• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog
• Raban

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Anderen over
• Citaat
• Bronnen

Renate Rubinstein

Profiel

Achternaam: Rubinstein
Roepnaam: Renate
Voornamen: Renate Ida
Geboren: 16-11-1929
Te: Berlijn
Overleden: 23-11-1990
Te: Amsterdam
Pseudoniem(en): Renate Rubinstein schreef als Tamar wekelijks een rubriek in 'Vrij Nederland'. Tamar betekent 'Palmboom' en komt voor in het Oude Testament (een tragische vrouwenfiguur).

Werk

Proza

• Namens Tamar (1964)
• Met verschuldigde hoogachting: 54 Tamarkolommen (1966)
• Jood in Arabië, Goi in Israël. Over Israël en de Arabieren (1967)
• Sta ik toevallig stil (1970)
• Tamarkolommen en andere berichten (1973)
• Klein Chinees woordenboek. Over de Volksrepubliek China (1975)
• Was getekend Tamar (1977)
• Niets te verliezen en toch bang: over echtscheiding (1978)
• Niet de woorden maar de stem (selectie uit 'Tamarkolommen en andere berichten') (1979)
• Hedendaags feminisme (1979)
• Ieder woelt hier om verandering (1979)
• Een man uit Singapore (1980)
• Twee eendjes en wat brood (1981)
• Met gepast wantrouwen. Notities over de Hollandse ziekte (1982)
• Liefst verliefd (stukjes over de liefde) (1983)
• Links en rechts in de politiek en in het leven (Huizingalezing, 1983)
• Naar de bliksem? ik niet (1984)
• Alexander: een impressie van de kroonprins bij zijn achttiende verjaardag (1985)
• Nee heb je (notities over ziek zijn) (1985)
• Toekomstmuziek (1986)
• Tijd van leven (1987)
• Nee heb je. Notities over ziek zijn (budgetboek-serie) (1988)
• Over mijn katten (1989)
• Overgangscursus (1990)
• Mijn beter ik (1991)
• Wat vliegt de tijd! een keuze uit de ongebundelde columns (door Tilly Hermans) (1992)
• Een man uit Singapore: gevolgd door acht Tamarkolommen (1994)
• Verzameld Werk (4 delen) (1993-1995)
  - Namens Tamar/Met verschuldigde hoogachting/Jood in Arabië, Goi in Israël/Sta ik toevallig stil/Tamarkolommen en andere berichten (1993)
  - Klein Chinees woordenboek/Niets te verliezen en toch bang/Hedendaags feminisme/Een man uit Singapore/Ieder woelt hier om verandering/Twee eendjes en wat brood/Met gepast wantrouwen (1993)
  - Naar de bliksem? ik niet/Alexander/Nee heb je/Tijd van leven/Overgangscursus (1994)
  - Mijn beter ik; Verspreide stukken, 1952-1990 (1995)
• Over de liefde (Niets te verliezen en toch bang/Een man uit Singapore) (1998)
• Over Israël (samengesteld door Hans Goedkoop) (2005)
• Tussen kat en mens (columns, verzameld door Hans Goedkoop) (2006)
• De dagen (columns) (2011)
• Over Israël: waarin opgenomen 'Jood in Arabië, Goj in Israël' en verspreide stukken (samengesteld door Hans Goedkoop) (2015)
• Bange mensen stellen geen vragen (samengesteld door Ronit Palache) (2020)
• Een man voor de zomer: over de liefde (2020)

Brieven

• 5 brieven van Jan Hanlo aan R. Rubinstein in Jan Hanlo, 'Brieven 1963-1969' (1989)
• 3 brieven aan Renate Rubinstein in 'Een aangename postumiteit. Brieven 1965-1997' van Herman de Coninck (2004)
• 2 brieven aan Renate Rubinstein in 'Bleib gesund! Brieven' van Heere Heeresma (2015)
• 10 brieven aan Renate Rubinstein in 'Fallen leaves. Brieven 1966-2016' van L.H. Wiener (2018)

Dagboeken

• Twijfel trainen. De Israëlische dagboeken 1951-1954 (keuze en nawoord van Hans Goedkoop) (2005)

Renate Rubinstein schreef een voorwoord voor

• J.H. Donner, Slecht nieuws voor iedereen (1987)

Vertalingen/bewerkingen

• Robert L. Heilbroner, Onderzoek naar onze toekomst (1974)

Vertaald:

