Het tij gaat af,
het water trekt zich terug
als een laken dat plagerig langzaam van een bed getrokken wordt.
(Mathijs Deen, De Hollander,
blz. 10)
Economie
'Ik voor mij beschouw de economische wetenschap als
dé zwendel van deze eeuw.
Ik sla economen ongeveer net zo hoog aan als meteorologen
en meteorologen vertrouw ik alleen maar als ze het weer van gisteren
voorspellen.'
(Koos van Zomeren,
De hangende man, blz. 23)
Eenvoud
Eenvoud is geen teken van het ware, maar product van
vereenvoudiging.
(C.D. Andriesse,
Een boudoir op Terschelling, in: De Wadden, blz. 23)
Eenzaamheid
Asyl
Veel hondjes hebben baasjes,
veel mannen wel een vrouw.
Ik heb alleen maar niemand
waar ik zoveel van hou. (Lévi
weemoedt, Van harte beterschap, blz. 74)
Maar het is waar wat Nietzsche zegt: 'dat verfijnde
gevoel, dat eenzaamheid heet.'
(Maarten 't Hart,
De kroongetuige, blz. 148)
De vreesachtige weet niet
wat alleen zijn is:
achter zijn stoel staat altijd een vijand.
- O, als toch eens iemand ons de geschiedenis kon verhalen
van dat verfijnde gevoel, dat eenzaamheid heet!
( Friedrich Nietzsche, Morgenrood,
blz. 177, Wie is er nu ooit alleen!)
Eenzaamheid
Dat is alleen zijn met je bloed
Ik wil nooit meer alleen zijn
Ik ken mijzelf daarvoor te goed (Freek de Jonge,
Iets rijmt op niets, De blues (fragm.), blz. 44)
Er gaan heel wat meer mensen
geestelijk ten onder aan een opgewekt onderling verkeer,
dan aan de eenzaamheid en de stilte.
(J. Greshoff, 444 aforismen,
blz. 97)
'Als je alleen bent, heb
je voor het grootste deel met je fantasie te maken.
De werkelijkheid valt tegen'.
(Simon Vestdijk,, in John
Muller, Het literair anekdotenboek, blz. 12)
Mijn moeder vroeg wat er
was en ik zei:
"Iedereen liep daar maar, iedereen was met iemand."
En ik beschreef hoe ik me totaal alleen had gevoeld.
Toen keek ze mij aan en zei: "Ten eerste lijkt dat maar zo,
want een heleboel mensen die daar zo vrolijk lopen, kunnen heel
eenzaam zijn.
Maar je moet ook weten dat je uiteindelijk eenzaam bént
in je leven. "
(Vonne van der Meer,
geciteerd door Elisabeth Lockhorn, Geletterde vrouwen, blz. 210)
Ik houd van ontvangsten
en feesten
omdat ik mij bij zulke gelegenheden het weldadigst bewust wordt
van mijn eenzaamheid.
(J. Greshoff, Nachtschade,
blz. 32)
Als 's avonds de bel
gaat.
dan doe ik een baby na
die huilt in zijn bedje,
en daarna de stem van pa.
Ik loop de trap af,
ik ben niet alleen.
't Gezin biedt bescherming,
vandaar dat ik ween. (Marijke Boon,
Vandaar dat ik ween, blz. 3)
In gezelschap leert men
eenzaamheid kennen.
(Jacob Israël
de Haan, Belsiste volzinnen, blz. 24)
Eenzaamheid deel je zwijgend,
er komt een zeker berusting bij kijken.
Je weet dat je isolement niet verder kan worden opengebroken dan
deze paar scheuren,
je hebt de grenzen van wat 'ontmoeting' genoemd kan worden bereikt,
dichterbij zal de ander nooit komen.
Dichterbij is een illusie, nog dichterbij is gevaarlijk.
(Arnon Grunberg,
De asielzoeker, blz. 10)
Het grote probleem om 'praktisch'
op te lossen:
Kan men gelukkig zijn en eenzaam.
(Albert Camus, Dagboek, blz.
