• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Tom Lanoye

Profiel

Achternaam: Lanoye
Roepnaam: Tom
Voornamen: Tom Emiel Gerardine Aloïs
Geboren: 27-08-1958
Te: Sint-Niklaas

Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft Tom Lanoye niet onder pseudoniem gepubliceerd.

Werk

Poëzie

• Maar nog zo goed al nieuw (in eigen beheer) (1980)
• Neon! (in eigen beheer)
• Gent-Wevelgem (in eigen beheer)
• Bagger (1984)
• In de piste (1984)
• Hanestaart (bibliofiel, 80 ex.) (1988)
• Hanestaart (1990)
• De meeste gedichten (2005)
• Stadsgedichten (2005)
• Weet ik veel hoe poëzie eruit (2014)
• Vrij - wij? (2019)

Proza

• Bachus. Scherts en nonsens (1984)
• Een slagerszoon met een brilletje (verhalen) (1985)
• Alles moet weg (1988)
• Vendu! apologie van een handelsreiziger (jaarwisselingsgeschenk, 1600 ex.) (1989)
• Kartonnen dozen (1991)
• Spek en bonen (verhalen) (1994)
• Het goddelijke monster (1997)
• Zwarte tranen (1999)
• Boze tongen (2002)
• Het goddelijke monster/Zwarte tranen/Boze tongen (2002)
• Fort Europa: hooglied van versplintering (2005)
• Het derde huwelijk (2006)
• De monster trilogie (Het goddelijke monster/Zwarte tranen/Boze tongen) (2007)
• Het moet niet mooi worden (bibliofiel, 45 ex.) (2009)
• Sprakeloos (2009)
• Heldere hemel (boekenweekgeschenk 2012)
• Gelukkige slaven (2013)
• Gaz, pleidooi van een gedoemde moeder (2015)
• Zuivering (2017)
• De draaischijf (2022)

Brieven

• 1 brief: 'Inmiddels, in Havanna' in 'Cahier d'Amour', samenstelling Luc Coorevits (1994)
• 2 brieven aan Tom Lanoye in 'Een aangename postumiteit. Brieven 1965-1997' van Herman de Coninck (2004)
• 1 brief van Tom Lanoye in 'Brieven aan Ayaan Hirsi Ali' (2005)
• Zweety: een brief aan Els Dottermans over het schrijven van Mamma Medea (bibliofiel, 60 ex.) (2016)
• 1 brief van Tom Lanoye in 'Aan een karakter: brieven aan Jeroen Brouwers' (2020)

Toneel

• Tom Lanoye bewerkte 'Celibaat' van Gerard Walschap voor toneel.
• De Canadese muur (met Herman Brusselmans) (1989)
• Bij Jules en Alice
• Blankenberge
• De schoonheid van een total loss (Blankenberge/Bij Jules en Alice/Celibaat) (1993)
• Gespleten en bescheten (1998)
• Ten oorlog! (Shakespeare-bewerking) (1997)
  - In de naam van de vader en de zoon
  - Zie de dienstmaagd des heren
  - En verlos ons van het kwade
• Mama Medea (naar Appolonios van Rhodos en Euripides) (2001)
• Diplodocus Deks: triomf der archeologie ; De Jossen: val en revival der saamhorigheid (2004)
• Mefisto for ever (vrij naar Klaus Mann) (2006)
• Atropa: de wraak van de vrede (2008)
• Stukken (met anderen) (2009)
• Bloed & rozen. Het lied van Jeanne et Gilles (2011)
• De Russen (naar 'Ivanov' en 'Platonov' van Tsjechov) (2011)
• Hamlet versus Hamlet: naar Shakespeare (2014)
• Koningin Lear: naar Shakespeare (2015)
• De felomstreden kroon en deerniswekkende dood van koning Edward II & zijn favoriet, jonkheer Gaveston, onder wiens betovering hij zich afkeerde van zijn koningin en kroonprins, tot steeds grotere woede van de verzamelde adel en het voor de rest onwetende gewone volk (vrij naar Christophe Marlowe) (2017)
• Verloren vader (2019)
• Wie is bang? (2019)
  