• 'Take It and Leave It: Aspects of Being Ill', vertaling van 'Nee heb je' (1989)
• 1 in het Duits vertaald verhaal van Renate Rubinstein in 'Mit dem Mofa über das Meer: Niederländisches Lesebuch' (1983)
• Werk van Renate Rubinstein in 'Gegenwelten: Erzählerinnen aus den Niederlanden' (1985)
• Immer verliebt (Duitse vertaling van 'Liefst verliefd' door Rahel E. Feilchenfeldt) (1986)
• Sterben kann man immer noch: Notizen von einer Krankheit (Duitse vertaling van 'Nee heb je' door Helga van Beuningen) (1987)
• Nichts zu verlieren und dennoch Angst: Notizen nach einer Trennung (Duitse vertaling van 'Niets te verliezen en toch bang' door Johannes Piron) (1987)
• 1 verhaal: 'Aufgegabelt' in 'Frauen in den Niederlanden. Erzählungen' (1992)
• Mein besseres Ich: Erinnerungen an eine Liebe (Duitse vertaling van 'Mijn beter ik' door Helga van Beuningen) (1993)
• Uz se stalo... (Tsjechische vertaling van 'Nee heb je' door Jirina Holanová) (1999)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Renate Rubinstein was redactrice van de jeugdpagina van het 'Nieuw Israëlitisch Weekblad'.
• Renate Rubinstein was redactrice van 'Propria Cures' (29-10-1955 tot 26-10-1957), 'Avenue' en 'Avenue Literair' (waar ze reisverhalen voor schreef).
• Renate Rubinstein schreef vanaf 1962 als Tamar wekelijks een rubriek in 'Vrij Nederland'.
• Renate Rubinstein publiceerde in 'Hollands Weekblad', 'Hollands maandblad', 'Het Parool', 'VARA-gids', 'Preludium' en 'Tirade'.