117)
Hoewel ik in gezelschap
kan functioneren - wat voor mij een vorm van theater is -
voel ik me alleen in eenzaamheid mezelf,
en mijn eigen fantasie, mijn dromen, zijn oneindig veel dankbaarder
materiaal
voor mij dan andermans aanwezigheid.
(J. Rentes de Carvalho,
Er is hier niemand, blz. 71, 05-07-1999)
Ik kan je niet uit mijn
leven wegdenken.
Maar respecteer mijn eenzaamheid.
Eenzaamheid is het grootste recht, het hoogste goed van elk individu.
(Leonard Nolens, Dagboek van
een dichter, 06-01-1980, blz. 15)
Eerlijkheid
Eerlijkheid duurt mij te lang.
(Willem Hietbrink,
Kwispelen met taal, blz. 7)
Wie twijfelt aan zijn eigen
eerlijkheid
begint eerlijk te zijn.
(Ive Silloc,
ps. Lode van den Heuvel), Citaten,
aangehaald in Gerd de Ley, Aforistisch bestek 1944-1974, blz.
141)
Ik weet eigenlijk niet goed
wat eerlijkheid is.
De voorbeelden, die ik ervan gezien heb, vond ik nogal saai.
Ik ben een speels iemand.
Het is leuk en ik kan het ook niet laten om het leven uit te proberen
in verschillende varianten,
net als in het schaakspel, en niet met één opening
te volstaan.
Er is zelden iets wat ik zeg of denk, of het tegenovergestelde
gaat ook door mijn gedachten.
(Godfried Bomans,
Werken I, blz. 776, Dagboek van Rottumerplaat,
Maandag 12 juli 1971)
"Om eerlijk te hebben
geleefd," stelde Gerrit Komrij
eens vast,
"dient men in de wieg te zijn gestorven.
" Het begint al met het 'prettig weekend!' van de kruidenier
en het 'alles goed?' van de kennis aan de telefoon.
Het zal de grutter een zorg zijn of ons weekeinde prettig wordt
en de opbeller zou hoogst verbaasd zijn als we zijn vraag beantwoordden
met een opsomming van de belastingtegenvallers, parkeerbonnen,
echtelijke twisten en eksterogen die ons zoal plagen.
En als we de middenstander een beleefd 'insgelijks' toevoegen
en de opbeller verzekeren dat ons inderdaad álles meezit,
dan komen we evenmin met de volle waarheid,
maar met de rituele clichés.
(Matt Dings,
Eerlijk duurt het kortst, HP/De Tijd, 13-02-1998, blz. 36)
Mensen waarderen eerlijkheid
meestal alleen als die positief voor henzelf is.
(Marjet van Zuijlen, Retour
Nijmegen-Den Haag, 24 augustus 1998, blz. 7)
De mensen denken vaak dat
alles interessant is als zij maar eerlijk zijn.
Maar "eerlijkheid" is net zo'n kunstvorm als alle andere.
Hoe intelligenter de schrijver is, hoe interessanter zijn eerlijkheid.
(Renate Rubinstein, Overgangscursus)
Je leert dat eerlijkheid
het langst duurt
en je ervaart dat je daardoor het eerst naar de bliksem gaat.
Daar klopt iets niet
en niemand is daarvoor verantwoordelijk.
(J.J. Voskuil, Capitulatie.
Dagboeken 1955-1965, 06-10-1959, blz. 292)
Eeuwen
Wij zitten in de staart van de eeuw,
en de manier waarop we heen en weer worden geslingerd
wijst er niet op dat hij vrolijk kwispelt.
(Kees Stip, Geen punt, blz. 9)
Eeuwigheid
Dante had gelijk: er zijn drie soorten eeuwigheid:
die van de hel, die van het vagevuur, die van de hemel.
Je vindt ze, als minuten, door het leven van elk mens gestrooid.
