• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Links
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Links
• Bronnen

Alfred Kossmann

Profiel

Achternaam: Kossmann
Roepnaam: Alfred (Fred)
Voornamen: Alfred Karl
Geboren: 31-01-1922
Te: Leiden
Overleden: 27-06-1998
Te: Amsterdam
Pseudoniem(en): Alfred Kossmann publiceerde werk onder de pseudoniemen: Geert Aaber, Thomas Rozendal (= hoofdpersoon uit de roman 'De geur der droefenis'), Philip van Son en Gerard Sater.

Op 31 januari 1922, om tien voor half twaalf in de ochtend,
werd in het Leidse Diaconessenhuis een jongen geboren,
twee maanden te vroeg maar volledig,
en hem waren de beste voornamen van de familie toegezegd:
die van zijn vaders vader en die van diens vader.
Hij was bedacht, verwacht.
De arts zorgde voor zijn moeder en zei:
'Hé, daar komt er nog een.'
Dat was ik.
(Alfred Kossmann in: Ik herinner mij, blz. 101)

Werk

Poëzie

• De vernietiging (rijmprent, in eigen beheer, 70 ex.) (1942)
• De dansschool (in eigen beheer, 25 ex.) (1943)
• Het vuurwerk (1946)
• De bosheks (750 ex.) (1951)
• Apologie der varkens (1954)
• Aria's voor een meisje in de nieuwe Bijenkorf (1957)
• De veldtocht en andere gedichten (1959)
• Uit een dagboek (bibliofiel) (1968)
• Gedichten 1940-1965 (1969)
• Rotterdam (1969)
• Dagboek uit en thuis (bibliofiel, 40 ex.) (1981)
• Rotterdam: gedichten van Alfred Kossmann (bibliofiel, 100 ex.) (1984)
• Thomas Rozendal, Vijf gedichten (bibliofiel, 80 ex.) (1986)

Proza

• De nederlaag (1950)
• De moord op Arend Zwigt (1951)
• De doolhof (roman, waarvan 8 auteurs ieder een hoofdstuk schreven, met een prijsvraag, waarbij de lezers de juiste schrijver bij ieder hoofdstuk moesten plaatsen) (1951)
• De linkerhand (1955)
• De hondenplaag (1956)
• De bekering (1957)
• De misdaad (1962)
• Reisverhaal (1966)
• Clownsreis: een epiloog (1967)
• De vrouwenhaters (1968)
• Studies in paniek (De linkerhand/De hondenplaag/De bekering) (1968)
• De architect (1969)
• De wind en de lichten der schepen (1970)
• Ga weg, ga weg, zei de vogel (1971)
• Waarover wil je dat ik schrijf (columns) (1972)
• Laatst ging ik spelevaren (1973)
• O roos, je bent ziek (1979)
• Geur der droefenis (1980)
• De vrijheid, de leegte, de dood (keuze uit zijn verhalen) (1981)
• Hoogmoed en dronkenschap (1981)
• De middag van mijn leven (keuze uit de reisverhalen) (1982)
• Een gouden beker (1982)
• Drempel van ouderdom (1983)
• In alle onschuld (1984)
• Rampspoed"novelle van de leraar (1985)
• Slecht zicht (1986)
• Duurzame gewoonten, of Uit het leven van een romanfiguur (1987)
• Een verjaardag (1989)
• Familieroman (1990)
• Een gouden beker/Drempel van ouderdom (1993)
• Huldigingen (1995)
• Dies ist nur ein Spiel = speelgoed (bibliofiel, 27 ex.) (1999)
• Nacht van de slechte slaper (bibliofiel, 60 ex.) (1999)
• De mannen waaruit ik besta (NRC-miniaturen) (1999)

Voor kinderen:

• Lieve, lieve opa's (prentenboek, met M. Sligting) (1994)

Toneel

• Tegenspoed is niet te koop (opera buffa) (1953)

