Lucebert

Profiel

Naam: Lucebert
Geboren: 15-09-1924
Te: Amsterdam (Lauriergracht)
Overleden: 10-05-1994
Te: Alkmaar
Pseudoniem(en): Lucebert is het pseudoniem van Lubertus Jacobus Swaanswijk. Hij gebruikte ook het pseudoniem ***K***.

11 mei 1994 Lucebert dood.
Het t.v. journaal liet hem nog één gedicht voorlezen
en vermoordde hem postuum door eroverheen te praten.
(Kees Stip, Geen punt, blz. 35)

Werk

Poëzie

• Triangel in de jungle, gevolgd door De dieren der democratie (1951)
• Apocrief. De analphabetische naam (1952)
• De Amsterdamse school (1952)
• Van de afgrond en de luchtmens (1953)
• Vijf 5tigers: een bloemlezing uit het werk van Remco Campert, Jan Elburg, Gerrit Kouwenaar, Lucebert, Bert Schierbeek (1954)
• Alfabel (1955)
• Amulet (1957)
• Triangel (Triangel in de jungle+De Amsterdamse school+Van de afgrond en de luchtmens) (1958)
• Val voor vliegengod (1959)
• Lithologie: tien gedichten, tien litho's (1959)
• Gedichten 1948-'63 (door Simon Vinkenoog) (1965)
• Poëzie is kinderspel (bloemlezing door R.A. Cornets de Groot) (1968)
• Verzamelde gedichten (door Lucebert en C.W. van de Watering) (2 delen) (1974)
• Psalm voor nieuwe gelovigen (bibliofiel, 100 ex.) (1975)
• Dames en heren (met Bert Schierbeek) (1976)
• Voor vrienden dieren en gedichten (bloemlezing) (1979)
• Mooi uitzicht & andere kuriositeiten (1980)
• Oogsten in de dwaaltuin (1981)
• De moerasruiter uit het paradijs. Gedichten 1981-1982 (1982)
• Ongebundelde gedichten (1983)
• Dagelijks een schitterend kind gewint de zon (vouwblad) (bibliofiel, 60 ex.) (1984)
• Het hart van de zoeker (1987)
• Troost de hysterische robot (1989)
• Van de roerloze woelgeest (1993)
• Jandl en roth (bibliofiel, 250 ex.) (1993)
• Na de helft van het leven (jaarwisselingsgeschenk) (1993)
• Van de maltentige losbol (1994)
• Verzamelde gedichten (2002)
• Wie wil stralen die moet branden - Citaten en aforismen van Lucebert (door Ton den Boon) (2007)
• Er is alles in de wereld (bloemlezing door Ilja Leonard Pfeijffer) (2009)
• Zij heeft haar naam vergeten (2012)
• Pattern sheet poetry (met Frank Eerhart, Bert Schierbeek) (poster) (2012)
• Vaarwel: achtergelaten gedichten (2021)

Poëzie, gecombineerd met grafisch werk

• Lithologie (1959)
• Dag en nacht. Vijftig stadsfoto's van 's-ochtends tot 's-avonds (1959)
• Koppen (1969)
• Drie dagen diep (1969)
• Bühnescreens (1971)
• V.V. (1972)
• ... en morgen de hele wereld (1972)
• Paradijs (1981)
• Festspiele met zwarte handen (jaarwisselingsuitgave) (2008)
• Unica: zeven unieke cahiers in facsimile (2011)

Lucebert, Conquistador, 1961	Lucebert, Die viele Alten, 1962

Proza

• Chambre - Antichambre (prozadialogen met Bert Schierbeek uit 1949) (gebundeld in 1978)
• Kalm aan, kinderen, er komt nog wat bij - Autobiografisch en beschouwend proza (samengesteld door Jan Oegema) (2004)

Brieven

• 1 brief van Lucebert aan Louis van Gasteren (in handschrift) in 'Brieven in Beeld' (1976)
• 1 brief van Lucebert in 'Dichter bij de mens' van L. Pennings en B. Langeveld (1986)
• Acht brieven (aan Aldert Walrecht) (bibliofiel, 125 ex.) (2000)
• 1 brief van Geert Lubberhuizen aan Lucebert in 'Ik heb er slechts één nul af gedaan. Brieven van en aan Geert Lubberhuizen' (2004)
• 1 brief van Lucebert aan Geert Lubberhuizen in 'Ik heb er slechts één nul af gedaan. Brieven van en aan Geert Lubberhuizen' (2004)
• Geachter heer van Deel (bibliofiel, 40 ex.) (2011)

Overige non-fictie

• Op mijn rug rust de wind: drie voordrachten uit 1949 (2011)