Theater

• Café paniek
• Jamboree (1982-1984)
• Een slagerszoon met een brilletje (1986)
• In de piste (1988-1989)
• Kartonnen dozen (1992)
• Gespleten en bescheten (1997-1999)
• The very best of the artist formerly known as a young man (1998)
• Ten oorlog - De solo (2000)
• Veldslag voor een man alleen (2003-2004)
• Geletterde mensen (met Antjie Krog) (2006)
• Woest (2008)

Overige non-fictie

• De Poëzie van Hans warren: een thematische studie (licentiaatsverhandeling) (1981)
• Rozegeur en maneschijn. Helse kritieken (1983)
• Het cirkus van de slechte smaak. Literair variété (1986)
• Vroeger was ik beter (1989)
• Doén! (1992)
• Maten en gewichten (1994)
• Tekst en uitleg (columns) (2001)
• Beschadigde beelden (Van der Leeuw-lezing) (2003)
• Het vroegste vitriool: 1983-1993 (2004)
• Vitriool voor gevorderden: 1994-2003 (2004)
• Schermutseling: polemieken (2007)
• Revue Loye: filippica (polemische replieken) (bibliofiel, 12 ex.) (2016)
• Luchten leren lezen: gedichten bij poëzielessen voor de derde graad secundair onderwijs (met Ilja Leonard Pfeijffer, Radna Fabias en Carmien Michels) (2019)

Vertalingen/bewerkingen

• Niemands land (war poets) (2002)
• Overkant. Moderne verzen uit de Groote Oorlog (2004)
• Christopher Marlowe, De felomstreden kroon en deerniswekkende dood van koning Edward II & zijn favoriet, jonkheer Gaveston, onder wiens betovering hij zich afkeerde van zijn koningin en kroonprins, tot steeds grotere woede van de verzamelde adel en het voor de rest onwetende gewone volk (2018)

Vertaald:

• Een Duitse vertaling van een verhaal van Tom Lanoye in 'Zeitkristalle: Erzählungen aus dem Niederländischen', door Herbert Van Uffelen (1991)
• Pappschachteln (Duitse vertaling van 'Kartonnen dozen' door Reiner Kersten) (1993)
• In het Servo-Kroatisch vertaald werk van Tom Lanoye in 'Malo svedocanstvo ver: poezija = Kleine akte van geloof' (1994)
• Metzgerssohn mit schriller Brille und andere Geschichten (Duitse vertaling van 'Een slagerszoon met een brilletje' door Rainer Kersten) (1995)
• Kartondose (Zuid-Afrikaanse vertaling van 'Kartonnen dozen' door Daniel Hugo) (1996)
• Célibat (Franse vertaling van 'Celibaat' door Danielle Losman) (1996)
• Schlachten! : nach den Rosenkriegen von William Shakespeare (Duitse vertaling van 'Ten oorlog' door Rainer Kersten en Klaus Reichert) (1999)
• Forteresse Europe (Franse vertaling van 'Fort Europa' door Alain van Crugten) (2011)
• La langue de ma mère (Franse vertaling van 'Sprakeloos' door Alain van Crugten) (2011)
• Tombé du ciel (Franse vertaling van 'Heldere hemel' door Alain van Crugten) (2013)
• Fortunate slaves (Engelse vertaling van 'Gelukkige slaven' door Michele Huthison) (2015)
• Speechless (Engelse vertaling van 'Sprakeloos' door Paul Vincent) (2016)

Tom Lanoye schreef een voorwoord voor:

• Curzio Malaparte, Kaputt (2012)
• Geert Buelens, 'De 100 beste gedichten van de Eerste Wereldoorlog' (2014)
• Marianne Thamm, De ondraaglijke blankheid van het bestaan: een bewogen leven in het land van Mandela (2018)
• Joseph Roth, Spoken in Moskou: reportages en brieven uit Rusland (2018)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Tom Lanoye uitgever en redacteur van het blad 't Zwarte Gat (in 1982).
• Tom Lanoye publiceerde in 'Vera', 'De Zwijger', 'Propria Cures', 'Maatstaf', 'Optima', 'Humo', 'De Brakke Hond', 'De Held' en in 'Nieuw Wereldtijdschrift'.