Overige non-fictie

• Het doek gaat op: de hervatting van het eigen toneelleven in Rotterdam (met P. Hyacinth Hermans en Jan Nieuwenhuis) (1947)
• Distels voor vakgenoten (1948)
• Jan Sluyters. Naakttekeningen en composities (1948)
• Prentenboek van Rotterdam, Een wandeling door de tijd en door de stad (met J. Aarse en H.C.Hazewinkel) (1954)
• 1 bijdrage: 'Voorlopige inventarisatie' in 'Victor E. van Vriesland: een karakteristiek' (1957)
• De rijmende dood (1959)
• Rotterdam : stad en haven = city and port = ville et port = Stadt und Hafen = ciudad y puerto (1959)
• Anna Blaman. Twee lezingen door Hella Haasse en Alfred Kossmann (1961)
• Martelaar voor een dagdroom: twee verhalen (1962)
• Reislust (1963)
• Rotterdam en de zee: de geschiedenis van de haven van Rotterdam (2 delen, 1000 ex.) (1964)
• De smaak van groene kaas (1965)
• Reisverhaal (1966)
• Proeve van vaderland; een verslag (1967)
• Dagboek van een masochist (1968)
• Victor E. van Vriesland: herinneringen verteld aan Alfred Kossmann (1969)
• Martelaar voor een dagdroom : over leven en werk van Leopold von Sacher-Masoch (1970)
• Victor E. van Vriesland, Het huis van mijn kindertijd (bibliofiel, 250 ex.) (1973)
• J.H. Isings; realist van de verbeelding; een impressie van de schilder en van diens betekenis voor het onderwijs (1973)
• De seizoenen van een invalide lezer (autobiografisch essay) (1976)
• Weerzien van een eiland (autobiografisch essay) (1977)
• Leopold von Sacher-Masoch: martelaar voor een dagdroom: een studie en twee verhalen (1985)
• 2 bijdragen in 'Anna Blaman informatie' (1985)
• Vijftig jaar later: een lezing in Rotterdam (1992)
• Rotterdammer, zo ik iets ben: een stad in mozaïek (1993)
• Het kleine plezier van de literatuur (bibliofiel, 24 ex.) (1997)

Vertalingen/bewerkingen

• Lewis Caroll, Alice in Wonderland (met C. Reedijk) (1947)
• Elizabeth Seeger, China: het avontuur van een grote beschaving beschreven vanaf het begin tot op heden (1950)
• Franz Werfel, Verdi: roman van de opera (1950)
• Henrich Heine, Uit de gedenkschriften van den heer Von Schnabelewopski (1956)
• Leopold von Sacher-Masoch, Venus in bont (1969)
• Lewis Caroll, De avonturen van Alice in wonderland en spiegelland (met C. Reedijk) (1975)

Alfred Kossmann schreef een inleiding/nawoord voor

• Jan Prins, De stad waar men is kind geweest: Rotterdamsche gedichten (1946)
• Til Brugman, Spiegel en lachspiegel (1959)
• Kamertjeszonde: herinneringen van Alfred Spier (1966)
• Jong gedaan: kinderwerk en beginnerswerk van 28 auteurs (1968)
• W. Elenbaas: grafiek 1946-1973: Museum Boymans-van Beuningen, Rotterdam, 14 december 1973-20 januari 1974 (1973)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Alfred Kossmann was van 1953 tot 1968 kunstredacteur en criticus bij 'Het Vrije Volk'. In deze krant publiceerde hij ook reisbrieven.
• Alfred Kossmann schreef 'miniaturen' voor 'NRC Handelsblad' van 1996 tot 1998.
• Alfred Kossmann was redacteur van 'Het Boek van Nu'.
• Alfredd Kossmann publiceerde in 'Ad Interim', 'Maatstaf'.