Radio / Theater

• De perfekte misdaad (klein radiostemmenspel) (1968).
• Fata Banana en Popopetgom (radiofonisch theaterstuk) (1971)

Vertalingen/bewerkingen

Het werk van Lucebert is in vele talen vertaald, bijv.:

• In het Engels vertaald werk van Lucebert in 'New world writing' (1955)
• 1957, eerste Duitse vertaling door Ludwig Kunz, van poëzie van Lucebert in de bloemlezing: 'Junge Niederländische Lyrik'.
• 'Lucebert, Gedichte und Zeichungen' vertaling van 53 gedichten door Ludwig Kunz, met 53 reproducties van tekeningen (1962)
• Wir sind Gesichter (vert. Ludwig Kunz) (1972)
• 2 in het Engels vertaalde gedichten in 'Post-war Dutch & Flemish Poetry, Poetry Australia', number fifty-two', selected and introduced by R.P. Meijer (1974)
• In het Frans vertaald werk van Lucebert in: 'Deux generations de poetes neerlandais, 1950-1970 = Twee generaties van Nederlandse dichters, 1950-1970', gekozen door Eugène van Itterbeek en Peter Nijmeijer (1974)
• Four Dutch poets: Lucebert, Gerrit Kouwenaar, Sybren Polet, Bert Schierbeek, vertaald door Peter Nijmeijer (1976)
• In het Russisch vertaald werk van Lucebrt in 'Martinjus Nejchof, Adrian Roland Cholst, Simon Vestdejk, Jakobjus Kornelis Blum, Gerrit Achterberg, Gerrit Kauvenar, Ljusebert' (1977)
• Vertaald werk van Lucebert in 'Living space: poems of the Dutch Fiftiers', vertaald door Greta Kilburn e.a.) (1979)
• In het Hongaars vertaald werk van Lucebert in 'Álcázott fény: tíz holland költo' (1981)
• Die Silbenuhr (vert. Rosemarie Still) (1981)
• 9 gedichten in James Holmes and William Jay Smith, Dutch interior: Postwar Poetry of the Netherlands and Flanders (vertaald door James S. Holmes, Peter Nijmeijer, Larry Ten Harmsel, Scott Rollins) (1984)
• Werk van Lucebert in 'Tärningskastet 12' (vertaald in het Zweeds door Lasse Söderberg) (1985)
• 9 in het Portugees vertaalde gedichten van Lucebert in 'Um mundo claro, um dia escuro. Oito Poetas Hollandeses', vertaald door August Willemsen en Egito Gonçalves (1988)
• Werk van Lucebert in 'Helan xiandai shixuan' (Chinese vertaling van moderne Nederlandse poëzie van diverse dichters) (1988)
• In het Servo-Kroatisch vertaald werk van Lucebert in 'Malo svedocanstvo ver: poezija = Kleine akte van geloof' (1994)
• Andrzej Dabrowka vertaalde werk van Lucebert in het Pools.
• Diane Butterman werkt aan een complete Engelse vertaling van zijn 'Verzameld werk'.
• Gedichten van Lucebert in 'Living space: poems of the Dutch Fiftiers' (2005)

Bloemlezingen

Tonen

Grafisch werk

• Lucebert drukwerk voor anderen (2012)

Tijdschriften

• Lucebert maakte illustraties voor het literaire tijdschrift 'Het Woord' (1947) en voor 'Hollands maandblad'..
• In februari 1948 (het jaar van de tweede 'politionele actie') debuteert hij met zijn gedicht 'Minnebrief aan onze gemartelde bruid Indonesia' in 'Reflex'.
• In november 1949 verschijnt het gedicht 'Verdediging van de 50-ers' in 'COBRA' no. 4, dat als catalogus diende van de tentoonstelling in het Stedelijk Museum van Amsterdam.
• In 'Podium' 6e jaargang no. 6 (juni 1950) verschijnt zijn eerste gedicht in een 'echt letterkundig tijdschrift': 'Chambre-antichambre'.
• In juli 1950 wordt Lucebert mede-redacteur van 'Braak'.
• In de jaren 1962-1966 besteedt 'Merlyn' veel aandacht aan de poëzie van Lucebert.
• Gedichten van Lucebert verschenen o.a. in 'Alles mag', 'Maatstaf', 'New Found Land', 'Gedicht' en 'Galerie Zuid'.