Over Renate Rubinstein

• Simon Carmiggelt, 1 kronkel: 'Tamar' (Parool, 30-04-1963)
• Leo Klatser, 'Renate Rubinstein heeft altijd gelijk' in 'Podium' (januari 1969)
• Een interview met Renate Rubinstein in 'Geen daden maar woorden: interviews' van Fernand Auwera (1970)
• Een hoofdstuk 'Er moet wat gedaan worden' over 'Met verschuldigde hoogachting' van Renate Rubinstein in 'Plaatselijke godjes' van D. Hillenius (1972)
• Een hoofdstuk: 'Renate Rubinstein en de jeneverkruik' in 'Lenin heeft echt bestaan' (1972) van Karel van het Reve.
• J. Pen, 'Tamar geprezen' in 'Hollands Maandblad' (maart 1974)
• Een hoofdstuk: 'Huizinga en wij' over Renate Rubinstei in 'Van Computers, Politiek, Amsterdam en een klein meisje' van J.H. Donner (1983)
• Een recensie van 'Naar de bliksem? Ik niet' door Hans Warren in 'Een jaar boek (1984-85)' (1985)
• Een bespreking van 'Nee heb je' door Aad Nuis in 'Een jaar boek. Overzicht van de Nederlandse literatuur 1985-86' (1986)
• Theodor Holman, 'Vadermoord op Piet Grijs, Jan Blokker, Gerrit Komrij, Boudewijn Büch, Wim de Bie, Herman Zeevoerder (alias Gerard Reve), Nico Scheepmaker, Tamar, Journaille, Adriaan van Dis, Kees van Kooten, Karel van het Reve en anderen' (1986)
• Bzzlletin 148 (september 1987) was voor een groot deel gewijd aan Renate Rubinstein.
• 2 anekdoten over Renate Rubinstein in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
• Een hoofdstuk over Renate Rubinstein in 'Schrijversgezichten. Dertig auteurs geportretteerd door Geert Kooiman' (1990)
• 1 herinnering aan Renate Rubinstein in 'Buddingh' van A tot Z: ontmoetingen met Nederlandse en Vlaamse letterkundigen', verzameld door Ares Koopman (1990)
• Een bijdrage over Renate Rubinstein in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Jos Paardekooper (november 1991)
• Herman de Coninck besteedt een hoofdstuk aan 'Mijn beter ik' van Renate Rubinstein in 'De flaptekstlezer' (1992)
• J. en M. Goudsblom/L. van Krevelen/T. Hermans (red.), 'Renate. Herinneringen van vrienden' (1992) met bijdragen van o.a. Guus Vleugel, Maarten 't Hart, Aad Nuis, Betsy Udink en Annie M.G. Schmidt.
• Paul Damen, 'Renate Rubinstein' (1993)
• Frits Abrahams, Simons broer (bibliofiel, 6 ex.) (1994)
• Adriaan Morriën, 'Element van wraak' in 'Ik heb nu weer de tijd' (1996)
• 1 hoofdstuk: 'Renate Rubinstein - Namens Tamar' in 'Mijn eerste boek. 30 schrijversdebuten' van Kees de Bakker (1999)
• Een interview met Renate Rubinstein in 'De interviewer' van Ischa Meijer (1999)
• Een interview met Renate Rubinstein: ''Ik heb nooit geduld gehad met angst voor ruzie.'' in Tot op het bot. Gesprekken over ziel & zaligheid' van Frénk van der Linden (1999)
• Een interview met Renate Rubinstei in 'De interviewer en de schrijvers' van Ischa Meijer (2003)
• 3 teksten over Rubinstein (door Willem Frederik Hermans, Joke Smit en Hugo Brandt Corstius) in: 'Het scherp van de snede. De Nederlandse literatuur in 100 en enige polemieken', samengesteld door Pierre Vinken & Hans van den Bergh (2010)
• Een hoofdstuk over Renate Ida Rubinstein door Kees Kuiken in '1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis' (2013)
• Hans Goedkoop, 'Iedereen was er: feest voor Renate Rubinstein' (2015)
• Een fragment van een interview met Renate Rubinstein (uit 1967) in 'Ik heb niets tegen antisemieten, ik lééf ervan' van Ischa Meijer (2020)
• 2 hoofdstukken: 'Renatie Rubinstein - Niets te verliezen en toch bang' en 'Renate Rubinstein - Mijn beter ik' in 'De canon der kanonnen. 130 jaar Propria Cures in 100 boeken' van Lex Bijlsma, Lucas Ligtenberg en Bob Polak (2020)
• Hans Goedkoop, 'Vaderskind: de oorlog van Renate Rubinstein' (2022)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Bulkboek 109 was o.a. aan Renate Rubinstein gewijd, met als titel: 'Columnisten in de jaren zeventig'.
• Drs. F. Weinreb, Collaboratie en verzet, een poging tot ontmythologisering onder redactie van Renate Rubinstein (1969). In 1971 publiceerden Renate Rubinstein en Aad Nuis een verkorte versie.
• 'Nee heb je' en 'Liefst verliefd' werden uitgegeven als cassetteboek.
• 'Niets te verliezen en toch bang' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1978.
• Renate Rubinstein noemde in 'De Tijd' van 21-12-1979 als de drie beste boeken van de jaren '70:
  - Nadezhda Mandelstam, Hope against Hope
  - Vladimir Nabokov, Lookat the harlequins
  - Saul Bellow, Humboldt's Gift
  Aad Nuis noemde in 'De Tijd' van 21-12-1979 als de drie beste boeken van de jaren '70:
  - Nadezhda Mandelstam, Hope against hope
  - Simon Schama, Patriots en Liberators
  - Renate Rubinstein, Alle Tamarkolommen uit de jaren zeventig
• Renate Rubinstein noemt in 'Het favoriete personage' (1983) Topsy uit 'De negerhut van oom Tom' als haar favoriete personage.
• 1 verhaal: 'De dood van Dolgoesjow' van Isaak Babel in 'Door het oog van de schrijver. Nederlandse en Vlaamse schrijvers kiezen hun favoriete verhaal', gekozen door Renate Rubinstein (1986)
• 2 tekeningen van Renate Rubinstein in 'Tekeningen: politici, schrijvers, vogels' van Siegfried Woldhek (1987)
• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987.
  - 'Met gepast wantrouwen' stond op het lijstje van Jan Pen op nr. 3.
  - 'Nee heb je' stond op het lijstje van Jan Pen op nr. 2, op het lijstje van Anne Mantel op nr. 4 en op dat van Ed Leeflang op nr. 6.
  
