• Home
• Bibliografiëen
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen Over
• Bronnen

Maurice Gilliams

Profiel

Achternaam: Gilliams
Roepnaam: Maurice
Voornamen: Maurice Guillaume Rosalie
Geboren: 20-07-1900
Te: Antwerpen
Overleden: 18-10-1982
Te: Antwerpen

Wij stijgen van 't gedroomde naar het onbekende
om met de vogels naamloos in te slapen.
- De verteloze vissen blikken in de verte;
het zwanenpaar ligt in zijn zang verslagen.
(Maurice Gilliams, Posthume tweespraak (fragm.), Poëtisch akkoord, blz. 43)

Pseudoniem(en): Maurice Gilliams publiceerde onder de pseudoniemen Gri-Majeur, Franz van Sanden en Floris van Merckem in 'Vlaamsch leven' en 'De Wilde Wingerd'. Onder het laatste pseudoniem publiceerder hij in 1917 ook twee dichtbundels.

Werk

Poëzie

• Dichtoefeningen (1917)
• Dit is van dat manniksken (1917)
• Elegieën (1921)
• De dichter en zijn schaduw (1925)
• Eenzame vroegte (bibliofiel, 50 ex.) (1928)
• De flesch zee (1929)
• Het Maria-leven (1932)
• Het verleden van Columbus (verzamelbundel) (1933)
• Het werk der leerjaren: Het verlangen, Acht dagboekbladen, Zeven gedichten (1947)
• X gedichten (in eigen beheer) (1950)
• Gedichten 1919-58 (1964)
• Bronnen der slapeloosheid (1964)
• Vita brevis, Verzameld werk (deel 1) (1975)
• Verzamelde gedichten (1993)

Proza

• Oefentocht in het luchtledige (in eigen beheer, 130 ex.) (1933)
• Libera nos, Domine (1927)
• Elias of Het gevecht met de nachtegalen (1936)
• Het verlangen (1947)
• Het werk der leerjaren: Het verlangen, Acht dagboekbladen, Zeven gedichten (1947)
• Winter te Antwerpen (1953)
• Vita brevis: verzamelde werken (4 delen) (1956-1960)
• Elseneur of het noodweer der spreeuwen (1974)
• Vita brevis, Volledig werk (4 delen) (1975-1978)
• Bronnen der slapeloosheid (bibliofiel, 175 ex.) (1980)
• Elias, of Het gevecht met de nachtegalen/Winter te Antwerpen (1991)
• Gregoria of een huwelijk in Elseneur: esoterische memorabilia 1938 (1991)
• Ik ben Elias: romans en verhalen (2000)
• Otophoon (bibliofiel) (2015)
• Ontwarringen (bibliofiel, 125 ex.) (2022)
  

Toneel

• De man in de mist (2012)

Dagboeken

• De man voor het venster (1943)
• De kunst van de fuga. Dagboekbladen en essays (1953)

Brieven

• 1 brief van Maurice Gilliams aan Gerrit Borgers (in handschrift) in 'Brieven in Beeld' (1976)
• 15 brieven aan Maurice Gilliams in 'Gerard Walschap Brieven 1951-1965' (2002)
• 14 brieven aan Maurice Gilliams in 'Gerard Walschap Brieven 1966-1989' (2002)
• Geachte heer (bibliofiel, 30 ex.) (2006)
• De rest is nog veel erger. De briefwisseling tussen Maurice Gilliams en Emmanuel de Bom (ed. Stijn Vanclooster) (2007)
• Die Onvindbare heb ik bij u gezocht. De briefwisseling tussen Maurice Gilliams en Maurice Roelants (ed. Liesbeth van Melle) (2007)

Overig non-fictie

• Vlaamsche lyriek 1830-90 (1937, met bloemlezing)
• Twee oefeningen (1937)
• Inleiding tot de idee Henri de Braekeleer (bibliofiel, 500 ex.) (1941)
• De man voor het venster: aanteekeningen: gevolgd door: Inleiding tot de idee Henri de Braekeleer (1943)
• In memoriam Felix Timmermans, 1886-1947 (bibliofiel, 125 ex.) (1947)
• Een bezoek aan het Prinsengraf: essay over de dichter Paul van Ostaijen (1952)
• De kunst van de fuga. Dagboekbladen en essays (1953)
• Emm. de Bom (serie Monografieën over Vlaamse letterkunde) (1958)
• Wasdom. Variaties op een thema van Jos Hendrickx (1969)
• Dankwoord bij de uitreiking van de prijs der Nederlandse letteren, t' Amsterdam op 4 oktober 1980 (1980)