(C. Buddingh',
Dagboeknotities 1977-1985, blz. 267, 06-06-1978)
het leven onderbreekt de
eeuwigheid / de dood neemt de draad weer op
(Saul van Messel, het eeuwige
leven, blz. 31)
Egels
Sinds kort steekt hij de dijkweg over,
steeds in hetzelfde avonduur,
de bus is niet voorbij.
Hij valt de tuin in, langs de glooiing,
Verdwijnt tussen savooiekolen
in een duistere poort.
(Ed Leeflang, De egel (fragm.),
Bezoek aan het vrachtschip, blz. 20)
Egoïsme
Egoïstische wereld! Iedereen denkt aan zichzelf.
Ik ben de enige die nog weleens aan mij denkt.
(Wim Kan, Soms
denk ik wel eens bij mezelf..., blz. 27)
Het tegenovergestelde van egoïsme is niet altruïsme,
maar verstand.
(Alexander Pola,
Nou èn...? Handleiding voor optimisten, blz. 55)
Egoïsme wordt als een verfoeilijke ondeugd voorgesteld,
maar is eigenlijk onontbeerlijk om te overleven.
Of anders gezegd: Je moet in de eerste plaats voor jezelf zorgen.
En van jezelf houden.
Er wordt in een opvoeding gehamerd op het belang van altruïsme,
naastenliefde en empathie,
maar misschien hebben sommige mensen eigenlijk de tegenovergestelde
boodschap nodig.
(Kristien Hemmerechts,
De dood heeft mij een aanzoek gedaan, blz. 155)
Eieren
Met een ei kan men tóch geen stenen breken.
(Bertus Aafjes,
Morgen bloeien de abrikozen, De ogen van de cholera, blz. 76)
Eigenzinnigheid
Oom Jan, de broer van mijn vader, was verreweg de meest
eigenzinnige man op dit halfrond.
Hij deed uitsluitend wat hij zelf wilde en luisterde naar niemand,
Deze eigenschap had hij met de meeste genieën gemeen,
maar verder hield de overeenkomst op.
(Simon Carmiggelt,
Zelfportret in stukjes, blz. 17)
Eikels
Maar dan ben je haar al lang vergeten, want het is
eikel-tijd!
Eikels zijn gewoner, meer ordinair, je hebt er wel zes, zeven,
aan één takje.
Zij hebben een hoedje op, of zij zitten in een badkuipje, het
is maar hoe je hem houdt.
Met eikels moet je niet gooien; want er zit een puntje aan,
en als je dat in je oog krijgt, kun je wel naar huis gaan.
(Godfried Bomans,
Werken 1, Memoires van Pieter Bas: Kinderjaren, blz. 19)
Eilanden
Eilanden zijn ook broedplaatsen van krankzinnigheid.
Schrijvers kunnen voor de inspiratie het best op een eiland gaan
wonen,
als chimpansees in een bananenboom.
De beste verhalenvertellers die ik in mijn lange leven ben tegengekomen,
waren Ieren - eilanders.
(Bert Wagendorp,
Phoenix, blz. 68)
Eksters
Hij liep uitsloverig rond
met zijn wit-zwarte jas
zoekend over de kiezels
met grote stappen
en af en toe een hip
(Remco Ekkers, Eksters (fragment), Vreemd lezen,
blz. 35)
Elite
1000 jaar terug klaagde een Japanse verteller al over
de toenemende vulgariteit in zijn tijd.
Vulgaire mensen klagen tegenwoordig over elitaire mensen.
Bijzonder verontrustend.
(Alfred Birney,
Niemand bleef. Dagboek van Meneer B. 2005-2011, blz. 115, 16-09-2006)
Emancipatie
We zouden er voor moeten oppassen dat de emancipatie
niet ontaardt in een bewijs
dat vrouwen óók al die afschuwelijke mannelijke
eigenschappen bezitten.
(Alexander Pola,
Nou èn...? Handleiding voor optimisten, blz. 77)
Emigratie
Wie emigreert snijdt veel banden door.
Hij begint in zijn nieuwe land aan een nieuwe toekomst,
maar eigenlijk begint hij te bouwen aan een nieuw verleden,
want het oude heeft hij achter zich gelaten.