• 'Nee heb je: notities over ziek zijn' verscheen in 1988 als Grote letterboek.
• 'Pleidooi voor de bevrijdingsdag: 5 mei lezing 1988' (geluidscassette, 1988)
• Een essay: 'Elisabeth Eybers' in 'Uit liefde en ironie', Liber amoricum voor Elisabeth Eybers, redactie Hans Ester en Ernst Lindenberg (1990)
• 1 kaart met portret en bi(bli)ografietje van Renate Rubinstein in 'Het Nederlands literatuur kwartet' (1997)
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw.
  Hij nam hierin van Renate Rubinstein op nr. 75 'Jood in Arabië, goj in Israël' op (De Weinreb-zaak maakt de verleiding groot geen enkel boek van Renate Rubinstein op de lijst te zetten, maar dat zou jammer zijn, want dit boek geeft heel goed de paradox weer waar veel Nederlanders, joden en niet-joden, nog lang niet aan toe waren).
• In een pakket van 8 Luister-cd's van de Lijster-serie, waarop schrijvers uit eigen werk voorlezen, zat de cd 'Liefst verliefd' van Renate Rubinstein. In 2004 werd de cd ook apart uitgegeven.
• Een gesprek met Renate Rubinstein op 'Hier is... Adriaan van Dis' (10 dvd's) (2008)
• 4 verhalen voorgelezen door Ageeth Scherphuis op: 'Waf! en andere dierengeluiden' (4 cd's) (2009)
• Op 13-05-2009 werd er een tv-documentaire over Renate Rubinstein uitgezonden in de serie 'Profiel'.
• Een portret (gemengde techniek op papier) van Renate Rubinstein door Dorinde van Oort, gemaakt in 1989 in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
• 'Renate Dorrestein leest Zeven soorten honger' (7 cd's) (2016)

Literaire prijzen

• Lofprijs van het Lucas-Ooms Fonds te Haarlem 1970 voor Jood in Arabië, Goi in Israël
• Multatuli-prijs 1979 voor 'Niets te verliezen en toch bang'
• Jan Greshoff-prijs 1986 voor 'Nee heb je'. (Het dankwoord is opgenomen in 'Tijd van leven')
• 'Nee heb je' was in de verkoopoverzichten van 'HP/De Tijd' het best verkochte boek van 1986
• Hélène de Montigny-prijs 1988 voor haar buitengewone verdienste ten opzichte van het mensdom in het algemeen en haar moed sprekend uit tal van publikaties

Renate Rubinstein was lid van de jury voor:

• Prozaprijs van de gemeente Amsterdam 1968
• Multatuli-prijs 1973
• P.C. Hooftprijs 1975
• CPNB-prijs 1979, 1980

Werk van Renate Rubinstein geciteerd in een overlijdensbericht

Volkskrant, 21-02-1996

Biografische opmerkingen

• Renate Rubinstein werd in Berlijn geboren, als oudste kind van een joodse vader (zakenman) en een niet-joodse moeder. De beeldhouwster Gerda Rubinstein is een zus van haar.
• Het gezin ging in 1935 (korte tijd) in Amsterdam wonen, daarna twee jaar in Londen en in 1939 weer in Amsterdam. Hier ging ze naar het gymnasium en (veel later, 1955-1957) naar de Universiteit (politieke en sociale wetenschappen).
• Haar vader werd in 1940 gedeporteerd. Hij overleed in Auschwitz.
• Toen Renate Rubinstein 19 jaar was, woonde en werkte ze in Parijs.
• Renate Rubinstein werkte kort na de oorlog enige tijd bij uitgeverij Van Oorschot.
• Ze maakte haar gymnasiumopleiding, aan het Vossiusgumnasium, niet af, ging in 1953 (na een ongelukkige liefde) naar Israël waar ze werkte (als schapenhoedster) in een kibboets.
• Renate Rubinstein volgde een tweejarige studie aan de universiteit van Jeruzalem. Ook volgde ze een jaar colleges aan de universiteit van Kingston (Jamaica). Ze studeerde politieke en sociale wetenschappen.
• Renate Rubinstein is getrouwd geweest met Jaap van Heerden en Aad Nuis. Ze woonde o.a. op Jamaica.
• Renate Rubinstein wordt op 07-03-1966 veroordeeld tot een boete van ƒ 75,00 wegens het aanplakken van anti-Claus leuzen.
• Ze voerde een jarenlange polemiek met W.F. Hermans over de Weinreb-biografie 'Collaboratie en verzet', die Rubinstein redigeerde.
• In 1977 werd bij haar de ziekte multiple sclerose vastgesteld. In 'Nee heb je' vertelt ze over deze ziekte.
• Ze was bij de verkeizingen in 1990 lijstduwer voor 'Groen Amsterdam'.
• Renate Rubinstein werd op 28-11-1990 begraven op Begraafplaats Zorgvlied (graf N-II-267).
• Van Renate Rubinstein verscheen na haar dood 'Mijn beter ik' (1991), waarin zij onthulde dat zij jarenlang een verhouding had met Simon Carmiggelt.
• Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook Renate Rubinstein was in dit 'Pantheon' opgenomen. Vanaf 2008 besteedt het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers.

