• Home
• Bibliografieën
• Citaten
• Weblog

• Profiel
• Werk
• Prijzen
• Opmerkingen
• Advertentie
• Anderen Over
• Citaat
• Bronnen

Jan Arends

Profiel

Achternaam: Arends
Roepnaam: Jan
Voornamen: Johannes Cornelis
Geboren: 13-02-1925
Te: Den Haag
Overleden: 21-01-1974
Te: Amsterdam
Pseudoniem(en): Jan Arends gebruikte de namen: Jan A., Jan Arends, J. Arends. Het is niet zeker of ook Joh. Arends door hem is gebruikt.

Ik
ben niet bang
voor wat er
zal gebeuren.

Er zullen
witte dieren
door het veld
gaan lopen
en dat
zal alles zijn.
(Jan Arends, Lunchpauzegedichten, blz. 60)

Werk

Poëzie

• Gedichten (1965)
• Lunchpauzegedichten (1974)
• Nagelaten gedichten (samengesteld door Remco Campert) (1975)
• In elkaar (bibliofiel, 29 ex.) (1980)
• Verzameld werk (Thijs Wierema met een inleiding van K. van Weringh) (1984)
• Vrijgezel op kamers. Verzameld werk (2003)
• Schrijversroem (bibliofiel, 111 ex.) (2005)
• Roofbloem: een keuze uit de poëzie (door Arie Boomsma) (2014)

Proza

• Lente/Herfst (1955)
• Keefman (verhalen) (1972)
• Ik had een strohoed en een wandelstok (verhalen) (1974)
• Als je doof bent dan doe je nog wel eens een woord op (nieuwjaarswens, 100 ex.) (1981)
• Keefman/ Vrijgezel op kamers (bibliofiel, 175 ex.) (1982)
• Verzameld werk (Th. Wierema met een inleiding van K. van Weringh) (1984)
• Vrijgezel op kamers. Verzameld werk (2003)

Brieven

• 3 brieven uit 1957 van Jan Arends aan Heere Heeresma in NRC, 24-08-1979.
• 1 brief van Jan Arends aan Geert Lubberhuizen (omstreeks 1973) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
• 1 brief van Jan Arends aan Geert Lubberhuizen in 'Ik heb er slechts één nul af gedaan. Brieven van en aan Geert Lubberhuizen' (2004)

Strips

• Jan Arends werkte kort bij de 'Toonder Studio's'. Hier werkte hij aan een verhaal van 'Kappie'.
• Hij schreef teksten voor twee afleveringen van de strip 'Otto van Irtin' van Gerrit Stapel:
  - Bezoek aan Malvezza
  - De roofzuchtige Mogolaten

Toneel

• Smeer of de weldoener des vaderlands (2010)

Vertalingen/bewerkingen

• Georges Simenon, De vriendin van Mevrouw Maigret (1955)
• Georges Simenon, Het stille restaurant (1955)
• In een brief van 15-04-1954 bood hij Bert Bakker aan voor zijn uitgeverij boeken te vertalen uit het Noors, Zweeds, Deens, Spaans of Italiaans, of uit de moderne talen.

Vertaald:

• Werk van Jan Arends in 'Helan xiandai shixuan' (Chinese vertaling van moderne Nederlandse poëzie van diverse dichters) (1988)
• Richard Huijing vertaalde 'Het ontbijt' en nam het als 'Breakfast' op in de bundel 'The dedalus book of Dutch fantasy' (1993)
• In het Servo-Kroatisch vertaald werk van Jan Arends in 'Malo svedocanstvo ver: poezija = Kleine akte van geloof' (1994)
• Werk van Jan Arends in Chinese vertaling in 'Helan xiandai duanpian xiashuo jingxuan = Moderne Nederlandse korte verhalen' (2011)
• Keefman: berättelser (Zweedse vertaling van 'Keefmnan' door Joakim Sunfström) (2014?)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• In 1949 publiceerde Jan Arends in 'Ad Interim'.
• 'Lente/Herfst' werd gepubliceerd in 'Maatstaf' juni/juli 1955. In datzelfde jaar werd het uitgegeven als 'Maatstafdeeltje 14'.
• Jan Arends publiceerde zijn eerste gedichten in 'Vertoning'. Dit tijdschrift verscheen alleen in het jaar 1956/1957.
• In maart 1962 publiceerde 'Podium' gedichten van Jan Arends'
• In 1962 werden in het juli-augustusnummer van 'Tirade' twee gedichten van Jan Arends opgenomen.
• In november 1962 publiceerde 'Gard Sivik' één bedrijf van Jan Arends toneelstuk 'Smeer of de weldoener des vaderlands'.
• 'Keefman' en 'Het ontbijt' schreef hij in het Willem Arntsz Huis in Utrecht. Het werd voor het eerst gepubliceerd in 'De stethoscoop', het personeelsblad van deze inrichting (resp. 1971 en 1969).
• Jan Arends publiceerde een kerstverhaal in de 'Haagse Post'.
• In 'Vrij Nederland' van 11-03-1972 stond een groot interview met Jan Arends.
• In de 'Nieuwe Revu' van 5 mei 1973 stond een interview met Jan Arends.