Vertalingen

• Robert Guiette, René Guiette (1950)

vertaald:

• L'hiver à Anvers, suivi de Margaretha-Elisabeth, Georgina, L'homme dans le brouillard, douze poèmes (Franse vertaling door Saint-Rémy) (bibliofiel, 390 ex.) (1965)
• Vita brevis: Gedichte (Duitse vertaling door Heinz Graef ) (bibliofiel, 260 ex.) (1965)
• Elias, ou Le combat contre les rossignols, suivi de Monsieur Albéric (Franse vertaling door Saint-Rémy) (bibliofiel, 50 ex.) (1968)
• L'inverno ad Anversa (Italiaanse vertaling van 'Winter te Antwerpen' door Thérèse-Jeanne Seidl) (1969)
• Eliasz albo walka ze slowikami : zima w Antwerpii (Poolse vertaling van 'Elias, of Het gevecht met de nachtegalen' en 'Winter te Antwerpen' door Andrzej Kolaczkowski) (1971)
• In het Hongaars vertaalde poëzie van Maurice Gilliams in 'Nadering = Közeleb: nyolc mai flamand költö: kétnyelvü antológia) (1983)
• Elegie fiamminghe (teksten in het Nederlands en Italiaans) (1994)
• Elias oder das Gefecht mit den Nachtigallen : 1930-1935 (Duitse vertaling van 'Elias, of het gevecht met de nachtegalen' door Maria Csollány) (1997)
• Om vintern i Antwerpen (Zweedse vertaling van 'Winter te Antwerpen' door Per Holmer (2013)

Maurice Gilliams schreef een inleiding voor

• Emmanuel de Bom, Wrakken (1938)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Maurice Gilliams publiceerde van 1934 tot 1937 in het bibliografisch periodiek 'Contact'.
• Maurice Gilliams publiceerde in 'Criterium', 'Nieuw Vlaams Tijdschrift', 'Dietsche Warande en Belfort', ; Elseviers Geïllustreerd Maandschrift', 'De Gemeenschap', 'De Vlaamsche Gids', 'Maatstaf', 'Roeping', 'Vlaanderen','Septentrion', 'Raster', 'Yang', 'Neerlandia', 'Ons Erfdeel', 'De Gids'.
• Maurice Gilliams publiceerde onder de pseudoniemen Grimeur, Franz van Sanden en Floris van Merckem in 'Vlaamsch leven' en 'De Wilde Wingerd'.