(Bert Wagendorp,
Phoenix, blz. 35)
Emoties
.., maar dit soort zaken moet je natuurlijk niet emotioneel
bekijken.
Je moet waarschijnlijk zelfs niets emotioneel bekijken. (C. Buddingh',
Dagboeknotities 1977-1985, blz. 398, 20-1-1980)
Emoties, ach, mevrouw, emoties
Zijn zo vies: vis die niet kan zwemmen
In mijn uitgekookte zee van ironie.
(Leonard Nolens, Zelfportret
van Hugo Claus 65 (3) fragm.,
in De 100 beste gedichten van 1996, blz. 84)
Energie
Een van de vele teekenen der menschelijke domheid
is de bewonderin voor energie.
Op zich zelf is energie een volkomen neutrale eigenschap,
die pas bewonderenswaardig wordt als het doel,
waarop zij zich richt, dat is.
(J.C. Bloem,
Aphorismen, XIV)
Engagement
Maar ook ben ik, wat met een modewoord heet: geëngageerd.
Als schrijver moet je allereerst mens zijn,
en als mens leef je maar half wanneer er niet een onderwerp is
waar je je druk over maakt:
religieus, sociaal-politiek, filosofisch, ethisch, noem maar op.
(Jan
Gerhard Toonder, Interview met mijzelf, Bijenkorf boekengids
boekenweek 1970)
Engeland
Wie heeft ook al weer van wie gezegd:
"He's every other inch a gentleman,"
Het is nu eens niet van Oscar Wilde, dacht ik.
Maar het had van hem kunnen zijn.
Zoals: "one of those typically Britisch faces, which, once
seen, are never remembered".
(C. Buddingh', Dagboeknotities
1977-1985, blz.306 (ged.), 8-8-1978)
Het is sowieso een feest om
te wandelen tussen de Engelsen en vooral omdat het geen volk is,
maar een ras.
Een heel goed ras. Humorvol, beleefd, behulpzaam en verschrikkelijk
aardig.
(Youp van 't Hek, En het bleef
nog lang onrustig in m'n hoofd, blz. 114, Beatles)
Engelen
Willen mensen kunnen vliegen, omdat engelen vleugels
hebben,
of hebben engelen vleugels, omdat het de droom van de mens is,
te kunnen vliegen?
(C. Buddingh', Dagboeknotities
1977-1985, blz. 248, 11-05-1978)
Enthousiasme
Echt enthousiasme van een ander heeft iets ontroerends,
zeker als je niet in het enthousiasme deelt maar het wel kunt
begrijpen
en de ander wel graag mag.
(Maarten 't Hart, Laatste zomernacht,
blz. 49)
Erbarmen
Erbarmen is vaak een archaïsme,
indien al geen anachronisme.
(Luuk Gruwez,
Het land van de handen, blz. 112)
Erfenis
Een mens mag en moet aan zijn erfgenamen niet achterlaten
waar hij zelf geen raad mee weet.
(Geert van Oorschot
aan M. Vasalis, Briefwisseling 1951-1987, 23-07-1986, blz. 215)
Ergernis
Dat astma schrijf ik hoofdzakelijk toe aan morele oorzaken.
Ik heb opgemerkt dat het in verband staat met ergernis
en daaraan heb ik geen gebrek.
(Willem Frederik Hermans,
De raadselachtige Multatuli,
blz. 182, brief aan Haspels, 18 juni 1883 )
Er is nogal veel waar je je aan kunt ergeren.
Natuurlijk heeft dat geen zin, en zou je je tijd beter kunnen
besteden, maar er is niets aan te doen.
Wel is het mogelijk, naarmate je ouder en wat wijzer wordt, de
aanleidingen tot ergernis te beperken.
Ik kijk bijvoorbeeld geen televisie, dat scheelt enorm,
al brengt het wel mee dat ik in gesprekken soms mijn mond moet
houden, wat me niet gemakkelijk valt.
