• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Rudy Kousbroek

Profiel

Achternaam: Kousbroek
Roepnaam: Rudy
Voornaam: Herman Rudolf
Geboren: 01-11-1929
Te: Pemantang Siantar (Indonesië)
Overleden: 04-04-2010
Te: Leiden
Pseudoniem(en): Rudy Kousbroek schreef in 'Vrij Nederland' onder het pseudoniem Leopold de Buch.

Werk

Poëzie

• Tien variaties op het bestiale (in eigen beheer) (1951)
• De begrafenis van een keerkring gevolgd door eight love-poems (1953)
• Op die leeftijd (bibliofiel, 100 ex.) (1977)
• Kreeftenalfabet (vouwblad) (bibliofiel, 125 ex.) (1982)
• Dierentalen (2003)

Voor kinderen:

• Lieve kinderen hoor mijn lied (1990)
• Aapje, aapje (met Paula Gomes) (1994)

Proza

• De aaibaarheidsfactor (1969)
• Een kuil om snikkend in te vallen (1971)
• Een passage naar Indië (1978)
• De aaibaarheidsfactor (uitgebreide herdruk) (1978)
• Vincent en het geheim van zijn vaders lichaam (1981)
• Wat en Hoe in het Kats (1983)
• Het rijk van Jabeer. Getransformeerde sprookjes (met bijdrage van Joost Roelofsz.) (1985)
• Dagelijkse wonderen (budgetboek-serie) (1988)
• Terug naar Negri Pan Erkoms (1995)

Brieven

• 2 brieven van Jan Hanlo aan R. Kousbroek in Jan Hanlo, 'Brieven 1931-1962' (1989)
• 1 brief aan Hans Visser in 'Brieven rond de Vestdijk-biografie' (1989)
• 4 brieven aan Rudy Kousbroek in 'Zondagmorgen zonder zorgen' van Gerard Reve (1995)
• Verloren goeling: een briefwisseling , Rudy Kousbroek & Paula Gomes (1998)
• 'Briefwisseling Rudy Kousbroek en Paula Gomes' in 'Zoet & zondig. De mooiste verhalen uit Indonesië', samengesteld door Helga Ruebasamen (2003)
• Machines en emoties - Een briefwisseling (Willem Frederik Hermans, Rudy Kousbroek, Ethel Portnoy) (bezorgd door Willem Otterspeer) (2009)
• Brieffragmenten van Koos van Zomeren aan Rudy Kousbroek in 'Naar de natuur' (2011)
• Seks, natuurlijk, maar vooral orde: Brieven aan Gerard Reve (2017)

Overige non-fictie

• De verbeelding aan de macht/Revolutie in een industriestraat (met Bob Groen) (1968)
• Anathema's 1 (1969)
• Het avondrood der magiërs (1970)
• Anathema's 2 (1970)
• Het gemaskerde woord. Anathema's 1, 2 en 3 (1970)
• Een kuil om snikkend in te vallen (1971)
• Automobile Design: Great Designers and their work (met anderen) (1971)
• Anathema's 3 (1971)
• Ethologie en cultuurfilosofie (Huizingalezing - 1973)
• Anathema's 4, de waanzin aan de macht (1979)
• Anathema's 5. Het meer der herinnering (1984)
• De logologische ruimte. Opstellen over taal (1984)
• Nederland: een bewoond gordijn (boekenweekessay 1987)
• Een zuivere schim in een vervuilde schepping. Over het werk van Konstantinos Kavafis (jaarwisselingsgeschenk) (1987)
• Anathema's 7, De onmogelijke liefde (1988)
• Morgen spelen wij verder (1989)
• De archeologie van de auto (1989)
• Einsteins poppenhuis, Essays over filosofie 1 (1990)
• Anathema's 6, Het Oostindisch kampsyndroom (1992)
• Anathema's 8, De vrolijke wanhoop (1993)
• Is het zoo geschied? (nieuwjaarsgeschenk) (1995)
• Hoger honing (1997)
• In de tijdmachine door Japan - de Hofreis van het jaar 2000 (2000)
• Opgespoorde wonderen: fotosynthese (2003)
• Verborgen verwantschappen. Fotosynthese (2005)
• De archeologie van de auto (2007)
• Het raadsel der herkenning. Fotosynthese 3 (2007)
• Medereizigers (2009)
• Anathema's 9, Restjes (2010)
• Het meisjeseiland. Zijn mooiste werk verzameld (2011)
• Wat nooit eerder gebeurd is (samengsteld door Maarten Asscher) (2019)