Over Maurice Gilliams

• Een hoofdstuk over Maurice Gilliams in 'Litteraire profielen VII' van Joris Eeckhout (1937)
• Paul de Vree, 'Maurice Gilliams: essay' (1947)
• R.F. Lissens, 'Maurice Gilliams spiegelt zich aan Timmermans' in 'Critisch Bulletin' (juni 1948)
• Herman Teirlinck e.a., 'Maurice Gilliams, 1900-1950' (1950)
• 1 hoofdstuk: 'Maurice Gilliams - Elias, of Het gevecht van de nachtegalen' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
• 1 hoofdstuk: 'Maurice Gilliams 50 jaar' in 'Onderzoek en vertoog 1' van Victor E. van Vriesland (1958)
• 1 hoofdstuk: 'Maurice Gilliams' in 'Gegist bestek deel 2: Benaderingen en ontmoetingen' van C.J.E. Dinaux (1961)
• Henk Romijn Meijer: 'Bij de dood van Maurice Gilliams' in 'Tirade 77' (mei 1963)
• Paul de Vree, 'Maurice Gilliams' (1964)
• Een interview met Maurice Gilliams in 'Wat zij bedoelen' van J. Bernlef & K. Schippers (1965)
• Pierre H. Dubois, 'Maurice Gilliams' (1966)
• Een interview met Maurice Gilliams in 'Dat zei Claes, dit zegt Claus' van José De Ceulaer (1969)
• 1 hoofdstuk: 'Maurice Gilliams - Tweespraak in de herfst' in 'Het Nederlandse gedicht na 1880' van Martien J.G. de Jong (1969)
• Dietsche Warande en Belfort bracht in 1974 een Maurice Gilliams-nummer (samengesteld door Fernand Auwera).
• Pink Poets (samensteller), 'Aan Maurice Gilliams' (1975)
• Firmijn van der Loo, Proeve van bibliografie van en over de dichter Maurice Gilliams (1976)
• Pierre H. Dubois, 'Bij het erelidmaatschap van Maurice Gilliams' in 'Jaarboek van de maatschappij der Nederlandse letterkunde te Leiden 1975-1976' (1977)
• 1 hoofdstuk: 'In gevecht met de nachtegalen' in 'De verlossing van Venus' van Martien J.G. de Jong (1979)
• J.L. de Belder, 'Een portret-album van Maurice Gilliams' (1981)
• Een hoofdstuk over Maurice Gilliams: 'Teleurstelling' in 'Twee eendjes en wat brood' van Renate Rubinstein (1981)
• 1 hoofdstuk: 'Maurice Gilliams - Ik wil voor mijzelf zichtbaarheid verkrijgen' in 'Vlaamse schrijvers: vijfentwintig portretten' door Gaston Durnez (1982)
• Ivo Michiels, 'De Gilliams-artikels' (bibliofiel, 30 ex.) (1983)
• Martien J.G. de Jong, 'Maurice Gilliams: een essay' (1984)
• 1 hoofdstuk: 'Maurice Gilliams, Elias of het gevecht met de nachtegalen' door Luk Adriaens in 'Lexicon van Literaire Werken' (januari 1989)
• Een bijdrage over Maurice Gilliams in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Luc Adriaens (mei 1983), aangevuld door Martien J.G. de Jong (augustus 1997)
• Anne Marie Musschoot, 'Maurice Gilliams: Het geheim van Gregoria onthuld' in 'Ons Erfdeel' (september-oktober 1992)
• Martien J.G. de Jong, 'Droom bezit geen erfgenaam : mythe en werkelijkheid bij Maurice Gilliams' (1993)
• 1 hoofdstuk: 'Profielen van Maurice Gilliams' in 'Over de grens van de tijd' van Pierre H. Dubois (1997)
• Een hoofdstuk: 'Gilliams of een begrafenis in mineur' over Maurice Gilliams in 'Kruistochten' van Stefan Brijs (1998)
• 'De Parelduiker' bracht in oktober 2000 een Gilliams-nummer uit.
• Martien J.G. de Jong, 'Een klauwende muze: de tussenwereld van Maurice Gilliams' (2001)
• A.M. Musschoot en B. Vanheste (samenstelling), 'Gilliams, de veelkantige' (2002)
• Bert Vanheste, 1 hoofdstuk: 'Leeswandeling Antwerpen: Maurice Gilliams' in De stad is woord geworden. Leeswandelingen door Antwerpen en Brugge' (2002)
• Een interview met Maurice Gilliams in 'De interviewer en de schrijvers' van Ischa Meijer (2003)
• Ontsnapt aan de scheurmand van Maurice Gilliams (bijeengebracht door Hans Kleiss) (bibliofiel, 50 ex.) (2007)
• Liesbeth van Melle, 'Maurice Gilliams in Contact (1934-1937)' (2007)
• Martien J.G. de Jong bespreekt een fragment van het gedicht 'Bronnen der slapeloosheid' in 'Brand van Mars en vuur van Venus: Geloven in gedichten' (2010)
• Katalin Balogh, 'Muziek en woord: vormen en structuren in het proza van Maurice Gilliams' (2010)
• Hans Kleiss, 'Maurice Gilliams en zijn schaduw uit 1925' in 'Boekenpost 2010' (juli/augustus 2010)
• Paul Claes bespreekt het gedicht 'Tristitia Ante' van Maurice Gilliams in 'De sleutel: vijfentwintig gedichten van Noord en Zuid ontsloten' (2014)
• 1 hoofdstuk: 'Maurice Gilliams, Vita brevis' in 'Is het werkelijk? Verkenningen van dichters' van Dirk Kroon (2015)
• 1 lemma: 'Gilliams, Maurice' in 'Steinz Gids voor de wereldliteratuur' van Jet & Pieter Steinz (2015)
• Hans Kleiss: 'Het huwelijk met Gregoria. Maurice Gilliams en zijn gade' in 'De Parelduiker' (2019/4)
• Annette Portegies, 'Weerspiegeld in een waterglas Maurice Gilliams 1900-1982' (2022)
• Hans Kleiss, 'Het is een vlakte waar geen moeders wonen' (2023)