Over Tom Lanoye

• Een bespreking van 'Een slagerszoon met een brilletje' door Eddy Mielen in 'Een jaar boek 1985-86' (1986)
• Boris Rousseeuw, 'Bibliografie van en over Tom Lanoye, (1979-1986)' (bibliofiel, 30 ex.) (1987)
• 1 hoofdstuk: 'Hoogspanning naar de overkant. Over Ad Zuiderent en Tom Lanoye' in 'Tijdverdrijf voor enkle fijne luiden' van Benno Barnard (1987)
• Een bijdrage over Tom Lanoye in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Jan Flamend (februari 1993)
• '45ste Arkprijs van het vrije woord voor Tom Lanoye' (1995)
• 1 privé-foto met begeleidende tekst van Joost Zwagerman in 'De gevoelige plaat', redactie Lisa Kuitert en Mirjam Rotenstreich (1995)
• Jos Joosten, 'Tom Lanoye : de ontoereikendheid van het abstracte' (1996)
• Bart Vanegeren, 'Naamloze Vennootschap Lanoye nv' (1998)
• 1 hoofdstuk: 'Tom Lanoye- Kartonnen dozen' door Jos Muyres in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 1999)
• Een portret van Tom Lanoye in 'Levende schrijvers' van Andy Huysmans (2004)
• 1 hoofdstuk: 'Tom Lanoye - Alles moet weg' door Jooris van Hulle in 'Lexicon van Literaire Werken' (september 2005)
• Een hoofdstuk over 'Kartonnen dozen' van Tom Lanoye in 'Querido's leesclubgids. Romans uit Nederland en Vlaanderen', onder redactie van Yves van Kempen en Bert Bultinck (2006)
• Maarten Dessing, 'Tom Lanoye' (2007)
• Wouter Hillaert: 'Het politieke theater van Tom Lanoye' in 'Ons Erfdeel' (mei 2007)
• Paul van Capelleveen, ''Het moet niet mooi worden': de boeken van Tom Lanoye' (2009)
• 1 hoofdstuk: 'Tom Lanoye - Het goddelijke monster' door Valerie Rousseau in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 2009)
• 1 hoofdstuk: 'Tom Lanoye - Zwarte tranen' door Valerie Rousseau in 'Lexicon van Literaire Werken' (september 2010)
• Een interview: 'Gelovig of ongelovig, de mens is het ongedierte' door Joël de Ceulaer in 'Het moet pijnlijk blijven. De mooiste schrijversinterviews' samengesteld door Frénk van der Linden en Freddy van Thijn (2011)
• 1 hoofdstuk: 'Tom Lanoye - Bzoe tongen' door Valerie Rousseau in 'Lexicon van Literaire Werken' (september 2011)
• Just Enschedé (samenstelling), 'Tom Lanoye: geschreven portret' (2012)
• 1 hoofdstuk: 'Tegen een lijk is geen taal gewassen. Tom Lanoye: Sprakeloos' door Arjen Fortuin in 'Lees! Lees! Lees! Dé 25 Nederlandstalige romans van de laatste vijf jaar volgens NRC' (2013)
• In 'De boekenapotheek - Lees & genees' van Ella Berthoud & Susan Elderkin uit 2013 wordt 'De Monstertrilogie' van Tom Lanoye besproken als boek bij 'babbelzieke partner'. (De Nederlandse boeken zijn aan de vertaling toegevoegd door Maarten Dessing).
• In 'De boekenapotheek - Lees & genees' van Ella Berthoud & Susan Elderkin uit 2013 wordt 'Kartonnen dozen' van Tom Lanoye besproken als boek bij 'homofobie'. (De Nederlandse boeken zijn aan de vertaling toegevoegd door Maarten Dessing).
• 1 citaat in 'Het grootste citatenboek ter wereld: 40.000 inspirerende citaten' verzameld door Gerd de Ley (2014)
• Een interview met Tom Lanoye in 'De werkkamer: interviews in het schrijfatelier' van Frank Pollet (2015)
• 1 lemma: 'Lanoye, Tom' in 'Steinz Gids voor de wereldliteratuur' van Jet & Pieter Steinz (2015)
• 1 hoofdstuk: 'Kartonnen dozen' in 1001 boeken die je gelezen moet hebben', onder redactie van Peter Boxall en Ed van Eeden (2017)
• 1 hoofdstuk: 'Tom Lanoye - Gelukkige slaven' door Gwennie Debergh in 'Lexicon van Literaire Werken' (maart 2017)
• Lanoye 60: groepsportret met een brilletje (Lanoye en Ban Lendeghem) (2018)
• Jos Muijres, 1 hoofdstuk 'Het kleine tegen het grote - Een averechtse lezing van de roman Sprakeloos (2009) van Tom Lanoye' in 'Tegen de schenen. Opstellen over recente Nederlandse en Vlaamse literatuur', redactie Jos Muijres en Marieke Winkler (2018)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987. 'Een slagerszoon met een brilletje' stond op het lijstje van Vic van de Reijt op nr. 7.
• 'Kartonnen dozen' van Tom Lanoye verscheen in 1996 als Bulkboek 241.
• Tom Lanoye laat van al zijn boeken een exemplaar op een speciale manier vormgeven. 'Ten Oorlog' bijvoorbeeld in een roestvrijstalen cassette.
• 'Alles moet weg' werd verfilmd.
• 1 portret van Tom Lanoye in '222 schrijvers. Literaire portretten' van Eddy en Tessa Posthuma de Boer (2005), met het citaat 'Een belangrijke leeftijd voor een auteur is rond z'n veertigste. Dan wordt vastgelegd waarin hij het beste is, waarin hij ver moet gaan. En dan krijgt het zijn beslag.'
• 'Het derde huwelijk' verscheen in 2007 als Grote letterboek.
• In 2009 komt er een postzegel uit met een foto van Lanoye erop.
• Museum Meermanno in Den Haag had van 31 januari t/m 5 april 2009 een tentoonstelling over de bijzondere boekbanden van Tom Lanoye.
• 'Sprakeloos' verscheen in 2010 als Grote letterboek.
• In 'De boekenapotheek - Lees & genees' van Ella Berthoud & Susan Elderkin uit 2013 wordt 'Kartonnen dozen' van Tom Lanoye genoemd bij 'De tien beste romans voor tieners'. (De Nederlandse boeken zijn aan de vertaling toegevoegd door Maarten Dessing).
• 'Gelukkige slaven' verscheen in 2014 als Grote letterboek.