Over Lucebert

• 1 hoofdstuk: 'Lucebert - Apocrief/De analfabetische naam' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
• Drie hoofdstukken in 'Concurreren met de sterren' van Adriaan Morriën (1959)
• H.U. Jessurun d'Oliveira: 'Interview met Lucebert' in 'Tirade 30' (juni 1959)
• Een interview met Lucebert in 'Scheppen riep hij gaat van Au', H.U. Jesserun d'Oliveira (1965)
• C. Buddingh', 'Eenvouds verlichte waters', een inleiding tot de poëzie van Lucebert (1960). Later herdrukt in 'Leve het bruine monster en andere schrifturen (1969).
• Jan Eijkelboom, 'Over het plastisch werk van de dichter Lucebert' (1964)
• 1 hoofdstuk: 'Val voor vliegengod' in 'Keurschrift uit de hedendaagse Noord- en Zuidnederlandse letteren' van Willem Brandt (1964)
• Lucebert. Tekeningen en gouaches uit de verzameling C.A. Groenendijk (1964)
• Piet Calis besteedt een hoofdstuk aan Lucebert in 'Daling van temperatuur. Twaalf Nederlandse dichters 1890-1960' (1964)
• Een interview met Lucebert: 'Ik ben een kijkmens' in 'Bibeb & VIP's' (1965)
• C.W. van de Watering, 'Eenvouds dubbele bodem' in 'Merlyn' (september 1965)
  