Diversen

• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987. 'Vita Brevis' stond op het lijstje van Charlotte Mutsaers op nr. 3.
• Klaas Rusticus verfilmde 'Elias of het gevecht met de nachtegalen'. Rusticus schreef het script samen met Fernad Auwera. De flim kreeg de prijs voor de beste literaire film op het Portugese Figueira da Foz in 1992.
• Het gedicht 'Sterven te Antwerpen' van Maurice Gilliams werd op de CD 'Denkend aan de Dapperstraat', uitgegeven t.g.v. de boekenweek 1994, gezongen door Wannes van de Velde.
• 'Het Parool' nam 'Elias' op in een (internationale) lijst van De honderd mooiste boeken van de eeuw.
• 1 portret van Maurice Gilliams in 'Knetterende letteren: schrijversportretten' van Siegfried Woldhek (2003)
• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook Maurice Gilliams was in dit 'Pantheon' opgenomen. Vanaf eind 2008 besteedt het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers.

Literaire prijzen

• August Beernaert-prijs
• Interprovinciale Prijs 1967
• Constantijn Huygens-prijs 1969
• Driejaarlijkse Staatsprijs 1972
• Prijs der Nederlandse Letteren 1980
• Vijfjaarlijkse staatsprijs ter bekroning van een schrijversloopbaan

Maurice Gilliams was lid van de jury voor:

• Prijs der Nederlandse Letteren 1956 (voorzitter)

Biografische opmerkingen

• Zijn vader - Frans Gilliams - schreef novellen en had een drukkerij op de Ossenmarkt.
• De moedertaal van Maurice Gilliams was Frans. Hij schreef in het Nederlands, een taal die hij zichzelf had aangeleerd.
• Maurice Gilliams was als kind ziekelijk (chronische astma en migraine). Hij kreeg huisonderwijs en maakte geen enkele opleiding af. Hij leerde het drukkersvak van zijn vader.
• Maurice Gilliams was bibliothecaris van het Museum van schone Kunsten in Antwerpen. Hij woonde zijn hele leven in deze stad en was ermee vergroeid.
• Gilliams woonde in Antwerpen aan de Lange Nieuwstraat. Het benedenhuis verhuurde hij aan boekhandel 'De Brug'. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het huis door een V-bom beschadigd geraakt.
• Hij werd beïnvloed door Rilke en Alain Fournier.
• Zijn werk kenmerkt zich door gevoeligheid en schoonheid.
• Zijn proza is veelal autobiografisch.
• De vergankelijkheid is een terugkerend thema in zijn werk.
• Maurice Gilliams trouwde met Gabriëlle Baelemans. Al kort na het huwelijk gingen ze uit elkaar. Gabriëlle weigerde toe te stemmen in een officiële scheiding. Deze werd pas veertig jaar later - in 1976 - een feit. Gilliams trouwde toen met Maria Eliza Antonia de Raeymakers. Zij was verpleegster. Gilliams had haar in 1938 (toen hij in het ziekenhuis lag) leren kennen. In 1947 was zij al op de tweede verdieping van zijn huis komen wonen.
• Maurice Gilliams gaf les (kalligrafie en typografie) aan de avondschool 'Vakschool voor Kunstambachten'.
• In 1961 werd Maurice Gilliams secretaris van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, waar hij vanaf 1946 lid van was.
• Maurice Gilliams had jarenlang een veel jongere vriendin, Régine Leboys. Hij had een zoon bij haar. In Tirade nr. 404 (augustus 2004) staat een interview met deze vrouw.
• Hij overleed op 18-10-1982 in het Sint-Elizabethgasthuis in Antwerpen. Hij lag er zelf niet in, maar kreeg een hartaanval toen hij op bezoek was bij zijn vrouw.
• Maurice Gilliams werd op 22-10-1982 begraven op het Erepark van Begraafplaats Schoonselhof in Antwerpen (perk R, vak 5, graf 40).
• Via zijn testament riep Gilliams de sichting Vita Brevis in het leven om zijn nalatenschap te beheren.
• Aan de Lange Gasthuisstraat -waar Gilliams lang woonde - staat een standbeeld van hem. Het staat een beetje verstopt achter een poortje
• Maurice Gilliams werd door koning Boudewijn in de adelstand verheven.

