt door Auschwitz,' zei hij lacherig en wij lachten ook. We gingen heel normaal met hem om, hij is nog getrouwd met een meisje uit dezelfde 'klas' en het enige verschil met de andere jongens van dat jaar was eigenlijk dat hij geen professor is geworden. (Renate Rubinstein, Tijd van leven, blz. 188/189)
• Durlacher raakt met Drenkeling de essentie van literatuur (Leon de Winter, VN, 28-03-1987)
• De Tweede Wereldoorlog heeft duidelijk gemaakt dat de overgrote meerderheid van de mensen passief toekijkt als anderen systematisch vervolgd en gedood worden. In groepen, landen, volken kan Durlacher dan ook niet meer geloven, alleen nog in individuen. Daarom is zijn levensvisie uiteindelijk niet uitzichtloos. Ondanks alles blijft hij een idealist: in zijn boeken komen steeds momenten en figuren voor die bewijzen dat zelfs onder de meest barre omstandigheden mnselijkheid en waardigheid mogelijk zijn. (Willem Maas, Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945, mei 1999)
• Het bijzondere van zijn schrijverschap is dat hij niet schrijft om wille van, maar eerder ondanks zichzelf. Hij is een schrijver uit bittere noodzaak. Anders dan de meeste 'geboren' schrijvers is hij er niet op uit om zijn individuele lotgevallen tot een mythe om te vormen. Hij probeert ze juist zo gewoon mogelijk voor te stellen om zo een barre en onbegrijpelijke geschiedenis tot menselijke en verstaanbare proporties terug te brengen. (Janet Luis, NRC, 10-03-1995)
• De manier waarop in het werk van Durlacher het ene boek in het andere grijpt, maakt het vrijwel onmogelijk te oordelen over de kwaliteiten van de verhalen afzonderlijk. (Jaap Goedegebuure, HP/De Tijd, 21-04-1995)
• Alles klopte zoals het er stond, en het móest ook kloppen, omdat hij behalve schrijver ook wetenschapper was en daarom 'bijna neurotisch precies' was, maar vooral omdat hij doodsbenauwd was dat een fout van hem, een slordigheid, voedsel zou kunnen geven aan het verhaal van de 'Auschwitz-Lüge' - de bewering dat heel de vernietiging van de joden in de concentratiekampen een veriznsel zou zijn. (Michel Maas, Volkskrant, 03-07-1996)
• Na een leven van zoeken naar menselijkheid heeft de Drenkeling zijn Zoektocht voltooid. (Tekst overlijdensadvertentie door zijn uitgever).
• Lawaai kon mijn vader niet verdragen en klassieke muziek was het enige wat hem niet stoorde. Popmuziek daarentegen haatte hij. Hij verafschuwde de chaos ervan, de seks, de bravoure - alle dingen die met zinloze lol, jeugd en het flirten met destructie te maken hadden. Dingen die hij niet kende wegens gebrek aan een eigen jeugd, en die hem dus wezensvreemd en bedreigend voorkwamen. Genoeg destructie gezien, te veel nationaal socialistische bravoure, de dood in velerlei gedaantes meegemaakt.
  Het ging ver, mijn vaders verwerping van het genre. Bij elke vlaag popmuziek die hem ter ore kwam, trok hij wit weg en grauwde dat hij het niet uithield. Een restaurant waar muzak of popmuziek op werd gezet werd onverwijld verlaten, met drukke, woeste stappen en armgebaren. Het is niet verwonderlijk dat hij die 'rotzooi' niet in zijn eigen huis kon velen, ook niet zachtjes, of ver weg, in onze eigen kamertjes. Het gevolg was dat wij, zijn dochters, ervan af moesten zien. En wij zágen ervan af, misschien is dat nog wel het verbazingwekkendst. Geen radio, geen pick-up voor ons. (Jessca Durlacher, Groeten van Rottumerplaat. Het beslissende album volgens 100 en enige schrijvers, blz. 86)

Mijn favoriete citaat

Wat ik overdragen wil
- en misschien is dat heel naïef -
is dat er nog altijd hoop is.
(G.L. Durlacher, Volkskrant, 22-05-1987)

Bronnen o.a.

• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945 (mei 1999)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (februari 2023)