Over Jan Arends

• De Engelbewaarder 15, Jan Arends 1925 - 1974
• 1 hoofdstuk: 'Keefmans gevecht tegen de samenzwering. Over Jan Arends: Keefman' in 'Daar is het gat van de deur. Kritieken/Essays' van Gerrit Komrij (1974)
• J. Fontijn, Jan Arends I presume, in: De Revisor (november 1979)
• 1 recensie: 'Alle leven deed hem zeer (Jan Arends (1925-1974), 1979)' in 'Recensies' van T. van Deel (1980)
• Een bijdrage over Jan Arends in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Jan Fontijn (mei 1980).
• René Stoute, De magere dichter A. In memoriam (1925-1974) (bibliofiel, 35 ex.) (1986)
• 1 hoofdstuk: 'Telefoneren met Jan Arends' in 'Persoonlijk' van Mischa de Vreede (1986)
• 1 in memoriam: 'Jan Arends' exit' door Heere Heeresma in 'Hij is reeds aan de overzijde. Necrologieën van schrijvers', samengesteld door Jeroen Brouwers (1986)
• Een hoofdstuk over Jan Arends (door J. Kleisen) in 'Uitgelezen 9' (1987)
• Pieter van Oudheusden, 'Jan Arends als schrijver van stripverhalen' (bibliofiel, 115 ex.) (1987)
• Jeroen Brouwers wijdt een hoofdstuk (blz. 398-417) aan Jan Arends in 'De laatste deur. Essays over zelfmoord in de Nederlandstalige letteren' (1983)
• 1 anekdote over Jan Arends in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
• 1 herinnering aan Jan Arends in 'Buddingh' van A tot Z: ontmoetingen met Nederlandse en Vlaamse letterkundigen', verzameld door Ares Koopman (1990)
• Frans Pointl, 'Ik droomde dat ik Jan Arends was: gedichten' (bibliofiel, 55 ex.) (1991)
• 1 privé-foto met begeleidende tekst van Simon Vinkenoog in 'De gevoelige plaat', redactie Lisa Kuitert en Mirjam Rotenstreich (1995)
• 1 hoofdstuk: 'Jan Arends. Keefman' door Ton Brouwers in 'Lexicon van Literaire Werken' (mei 1998)
• Karel N.L. Grazell, 'Jan Arends: (Johannes Cornelis Arends: 's-Gravenhage 13.2.25-Amsterdam 21.1.74)' (bibliofiel, 22 ex.) (2002)
• Karel N.L. Grazell, 'Bij: Jan Arends' (2002)
• Nico Keuning, 'Angst voor de winter. Het leven van Jan Arends' (2003)
• 1 hoofdstuk: 'Een gek gaf het vuur aan de mensen. Jan Arends als Cynisch profeet' in 'De jacht op het sublieme' van Piet Gerbrandy (2014)
• Een hoofdstuk: 'Jan Arends (1925-1974)' in 'De laatste deur' van Jeroen Brouwers (2017)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• In 1977 werd 'Keefman' verfilmd door Wouter van Leeuwen.
• De documentaire 'Stil, Jan Arends moet schrijven' werd in de jaren tachtig op televisie uitgezonden en op 20-04-2003 door de TROS herhaald.
• Op 25-10-1978 zond de KRO een televisiebewerking van 'Keefman' uit.
• 'Keefman' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1972.
• Lucebert maakte in 1983 in het Letterkundig Museum een grote wandschildering, waarin hij 36 literaire citaten verwerkte. Van Jan Arends is hier terug te vinden 'Ik ben een arme man / en ik verdien / mijn dagelijks brood / in schande'.
• Keefman uit 'Keefman' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur.
• Frank Boeijen schreef en zong het nummer 'De prijs (van Jan Arends)'. Het is te vinden op de CD's 'Frank Boeijen Groep' (1981) en 'Frank Boeijen -Live- Door de jaren heen' (1999). (Voor de tekst: zie helemaal onderaan deze blz.)
• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987. 'Keefman' stond op het lijstje van René Stouten op nr. 9.
• De Stichting Kongres Psychiatrie in Werkelijkheid organiseerde in 1987 'Keefmanlezingen'. Het doel was het wekken van interesse bij 'niet-deskundigen' voor een discussie over vorm en inhoud van de psychiatrische hulpverlening. De lezingen werden verzorgd door Ischa Meijer, Simon Vinkenoog, Bram Vermeulen, Freek de Jonge, Gerda Havertong, Peter Faber, Renate Dorrestein en Herman Pieter de Boer en gebundeld in 'De Keefmanlezingen' (1988). De Keefmanlezing van Ischa Meijer is ook te lezen in zijn boek 'Ik heb niets tengen antisemieten, ik lééf ervan' (2020).
• 'Het Parool' nam 'Keefman' op in een (internationale) lijst van 'De honderd mooiste boeken van de eeuw'.
• In Leiden is, in het kader van het project 'Muurgedichten', een gedicht van Jan Arends te lezen op de muur van Botermarkt 12/Choorlammersteeg.
• Carry Slee noemt in 'Het beslissende boek' (2002) van Margot Dijkgraaf en Martijn Meijer het verhaal 'Keefman' van Jan Arends als het voor haar beslissende boek.
• ´Arendz' Arends: in teatermonolooch: oer it libben en wurk fan skriuwer/dichter Jan Arends en akteur Jan Arendz´, fan en troch Jan Arendz (2007)
• Smalts heeft op de cd 'Nevelglans' de gedichten 'Not a gint of compassion' en 'Ik ging in statie naar de stad' van Jan Arends op muziek gezet (2006)
• De Stichting Literaire Activiteiten Utrecht presenteerde in maart 2008 de Utrechtse Literaire Canon. Jan Arends stond op plaats 43.
• Een portret (acryl op doek) van Jan Arends door Ingrid Arensen, gemaakt in 2004, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
• In 'De boekenapotheek - Lees & genees' van Ella Berthoud & Susan Elderkin uit 2013 wordt 'Keefman' van Jan Arends genoemd bij 'De tien beste romans voor diepbedroefden'. (De Nederlandse boeken zijn aan de vertaling toegevoegd door Maarten Dessing).
• Jan Arends leest 1 gedicht: 'Ik ben een arme man' op 'Dichters op vinyl: de Poëzieplaat van De Bezige Bij' (3lp) (2019)

Literaire prijzen

• In principe was de Multatuliprijs 1973 aan Jan Arends toegekend. Het juryrapport was echter nog niet klaar toen hij overleed. Het doel van de prijs is 'het bevorderen van de scheppende kunst'. Bij een overleden auteur valt er weinig meer te bevorderen.
• Met het geldbedrag van de prijs (f 5000,-) werd eenmalig de 'Jan Arendsprijs' in het leven geroepen. Deze werd uitgereikt aan Jacques Commandeur van Toneelgroep Centrum, voor zijn unieke uitvoering van de monoloog 'Keefman'. Commandeur verzocht het fondsbestuur het geldbedrag een literaire bestemming te geven. Er werd een stipendium toegekend aan Martin Hartkamp voor het schrijven van een toneelstuk.
• Het studentenweekblad 'Propria Cures' stelde in 1979 de Keefman-bokaal in. De bedoeling was om begrip te kweken voor de thematiek van kamernood, afwijkend gedrag en zelfmoord in de Nederlandse letteren, maar vooral om de nagedachtenis van Jan Arends levend te houden. De wisselbokaal werd in 1979 uitgereikt aan A. Moonen en in 1983 aan Wim Heins.