Literaire prijzen

• PC-Onthooft-prijs 1983 voor 'Een prachtige tulband'
• Humo's Gouden Bladwijzer 1992 voor 'Kartonnen dozen'
• Toneelprijs van de provincie Antwerpen 1994 voor 'Blankenberge'
• Arkprijs van het vrije woord 1995 voor 'Maten en gewichten'
• Océ Podium Prijs 1998 voor 'Ten oorlog'
• Proceniumprijs 1998 voor 'Ten oorlog'
• Humo's Gouden Bladwijzer 1998 voor 'Het goddelijke monster'
• Thaliaprijs 1999 voor 'Ten oorlog'
• Driejaarliujkse Vlaamse Gemeenschapsprijs voor Toneelletterkunde 2000 voor 'Ten oorlog'
• Innovationspreis Theatertreffen Berlin 2000 voor 'Schlachten!'
• Gouden Uil Publieksprijs 2000 voor 'Zwarte tranen'
• Humo's Gouden Bladwijzer 2000 voor 'Zwarte tranen'
• Johnny van Doorn-prijs 2001 voor zijn ghele oeuvre
• 'Mama Medea' werd genomineerd voor de Gouden Uil 2002
• Gouden Uil Literatuurprijs 2003 voor 'Boze tongen'
• Gouden Uil Publieksprijs 2003 voor 'Boze tongen'
• De Inktaap 2004 voor 'Boze tongen'
• In 2005 eindigde Lanoye op nr. 84 in de Vlaamse versie van 'De Grootste Belg'
• Gouden Ganzeveer 2007 voor zijn bevlogen schrijverschap, briljante taalvondsten en scherpe satirische pen
• 'Het derde huwelijk' werd genomineerd voor de Gouden Uil 2007
• 'Het derde huwelijk' werd genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs 2007
• Eredoctoraat aan de Universiteit Antwerpen (2007)
• 'Sprakeloos' werd genomineerd voor de Libris Literatuurprijs 2010
• Gouden Uil Publieksprijs 2010 voor 'Sprakeloos'
• Tzumprijs voor de beste literaire zin 2010 voor een zin uit 'Sprakeloos'
• Henriette roland Holst-prijs 2011 voor 'Sprakeloos'
• Tom Lanoye stond in maart 2014 op nummer 7 in de Top-35 met belangrijkste Nederlandstalige schrijvers
• 'Gelukkige slaven' werd genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs 2014
• 'Gelukkige slaven' werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs 2014
• Prijs der Nederlandse letteren 2024