Vertalingen/bewerkingen

• Raimond Queneau, Stijloefeningen (1978)
• Rudy Kousbroek heeft boeken over Suriname in het Frans vertaald.
• Amir Hamzah, Heimwee (met A. Teeuw) (2001)

Vertaald

• Werk van Rudy Kousbroek in 'Helan xiandai shixuan' (Chinese vertaling van moderne Nederlandse poëzie van diverse dichters) (1988)
• In het Indonesisch vertaald werk in 'Burung terbang di dada: acara malam sastra indonesia-belanda, 26 nopember 1987 = De vogel vliegt in mijn borst: programma literaire avond Indonesië-Nederland, 26 november 1987' (1987)

Rudy Kousbroek schreef een voorwoord voor

• De kleur van het verleden (1979)
• Arthur Bloch, Murphy's law (6e druk, 1991)
• Selma Lagerlöf, Dagboek van de veertienjarige Selma Lagerlöf (2000)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Rudy Kousbroek was in 1950 medeoprichter (samen met Remco Campert) van het maandblad 'Braak'.
• 'Mit brennender Sorge', in 'Podium' 1954 nr. 6.
• Rudy Kousbroek publiceerde in het 'Algemeen Handelsblad', 'Hollands Maandblad' en in 'Archipel Magazine'.
• Rudy Kousbroek was literair medewerker van het 'NRC Handelsblad' en van 'Vrij Nederland'.