• Een hoofdstuk over Lucebert: 'Het verschijnsel Lucebert' in 'Twintig poëziekritieken' van Martien J.G. de Jong (1966)
• 1 hoofdstuk: 'Vijf verzen van Lucebert' in 'Lezen en leven: vingerwijzingen en handreikingen' van Th. Govaart (1967)
• H.U. Jeserun d'Oliveira, 'Lucebert: Nimrod en prikkebeen' in 'Literair lustrum 1961-1966, samengesteld door J.J. Oversteegen, Kees Fens, H.U. Jeserun d'Oliveira (1967)
• 1 hoofdstuk: 'Origineel en vertaling (Over Leigh Hunt's 'Rondeau' en Lucebert's ' de rivier') in 'Vondsten en bevindingen. Essays over nederlandse poëzie' van H.U. Jessurun d'Oliveira (1967)
• R.A. Cornets de Groot, 'De open ruimte: opstellen over: A. Roland Holst, Gerrit Achterberg, J.H. Leopold, Simon Vestdijk, Harry Mulisch, Simon Vinkenoog, Lucebert' (1967)
• 1 essay: 'Een proeve van Hineininterpretierung' in 'De zevensprong: essays over Jacob van Maerlant, Herman Gorter, Willem Frederik Hermans, Lucebert, Harry Mulisch, S. Vestdijk, Jan van der Noot' van R.A. Cornets de Groot (1967)
• R.A. Cornets de Groot, 'Labirinteek: opstellen ove: Guido Gezelle, A.C.W. Staring, Jan G. Elburg, Lucebert, Willem Elsschot, Anthonie Donker, Herman Gorter, M. Nijhoff, Remco Campert, Cornelis Crul, Gerrit Achterberg' (1968)
• 1 hoofdstuk: 'Lucebert - Het begin' in 'Het Nederlandse gedicht na 1880' van Martien J.G. de Jong (1969)
• 1 fragment uit een interview van H.U. Jesserun d'Oliveira in 'Spelend op de kam. Bloemlezing uit de literatuur na 1940', samengesteld door L. Witvliet (1970)
• Lucebert: overzichtstentoonstelling Lucebert t.g.v. zijn vijftigste verjaardag, Galerie Nouvelles Images, Den Haag, 4 okt. tot en met 23 okt. 1974 (1974)
• C.W. van de Watering, 'Met de ogen dicht. Een interpretatie van enkele gedichten van Lucebert' (proefschrift) (1980)
• 1 gedicht: 'Het einde' met een verklaring in 'Geloven in gedichten' van H. van der Ent (1980)
• Hans Dütting, Archief De Vijftigers: II: Gerrit Kouwenaar, Lucebert, Sybren Polet, Paul Rodenko, Bert Schierbeek, Simon Vinkenoog (1983)
• Een bijdrage over Lucebert in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door C.W. van de Watering (augustus 1984)
• Willemijn Stokvis, 'Lucebert' (serie Literaire leerbundels, met geluidscassette) (1984)
• 'Namiddag van een faun. Luceberts wandschildering in het Letterkundig Museum' (1985)
• Een interview met Lucebert in 'Bibeb & de kunst' (1985)
• Jet Matla e.a., 'De periode 1945-1975 : Anna Blaman, Louis Paul Boon, Hugo Claus, Jacques Hamelink, W.F. Hermans, Anton Koolhaas, Gerrit Kouwenaar, Lucebert, Marga Minco, Harry Mulisch, Gerard Reve, Leo Vroman, Jan Wolkers' (1986)
• G. de Vriend en Ch. Engeler, 'Lucebert en zijn Lezers. Over de receptie van Lucebert in interpretaties' in 'Spektator' (april 1986)
• 1 tekening van Lucebert in 'Tekeningen: politici, schrijvers, vogels' van Siegfried Woldhek (1987)
• Jan G. Elburg besteedt in 'Geen letterheren. Uit de voorgeschiedenis van de Vijftigers' (1987) aandacht aan Lucebert, o.a. in het hoofdstuk Lucebert'.
• 1 anekdote over Lucebert in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
• Een recensie van 'Troost de hysterische robot' door T. van Deel in 'Een jaar boek. Overzicht van de Nederlandse en Vlaamse literatuur 1989', samengesteld door Aad Nuis (1989)
• Guus Middag bespreekt het gedicht 'Sonnet' van Lucebert in 'Ik ben een napraatpapegaai' (1990)
• Een hoofdstuk over Lucebert in 'Schrijversgezichten. Dertig auteurs geportretteerd door Geert Kooiman' (1990)
• 1 column: 'Lichtbert' in 'Graag gedaan' van Remco Campert (1990)
• 1 hoofdstuk: 'Lucebert - Apocrief / De analphabetische naam' door Odile Heynders in 'Lexicon van Literaire Werken' (februari 1991)
• Een hoofdstuk: 'Er is alles in de wereld' over Lucebert als dubbeltalent in 'Als ik tekenen kon' van T. van Deel (1992)
• C.W. van de Watering, 'Wat vermoed wordt ongeweten. De andere werkelijkheid van Lucebert' in 'De Gids' (augustus 1992)
• Gerard Termorshuizen, 1 hoofdstuk: '19 december 1948: Lucebert schrijft zijn 'Minnebrief aan onze gemartelde bruid Indonesia. Nederlands-Indië in de literatuur na 1940' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• R.L.K. Fokkema, 1 hoofdstuk: '4 juli 1953: Lucebert schrijft een 'Open brief aan Bertus Aafjes'. Commotie rond de Beweging van Vijftig' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• Ad Zuiderent, 1 hoofdstuk: '22 januari 1980: Remco Campert, Gerrit Kouwenaar, Bert Schierbeek en Lucebert spannen een kort geding aan tegen uitgeverij Bert Bakker vanwege de bloemlezing van Gerrit Komrij, De Nederlandse poëzie van de 19de en 20ste eeuw in 1000 en enige gedichten. Bloemlezen en bakens verzetten' in 'Nederlandse literatuur, een geschiedenis' (1993)
• Christian Jensen en Karin Székessy, 'Op bezoek bij Lucebert' (1994)
• Anja de Feijter, 'Apocrief/de analphabetische naam/het historisch debuut van Lucebert in het licht van de intertekst van Joodse mystiek en Hölderlin' (1994)
• 34 Plein Jours en la compagnie de Lucebert (1995)
• 1 privé-foto met begeleidende tekst van Remco Campert in 'De gevoelige plaat', redactie Lisa Kuitert en Mirjam Rotenstreich (1995)
• Een gedicht: 'Ik tracht op poetische wijz'' (+ opdrachten) in 'Literatuur lezen in de tweede fase' van Ruud Kraaijeveld (1996)
• Gert de Jager, 'Lucebert, de vroegere en de latere' in 'Literatuur' (maart/april 1997)
• Peter Hofman, 'De geboorte van Lucebert' in 'Literatuur' (november/december 1997)
• Jan Oegema, 'Lucebert, mysticus' - Over de roepingsgedichten en de 'Open brief aan Bertus Aafjes' (proefschrift) (1999)
• Hans Groenewegen (redactie), 'Licht is de wind der duisternis - Over Lucebert' (1999)
• Thomas Vaessens: 'Aanvallig als een naakt kind. Morriën en de ironische romantiek van Lucebert' in 'Tirade 379' (juni 1999)
• Peter Hofman: 'Ik ben de bruidegom zoeter boeroeboedoer. Vijftig jaar na Luceberts debuut' in 'Literatuur' (juli/augustus 1999)
• 1 hoofdstuk: 'Lucebert en de schim van Willem Kloos' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza I' van Adriaan Morriën (1999)
• 3 hoofdstukken over Lucebert in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza 2' van Adriaan Morriën (1999)
• Hans Renders, 'Braak: een kleine mooie revolutie tussen Cobra en Atonaal: met een facsimile-uitgave van het tijdschrift' (2000)
• Jens Christian Jensen, 'Lucebert schilder: wording en analyse van zijn schilderkunst' (2001)
• Een hoofdstuk: 'In kleermakerszit op de stoep' door Mischa de Vreede in 'Hier scheen 't geluk bereikbaar. Schrijvers over Bergen. Van Gorter tot Van Dis' (2001)
• Een hoofdstuk n.a.v. het gedicht 'Poëzie is kinderspel' door Gerrit Komrij in 'Trou Moet Blycken' (2001)
• H.U. Jessurun d'Oliveira, 'Het gedicht als wereld: essays over Lucebert, Leo Vroman en Rutger Kopland' (2003)
• 1 hoofdstuk: 'Anti-modernisme: Lucebert en zijn lezer' in 'Postmoderne poëzie in Nederland en Vlaanderen' van Thomas Vaessens & Jos Joosten (2003)
• 1 hoofdstuk: 'Lucebert - Val voor vliegengod' door P. Kralt in 'Lexicon van Literaire Werken' (augustus 2003)
• 1 hoofdstuk: 'Lucebert - Van de afgrond en de luchtmens' door P. Kralt in 'Lexicon van Literaire Werken' (november 2003)
• Peter Hofman, 'Lichtschikkend en zingend. De jonge Lucebert' (2004)
  