Werk van Jan Arends geciteerd in overlijdensberichten

Volkskrant, 10-03-1995

Volkskrant, 06-01-1995

Volkskrant, 05-10-1995

Opmerkingen

• Toen Jan Arends geboren werd, was zijn moeder (Gerardina Elizabeth Arends) niet getrouwd. Twee jaar later (1927) trouwde zij met Frans Barend Arensen. Uit dit huwelijk werden nog twee kinderen geboren.
• Van zijn achtste tot zijn dertiende zat hij op de (antroposofische) Vrije School. Hij was hier een buitenstaander wat achtergrond/milieu betreft. Hij werd gepest door de andere leerlingen en hield hier frustraties aan over.
• Op zijn dertiende ging Jan Arends naar het katholiek jongensinternaat 'De kruisvaarders van St. Jan' in Rijswijk. Zijn moeder was door haar reuma niet meer in staat voor het gezin te zorgen. Hij bleef tot zijn achttiende in dit internaat.
• In 1947 ging hij van Den Haag naar Amsterdam en liet zich inschrijven aan de toneelschool. In december 1947 werd hij 'afgewezen'.
• In deze tijd leerde hij Cieltje Lichtveld kennen, dochter van de schrijver Albert Helman.
• Hij woonde in Amsterdam in die tijd o.a. op Prinsengracht 410 en Reguliersgracht 54hs.
• Daarna had hij diverse beroepen (o.a. copywriter voor een reclamebureau (hij volgde er Ernst van Altena op), schoenmaker, huisknecht - o.a. bij fam. Groeneveld -, hotelportier, krantenbezorger, broodbezorger, ijscoman) en woonde hij op diverse adressen. Ook werkte hij in Zweden, in de autofabriek van Scania.
• Jan Arends had een voorkeur voor de Franse literatuur en cultuur.
• Jan Arends debuteerde in 1955 met de novelle 'Lente/Herfst'. Deze novelle is iets gewijzigd (de eerste bladzijden zijn weggelaten) in 'Keefman' opgenomen.
• Keefman schijnt oorspronkelijk 'Leefman' geweest te zijn, maar door een typefout van Jan Arends is het Keefman geworden.
• Jan Arends bracht een groot deel van zijn leven door in psychiatrische inrichtingen (Oegstgeest, Utrecht, Beilen, Amsterdam) en alcoholistenklinieken. Dit komt ook in veel van zijn werk terug. Vaak staat daarbij de inrichting model voor de samenleving als geheel. In zijn werk overheerst verder de eenzaamheid en de vervreemding (waardoor communicatie met anderen nauwelijks meer mogelijk is).
• Met de verhalenbundel 'Keefman' in 1972 kreeg hij bekendheid.
• Op 12-04-1973 zond de VPRO in 'Het gat van Nederland' een portret van Jan Arends uit.
• Toen Jan Arends 'Vrijgezel op kamers' (opgenomen in 'Keefman') schreef, zat hij in de Jelgersma-kliniek in Oegstgeest. In de 'Nieuwe Revu' van 5 mei 1973 zegt hij hierover: 'Ik schreef het toen om de psychiater duidelijk te maken, hoe het met mij gesteld was. Maar het werd niet serieus genomen. De psychiater zou zèlf wel uitmaken, wat de beste therapie voor mij was.'
• Op 26-11-1973 komt Jan Arends op uitnodiging van Geert Lubberhuizen naar een leden-auteurs vergadering van de Bezige Bij. Hij verstoorde de vergadering flink door steeds het woord te vragen en wanneer andere sprekers aan het woord waren te roepen: 'Ik krijg nog geld van je!'
• Jan Arends was berucht om zijn aanhoudende telefonades. Op alle uren van de dag en - vooral - nacht. Daar kon hij mensen mee achtervolgen. De uitgever Geert Lubberhuizen heeft hierdoor een ander telefoonnummer moeten nemen.
• Jan Arends 'koos voor een vrijwillige dood'. Hij sprong om acht uur 's avonds uit het raam van zijn flat aan het Roelof Hartplein 4. Dit was op 21-01-1974, dezelfde dag dat zijn bundel 'Lunchpauzegedichten' uitkwam.
  