handschrift Maurice Gilliams

Anderen over Maurice Gilliams

• De auteur ontving ons - wellicht met overwonnen tegenzin - in zijn flat aan de drukke Lange Gasthuisstraat te Antwerpen. In de ruime pastorie-achtige kamer kregen wij die morgen nu een bouillon, dan jenever geserveerd. Behalve wanden vol met boeken en schilderijen bevond zich in het vertrek een harmonium, waarop een gipsen hand rustte, met de palm naar boven waarin een veertiende-eeuws familiezegel lag. (J. Bernlef & K. Schippers, Wat zij bedoelen, blz. 103)
• Het werk van Maurice Gilliams maakt op mij altijd de indruk van vertaald te zijn, uit het Frans bijvoorbeeld, en dat door een man die zijn werk consciëntieus en zelfs precies doet, maar daarbij de worden steeds één laag te hoog zoekt: de taal ruikt niet, maar geurt, ademt niet, maar leeft door middel van een heel verfijnd toegepaste kunstmatige ademhaling. Kees Fens, Volkskrant, 06-06-1970)
• Sterker dan welke eigenschap ook, die men aan zijn werk heeft toegekend, lijkt me erin aanwezig de behoefte om het eigen wezen ("wie ben ik, wàt is eigenlijk 'ik'?") te kennen, verbonden met de hartstochtelijke wil om tot de essentie van alle dingen door te dringen. Zijn (neo-)romantische vlucht in een schijnwereld tussen droom en werkelijkheid lijkt me dan ook voor een groot deel te verklaren uit het feit dat hij de hem omringende werkelijkheid nooit onmiddellijk, nooit helemaal als de zijne heeft ervaren. (Henk Buurman, NRC, 18-07-1970)
• Literatuur is voor Gilliams het verwoorden van een pijnlijke inhoud in een perfecte vorm, het uitdrukken in woorden van onuitgevoerde wanhoopsdaden. Zelfs binnen de avant-garde van de eigen tijd bleef Gilliams een volstrekt onbegrepen figuur en later even miskend ondanks de manieristische expressie van zijn pessimisme, die vooruitliep op de naoorlogse romans van Dagerman, de novelles van Paul Bowles en de opstellen van Gore Vidal of Cioran. (Freddy de Vree, NRC, 24-06-1980)
• Ten aanzien van Gilliams is het heilloos zich af te vragen of hij beter is als dichter dan wel als prozaïst. Bij hem vormen gedichten, novellen, romans, essays en dagboekbladen een coherent geheel. (Frans Boenders, VN, 13-09-1980)
• Ik heb twee vrienden, beter gezegd ik ken twee aardige mannen, die Maurice Gilliams een groot schrijver achten. In eerste instantie denk ik dat ze een grapje maken en val ze bij met hoon die niet gewenst blijkt. Want ze menen het. En met mij menen ze het goed. Ze raden me aan dit eens te lezen en dat. Aardige mensen. (Renate Rubinstein, Twee eendjes en wat brood, blz. 125)
• Maurice Gilliams is zijn leven lang een 'writers writer' gebleven. Hij maakte niet de indruk die positie erg te betreuren. Hij was trots, wars van iedere literaire kliekvorming (hij ging liever met Antwerpse havenbaronnen om dan met collega-schrijvers) en had een diepe minachting voor de gemakzucht en middelmaat van veel kunst en kunstenaars (J. Bernlef, VN, 19-10-1991)
• Wat een merkwaardige gevoels- en denkwereld heeft deze schrijver. Het is geen verdriet en het is geen geluk, het is een verlangen naar het verleden en de gekwelde poging daarvan los te komen. (Hans Kleiss, Het is een vlakte waar geen moeders wonen, blz. 7)

Mijn favoriete citaat

Indien ik onvoorwaardelijk aan het geluk durfde geloven,
zou ik het onvoorwaardelijk verwachten.
(Maurice Gillkiams)

Bronnen o.a.

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Keesings Historisch Archief (12-02-1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Volkskrant (21-07-2000)
• Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (september 2022)