(Jean Pierre Rawie, Vroeger
was alles beter, behalve de tandarts, blz. 10/11)
Erkenning
Erkenning is voor iedereen goed: het geeft rust.
(Nicolien Mizee,
Een licht bewoond eiland, 01-04-2000, blz. 121)
Ervaring
Ervaring is het archief van onze stommiteiten.
(Leopold Koch, 't Periodiekske,
3-1-1970, , aangehaald in Gerd de Ley, Aforistisch bestek 1944-1974,
blz. 127)
Het tegenovergestelde van hoop is niet wanhoop, maar
ervaring.
(Alexander Pola, Nou èn...?
Handleiding voor optimisten, blz. 37)
De ervarig maakt niet wijs, ze maakt deskundig.
Maar waarin?
(Albert Camus, Dagboek, blz.
8)
Essays
Nooit van mijn leven heb ik een essay geschreven.
Proza-oefeningen zijn het.
Als iets niet rijmt en ook geen verhaaltje is over twee mensen
die scheiden en weer bij elkaar komen, heet het een essay.
In oorsprong betekent het 'poging tot iets te komen',
maar het staat voor alles wat academisch en onleesbaar is.
(Gerrit Komrij, t.g.v. het
krijgen van de P.C. Hooftprijs voor zijn essays, Volkskrant, 15-03-1993)
Eten
Een Turks spreekwoord luidt als volgt:
Wie zijn buik vol eet, graaft zijn graf met zijn tanden.
(Dr. Marc Galle, Voor wie haar
soms geweld aandoet, deel 1, blz. 75)
'Ik graaf me mijn graf met mijn
vork,' zei Maurice Edmund Sailand Curnonsky,
de grootste gastronoom die Frankrijk in deze eeuw gekend heeft.
Het bleek een gezonde bezigheid, deze grafgraverij.
Toen hij tachtig werd boden tachtig eethuizen van Parijs hem hun
meest verfijnde maaltijd aan.
Hij is ze alle tachtig gaan gebruiken.
Op tachtig verschillende dagen natuurlijk.
(Bertus Aafjes, De Italiaanse
postkoets, blz. 71/72)
De wijze, waarop de man at had
iets onzedelijks
- veel beter kan ik het niet onder woorden brengen.
Tafelmanieren werden ons thuis niet bijgebracht,
en ik kan dan ook nog steeds niet,
tenzij ik mijzelf een overdreven zware tucht opleg,
anders dan grommend, blazend en schrokkend eten.
(Een zwelger of een ontbeerder, nooit een genieter
- zo zou ik mijzelf met betrekking tot het dagelijks voedsel willen
tiperen,)
Het was dan ook niet een smakkend of te haastig eten
- al zal hij dat zeker hebben gedaan -
dat mij angst (alsof ik een ontucht bedrijvend wezen bespiedde)
en haat (die ik mijzelf niet dorst bekennen) inboezemde,
maar iets heel anders.
Uit de man zijn gezicht spraken verachting, wantrouwen en, vooral,
haat jegens alles in het algemeen en jegens het voedsel in het
bizonder:
de gulzoge tegenzin (alweer kan ik het niet anders zeggen)
waarmee hij het gerecht noch naar binnen wierp,
noch met de lippen pakte, maar veeleer de mondholte binnenschepte;
het dreigend tot stilstand komen van de kaken
als hij in de spijs iets onbekends meende te voelen,
en het suizen - een honend, bijna onhoorbaar fluiten - van de
adem.
Hij at niet als een hond of een kat, want die eten heel keurig,
noch met de kalme drift van een vogel,
maar als een onbekend dier, dat zijn gedode prooi nog bij het
opeten blijft haten.
(G.K. van het Reve, Nader tot
u, blz. 16/17, Brief uit het verleden (over Paul de Groot))
Er zijn geen betere antipasti dan
gesprekken over eten.
(Dimitri Verhulst, De zomer
hou je ook niet tegen, blz. 68)
Etiquette
Etiquette is de kunst om met gesloten mond te geeuwen.