  Teplettervallen
  is
  een goede dood.
  (Jan Arends, Nagelaten gedichten)
  
• Jan Arends werd op 25-01-1974 gecremeerd in Crematorium Westgaarde in Amsterdam. Waarschijnlijk is zijn as tien jaar later 'ambtshalve verstrooid'.
• Achterin 'Lunchpauzegedichten' (1974) is een aantal gedichten opgenomen uit het eerder verschenen 'Gedichten' (1965).
• 'Ik had een strohoed en een wandelstok' werd door de Bezige Bij samengesteld uit de literaire nalatenschap van Jan Arends. Per ongeluk werd hierin een verhaal van Eelke de Jong: 'Jan Arends I presume' opgenomen. Het betrof een drukproef die De Jong naar Jan Arends had opgestuurd. De drukproef was tussen de papieren van Jan Arends terecht gekomen.
• Tussen oktober 1975 en juni 1978 speelde Toneelgroep Centrum - met veel succes - de monoloog 'Keefman'.
• In 1997 werd een televisie-film over Jan Arends gemaakt. Uit de aankondiging van een radioprogramma hierover: 'Afgelopen donderdag ging op het Nederlands Film Festival de televisiefilm 'Arends' over de schrijver en dichter Jan Arends in premiere. Arends was tijdens zijn leven al een legende. Hij pleegde op 48-jarige leeftijd zelfmoord. In 'Opium Radio' op maandag 29 september een gesprek met de schrijfster Inez van Dullemen, die Arends vanaf zijn achttiende jaar kende en acteur Jeroen Willems, die de rol van Arends in de film voor zijn rekening nam.'
• In 1998 speelde 'Zeensucht' een theatervoorstelling n.a.v. 'Keefman' Uit de aankondiging: 'Misschien dacht de schrijver Jan Arends dat zijn achternaam hem vleugels zou geven, toen hij op 21 januari 1974 uit het raam van zijn Amsterdamse flat sprong. Waarschijnlijker is dat hij zijn bizarre leven, dat hij voor een groot deel in psychiatrische ziekenhuizen doorbracht, gewoon beu was. Er lopen tegenwoordig heel wat 'Keefmannen' op straat. Dat was voor Erik Koningsberger (regie) en Chris Junge (spel) een van de redenen om deze uitdaging onder de vlag van ZEENZUCHT gezamenlijk aan te gaan.'