Over Alfred Kossmann

• Een korte biografie van Alfred Kossmann in 'Tweeëntwintig biografieën' (1950)
• Nel Noordzij, 'Schrijvers blootshoofds: S. Vestdijk, Anna Blaman, Adriaan van der Veen, Pierre H. Dubois, Bert Schierbeek, Hella S. Haasse, Alfred Kossmann, Nel Noordzij, Harry Mulisch: over de roman en eigen werk' (1956)
• Een hoofdstuk: 'Dramatiserende zangkunst' in 'Concurreren met de sterren' van Adriaan Morriën (1959)
• 1 hoofdstuk: 'Nederlaag en verlossing van de mens' in 'Nieuwe romanciers uit Nederland en Vlaanderen' van W.L.M.E. van Leeuwen (1961)
• 1 hoofdstuk: 'De bekering' in 'Keurschrift uit de hedendaagse Noord- en Zuidnederlandse letteren' van Willem Brandt (1964)
• 2 bladzijden over Alfred Kossmann in 'Lezersmemorie. Vierentachtig auteurs met hun boeken bij Querido - gekiekt, belicht en in lijstjes gezet' (1977)
• Een boekbespreking van 'Geur der droefenis' in 'Aangekruist. Boekbesprekingen van J.M. A. Biesheuvel tot Jan Wolkers' van Hans Werkman (1982)
• 1 uittreksel: 'Alfred Kossmann - Geur der droefenis' in 'Prisma Uittreksel Boek' van Johan van Ommen en Lizet Penson (1984)
• Een recensie van 'In alle onschuld' door Frans de Rover in 'Een jaar boek (1984-85)' (1985)
• Een bespreking van 'Slecht zicht' in 'Eerste druk '86. Overzicht en bespreking van Nederlandstalig literair proza dat voor het eerst verscheen in 1986' van Bert Peene (1987)
• Een bijdrage over Alfred Kossmann in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Bert Peene (augustus 1993)
• 2 (jeugd)foto met begeleidende tekst in 'De gevoelige plaat', redactie Lisa Kuitert en Mirjam Rotenstreich (1995)
• 1 hoofdstuk: 'Alfred Kossmann - Geur der droefenis' door Arjan Berber in 'Lexicon van Literaire Werken' (november 1996)
• Tom Sierens, 'Alfred Kossmann: een toeschouwer: vijfenvijftig jaar literatuur in het licht van een levenshouding, 1940-1995' (1997)
• 1 hoofdstuk: 'Dramatiserende zangkunst' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza 2' van Adriaan Morriën (1999)
• Een interview met Alfred Kossmann in 'Geletterde mannen' van Elisabeth Lockhorn (2001)
• Jan Oudenaarden en Rien Vroegindeweij, 'De Kossmannroute: literair-historische wandeling door Rotterdam-Noord' (2013)
• 1 hoofdstuk: 'Geur der droefenis' in 1001 boeken die je gelezen moet hebben', onder redactie van Peter Boxall en Ed van Eeden (2017)
• 1 hoofdstuk: 'Alfred Kossmann - Huldigingen' door Rudi van der Paardt in 'Lexicon van Literaire Werken' (juni 2019)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• In 1948 publiceerde Kossmann onder het pseudoniem Geert Aaber een boek over de schilder Jan sluyters: 'Jan Sluyters. Naakttekeningen en composities'.
• Ook in 1948 publiceerde Kossmann onder het pseudoniem Philip van Son 'Distels voor vakgenoten'.
• In de serie 'Stemmen van schrijvers' verscheen bij Querido een 45-toerenplaat, waarop Alfred Kossmann uit eigen werk voorlas. Aan de andere kant stond Anna Blaman.
• 'Prentenboek van Rotterdam' (met J. Aarese en H.C. Hazewinkel) (1954)
• 'Rotterdam, stad en haven' (1959)
• In 1965 verscheen, ter gelegenheid van 50 jaar Querido, het boekje 'Van zes een jaar'. Er staan verhalen in van J. Bernlef, Max Dendermonde, A. den Doolaard, Hella S. Haasse. Alfred Kossmann en Helga Ruebsamen. In een prijsvraag konden de lezers de verhalen aan de juiste auteur toewijzen.
• Een zelfportret van Alfred Kossmann in 'Schrijvers tekenen zichzelf' (1980). Een uitgave van 'De Revisor'.
• Johannes Honigmond uit 'De nedelaag' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
• Alfred Kossmann noemt in 'Het favoriete personage' (1983) Settembrini uit 'Der Zauberberg' van Thomas Mann als zijn favoriete personage.
• Alfred Kossmann schreef het lemma 'oubollig' voor 'Het vergeetwoordenboek' (1994)
• 'Slecht zicht' verscheen in 1994 als Grote letterboek.
• 'Familieroman' verscheen in 1996 als Grote letterboek.
• 'Huldigingen' verscheen in 1997 als Grote letterboek.

Literaire prijzen

• Lucy B. en C.W van der Hoogt-prijs 1951 voor 'De nederlaag'
• Reisbeurs 1955 n.a.v. 'Apologie der varkens'
• Prijs van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945 1960
• ANWB-prijs 1964 voor 'Reislust'
• Vijverberg-prijs 1965 voor 'De smaak van groene kaas'
• Marianne Philips-prijs 1972 voor 'Ga weg, ga weg, zei de vogel'
• Constantijn Huygens-prijs 1980 voor zijn gehele oeuvre
• Libris Literatuurprijs 1996 voor 'Huldigingen'

Alfred Kossmann was lid van de jury voor volgende prijzen:

• P.C. Hooftprijs 1953, 1960, 1968 en 1981
• Prozaprijs van de gemeente Amsterdam 1953, 1960,1963, 1966
• Novelleprijsvraag CPNB 1953, 1960
• Mr. H.G. van der Vies-prijs 1958
• Pierre Bayle-prijs 1963, 1970
• Henriëtte Roland Holst-prijs 1969
• Billiton-Van der Rijn-prijs 1970
• Alice van Nahuys-prijs 1972
• Dr. Wijnaendts Francken-prijs 1973
• Lucy b. en C.W. van der Hoogt-prijs 19734, 1974
• Louis Couperus-prijs 1975
• Multatuli-prijs 1976

Opmerkingen

• Zijn vader was adjunct-directeur (1923-1958) en directeur van de gemeentebibliotheek in Rotterdam.
• Alfred Kossmann had een tweelingbroer: E.F. Kossmann (1922-2003), die hoogleraar was in de geschiedenis en die wetenschappelijk werk publiceerde.
• Alfred Kossmann bracht zijn jeugd door in Rotterdam. Hij verliet voortijdig het Gymnasium Erasmianum en ging werken in een boekhandel op het Beursplein., daarna bij een uitgeverij aan de Wijnhaven.
• Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werkte hij bij een antiquariaat in Leiden.
• Alfred Kossmann debuteerde in 1943 met de dichtbundel 'De dansschool'.
• In de Tweede Wereldoorlog dook hij onder. Hij werd door de Duitsers gevonden en in 1943 in Duitsland (Straatsburg en Heidelberg) tewerkgesteld.
• In 'De nederlaag' (1950) beschreef Kossmann zijn ervaringen als dwangarbeider tijdens de Tweede Wereldoorlog in Straatsburg en Heidelberg.
• Na de oorlog werkte Alfred Kossmann bij uitgeverijen, eerst in Rotterdam, daarna in Amsterdam.
• In 1952 werd hij criticus bij 'Het vrije Volk' voor toneel, film en literatuur. Eerst tot 1963 in Rotterdam, daarna tot 1968 in Amsterdam. In 1989 werd 'Het Vrije Volk' opgeheven en ging Kossmann schrijven voor de Gemeenschappelijke Pers Dienst.
• Vaak is een journalist het hoofdfiguur in zijn werk.
• Vanaf 1968 heeft hij geen vast werk meer en leeft van de pen.
• Alfred Kossmann reisde door Italië, Marokko, Spanje, Portugal, Turkije en veel door Griekenland. (In 1955 kreeg hij een reisbeurs).
• Er wordt wel gezegd dat het werk van Kossmann verwantschap vertoont met dat van Kafka. In zijn werk is een magisch-realistische invloed terug te vinden.
• Naar eigen zeggen werd hij beïnvloed door de poëzie van M. Nijhoff en Victor E. van Vriesland. Hij begon met vormvaste gedichten maar ging op den duur wat lossere gedichten schrijven.
• In zijn werk zit een wat ironische ondertoon.
• De personages in zijn boeken hebben vaak een identiteit opgelegd gekregen en willen (of kunnen) daaraan niet voldoen.
• In 1972 had Alfred Kossmann een ernstig auto-ongeluk Hij raakte gedeeltelijk invalide. Hierover schreef hij in 'Laatst ging ik spelevaren', De seizoenen van een invalide lezer' en 'Weerzien van een eiland'.
• Na dit ongeluk woonde hij lange tijd in Griekenland.
• 'Geur der droefenis' (1980) wordt gezien als zijn beste werk.
• Alfred Kossmann overleed aan de gevolgen van een longontsteking. Hij werd begraven op Begraafplaats Zorgvlied in Amstelveen (graf 15-III-140).

Op begraafplaats Zorgvlied ligt, direct achter het hek, sinds 2003 een monument voor de hier begraven schrijvers. Het monument bestaat uit een 'gebroken kolom' (een veel gebruikt symbool voor het afgebroken leven) en een 'geblokte vloer' waarin op kleine witte, vierkante tegeltjes de namen van de op Zorgvlied begraven schrijvers staan. Aan de open plekken in de vloer te zien, ontbreken er nog schrijvers, of men houdt nu al rekening met toekomstige begrafenissen.

