• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Paul Rodenk

Profiel

Achternaam: Rodenko
Roepnaam: Paul
Voornamen: Paul Thomas Basilius
Geboren: 26-11-1920
Te: Den Haag
Overleden: 09-06-1976
Te: Warnsveld/Zutphen
Pseudoniem(en): Paul Rodenko schreef voor 'Maecenas' het verhaal 'De fout' onder het pseudoniem Juan Paró. Hij gebruikte ook het pseudoniem Raoul Donek.

Werk

Poëzie

• Gedichten (1951)
• Stilte, woedende trompet (1959)
• Allemaal anders (1960)
• Zomeravondval & intocht der kinderen (bibliofiel) (1970)
• Orensnijder tulpensnijder (verzamelde gedichten) (1975)
• De tarot (1978)

Proza

• Huwelijksnacht in duplo en andere vrijmoedige liefdesverhalen uit 1001-Nacht (1955)
• Trouw nooit met een heks en andere vrijmoedige liefdesverhalen uit 1001-Nacht (1955)
• De maagdenspiegel en andere vrijmoedige liefdesverhalen uit 1001-Nacht (1957)
• De gestolen minnaar en andere vrijmoedige liefdesverhalen uit 1001-Nacht (1958)
• Schandaal in Damascus en andere vrijmoedige liefdesverhalen uit 1001-Nacht (1959)
• Vrijmoedige liefdesverhalen (verzamelbundel) (1961)
• Helse vertelsels 1. De el van liefde en andere onstichtelijke historiën uit vrijmoediger eeuwen (1960)
• Helse vertelsels 2. De nijvere nachten van Teobaldo en andere onstichtelijke historiën uit vrijmoediger eeuwen (1962)
• Helse vertelsels 3. Het spiegelbed en andere onstichtelijke historiën uit vrijmoediger eeuwen (1963)
• De opblaasvrouwtjes en andere stoute stories van nu en straks (1970)
• Vrijmoedige liefdesverhalen (3 delen) (1976-1978)
• Ertotische vertellingen (heruitgave van 'Vrijmoedige liefdesverhalen') (1982)
• Over vrouwen en andere futiliteiten (of: Over mannen en andere enormiteiten): aforismen (jaarwisselingsgeschenk, 250 ex.) (1984)
• Een kwestie van symmetrie: verzamelde verhalen (1988)
• De erotische verhalen (2022)

Toneel

• Paul Rodenko schreef toneel- en televisiespelen.
• Paul Rodenko schreef enige toneelstukken, o.a.:
• Jan Klaassen en de vredesmachine (in 'Maatstaf) (1955)
• De man die zichzelf bedroog (1959)
• De seinpaal (in: Nieuw Nederlands toneel) (1960)
• Harten twee, harten drie gevolgd door Jack in Levenland (1963)
• Harten twee, harten drie of De man die zichzelf bedroog (1974)

Brieven

• Paul Rodenko en Gerrit Borgers, 'Ter Braak en de experimentelen. Een briefwisseling' in 'Lessen in lezen 1. Essays uit 12 jaargangen Maatstaf' (1967)
• De tas van Rodenko (1995)

Overige non-fictie

• Kunst zonder achterland (met W. Jos de Gruyter) (1952)
• Over Hans Lodeizen (1954)
• Tussen de regels. Wandelen en spoorzoeken in de moderne poëzie (1956)
• Bouwen en afbreken (met anderen) (1957)
• Vuur aan zee (1958)
• De sprong van Münchhausen (1959)
• Op het twijgje der indigestie (1976)
• Verzamelde essays en kritieken (bezorgd door Koen Hilberdink) (4 delen) (1991-1992)
  - Deel 1: Over Hans Lodeizen; Tussen de regels; De sprong van Munchhausen; Op het twijgje der indigestie (1991)
  - Deel 2: Over Gerrit Achterberg en over de 'experimentele poëzie' (1992)
  - Deel 3: Literaire essays (1992)
  - Deel 4: Verspreide kritieken (1992)

Vertalingen/bewerkingen

Paul Rodeko vertaalde gedichten, romans en toneelstukken uit het Duits, Engels, Frans, Italiaans Pool, Russisch en Spaans.