Op begraafplaats Zorgvlied ligt, direct achter het hek, sinds 2003 een monument voor de hier begraven schrijvers. Het monument bestaat uit een 'gebroken kolom' (een veel gebruikt symbool voor het afgebroken leven) en een 'geblokte vloer' waarin op kleine witte, vierkante tegeltjes de namen van de op Zorgvlied begraven schrijvers staan. Aan de open plekken in de vloer te zien, ontbreken er nog schrijvers, of men houdt nu al rekening met toekomstige begrafenissen.

Graf Renate Rubinstein

Anderen over Renate Rubinstein

• Han Lammers noemde Renate Rubinstein ooit: Onze Lieve Vrouwe van de Eeuwigdurende Tegenstand.
• Haar werk verenigt de puntigheid en de persoonlijke betrokkenheid van de columniste met de overdachte literaire vorm van het essay (Nee heb je, budgetboek, blz. 87)
• Renate Rubinstein van de Tamarkolommen. die is, met Broekhuis, Kousbroek en Grijs niet mild en pretentieloos, integendeel; zij schrijft niet alleen over huiselijke besognes, maar ook over politiek, literatuur en wetenschap. Zij is door haar veelzijdigheid en talent de ware koningin van de columnisten. (Marjolijn Pouw, NRC, 30-11-1979)
• Ze was haar vijanden altijd een slag voor, en steeds als ze haar stemvork aansloeg bleek hoe vals het koor der commentatoren zong. (Peter Schat, HP/De Tijd, 30-11-1990)
• Renate had een prachtige manier van kijken. Ze had de grote onschuldige ogen van een kind, en de jaren hebben daarin geen sluwheid of ontgoocheling gebracht. Uit die ogen sprak wat zij zich in woord en geschrift ten doel had gesteld: 'Niet vervelen en niet liegen'. Tot op het laatst is zij daarin geslaagd. (Vera Illés, Elsevier, 01-12-1990)
• Renate was wel zo ongeveer de grootste namedropper in de geschiedenis van de Nederlandse cultuur. Alle enigsizns bekende mensen met wie zij omging, doken voortdurend op in haar column in Vrij Nederland en in haar conversatie. Carmiggelt zelf merkt hierover op - het is aardig dat ze deze uitspraak niet heeft weggelaten - dat ze niet op hem verliefd zou zijn geworden als hij niet beroemd was geweest. (Karel van het Reve, NRC Handelsblad, 10-05-1991)
• Ze was geestig, ijdel, eigenwijs, veeleisend, charmant, dominant, betrokken. Ze koesterde haar vriendschappen even innig als haar antipathieën, en ze praatte liever dan ze luisterde. (Inge van den Blink, UN, 27-11-1992)
• Rubinstein slikt haar tranen en en vermurwt haar lezer met humor en intelligentie. En die verleiding blijkt, ook bij tweede of derde lezing, nog altijd onweerstaanbaar. (Aleid Truijens, Volkskrant, 27-11-1998)
• Was ik twaalf jaar mee getrouwd. Een tuttig huwelijk met twisten van kaliber. Doordat Renate zo oplettend was. Ze kon verontwaardigd van de slager terugkomen, omdat ze hem meende te hebben betrapt op een zekere biologische vooringenomenheid. De slager had twee biefstukjes afgesneden. De ene was groter dan de andere. Ik bracht ertegenin dat het voor een slager ook godsonmogelijk is twee gelijke stukken te snijden. Dat werd ruzie. (Jaap van Heerden, Op de klapstoel, blz. 200)
• De eerste columniste van Nederland. Is beboet wegens betrokkenheid bij het plakken van leuzen tegen het huwelijk van Beatrix en Claus. Postuum onthulde ze haar verhouding met Carmiggelt. (Aad Meinderts, Een literaire roadtrip, blz. 70)

Mijn favoriete citaat

Het treft je weleens hoe wreed het is dat je geboren wordt om dood te gaan.
Mensen hebben daar vaak de conclusie uit getrokken
dat het leven dus geen zin heeft omdat alles tevergeefs was.
Of ze hebben bedacht dat er een leven na de dood moet zijn,
omdat het uitgesloten is dat het leven geen zin heeft en dit er dus de zin van is.
Ik deel die opvatting niet want mijn leven heeft voor mij zin zolang ik er zin in heb.
(Renate Rubinstein, Nee heb je (budget-boek), blz. 75)

Naar een overzicht van citaten van Renate Rubinstein

Bronnen o.a.

• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Lexicon van de modene Nederlandse literatuur (1978)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Vrouwenlexicon (1989)
• Schrijversgezichten (1990)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Vrouwenlevens. Honderd jaar vrouwen over hun leven (1995)
• Oosthoek lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Waar ligt Poot? (1997)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (november 2020)