Nicolaas Heinsius jr.
Profiel
Achternaam: Heinsius jr
Voornamen: Nicolaas
Geboren: 1656
Te: 's-Gravenhage
Overleden: 12-01-1718 (datum van begraven)
Te: Culemborg
Pseudoniem(en): Nicolaas Heinsius jr.
gebruikte het pseudoniem N.H.
| Voor tweedehands boeken | Ook van Nicolaas Heinsius jr. |
| Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Proza
- Den vermakelyken avanturier ofte de wispelturige en niet min wonderlyke levensloop van Mirandor (2 delen, 1695)
- Don Clarazel de Contarnos, ofte den buiten-spoorigen Dolenden Ridder (2 delen, 1697)
- Het vermakelyke levens-verhael van den gelukkigen Corilon: waer in veel kluchtige voorvallen, geestige bejegeningen, en zyn wonderbaarlyke verheffinge beschreven worden (ca. 1720)
Werken over geneeskunde (gepubliceerd in Kleef)
- Over de Venusziekte (1693)
- Melk-cuur (1693)
- De Kwynende Venus (1697)
- Nauwkeurige verhandeling van het Podagra en de algemeene Gigt (1698)
- Kwikzilver (1704)
Vertalingen/bewerkingen
- Scarron, De kluchtige roman of de edelmoedige comedianten (Le romant comique) (1678)
Vertaald
- Den vermakelyken avanturier' werd vertaald in het Duits, Engels, Frans en Italiaans.
Bloemlezingen
Over Nicolaas Heinsius jr.
- Dr. J. ten Brink publiceerde in 1885 een studie over Heinsius.
- Dr. F.F. Blok, 'Heinsius in dienst van Christina van Zweden' (proefschrift, 1949)
- Een hoofdstuk over Nicolaas Heinsius jr. in Hans Heesen & Harry Jansen, 'Pen in ruste. Schrijversgraven in Midden-Nederland' (2001)
Opmerkingen
- Nicolaas Heinsius jr. was de zoon van de filoloog en diplomaat Nicolaas Heinsius en de kleinzoon van de classicus en letterkundige Daniël Heinsius. Zijn vader was enige tijd 'resident' van de Staten in Zweden. In die tijd leefde hij samen met Margaretha Wullen (dochter van een Zweedse predikant). Toen zij zwanger was van Nicolaas wilde zij een wettig huwelijk. Nicolaas werd door zijn vader niet als zijn zoon erkend. Het huwelijk en de erkenning werden in 1665 afgedwongen via een proces.
- Zijn moeder nam haar huwelijkstrouw niet al te nauw. Zijn vader wilde daarom scheiden, maar zij deed hem een proces aan, omdat hij de trouwbelofte schriftelijk had bevestigd. Zij won het proces, ook in hoger beroep. Al met al was het niet bepaald een gelukkig gezin. Nicolaas dreigde zijn vader te vermoorden omdat deze zijn moeder geen geld meer wilde geven. Zijn vader heeft hem toen definitief het huis uit gestuurd.
- Nicolaas Heinsius jr. studeerde medicijnen en filosofie in Duitsland.
- Op 29-12-1677 was hij op de wagenbrug in Den Haag (met enkele - dronken - vrienden) in gevecht geraakt met twee slagersknechten. Eén van de twee slagersknechten overleed bij dat gevecht. Heinsius en zijn vriend Van Nispen vluchtten Nederland uit. Uiteindelijk werd Nicolaas Heinsius jr. officieel verbannen en al zijn goederen vervielen aan de staat
- Hij trok als arts door Frankrijk, Italië en Duitsland. In Italië werd hij katholiek.
- Hij werd in Rome lijfarts van koningin Christina van Zweden (tot 1687) en daarna van de keurvorst van Brandenburg
- In 1695 kwam hij terug naar Nederland en vestigde zich in Kuilenburg (Culemborg). Kuilenburg was een vrijstad en viel daarom niet onder de Nederlandse wetten.
- 'Den vermakelyken avanturier' (1695) geldt als de meest geslaagde Nederlandse schelmenroman. Het boek beleefde tien herdrukken tot 1756. In 1895 bracht Jan ten Brink een nieuwe uitgave op de markt en hij noemde het in zijn inleiding 'de enige Nederlandse schelmenroman van formaat'. H.J. Smeding bracht in 1938 'Drie verhalen uit Den vermakelycken avonturier' op de markt. In 1955 werd het boek bewerkt door C.J. Kelk. Ook in 1981 werd het boek nog een keer uitgegeven, ingeleid en bewerkt door H.van Gorp.
- In 1707 verzocht hij aan de Staten Generaal om opheffing van zijn banvonnis.
- Hij werd in Culemborg op12-01-1718 begraven in de nu niet meer bestaande kerk.
Anderen over Nicolaas Heinsius jr.
- Gunstig steekt daarbij een andere roman uit deze school af, die na 1675 werd geschreven, maar eerst in 1695 in het licht schijnt gekomen te zijn, en waarvan de titel luidde: ‘De vermakelyke Avanturier, ofte de wispelturige en niet min wonderlyke levensloop van Mirandor.’ Leendertz zei niets te veel, toen hij verklaarde, dat ‘hoe grof en onkiesch deze roman ook op vele plaatsen moge zijn, hij uitmunt door geestigheid en levendigheid van stijl.’(W.J.A. Jonckbloet, ‘II. De proza-roman.’ In: Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde. Deel 4: De zeventiende eeuw, blz. 409)
- Hij staat onder invloed van Lazarillo; verder van Aleman, Quevedo en Scarron. De romans bieden een reeks van avonturen; zij keren zich doorlopend tegen de heroïschgalante boeken. Iets nieuws is het gebruik van veel Franse woorden, maar overigens is het verhaal alleronderhoudendst verteld en tintelt het van geest en leven. (K. ter Laan, Letterkundig woordenboek voor Noord en Zuid, 1941)
- Heinsius weet op dikwijls voortreffelijke wijze deze toestanden en situaties te schetsen: hij is een uitnemend verteller. Hij beperkt zich in dit boek niet ot de in een schelmenroman gebruikelijke avonturen, maar vlecht er ook liefdesgeschiedenissen tussen door, "aangename Amourettes en Vryeryen", zoals hij ze zelf noemt, waardoor hij in de sfeer van de sentimentele, galante romans komt. Dan echter neemt Heinsius zijn draai, en geeft een onverwachte wending aan het verhaal, om het tot een soms voortreffelijke parodie op de heroïek-galante romans te maken. (Gerard Knuvelder, Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde van de aanvang tot heden, tweede deel, blz. 254/255)
Mijn favoriete citaat
Nu bemerkte ik eerst, wat een dwaasheid het is, ,
wanneer kinderen d'ouders aan een ander soeken te helpen,
het welk gemeenlyk naderhand op hun eigen kop uit draait;
en wat gewelt de woorden en de tranen van een valsche en doortrapte vrouw,
niet op het gemoed van een ligt gelovig man hebben.
(Nicolaas Heinsius jr., De vermakelyke avanturier, blz. 24)
Links
- Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Nicolaas Heinsius jr.
- DBNL - Nicolaas Heinsius jr.
- DBNL - Volledige tekst 'De vermakelyke avanturier'
Bronnen o.a.
- Gerard Knuvelder, Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse letterkunde van de aanvang tot heden, tweede deel (1948)
- C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur (1954)
- Querido's letterkundige reisgids (1983)
- Winkler Prins Lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
- Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
- Hans Heesen & Harry Jansen, Pen in ruste. Schrijversgraven in Midden-Nederland (2001)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (januari 2020)