Over Rudy Kousbroek

• K.D. Beekman & D. Veeze, 'Rudy Kousbroek: Tussen fiction en non-fiction' in 'Literair Lustrum 2', samengesteld door Kees Fens, H.U. Jesserun d'Oliveira en J.J. Oversteegen (1971)
• Een hoofdstuk: 'Wijgeschenken en banvloeken uit de lichtstad' over Rudy Kousbroek in 'De Tweede Wet van Guépin' (1974) van J.P. Guépin.
• 1 hoofdstuk: 'Chinese Schimmen' in 'Het eeuwige examen' van Jan Blokker (1977)
• Een bijdrage over Rudy Kousbroek in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Carel Peeters (mei 1980)
• 1 hoofdstuk: 'De stijl en de kijk op het bestaan' in 'Wilt u mij maar volgen' van Wam de Moor (1980)
• Frida Balk-Smit Duyzentkunst, 'De natuurlijke taal en het rationalisme van Rudy Kousbroek' in 'De Revisor' (februari 1983)
• Judy van Emmerik, 'Er moet nodig eens gelucht worden: veertien stukken over onder meer: Rudy Kousbroek, Gerrit Komrij, Maarten 't Hart, Boudewijn Büch, Adriaan van Dis, A.J. Dunning, de vrouw in de literatuur en de bestsellerhysterie' (1985)
• Een column: 'De Nederlander' over Rudy Kousbroek in 'Tijd van leven' (1987) van Renate Rubinstein.
• K.L. Poll, 'De liefde van Kousbroek' in 'Hollands maandblad' (december 1989)
• Een hoofdstuk over Rudy Kousbroek in 'Schrijversgezichten. Dertig auteurs geportretteerd door Geert Kooiman' (1990)
• 1 uittreksel: 'Rudy Kousbroek - De onmogelijke liefde' in 'Prisma uittrekselboek 3: Nederlandse literatuur 1987-1991', samengesteld door Herman Blom en Ritske van der Veen (1992)
• 1 hoofdstuk: 'Rekenen' over Rudy Kousbroek in 'Rode en zwarte dagen' van Hans Ree (1993)
• 'Het magistrale vernuft. Jeugdherinneringen voor Rudy Kousbroek'(1994)
• 1 privé-foto met begeleidende tekst van Simon Vinkenoog in 'De gevoelige plaat', redactie Lisa Kuitert en Mirjam Rotenstreich (1995)
• Hans Renders, 'Braak: een kleine mooie revolutie tussen Cobra en Atonaal: met een facsimile-uitgave van het tijdschrift' (2000)
• Een interview met Rudy Kousbroek in 'Geletterde mannen' van Elisabeth Lockhorn (2001)
• Esther Captain, 'Achter het kawat was Nederland: Indische oorlogservaringen en -herinneringen 1942-1995' (proefschrift) (2002)
• Een interview met Rudy Kousbroek in 'Leven zonder God: elf interviews over ongeloof' van Harm Visser (2003)
• 1 zkv over Rudy Kousbroek in 'Bordeaux met ijs' van A.L. Snijders (2008)
• 2 zkv's in 'Brandnetels & verkeersborden' van A.L. Snijders (2012)
• 1 hoofdstuk over Rudy Kousbroek: 'Nipper 57' in 'Encyclopedie van op het nippertje geredde kennis' van Hans Vervoort (2014)
• Gerard Reve, 'Reve contra Kousbroek' (reefdruk, brief, 20 ex.) (2015)
• 1 hoofdstuk: 'Over het werk van Rudy Kousbroek' in 'Hoe verliefd is de lezer' van Doeschka Meijsing (2017)
• 'De overtreffende trap van lijden. Marja Pruis over 'Bezonken rood' van Jeroen Brouwers (1981), 'Het Oostindisch kampsyndroom' van Rudy Kousbroek (1995) en 'Thuisvaart' van Diet Kramer' in 'De nieuwe koloniale leeslijst', samengesteld door Rasit Elibol (2021)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Sextet voor Corneille (met Vinkenoog, Elburg, Claus, Lucebert en Kouwenaar) (1954)
• Onder de naam H.N. Kousbroek een (Engelstalig) hoofdstuk over de auto- en vliegtuigconstructeur Gabriel Voisin getiteld 'Avions Voisin' in het boek 'The Motorist's Bedside Book' (1962)
• Bulkboek 25 was aan Rudy Kousbroek gewijd, met als titel: 'Tussen snor en staart/Essays'.
• Hugo Brandt Corstius noemde in 'De Tijd' van 21-12-1979 als de drie beste boeken van de jaren '70:
  - Het Donner-rapport over Prins Bernhard
  - De vertaling door Rudy Kousbroek van Queneaus Stijloefeningen
  - A.V. Shubnikov en V.A. Koptsik, Symmetie is wetenschap en kunst
• Een zelfportret van Rudy Kousbroek in 'Schrijvers tekenen zichzelf' (1980). Een uitgave van 'De Revisor'.
• Rudy Kousbroek noemde op verzoek van 'Vrij Nederland' op 18-12-1982 'Brendan Archer' uit 'Troubles' van J.G. Farrell als zijn favoriete personage.
• 'Anathema's 1' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1969.
• 1 tekening van Rudy Kousbroek in 'Tekeningen: politici, schrijvers, vogels' van Siegfried Woldhek (1987)
• Rudy Kousbroek schreef een bijdrage: 'Praemeditatio' voor "Uren met Karel van het Reve' (1991) t.g.v. diens 75e verjaardag en zijn afscheid als bestuurslid van 'Het Parool'.
• 'De grote matras in de hemel' werd in 1989 uitgegeven als Cassetteboek.
• Peter Schat componeerde 'Een Indisch requiem : voor tenor, koor en orkest : opus 41 : 1993-1995', gebaseerd op teksten van Tan Malaka, Jan Eijkelboom en Rudy Kousbroek (1995)
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw. Hij nam hierin van Rudy Kousbroek op:
  Op nr. 4 'Het Oostindisch kampsyndroom' op (Met een heftigheid en een scherpzinnigheid geschreven die in de Nederlandse literatuur verder niet voorkomt).
  Op nr. 34: 'Het gemaskerde woord. Anathema's 1, 2 en 3' (Geeft een prachtig beeld van alle onzin in deze eeuw).
  Op nr. 77 'De aaibaarheidsfactor' (Alleen al vanwege de titel een boek dat in elke boekenkast behoort te staan).
• Rudy Kousbroek noemt in 'Het beslissende boek' (2002) van Margot Dijkgraaf en Martijn Meijer 'In'ei raisan' (Lof der schaduw) van Junichiro Tanizaki als het voor hem beslissende boek.
• 4 verhalen voorgelezen door Cees van Ede op: 'Waf! en andere dierengeluiden' (4 cd's) (2009)
• Een portret (olieverf op doek) van Rudy Kousbroek door Gabriël Kousbroek, gemaakt in 2006, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
• 'Midas Dekkers leest De Aaibaarheidsfactor van Rudy Kousbroek' (2 cd's, 2011)
• Midas Dekkers leest 'Polonaise' van Rudy Kousbroek op '25 literaire traktaties. Hollands Diep jubileum-cd' (2011)
• 'Oost-Indisch kampsyndroom' stond op nr. 4 in de lijst van 'De 45 beste boeken uit de Nederlandse literatuur (1900-2012)' volgens Max Pam.