Tom Lanoye was lid van de jury voor volgende prijzen:

• Gouden Ganzenveer 2008 en 2011

Werk van Tom Lanoye geciteerd in een overlijdensbericht

Volkskrant, 11-01-2023

Biografische opmerkingen

• Slagerszoon Tom Lanoye ging naar het Sint-Jozef-Klein-Seminarie College in Sint-Niklaas.
• Tom Lanoye studeerde Germaanse filologie en sociologie aan de Rijksuniversiteit in Gent. Hij studeerde af op een scriptie over de poëzie van Hans Warren. Warren beschrijft bezoeken van Lanoye in zijn 'Geheim dagboek'.
• Tom Lanoye is dichter en performer.
• In 2000 was Tom Lanoye bij de gemeenteraadsverkiezingen lijstduwer van Agalev. Hij wilde niet zelf de politiek in, maar zette zich op deze manier af tegen het gedachtengoed van jet Vlaams Blok.
• Tom Lanoye was in 2004 officieel stadsdichter van Antwerpen.
• Hij woont afwisselend in Antwerpen en in Kaapstad.

Handtekening Tom Lanoye
in 25e Poetry International / 6e Poetry on the road, Enschede 1994

Anderen over Tom Lanoye

• De achternaam van Tom Lanoye rijmt op 'bah' en niet op 'mooie'. Dat lijkt misschien onbelangrijk, maar Tom is een Belg en in België zijn ze nogal precies op die dingen. Er zijn zelfs fanatieke Vlamingen die elk spoortje van het Frans wantrouwen , en die de Franse uitspraak van 'Lanoye' als een soort verraad aan de schone Vlaamse taal zien. Aan dat soort Belgen heeft Tom Lanoye een geweldige hekel. (Erik van Muiswinkel, Kartonnen dozen, Bulkboek 241, blz. 53)
• Lanoyes fervent beleden anti-academisme duidt in feite op niets anders dan de gespletenheid van de universitait geschoolde rebel die in lichte paniek de straat oprent om de gevallen boekenkast te onvluchten. Maar gelukkig is Lanoye zich er op de juiste momenten van bewust dat het beter is om op gezette tijden de straat de studeerkamer binnen te halen dan om het bureau op straat te zetten. (Joost Zwagerman, VN, 27-05-1989)
• Lanoye speelt altijd al een spel op het scherpst van de snede. Hij is en schrijver en kruidenier (in 1992 richtte hij nv L.A.N.O.Y.E. op). Hij is en denker en doener (een van zijn columnbundels heet Doen!). Hij husselt ambities als een gifmenger, zoals hij dat ook doet met genres en stijlen. Zo speelt hij dat spel nu met zijn schrijverschap en politieke activiteiten. (Annemiek Neefjes, Vrij Nederland, 24-2-2001)
• Vanaf zijn eerste uitgaven, in eigen beheer verspreid bij talloze optredens, heeft Lanoye het uiterlijk van zijn boeken mede bepaald. Zijn ontmoeting met bibliofielen, die zijn werk fraai lieten binden, bracht Lanoye op het idee van een uitzonderlijke vorm voor zijn boeken. Sindsdien werd van elke uitgave een beperkt aantal exemplaren met de hand gebonden door Handboekbinderij De Pers in Antwerpen. De materialen daarvan zijn verbazingwekkend divers, van staal tot tapijt en van perkament tot kokosmat. (website Museum Meermanno, 2009)

Mijn favoriete citaat

De christenen kropen uit hun catacomben en bedreven met succes de naastenliefde.
Zover kwam het, dat in 325 met Keizer Constantijn een Christelijke Monarchie begon,
en dat in 391 Theodosius het christendom tot staatsgodsdienst verhief,
daarbij tegelijk alle andere erediensten naar de catacomben verwijzend...
(Tom Lanoye, Vroeger was ik beter, blz. 34)

Bronnen o.a.

• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (augustus 2021)