• 1 hoofdstuk: 'Lucebert. Van de maltentige losbol' door P. Kralt in 'Lexicon van Literaire Werken' (december 2005)
• 1 hoofdstuk: 'In de amfoor van zijn eenzaamheid, over Lucebert' in 'Overvloed. Kritieken en kronieken over poëzie' van Hans Groenewegen (2005)
• 1 hoofdstuk: 'Lucebert - Alles van waarde is weerloos' in 'Uitgelezen Lunteren: Schrijvers over Lunteren en omgeving' van Arno van der Valk (2005)
• Cyrille Offermans, 'Vlek als levenswerk: Lucebert op papier' (2006)
• Lydia Rood, 'Griezelen met Lucebert' (2007)
• Lies Netel, Evert Rodrigo, Simone Vermaat, 'Schenking Lucebert : schilderijen en werken op papier uit de collectie van het Instituut Collectie Nederland' (2007)
• Theo Salemink, 'Een andere Lucebert: op het snijvlak van avant-garde en katholicisme' (2008)
• Hendrik Kolenberg, 'Intensely Dutch: image, abstraction and the word, post-war and beyond: Constant, Karel Appel, Corneille, Lucebert ... Theo Kuijpers' (2009)
• Mechtelien van Barneveld e.a., 'Vijftigers en Lucebert' (2009)
• Lisa Kuitert, 'De lezende Lucebert. Bibliotheek van een dichter' (2009)
• Hans Groenewegen, 'Het handschrift van Lucebert' (2009)
• Jan Eijkelboom, De profeet als profiteur' in 'Het scherp van de snede. De Nederlandse literatuur in 100 en enige polemieken', samengesteld door Pierre Vinken & Hans van den Bergh (2010)
• Marleen Van Duyse, 'Lucebert' (2011)
• Ank Trumpie, 'De schreeuw uit het harnas : keramisch werk van Lucebert = Scream from the harness : ceramic work by Lucebert' (2011)
• A.L. Snijders, 2 zkv's in 'Brandnetels & verkeersborden' (2012)
• Gerrit Komrij becommentarieert 3 gedichten van Lucebert in 'Tussen hemel en aarde' (2013)
• 1 hoofdstuk: 'Diverse tinten paars. Luceberts Lilith en de rooms-katholieke mis' in 'De jacht op het sublieme' van Piet Gerbrandy (2014)
• Paul Claes bespreekt het gedicht 'Aan Lesbia' van Lucbert in 'De sleutel: vijfentwintig gedichten van Noord en Zuid ontsloten' (2014)
• 1 hoofdstuk: 'Lucebert - de moerasruiter uit het paradijs' door G.F.H. Raat in 'Lexicon van Literaire Werken' (november 2014)
• Frederique van Rijn, het lichte oog huilt kleuren' (2017)
• Wim Hazeu, 'Lucebert: biografie' (2018)
• 1 zkv: 'Schillenboer' over Lucebert in 'Tat Tvam Asi' van A.L. Snijders (2021)

Opdrachten

• Rudy Kousbroek droeg de cyclus 'Begrafenis van een keerkring' op aan Lucebert (1953)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Sextet voor Corneille (met Kousbroek, Elburg, Claus, Vinkenoog en Kouwenaar) (1954)
• 'Vijf 5 tigers', een bloemlezing uit het werk van Remco Campert, Jan Elburg, Gerrit Kouwenaar, Lucebert, Bert Schierbeek (1955)
• Johan van der Keuken maakt in opdracht van de VPRO in 1962 een zwart-wit tv-film: 'Lucebert, dichter-schilder'. Ook in 1966 maakte Johan van der Keuken een tv-documentaire.
• Lucebert schreef de smartlap 'De soldatenmoeder' voor de Zangeres zonder Naam (1969)
  