• Alexander Alexandrowitsj Blok, De Twaalf (1947)

• B. Polewoj, De vermiste piloot. Het leven van een waarachtig mens (1952)
• Rudolf Eilhard, Gesprekken met Moeder Henschel (1954)
• Nicholas G. Lély, Apollo in times square (vertalingen door Auslander, Nijhoff en Rodenko) (1954)
• F.M. Dostojewski, De jongeling (1956)
• 1 vertaald gedicht: 'Francesca' van Ezra Pound in 'Losse planken van het tienjarig Podium' (1956)
• Simone de Beauvoir, Pleidooi voor een moraal der dubbelzinnigheid (1958)
• In 'De muze kent geen Babel, Poëzie uit alle werelddelen in vertaling' (1959) staan door hem vertaalde gedichten van Adam Mickiewicz, Juljan Tuwin, Alexander Blok en enkele Kirgisische volksliederen.
• F.M. Dostojewski, Dagboek van een schrijver (1960)
• Keith Waterhouse, Jubb (1964)
• Keith Waterhouse en Willis Hall, Een geboren leugenaar (toneel) (1965)
• Ann Jellicoe, De kneep, of Hoe het onder de knie te krijgen (1966)
• Erich Fromm, Marx' visie op de mens (1967)
• Karl Marx, Parijse manuscripten en andere filosofische geschriften (1969)
• Mao Tse-tung, Gedachten en gedichten (met Hans Hom) (1970)
• Jean Anouilh, De bakker, de bakkersvrouw en het bakkersjong (1971)
• Troy Conway, Coxman: een wilde stam (1972)
• Keith Waterhouse, De gluurder (heruitgave van 'Jubb') (1981)
• William Kotzwinkle, Olifant ramt trein (1981)
• Jack Gelber, De appel (toneel)
• Erich Fromm, Marx' visie op de mens: het belang van het historisch materialisme voor een humanistische sociale psychologie (met Adriaan Heystek) (1984)

Vertaald:

• 3 gedichten in James Holmes and William Jay Smith, Dutch interior: Postwar Poetry of the Netherlands and Flanders (vertaald door James S. Holmes, Ramón E. du Pré) (1984)
• Werk van Paul Rodenko in 'Tärningskastet 12' (vertaald in het Zweeds door Lasse Söderberg) (1985)
• Ja dokter, nee dokter: toanielstik yn 2 bedriuwen (Friese vertaling door Freark Dam) (1985)
• Werk van Paul Rodenko in 'Helan xiandai shixuan' (Chinese vertaling van moderne Nederlandse poëzie van diverse dichters) (1988)
• Mala haska suita (Poolse vertaling door Jerzy Koch) (1992)
• Gedichten van Paul Rodenko in 'Living space: poems of the Dutch Fiftiers' (2005)

Paul Rodenko schreef een inleiding voor

• H.W.J.M. Keuls, Vlucht en bezinning: keuze uit eigen werk (1958)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Paul Rodenko debuteerde in 'Parade der Profeten'
  Paul Rodenko was van 1946-1947 redacteur van 'Columbus'.
• Paul Rodenko was van 1947 tot 1951 redacteur van 'Podium'
• Vanaf 1950 bestond het plan Van Paul Rodenko, W.F. Hermans en Leo Hornstra om het tijdschrift over literatuur en psychologie 'De draad van Ariadne' op te richten. Het is er nooit van gekomen.
• Paul Rodenko werkte mee aan 'De Gids' en aan 'Maatstaf'.
• Paul Rodenko schreef (kort) een literaire rubriek voor de 'NRC'.
• Paul Rodenko schreef kronieken voor (het Engelstalige) 'Delta'.
• Paul Rodenko schreef tijdens de Tweede Wereldoorlog voor de illegale bladen 'Maecenas' en'Parade der profeten'. Voor 'Maecenas' schreef hij het verhaal 'De fout' onder het pseudoniem Juan Paró.
• Paul Rodenko publiceerde in 'Tijd en Mens', 'Critisch Bulletin', 'Criterium', 'Litterair paspoort'.