Literaire prijzen

• Essayprijs van de gemeente Amsterdam 1969 voor 'Revolutie in een industrie-staat'
• P.C. Hooftprijs 1975 voor essays voor zijn beschouwend proza (uitgereikt in 1978)
• Nominatie AKO Literatuurprijs 1989
• Jan Hanlo essayprijs 2005 voor 'Opgespoorde wonderen'

Rudy Kousbroek was lid van de jury voor volgende prijzen:

• Burgemeester van Grunsven-prijs 1978
• P.C. Hooftprijs 1981 (voorzitter)

Biografische opmerkingen

• Rudy Kousbroek werd in Indonesië geboren en woonde er - op zijn kleutertijd na - tot 1946.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat hij in een Japans interneringskamp.
• Hij volgde de HBS van het Amsterdams Lyceum.
• Rudy Kousbroek studeerde wis- en natuurkunde in Amsterdam. In Amsterdam leerde hij Remco Campert kennen. Zij richtten in 1950 het tijdschrift 'Braak' op.
• Rudy Kousbroek studeerde Japanse en Chinese letteren in Parijs. Van 1950 tot 1971 woonde hij in Parijs.
• Rudy Kousbroek debuteerde met de dichtbundel 'Begrafenis van een keerkring' in 1953.
• Van 1971 tot 1979 woonde hij in Den Haag, daarna weer in Parijs.
• Rudy Kousbroek behoorde tot 'De Vijftigers'.
• Hij trouwde met de schrijfster Ethel Portnoy. Zij kregen twee kinderen.
• In 1989 kwam Kousbroek terug naar Nederland. Hij woonde kort bij vrienden in Amerongen en ging toen in Leiden wonen.
• Rudy Kousbroek kreegi n 1994 een eredoctoraat in de wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit Groningen.
• Rudy Kousbroek is getrouwd met de Ierse schrijfster Sarah Hart.
• Kousbroek verdiepte zich in Toergenjev. In 2005 maakte hij een bedevaart naar diens graf in Petersburg.
• Voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2006 stond hij als lijstduwer op de lijst van de Partij voor de Dieren.