• Bulkboek 61 was aan Lucebert gewijd, met als titel: 'Beelden in het heden'.
• 'Lucebert leest gedichten' (grammofonplaat bij 'De moerasruiter uit het paradijs') (1982)
• 'Het hart van de zoeker' (foto's) (1986)
• De Stichting Schrijvers in Beeld bracht in 1986 'Lucebert, een videoportret' uit.
• 'Apocrief. De analfabetische naam' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1952.
• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987. 'Val voor vliegengod' stond in het lijstje van Wim de Bie op nr. 10.
• Lucebert leest gedichten op 'Stemmen van schrijvers' (cassettebandje, 1990)
• Luceberts gedicht 'Ik draai een kleine revolutie af' werd op de CD 'Denkend aan de Dapperstraat', uitgegeven t.g.v. de boekenweek1994, gezongen door Hans Dorrestein.
• Uitgeverij Rivendell brengt een T-shirt op de markt, bedrukt met het gedicht 'Alles van waarde' van Lucebert.
• In Leiden is, in het kader van het project 'Muurgedichten' het gedicht 'Poëzie is kinderspel' van Lucebert te lezen op een muur aan de Apollolaan 262 (schoolgebouw).
• 1 parodie door Gerrit komrij op 'Visser van Ma Yuan' in 'Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek' (samenstelling Rody Chamuleau en J.A. Dautzenberg) (1994)
• Lucebert ontwierp het affiche voor de Boekenweek 1994.
• 'Oh oor o hoor', 2 cd's met voordrachten van Lucebert uit 1951, 1952, 1966 en 1968 (555 ex.) (1997)
• 'Van teveel spektakel wankel je allicht' is een spreuk die in rode neonletters van een Alkmaars kantoorgebouw schijnt. De tekst komt uit het gedicht 'meester' van Lucebert.
• 'Als ik mijn ogen aanraak'. (9 originele, ongepubliceerde foto's door Lucebert met een tekst van Cees Nooteboom) (bibliofiel, 15 ex.) (1999)
• In het Cobramuseum in Amstelveen is van 15 februari tot 5 mei 2002 een overzichtstentoonstelling van het werk van Lucebert. Er zijn zo'n 150 werken te zien, een aantal is niet eerder of zelden te zien geweest.
• In 2003 verscheen de CD 'Herfst der muziek', waarop Lucebert zelf gedichten voorleest, opgenomen op Poetry International..
• Op 9 juni 2005 organiseert 'Salon voor Literatuur en Poëzie Van Kooij & Ravensbergen' een avond over Lucebert, door Hans Groenewegen, publicist over poëzie en kenner van het werk van Lucebert.
• Lucebert leest 5 gedichten op 'Ode aan de Nacht. het beste uit De Nacht van de Poëzie', samenstelling Anneke van Dijk en Koen Vergeer (4 CD's, 2005)
• Maria Smook-Krikke (samenstelling), 'Hommage aan Lucebert' (2007)
• In het Stedelijk Museum in Schiedam is van 28-01-2007 tot 03-06-2007 de expositie 'Lucebert. schilder, dichter, fotograaf'.
• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook Lucebert was in dit 'Pantheon' opgenomen. Eind 2008 zal het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers besteden.
• Gerrit Komrij, 'En de visser, hij rustte voort : Visser van Ma Yuan van Lucebert onherstelbaar verbeterd!' (bibliofiel) (2008)
• In de tuin van Sint Bernardus in het centrum Bredevoort is onder de titel 'Beeld & Poëzie' in 2008 een literaire wandeling uitgezet. Fotografen hebben zich laten inspireren door gedichten en in de fraaie tuin hangen de foto's boven de gedichten. Van Lucebert is er het gedicht 'soms traag sochtends zie ik' verbeeld.
• Peter Hofman, 'De nieuwe naamgever. De controverse en de verzoening tussen Lucebert en Bertus Aafjes' in 'De Parelduiker' (2010/5)
• Een portret (olieverf op canvas) van Lucebert door René Wong, gemaakt in 1964, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
• Lucebert leest 1 gedicht: 'Een goed woord vindt steeds een goede plaats' op 'Dichters op vinyl: de Poëzieplaat van De Bezige Bij' (3lp) (2019)
• Het Jongenskoor van De Nationale Koren zingt 1 gedicht: 'De zeer oude zingt' van Lucebert op 'Dichters op vinyl: de Poëzieplaat van De Bezige Bij' (3lp) (2019)
• Lotte Bovi zingt 1 gedicht: 'Van grote en kleine vogels' van Lucebert op 'Dichters op vinyl: de Poëzieplaat van De Bezige Bij' (3lp) (2019)
• Louis Gauthier speelt 1 gedicht: 'Er is alles in de wereld het is alles ...' van Lucebert op 'Dichters op vinyl: de Poëzieplaat van De Bezige Bij' (3lp) (2019)
  