Advertentie

Groene Amsterdammer 04-07-1990

Anderen over Jan Arends

• Bij Arends is de toon in wezen doodserieus, omdat het in elk van zijn grotere verhalen om zeer ernstige gevallen van geestesgestoordheid gaat en Arends daarvan een nauwkeurige reportage van binnenuit geeft. (Wam de Moor, De Tijd, 15-04-1972)
• Tien voor elf: Marijke belt op, vraagt of ik nog van plan was morgen naar A'dam te komen waar Jan Arends' Lunchpauzegedichten tijdens de lunchpauze in boekhandel Ko van Leest ten doop zouden worden gehouden. Zei dat ik niet kon. Marijke: 'Het gaat ook niet door.' Ik: ' Waarom niet?' Marijke: 'Jan Arends heeft vannacht zelfmoord gepleegd. Is uit het raam gesprongen.' Afschuwelijk, afschuwelijk. Het was - ik heb hem maar oppervlakkig gekend - een enorm moeilijke man, moeilijk ook - in de eerste plaats - voor zichzelf, maar ik vond, de paar keer dat ik hem sprak, dat hij toch iets heel trouwhartigs had. Niet iedereen was er, nog maar weinige weken geleden, voor, hem uit te nodigen als lid van de Bij, maar de meerderheid vond gelukkig dat iemand beoordeeld moest worden op literaire kwaliteiten en verbondenheid en betekenis voor de Bij en niet op grond van zijn karakterstructuur. Ik zal me Jan altijd blijven herinneren, zoals ik hem de laatste keer zag, nu acht dagen geleden, toen ik tegen half zes de Bij binnenstapte en hij beneden in het kantoortje bij Marijke op de grond zat, zijn handen om zijn opgetrokken knieën gevouwen, als een kind aan de voeten van zijn moeder. Je vraagt je af of angst voor een fiasco tijdens die lunchpauze-bijeenkomst (waar hij gedichten voorlezen zou) hem er ditmaal werkelijk toe heeft gebracht. (C. Buddingh', En in een mum is het avond, blz. 232/233, 22-01-1974)
• Ik herinner me zijn snelle kortaangebonden, iets lispelende manier van spreken met het grimmige grinnikje er achteraan. (Inez van Dullemen, De Engelbewaarder 15, Jan Arends 1925-1974, blz. 106)
• Maar zoveel is zeker, Keefman is een boek, zoals er maar weinig geschreven worden. En voor een heel oeuvre met het niveau van het titelverhaal of een verhaal als 'Vrijgezel op kamers' zou ik de Nobelprijs geen overdreven beloning vinden. Toen ik 'Vrijgezel op kamers las dacht ik: dit zou van een Franse of Russische meester kunnen zijn. (Rudy Kousbroek, De Engelbewaarder 15, Jan Arends 1925-1974, blz. 112/113)
• Waar ik mij steeds meer over verbaasde en ook pas na langere tijd begon te begrijpen was zijn verpletterende eerlijkheid. Hij kòn eenvoudig niets verzinnen; ook als zijn verhalen uitermate fantastisch klonken, kon men er gif op nemen, dat hij niets dan de waarheid sprak. Hij kon niet liegen, bemantelen, verdoezelen en iedere illusie was hem vreemd. Deze alles verterende waarheidsliefde was de grond van zijn masochisme. (J.H. Donner, De Engelbewaarder 15, Jan Arends 1925-1974, blz. 118/119)
• Jan Arends is het soort huisknecht dat op het meest ongelegen moment tegen iemand kan zeggen: 'Bent u eigenlijk bij de padvinderij?', als hij heeft gezien dat het familiewapen de Franse lelie voert, of: 'Het spijt mij, maar ik geloof dat ik u vanmorgen de pillen van de hond heb gegeven en uw pillen aan de hond', of: 'Wat u ook doet, mevrouw, u zult helaas nooit zo deftig worden als mevrouw...' (Dick van de Pol in Jeroen Brouwers, Zachtjes knetteren de letteren, blz. 246)
• Veel mensen denken het van zichzelf, maar hij was het: de eenzaamste man van de wereld. 'Wat ik wil is praten met een ander', schreef hij mij begin januari in een brief. 'Dat lukt niet. Je kunt inderdaad net zo goed van het dak springen'. Een week later deed hij het. (Rudy Kousbroek, De Engelbewaarder 15, Jan Arends 1925-1974, blz. 146)
• We weten dat Jan Arends
  verlost is van de pijn:
  hij is in het land gevaren
  waar de witte dieren zijn.
  (Willem Wilmink, De gekken van Amsterdam (fragm.), Verzamelde liedjes en gedichten, blz. 314)
• Jan Arends ìs zijn werk: er is in Nederland geen auteur wiens leven en werk zo verweven zijn. Hij heeft, na zijn jeugd, zijn hele leven geschreven - en het meeste weggegooid, want wat op schrift kwam bereikte zelden een staat die de voltooiing benaderde. Meestal bleef het steken in het fragmentarische: onvoltooide en onvoltooibare ingevingen van een mens die, psychisch gestoord, in taaluitingen zocht naar de vormgeving die zijn persoonlijkheid ontbrak. (J. Kleisen, Uitgelezen 9, blz. 25)
• Wie Arends leest, over zijn huisknechtzijn vooral, daalt af in de diepste diepten van menselijke ellende. Arends was niet in staat om met andere mensen bevriend te raken. Hij schrok zich een ongeluk als het er naar uit ging zien dat het onverhoopt zou gaan lukken. (J. Huisman, AD, 20-10-1984)
• Die zou gek zijn geweest, volgens de goegemeente. Nou, ze begrepen er niets van. Jan keek naar de lucht en zei: ´hé, de vogels zijn op trektocht´. En dan ging Jan naar een mooie inrichting en lulde hij zichzelf naar binnen. Daar sliep hij en hij kookte zelf in de keuken daar. Hij had het reuze gezellig met gesprekken met artsen, psychologen, psychiaters. En als de vogels weer terugkwamen, zei Jan: ´Aju paraplu´, en veranderde in een talentvolle copywriter. Of hij werd huisknecht. (Heere Heeresma, VN, 06-01-2007)
• Wat Jan gedaan heeft, dat was weer zo'n uiterste consequentie. Het was hem een gruwel dat zijn natuurlijke tegenstanders, de literatuurpausen, hem binnenhaalden als een groot talent. Op de dag waarop zijn nieuwe dichtbundel Lunchpauzegedichten werd gepresenteerd, realiseerde hij zich dat. Toen is hij gesprongen. Hij voelde zich mislukt. (Heere Heeresma, VN, 06-01-2007)
• Keefman dramt, zeurt, zuigt en haalt zijn toehoorder het bloed onder de nagels vandaan. Gruwelijk en hartverscheurend tegelijk. Alfred Kossmann omschreef het effect ervan zo: 'Er is geen ontkomen aan de redeneringen van de patiënt die glashelder van het ene verwijt naar het andere verschuiven. Het is allemaal zo logisch en zo volslagen gek.' Jan Arends kende die wereld van binnenuit. Maar alleen iemand met zijn talent kon een verhaal schrijven waarin de ik zich geheel wil inzetten voor 'de psychiatrisch gestoorde mens'. Niet: 'psychisch gestoorde mens'. (VN, over 'dwarse personages', 17-03-2007)
• Dichter-huisknecht. Verbleef van 1968 tot 1972 geregeld in de Willem Arntsz- Stichting. Zijn beroemdste verhaal `Keefman` verscheen in 1971 voor het eerst in het personeelsblad van dit instituut. Beschouwde zijn Utrechtse jaren als zijn meest gelukkige. (Omschrijving Arends in Utrechts Literaire Canon)