Over Paul Rodenko:

• 1 hoofdstuk: 'Paul Rodenko - Nieuwe griffels schone leien' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
• A. Nuis: 'Een parvenu van de taal (over Rodenko)' in 'Tirade 1' (januari 1957)
• 2 hoofdstukken: 'Geen gouden griffels - Paul Rodenko' en 'Dubbele moraal der bloemlezers - Paul Rodenko' in 'Voor en na de explosie: Opstellen over poëzie' van Simon Vestdijk (1960)
• 1 hoofdstuk: 'De proto-mandarijn' in 'Mandarijnen op zwavelzuur' van W.F. Hermans (1963)
• Een interview met Paul Rodenko in 'Gesprekken met dichters' van Piet Calis (1964)
• 1 hoofdstuk: 'Vier verzen van Paul Rodenko' in 'Lezen en leven: vingerwijzingen en handreikingen' van Th. Govaart (1967)
• 1 hoofdstuk: 'Paul Rodenko - Tussen de regels' in 'Het Nederlandse gedicht na 1880' van Martien J.G. de Jong (1969)
• 'T. van Deel & R.L.K. Fokkema: In gesprek met Paul Rodenko' in 'De Revisor' (mei 1975)
• 2 recensies van boeken van Paul Rodenko in 'Recensies' van T. van Deel (1980)
  
• Een bijdrage over Paul Rodenko in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Peter de Boer (oktober 1983)
• Hans Dütting, Archief De Vijftigers: II: Gerrit Kouwenaar, Lucebert, Sybren Polet, Paul Rodenko, Bert Schierbeek, Simon Vinkenoog (1983)
• Gerrit Eilander, 'Aan Paul Rodenko' (bibliofiel, 30 ex.) (1986)
• 1 gedicht: 'De tombe van Paul Rodenko' in 'Tomben' van Jan Kuijper (1989)
• 1 hoofdstuk: 'Paul Rodenko - Orensnijder tulpensnijder. Verzamelde gedichten' door Odile Heynders in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 1994)
• 1 hoofdstuk: 'Poëzie, wrede machine' in 'Ik graaf jij graaft: aantekeningen over poëzie' van Wiel Kusters (1995)
• Nel van Dijk: 'Paul Rodenko tussen Forum en Vijftig' in 'Literatuur' (mei/juni 1995)
• Een gedicht: 'Bommen' (+ opdrachten) in 'Literatuur lezen in de tweede fase' van Ruud Kraaijeveld (1996)
• Odile Heynders, Langzaam leren lezen. Over de poëzieopvatting van Paul Rodenko (1998)
• 1 hoofdstuk: 'Voorlopige benadering van een dichterschap' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza I' van Adriaan Morriën (1999)
• 1 hoofdstuk: 'De dichter en de vlasblonde meisjes' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza 2' van Adriaan Morriën (1999)
• Koen Hilberdink, ''Ik ben een vreemdeling. Ik sta apart': een biografie van Paul Rodenko (1920-1976)' (proefschrift) (2000)
• 1 hoofdstuk: 'Heraclitus in de polder: over Paul Rodenko' in 'Onttachtiging. Essays over eigentijdse poëzie en poëziekritiek' van Jos Joosten (2003)
• Paul Claes, 'De sleutel - 'Februarizon" van Paul Rodenko' in 'Ons Erfdeel' (november 2007)
• Jan Eijkelboom, 'De profeet als profiteir' in 'Het scherp van de snede. De Nederlandse literatuur in 100 en enige polemieken', samengesteld door Pierre Vinken & Hans van den Bergh (2010)
• Paul Claes bespreekt het gedicht 'Februarizon' van Paul Rodenko in 'De sleutel: vijfentwintig gedichten van Noord en Zuid ontsloten' (2014)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Het gedicht 'Het beeld' van Paul Rodenko wordt op de lp 'Zegge en schrijve... zestien. Gedichten voor het onderwijs' gelezen door Ton Lutz.
• In Zutphen werd in 1977/1978 een tentoonstelling over Paul Rodenko gehouden.
• Paul Rodenko leest gedichten op 'Stemmen van schrijvers' (cassettebandje, 1990)
• Het stedelijk Museum Zutphen organiseerde in 2000 een tentoonstelling over leven en werk van Paul Rodenko: 'De draad van Ariadne - Herinneringen aan Paul Rodenko'.
• In de tuin van Sint Bernardus in het centrum Bredevoort is onder de titel 'Beeld & Poëzie' in 2008 een literaire wandeling uitgezet. Fotografen hebben zich laten inspireren door gedichten en in de fraaie tuin hangen de foto's boven de gedichten. Van Paul Rodenko is er het gedicht 'Bommen' verbeeld.
• In Zutphen is er tegenwoordig een Paul Rodenkolaan (in de wijk Leesten in het zuiden van Zutphen).
  