  

Literaire prijzen

• De bundel 'Apocrief', ingezonden voor de Reina Prinsen Geerligs-prijs, wordt door de jury geretourneerd met een 'meer dan onvriendelijk' begeleidend briefje (1951)
• 'Apocrief' wordt bekroond met de poëzieprijs van de gmeente Amsterdam (1953)
• Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1956 voor de gedichtencyclus 'De beulen'
• Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1962 voor 'Terreur'
• Constantijn Huygens-prijs 1965
• P.C. Hooft-prijs 1967 voor poëzie voor zijn gehele oeuvre
• Prijs der Nederlandse Letteren 1983 voor zijn gehele oeuvre
• Jacobus van Looy-prijs 1990

Peter Hofman, 'Lichtschikkend en zingend. De jonge Lucebert' werd uitgeroepen tot één van 'De Best Verzorgde Boeken' van 2004.

Werk van Lucebert geciteerd in overlijdensberichten

NRC Handelsblad, 05-04-1991

NRC Handelsblad, 26-03-1993

Volkskrant, 28-04-2022

Volkskrant, 05-05-2022

Opmerkingen

• Lucebert werd geboren in de Jordaan. Zijn vader was huisschilder. Zijn moeder liep weg toen hij twee jaar oud was.
• Hij speelde op straat met Hans Andreus, later mede-Vijftiger.
• Lucebert is dichter en schilder.
• Lucebert is autodidact.
• Van 1935-1937 volgde hij de driejarige ULO. De leraar Duits wekt zijn belangstelling voor Goethe en poëzie in het algemeen. Zijn tekenleraar geeft hem de hoogste cijfers en gratis privéles. Na de ULO had hij allerlei baantjes op kantoren en in het bedrijf van zijn vader. Ook bezocht hij - kort - de kunstnijverheidsschool.
• In 1943 wordt hij (gedwongen) te werk gesteld in Duitsland. Hij ontdekt daar de poëzie van Hölderlin. Hij doet zijn werk in Duitsland zo slecht, dat men hem terug laat gaan naar Nederland.
• Hij sloot zich in 1948 aan bij de 'Vijftigers' en was één van de opvallendste vertegenwoordigers. Hij werd 'Keizer van de Vijftigers' genoemd. Dit vooral ook, omdat hij zich in 1954 als keizer verkleed had bij de uitreiking van de aan hem toegekende poëzieprijs van de gemeente Amsterdam. In eerste instantie wilde men hem (zo uitgedost) niet eens toelaten in het Stedelijk Museum, waar de uitreiking zou plaatsvinden.
• Lucebert wordt beschouwd als de meest revolutionaire, authentieke en beeldende dichter van de experimentele generatie.
• In 1948 had Lucebert zijn eerste tentoonstelling (samen met Martineau).
• Vanaf 1953 woonde Lucebert in Bergen (NH).
• Bertus Aafjes geeft in vier artikelen in Elseviers Weekblad felle kritiek op de experimentelen in het algemeen en op Lucebert in het bijzonder. Lucebert reageert met een 'Open brief aan Bertus Aafjes' in 'De Groene Amsterdammer' van 04-07-1953.
• In 1955-1956 verbleef Lucebert , op uitnodiging van Bertolt Brecht, enige tijd in Oost-Berlijn.
• Lucebert is zeer vrij in zijn taalgebruik. Hij trekt zich niets aan van grammaticale wetten en vindt klankverbanden belangrijker. Zelf dicht hij: 'Geen applaus bekrachtigt de regels van het echte vers / de echte regels tegen de regels geschreven'.
• In zijn werk stelt hij de burgerlijkheid aan de kaak.
• In de jaren zestig en zeventig kwam de nadruk te liggen op zijn schilderkunst. Bij dit werk stond hij onder invloed van de Cobra-beweging, waarbij hij zijdelings betrokken was.
• Zowel in zijn schilderwerk als in zijn poëzie komen de principes van het antidogmatisme, het primitieve, het naïeve en het spontane naar voren.
• In zijn pseudoniem Lucebert zit twee keer 'licht': luce (Italiaans voor licht) + bert (Oud-Germaans, omzetting van brecht, vgl. Engels 'bright'). Een andere uitleg is dat 'beran' Germaans is voor brenger. Dus lichtbrenger. Hij heet eigenlijk 'Lubertus', daar heeft hij -ce- tussen gezet. Ik heb zijn pseudoniem ook gespeld gezien als Louche Bert.
• Lucebert woonde afwisselend in Nederland (hij had een atelier in Bergen) en Spanje.
• Lucebert maakte in 1983 in het Letterkundig Museum een grote wandschildering, waarin hij 36 literaire citaten verwerkte.
• Lucebert overleed in het ziekenhuis van Alkmaar aan Leukemie. Hij werd op 19-05-1994 begraven op de Algemene Begraafplaats, Kerkedijk in Bergen (graf IN-01-X).
• In Rotterdam staat op het dak van een verzekeringskantoor aan de Blaak zijn spreuk: 'Alles van waarde is weerloos'. In Rotterdam-zuid hangt op een kunstenaarsatelier (Lange Hilleweg) het anagram: 'Van alles is weer waardeloos'.
• Bij de samenstelling van zijn 'Verzamelde gedichten' bleek zijn weduwe - T. Swaanswijk - in het bezit van 25 nog ongepubliceerde gedichten die Lucebert na zijn laatste bundel nog had geschreven. Ze zijn toegevoeg aan de 'Verzamelde gedichten'.