Anderen over Rudy Kousbroek

• Van Bert Schierbeek is de uitspraak afkomstig: Rudy Kousbroek kan wel een ballonnetje doorprikken, maar een ballonnetje opblazen kan hij niet. Ook deze stelling is inmiddels alweer door de feiten gefalsifieerd: wie ter wereld er ook in de ballonnetjes van de chassidische bellenblazer mogen hebben geprikt, Rudy Kletskousbroek niet. (W.F. Hermans, Houten leeuwen en leeuwen van goud, blz. 240, over Weinreb)
• Een auteur om een hoed voor te kopen, alleen maar om die verheugd en eerbiedig voor hem af te zetten. (C. Buddingh' (1969), geciteerd in 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar')
• R. KOUSBROEK (1929), Opperlands auteur (transformationalist), herintroduceer/li>de in 1971 het lipogram en andere taalwonderen in Nederland. (Battus,Opperlandse taal- & letterkunde, blz. 200)
• Ik vind het aardig dat Kousbroek niet kan schrijven omdat zijn kat is weggelopen, maar niet dat hij dat opschrijft om zijn kolommen toch gevuld te krijgen. (J.J. Voskuil, Martelaarschap. Dagboeken 1965-1974, 14-07-1973, blz.207)
• Rudy Kousbroek is een van de vreemdste en bontste vogels in de voliere van de Nederlandse letterkunde. Hij is uiterst veelzijdig, wat verwacht mag worden van iemand die zowel wis- en natuurkunde als Chinees en Japans heeft gestudeerd. Kousbroek woont het grootste gedeelte van het jaar Parijs, waar hij zich nadrukkelijk internationaal orienteert. (Ed van Eeden, UN, 15-02-1985)
• Vanaf het allereerste begin is Rudy Kousbroek allerwegen bewierookt als de goeroe van het intellect. Niet alleen omdat hij blijk gaf van een grote eruditie, maar vooral omdat hij met een bommentapijt van vooronderstellingen en verabsoluteringen de schijn van een onontkoombare waarheid wist te scheppen: de waarheid van de logische zekerheid. Daar schrok men blijkbaar zo hevig van dat men niet beter wist of het was waar wat Kousbroek allemaal beweerde. (Koos Hageraats, Nieuw Wereldtijdschrift, juni/juli 1987, blz. 20)
• Over vele vormen van wolligheid heeft hij in zijn bundels 'Anathema's' de banvloek uitgesproken, als de groot-inquisiteur van de helderheid. En hij deed dat in een even heldere als gevoelige taal, met een grote belezenheid en vanuit een dubbele vorming: in de alfa- en de bètawetenschappen. (Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs, blz. 60)
• In Kousbroeks borst huizen twee zielen: de ene behoort aan een geharnast rationalist, die alles wat naar religie, mythologie of metafysica zweemt, met de grond gelijk maakt; de andere verraadt een romantische ontvankelijkheid voor emoties en sentimenten, die zelfs voor onvervalste sentimentaliteit niet terugschrikt. Eigenlijk is dat altijd al zo geweest, maar in de loop van de tijd heeft Kousbroek zijn gevoelige ziel duidelijker op de voorgrond geplaatst. (Arnold Heumakers, Volkskrant, 23-04-1993)
• De combinatie van schoonheid, raadselachtigheid een een bepaald soort humor is voor mij de crux van Kousbroeks werk. (Doeschka Meijsing, Hoe verliefd is de lezer?, blz. 94)
• Laten we zeggen dat ik slechts twee schrijvers ken de op zulk breed terrein bezig zijn als hij. De ene Hugo Brandt Corstius in zijn vele gedaantes, de andere is Multatuli. Iemand zou eens een pak van Sjaalman moeten samenstellen, de honderdzevenenveertig onderwerpen waarover mogelijkerwijs geschreven kan worden, met betrekking tot het werk van Kousbroek. Ik denk dat het getal honderdzevenenveertig niet voldoende zou zijn. (Doeschka Meijsing, Hoe verliefd is de lezer?, blz. 95)
• Kousbroek, van wie ik veel houd, lees ik niet als hij het over religie heeft, want dan begint hij zulke baarlijke nonsens uit te slaan dat de rillingen van plaatsvervangende schaamte me over de rug lopen. Hij heeft er duidelijk geen gevoel voor, laat hij er dan z'n mond over houden. Dat hij meent de natie te moeten redden van de oprukkende religieue verstandsverbijstering maakt hem fanatieker dan de eerste de beste fundamentalist. En wat erger is: even saai. Het bewijzen van reeds bewezen gelijk leidt altijd tot herhaling, maar dat schijnen die mensen zelf nooit te merken. (Nicolien Mizee, De porseleinkast, blz. 65)

Mijn favoriete citaat

Het socialisme is een reactionaire middenstandspartij geworden.
(Rudy Kousbroek, Mit brennender Sorge (uit Podium 1954!), in Voor de bijl, blz. 13)

Naar een overzicht van citaten van Rudy Kousbroek

Bronnen o.a.

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Dagelijkse wonderen (1984)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Schrijversgezichten (1990)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)