  

Literaire prijzen

• Essayprijs van de stad Amsterdam 1957 voor 'Tussen de regels'
• Poëzieprijs van de stad Amsterdam 1960 voor 'Stilte, woedende trompet'
• Dr. Wijnaendts Francken-prijs 1977 voor zijn essayistiek (posthuum)

Paul Rodenko was lid van de jury voor:

• P.C. Hooft-prijs 1955
• Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1956, 1957, 1961, 1964
• Anne Frank-prijs 1958
• Boekenmarkt-prijs 1958
• Martinus Nijhoff-prijs 1969, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974, 1975, 1976
• Busken Huet-prijs 1973
• Herman Gorter-prijs 1975

Opmerkingen

• Paul Rodenko was de zoon van een Oekraïnse vader (uit Odessa) en een Engels-Nederlandse moeder. Ze woonden afwisselend in Den Haag, Berlijn en Riga. De schrijfster Olga Rodenko is een zus van hem.
• Paul Rodenko haalde in 1940 zijn gymnasiumdiploma op het Maerlant Lyceum in Den Haag. Op dat gymnasium had hij met zijn zus een balalaika-ensemble opgericht.
• Paul Rodenko studeerde Slavische talen in Leiden, psychologie in Utrecht en psychologie in Leiden en nade oorlog psychologie en vergelijkende letterkunde en in Parijs.
• Tijdens de Tweede Wereldoorlog zat hij enige tijd ondergedoken. Zijn ouderlijk huis werd bij het bombadement op het Bezuidenhout volledig vernietigd.
• Na zijn studie in Parijs woonde hij tot 1953 bij zijn ouders in Den Haag.
• Als dichter wordt rodenko tot 'de Vijftigers' gerekend. Hij was in zijn essyas hun belangrijkste theoreticus Zijn poëzie wordt gekenmerkt door een asociatieve beeldspraak en een surrealistische sfeer.
• In zijn essays probeerde hij de vernieuwing van de poëzie in een groter, Europees verband te zien.
• Paul Rodenka trouwde op 16-5-1953 met Albertine Henriette Schaper. Ze kregen een zoon en een dochter.
• Paul Rodenko werkte enige tijd als psycholoog bij de KLM en als voorlichter bij de emigratiedienst.
• Op aandrang van de hoofdinspecteur van politie werden in 's-Hertogenbosch de bundels met 1001-nacht-verhalen van Rodenko uit de spoorwegkiosken geweerd.
• Paul Rodenko woonde vanaf 1957 in Warnsveld (Anjerlaan 16). In 1960 verhuisde hij naar Zutphen. Hij overleed daar in zijn woning aan de Rozenhoflaan 16 aan een maagbloeding.
• Hij werd op 12-6-1976 begraven op de Oosterbegraafplaats aan de Voorsterallee in Zutphen (graf 1106).
• Paul Rodenko werd vooral bekend als samensteller van bloemlezingen. Van zijn bloemlezing 'Nieuwe griffels schone leien' werden meer dan 100.000 exemplaren verkocht.

Uit mijn weblog, 06-04-2007

Paul Rodenko (1920-1976) ligt op de Oosterbegraafplaats aan de Voorsterallee (graf 1106). Het is altijd even zoeken op een begraafplaats die je niet kent. Hier zijn de graven niet genummerd, maar de rijen wel. Na het hek rechtsaf en dan na de eerste haag links. Aan het eind van dat pad weer rechts. In deze rij valt het graf van Rodenko direct op. Alle andere graven hebben een rechthoekige bedekking. Op zijn graf ligt een zwerfkei met de tekst in geplakte letters: Jettie A.H. Rodenko-Schaper 1931-1985 Paul Th. B. Rodenko 1920-1976. Voor de zwerfkei staat wat heide en erachter een struikje.