(Dr. Marc Galle, Voor wie haar
soms geweld aandoet, deel 1, blz. 44)
Europa
Dat Europa belangrijk is, is er afdoende bij je ingehamerd,
maar het idee van een verenigd Europa wil in je hoofd maar geen
vaste vorm aannemen.
Het blijft een vage abstractie, zoiets als de ouderdom
- onvermijdelijk, maar je hebt er het liefst zo lang mogelijk
niets mee te maken.
(Bas Heijne,
De wijde wereld, blz. 105)
Evolutie
Volgens Arthur Koestler
is de mens een bedrijfsongeval van de evolutie;
volgens mij soms een perversie van de evolutie.
Maar ja, volgens Howard Bloome van The Lucifer Principle,
van huis uit oncoloog en nu tevens PR-man van Michael Jackson
,
is Gods werkelijke naam Lucifer.
Dat zou ook meer in overeenstemming zijn met de evenbeeldgedachte.
(W.L. Brugsma, Verzoening
maakt vrij, HP/De Tijd, 16-05-1997, blz. 52)
Ex
De Ex is een persoon die de volgende aankondigt en
de vorige verving,
meer valt er over een Ex niet te zeggen.
Iedere Ex wordt zowel voorafgegaan als opgevolgd door een andere,
en hoe men ook probeert om een nieuwe verhouding te verheffen
tot de enige ware,
de zuiverste introductie op feesten, partijen en recepties zou
toch eigenlijk moeten luiden:
'Mag ik u even voorstellen aan mijn aanstaande Ex?'
(L.H. Wiener,
Eindelijk volstrek alleen, blz. 205)
Examen
We hebben ons eindexamen in het gymnastieklokaal gedaan,
waar de ringen tegen het plafond waren getrokken,
en Alexander zei dat de geest tenslotte dus ook hier over het
lichaam triomfeerde.
(Benno Barnard, Van school,
blz. 30)
Executies
In het huis van de literatuur is een speciaal zolderkamertje
gestoffeerd met executieverhalen.
Het ligt pal naast dat van de pornografie.
Het hoort niet. Je weet dat het niet hoort.
Je kunt er je ogen niet van afhouden.
(Koos van Zomeren, 1946 Verkenning
van een geboortejaar, blz. 56)
Extravert
Het gaat hem niet goed, vind ik, de laatste tijd,
maar een oester is vergeleken met hem een hoogst extravert wezen.
(C. Buddingh', Dagboeknotities
1977-1985, blz. 425/426, 28-7-1982)
Ezels
Ik moest vechten - met God en mensen zou ik worstelen,
en ik zou overwinnen, zag ik nu.
Neen, o neen, ik mocht nimmer de hoop opgeven
dat ik eenmaal datgene zou schrijven wat geschreven moest worden,
maar dat nog niemand, ooit, op schrift had gesteld:
het boek, alweer, dat alle boeken overbodig zou maken,
en na welks voltooiing geen enkele schrijver zich meer zou behoeven
af te tobben,
omdat gans het mensdom, ja zelfs de gehele, thans nog in haat
en angst gekluisterde natuur, verlost zou zijn.
Dan zouden de kinderen der mensen een zonsopgang zien als nimmer
gezien was,
en een muziek zou klinken, ruisend als van verre,
die ik nooit gehoord had, maar toch kende.
En God Zelf zou bij mij langs komen in de gedaante van een éénjarige,
muisgrijze Ezel
en voor de deur staan en aanbellen en zeggen:
'Gerard, dat boek van je - weet je dat Ik bij sommige stukken
gehuild heb?'
(G.K. van het Reve, Nader tot
u, blz. 112, Brief uit het huis genaamd 'Het Gras')
Dat is ook zo raar aan dat spreekwoord met die ezel.
Een domkop wordt een ezel genoemd,
maar in dat spreekwoord stoot de ezel zich juist niet voor de
tweede keer aan dezelfde steen.
Ik vraag me af wat voor een ezel ik eigenlijk ben.
(A.L. Snijders, Tat Tvam
Asi, blz. 92)