Graf Kossmann op Zorgvlied

Anderen over Alfred Kossmann

• Alfred Kossmann, een van de Noordnederlandse schrijvers, die ik - zonder weerkerigheid wellicht, - als een geestverwant beschouw, is in staat over de vieste dingen te schrijven zonder vieze woorden te gebruiken, een ideaal dat ik ook betracht. (Marnix Gijsen, Weer thuis. Bedenkingen bij de dingen van onze dagen, blz. 47)
• Gisteren moest ik in recordtijd een boek voor de krant lezen en daar een kroniek over schrijven (Kossmann, een prachtwerkje over de grootst mogelijke ellende, Laatst ging ik spelevaren). (Hans Warren, Geheim dagboek 1973-1975, blz. 66, 20-09-1973)
• Het grote publiek heeft hij nooit bereikt, ondanks een mooie schrijfstijl (helder, beeldend, intiem) en het vermogen om in een paar zinnen een scène en personages leven in te blazen. Dat zal wel komen omdat hij niet geneigd is het de lezer makkelijk te maken. (Hans Vervoort, NRC, 12-09-1986)
• Kossmanns conservatisme vaart wel bij twijfel, scepsis, berusting en misschien komt daar wel de "ouderwetse" indruk vandaan die zijn werk op mij heeft gemaakt - ouderwets dan in de beste zin van het woord. Zijn proza is sierlijk en bedachtzaam, cynisme, blinde razernij of grofheid zijn hem vreemd. Zijn besef van tragiek beperkt zich tot melancholie, maar tegelijkertijd zorgt een immer alert gevoel voor ironie ervoor dat alles wat makkelijk had kunnen verzanden in langdradig gezeur speels blijft en tintelend. (Arnold Heumakers, Volkskrant, 23-06-1989)
• Soms brengt televisie je een moment van geluk. Eergisteren keek ik naar het toekennen van de Librisprijs. Ik was zo verheugd dat die naar Alfred Kossmann ging. Zijn haast ontredderde vreugde ontroerde me. Ik heb hem een gelukwens gestuurd. (Hans Warren, Geheim dagboek 1996-1998, blz, 51, 10-05-1996)
• Er zijn niet veel portretfoto's van hem waarop hij niet de wenkbrauwen optrekt. Een lichte verwondering lijkt altijd aanwezig, maar ironie is er ook in zichtbaar, zeker wanneer hij glimlacht, en met de ironie laat zich de distantie van de toeschouwer vermoeden. In zijn spreken was een gelijke ironie te horen - in de toon en in de kleur van de stem - maar ook altijd een zekere geamuseerdheid. Hij sprak vrij zacht en uiterst zorgvuldig, in zinnen die al lang leken te bestaan, klassieke zinnen, maar die tegen het einde altijd de halve hoogte haalden van het bijna vragenderwijs spreken. (Kees Fens, Volkskrant, 29-06-1998)
• Teletekst bericht dat Alfred Kossmann is gestorven. In een ziekenhuis in Amsterdam, dus niet helemaal plotseling. Hij was 76, een maand of drie jonger dan ik. Ik heb hem slechts een paar maal ontmoet, maar ik mocht hem heel graag. We hadden een staande uitnodiging om langs te komen op de Minervalaan, helaas deden we het nooit. Goede kerel, eerlijk mens, wat een ellende heeft hij moeten doorstaan. (Hans Warren, Geheim Dagboek 1998-2000, blz. 64/65, 28-06-1998)0
• Ik had Kossmann de (helaas schaarse) keren dat ik hem ontmoette leren kennen als een fijn mens met eigenschappen die heel zeldzaam zijn in de literaire wereld: het vermogen tot bewonderen en echte collegialiteit. (Hans Warren, Gelders Dagblad, 17-04-1999)

Mijn favoriete citaat

Handschrift Alfred Kossmann (uit 'Tweeërlei schriftuur')

Links

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Alfred Kossmann
• Klaas Koppe - Alfred Kossmann
• DBNL - Alfred Kossmann
• NRC - Jongeren tobben onbeduidend; Alfred Kossmann over de tegenstellingen tussen de generaties
• Trouw - Alfred Kossmann 1922-1998
• Cultuurarchief - Alfred Kossmann (1922-1998) Biografie
• Gedicht - De herten
• Hans Vervoort - recensie Slecht zicht

Bronnen o.a.

• Singel 262. Tweeëntwintig biografieën (1950)
• P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Wim Hazeu, Verhaal nog es wat..2 (1974)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Kees Fens, Nou hoor je het eens van een ander (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Ooitgedicht (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Encarta '98 (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Hans Heesen e.a., Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (maart 2020)