Anderen over Paul Rodenko

• De enige jonge dichter met een echt nieuw geluid in onze letteren is Paul Rodenko. Hij schrijft, gelukkig of helaas, éen woord per uur, zei hij me eens. (Hans Warren, Geheim dagboek 1939-1951, blz. 299, 09-02-1947)
• Goed, Rodenko schrijft slecht; dat zou allemaal zo erg nog niet zijn als hij bovendien niet zo slecht dacht. Maar natuurlijk vloeit het een uit het ander voort. Zonder een spoor van twijfel of zelfspot schut hij de faciele theorieën uit zijn mouw, over Mendelen en Mutatie in de literatuurgeschiedenis, over de Andere Poëzie, de Uterus en het Experiment. Tegen dit botte encyclopaedisme is niet meer te vechten, het maakt sprakeloos. (A. Nuis, Tirade 1, 15-01-1957, blz. 26)
• Rodenko's volzinnen zijn zwaar als gesmolten olifantenvet of vertaald Duits, ze zijn van elke humor gespeend, overladen met gerelativeerde termen, buitenlandse autoriteiten, naar de exacte wetenschappen scheelogende beeldspraak en aan de geesteswetenschappen ontleende toverformules. (W.F. Hermans, Mandarijnen op zwavelzuur)
• En Paul Rodenko was er eveneens. Rodenko was toen nog volop in zijn eksperimentele periode. Hij schreef eksperimentele gedichten en schreef studies over eksperimentele poëzie. Het was allemaal zo geleerd, dat ik hem die dag 'De denker van Rodinko' noemde. Later gaf hij dat allemaal op, schreef zijn lichtzinnige verhalen uit 1000-en-één-nacht, verdiende er een bom geld aan, en liet nooit meer van zich horen. (Louis Paul Boon, Memoires van Boontje, blz. 119)
• Er is niet eerder en niet meer een criticus en essayist geweest die zich zo intens met literatuur bezighield, zonder dat hij die literatuur (ondanks zijn opvattingen) isoleerde en daarmee verkleinde tot een boek. Waarschijnlijk doordat literatuur zo veel voor hem betekende en zo'n context had, was Rodenko zo weinig literair. (Kees Fens, Volkskrant, 06-05-1991.)
• Critici als Paul Rodenko kent onze literatuur niet meer. Aan oppervlakkige beschouwingen is geen gebrek. Maar iemand die even sterk betrokken, net zo internationaal georiënteerd was als hij, heeft zich tot nu toe niet aangediend. (Hans Warren, UN, 31-01-1992)
• Koen Hilberdinks biografie over Paul Rodenko is gekomen. Ook al een 'oorlogsverleden', heb ik niet geweten. Hij heeft dat altijd met verve weg weten te spelen. Tot twee keer toe heeft hij de beruchte loyaliteitsverklaring ondertekend en tot het bittere einde is hij doorgegaan met zijn studie aan een instelling die langzamerhand een nationaalsocialistisch karakter had gekregen. Zijn vader was een opportunist en een fantast, en Paul Rodenko leek achteraf gezien op hem. Hij pronkte graag met zijn internationale achtergrond: hij zou een toevallig in Den Haag geboren Rus zijn die vóór 1947 nooit een Nederlands gedicht onder ogen had gehad. Wel, hij kende de Nederlandse poëzie wel degelijk: simpelweg van zijn school in Den Haag, en als jongen zocht hij zelfs Willem de Mérode op. Ik heb Rodenko gekend en wist hoe hij van een literaire wegbreider was afgetakeld tot een randfiguur. Maar het verhaal dat hier wordt verteld, is wel heel triest. Eigenlijk vanaf het moment dat zijn vriend Willem Frederik Hermans zich tegen hem keerde, verkilde het hele artistieke klimaat voor hem. Het werd meer óverleven dan leven, met allerlei gelegenheidswerk trachtte hij zich staande te houden. Wat een verspild talent! (Hans Warren, Geheim Dagboek 1998-2000, nlz. 352/353, 25-11-2000)

Bronnen o.a.

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Kees Fens, Nou hoor je het eens van een ander (1982)
• Querido's letterkundige reisgids (1983)
• Kritisch Literatuurlexicon (oktober 1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Hun laatste rustplaats (1985)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Encarta '98 (1997)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
• Dannie ten Zweege, Een literair portret van de Achterhoek (2007)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (januari 2024)