Mijn favoriete citaat

'Ja, ja. Blaadjes afscheuren.
Dagen amputeren uit een mensenleven.'
(Jan Arends, Keefman, blz. 94, Het ontbijt)

Naar een overzicht van citaten van Jan Arends

Bronnen o.a.

• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Uitgelezen 9 (1987)
• De Engelbewaarder 15, Jan Arends 1925 - 1974, C.J. Aarts en Thijs Wierema (1979)
• Kritisch literatuur lexicon (mei 1980)
• Jeroen Brouwers, De laatste deur (1983)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• De Nederlandse en Vlaamse auteurs (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Kosmos groot citatenboek (1986)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
• Encarta '98 (1998)
• Vrij Nederland (12-01-2002)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (januari 2024)

 

De prijs (van Jan Arends)

Er valt sneeuw op de straat.
Achter het raam op de straat.
Vandaag, vandaag is de dag.
Ik krijg een prijs.
Voor mijn werk, voor mijn pijn.
En iedereen, iedereen, iedereen zal er zijn.
Huichelachtig dat ze zijn.
Vragen zich af waar ik blijf.

De prijs, de pijn.
Ik sta voor het raam.
Ik stap uit het raam.
De prijs ligt op straat.
De prijs ligt op straat.

Er valt sneeuw, al jaren lang.
In het park op de straat.
Een oude man, een oude man, een oude jas meer ben ik niet.
Niet meer dan een dief van de taal.
En iedereen, iedereen, iedereen steelt van mij.
Hun gedichten zijn van mij.
Ze wachten nu op mij, altijd, altijd.

De prijs, de pijn.
Ik sta voor het raam.
Ik stap uit het raam.
De prijs ligt op straat.
De prijs ligt op straat.

En ze zwijgen.
En ze zwijgen.
En ze zwijgen.
Mij dood.
(Frank Boeijen)

(Met dank aan Richard Huizing)