Handschrift Lucebert

Anderen over Lucebert

• Diep onder de indruk van Luceberts Van de afgrond en de luchtmens, een bundel van een gehalte zoals er niet veel in ons land verschenen zijn. Voornaam van rythme, bezwerend van taal... Lucebert is in onze taal een vernieuwer. Zijn poëzie schiet als een reuzenboom omhoog in het meestal zo prutserige Nederlandse dichthofje. Zijn lover ruist van nieuwe, grootse, soms verschrikkelijke geheimen. (Hans Warren, Geheim dagboek 1954-1955, blz. 67/68, 27-03-1954)
• Men vindt bij Lucebert zowel volkomen 'begrijpelijke' gedichten als ook op taalmuziek drijvende dadaïstische experimenten. Het merendeel van zijn verzen beweegt zich evenwel op het gebied daartussen. Zijn poëzie is een geheel van taalmuziek, aanduidende associaties, fantastische beelden, precieze, soms zeer plastische observaties en dikwijls zeer treffende begripsverheldering; dat alles tesamengehouden niet door een scherpbegrensde idee, maar door een meeslepend temperament. Terwijl Lucebert in zijn werk de grootste risico's neemt, komt hij van alle experimentelen ook tot de verbluffendste resultaten. (Adriaan Morriën, Concurreren met de sterren, blz. 34)
• Bestaan er mensen die wel van Luceberts poëzie houden en niet van zijn tekeningen (of omgekeerd)? 'Er is alles in de wereld' en vermoedelijk dat dus ook, maar mij voorstellen kan ik het niet. Toen ik eenmaal doorhad wat ik mooi vond aan de gedichten maakte dat ook de tekeningen voor mij toegankelijk: dezelfde sleutel paste op beide deuren. (Rudy Kousbroek, Vrij Nederland, 21-12-1985)
• Ik denk wel eens dat er niet genoeg Lucebert meer wordt gelezen. Nog altijd worden veel gedichten door die van hem rood van verlegenheid. Of bleek van bloedarmoede. (Kees Fens, Volkskrant, 06-03-1992)
• Bijna ieder gedicht van Lucebert is een bundel. Misschien nooit eerder heeft de Nederlandse taal zoveel van haar mogelijkheden kunnen tonen. Zoveel in elk geval dat het opnamevermogen van de lezers er te klein voor is. Veel gedichten van Lucebert vertonen bij herlezing nieuwe, tot dan toe verborgen gebleven mogelijkheden. (Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs, blz. 46)
• 'De minnaar, hij blijft bij zijn meisje,' dichtte de dichter Lucebert, ooit. Geen wonder dat hij door niemand meer gelezen wordt. (L.H. Wiener, Shanghai massage, blz. 208)
• Twee tanige oude mensen trekken een kano naar zee. Wie dit ziet moet aan Lucebert denken. (A.L. Snijders, Een handige dromer, blz. 57)

Mijn favoriete citaat

Vroeger zweefden de dichters
nu zweten zij alleen maar.
(Lucebert, Kosmos groot citatenboek)

Links

• Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Lucebert
• Lucebert interactive -tekeningen en gedichten van Lucebert
• Schrijversnet - Lucebert
• Gedicht: Sin & Meriba
• Gedicht: Ik tracht op poetische wijze
• Meander klassiekers - Analyse van 'Vrede'
• Meander klassiekers - Analyse van 'Gedicht'

Bronnen o.a.

• Lucebert, Val voor vliegengod (1959)
• H.U. Jesserun d'Oliveira, Scheppen riep hij gaat van Au' (1977)
• Lexicon van de moderne Nederlandse Literatuur (1978)
• Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Kosmos groot citatenboek (1986)
• Schrijversgezichten (1990)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
• Encarta '98 (1998)
• Kees Stip, Geen punt (1998)
• Volkskrant (22-03-1999)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Hans Heesen e.a., Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (t/m 20 'Wie wil stralen' van 230)